1. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
Îðøèë
Ìîíãîë Óëñ ººðèéí ò¿¿õýíäýý ìàíäàí áàäàð÷ ÿâñàí ¿å¿ä áèé. Ýíý öàã ¿å¿äýä ýõ îðíû
óõààíòàé çîðèìîã õºâã¿¿ä ë òºð óëñàà æîëîîäîæ, äýëõèé äàõèíä òóñãààð òîãòíîñîí
õ¿÷èðõýã óëñûã ìýäð¿¿ëæ áàéñàí. “ Ìèíèé ýõ íóòãèéí ãàçàð øîðîîíîîñ ñººì ãàçðûã ÷
äàéñàíä á¿¿ ºã” ãýæ õýëæ áàéñàí Ìîäóíü øàíüþ õààíààñ ýõëýýä èõ ýçýí ×èíãèñ õààí,
Õóâèëàé õààí, Áàòìºíõ äàÿí õààí, Ìàíäóõàé öýöýí õàòàí, Áîãä õààí, Ñ¿õáààòàð æàíæèí
ãýýä ãàéõàìøèãòàé óäèðäàã÷ íàðûí ¿¿ðýã àñàð èõ áèëýý. Îð÷èí ¿åä ìîíãîëûí ¿ð ñàä òà
áèäíèé ºìíº ìîíãîë óëñàà äýëõèéí áóñàä õºãæèíã¿é óëñóóäûí æèøèãò õ¿ðýõ¿éö õýìæýýíä
õºãæ¿¿ëýõ ÿâäàë õàìãèéí ÷óõàë áîëîîä áàéíà. ¯¿íä ìîíãîëûí èðýýä¿é õîé÷ ¿åèéã ñóðãàí
õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ¿éëñ áàãø áèäíèé ºìíº òàâèãäààä áàéíà.
Ìîíãîë óëñûí ¯íäñýí õóóëüä “Áîëîâñðîëûã òýðã¿¿ëýõ ñàëáàð áîëãîí õºãæ¿¿ëýõ” çîðèëãî
òàâüñàí.
ÌÓ-í ÇÃ-ààñ áîëîâñðîëûí ñàëáàðûã îëîí óëñûí æèøèãò õ¿ðãýõèéí òóëä îëîí ÷èãëýëèéí
àðãà õýìæýýã àâ÷ ÿâóóëæ áàéãàà áèëýý. Òóõàéëáàë: ÅÁÑ-èéí ñóðãàëòûí àãóóëãà
ñòàíäàðòûã øèíý÷ëýõ, 12 æèëèéí òîãòîëöîîòîé áîëãîõ, 6 íàñòíóóäûí àíãè íýýõ, áàãø
íàðûã òóñãàéëàí áýëòãýõ ãýõ çýðýã îëîí ººð÷ëºëò¿¿ä ÿâàãäàæ áàéíà. Áàãø áèä á¿õýí
áîëîâñðîëûí ýíý øèíý÷ëýëòèéí ¿éë ÿâöàä õàìòðàí èäýâõ ÷àðìàéëòòàé àæèëëàõààñ ººð
çàìã¿é áèëýý.
Àðäûí îëîí áàãø íàðòàà ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ¿éëñýä íü àðâèí èõ àìæèëòûã, ºðãºí
äýâø¿¿ëæ áàéíà.
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 1

2. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
Çîðèëãî: Áîëîâñðîëûí øèíý÷ëýëèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä ñóðãàëòûí îð÷èíã õýðõýí ººð÷èëæ
øèíý÷ëýõ àñóóäëûã øèíæëýí ñóäàëæ, áýðõøýýëòýé àñóóäëóóäûã îëæ òîäîðõîéëîõ ÿâäàë
þì.
Çîðèëò: Зорилгодоо хүрэхийн тулд дараах зорилтуудыг шийдвэрлэнэ.
• Боловсролын шинэчлэлòýé õîëáîîòîé ãàðñàí áàðèìò áè÷ã¿¿äòýé òàíèëöàõ
• “ ÌÓ-í áîëîâñðîëûã õºãæ¿¿ëýõ ìàñòåð òºëºâëºãºº”- íèé òàëààð
• Óëàìæëàëò áà õºãæ¿¿ëýõ ñóðãàëòûí îð÷íûã õàðüöóóëñàí áàéäàë
• Áîëîâñðîëûí øèíý÷ëýëèéí õ¿ðýýíä òóëãàð÷ áóé àñóóäàë
• Ñòàòèñòèê òîî áàðèìò
• Áàãø ìèíèé àæèãëàëò, òóðøëàãà
• Ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ç¿éä áàãøèéí õºãæëèéí òóõàé
• Áàãø íàðûí õºãæëèéí òàëààð àâñàí ñóäàëãààíààñ
• Ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ çàð÷èì
Сургалтын экосистем: Сургалт явагдах
нийгмийн, байгууллагын,
арга зүйн орчны иж бүрдлийг хэлнэ.
Áîëîâñðîëûí øèíý÷ëýëèéí òàëààð áàðèìò áè÷ã¿¿äýä
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 2

3. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
“ Монгол улсын боловсролын салбахрыг 2006-2015 онд хөгжүүлэх мастер
төлөвлөгөө”, “ Сургуулийн өмнөх боловсрол-2” үндэсний хөтөлбөр”, “Бага
насны хүүхдийн хөгжлийг дэмжих цогц бодлого” зэрэг баримт бичгүүд ãàðñàí
байна.
“ Монголын боловсролыг2006-2015 онд хөгжүүлэх мастер
төлөвлөгөө”- íä äàðààõ çîðèëòóóäûã òàâüæýý.
Чанартай үйлчилгээний орчин нөхцөлийг
áүрдүүлэх òàëààð
1. Боловсролын шинэ стандартыг хэрэгжүүлэх ЕБС-н 12 жилийн тогтолцоонд
шилжүүлэх
2. Боловсролын шинэ стандарт киррикюлимийг хэрэгжүүлэх багш нарын
мэргэжил ур чадварыг дээшлүүлэх
3. Боловсролын эрэлт хэрэгцээний өсөлтийг хангаж оролцогч талуудын
сонирхлыг зохицуулах
4. Багшийн ажлын ачааллыг оновчтой болгох
5. Багш удирдах ажилтаны мэргэжил ур чадварыг дээшлүүлэх ажлын оновчтой
тогтолцоо бий болгох
6. Боловсролын газар , сургууль цэцэрлэгийг интернэтийн сүлжээнд холбох
7. Боловсролын шинэ стандартыг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай сургалтын
материаллаг орчинг бүрдүүлэх
8. Сургуулийн барилгын суудлын тоог нэмэгдүүлэн, засвар үйлчилгээ , цэвэр ус,
дулаан цахилгааны хангамжийн найдвар, эрүүл ахуй, ариун цэврийн нөхцөлийг
сайжруулах.
Ýäãýýð àñóóäëóóä õýðõýí õýðýãæèæ áàéãàà òàëààð õóâèàñàà
¿íýëãýý ä¿ãíýëò ºãâºë: - Áîëîâñðîëûí ãàçðóóäûã èíòåðíåò ñ¿ëæýýíä õîëáîñîí, 6
íàñòíóóäûã 1-ð àíãèä ñóðàëöóóëàõàä çîõèõ àðãà õýìæýýã àâñàí, ýíý àíãèä çààõ áàãø
íàðûã òóñãàéëàí áýëòãýñýí áàéíà. ̺í ñóðãóóëèóäàä èæ á¿ðýí êîìïüþòåðèéí, àíãëè
õýëíèé, èíòåðíåòèéí, î¸äîë, ãîî ñàéõàíû, äóó õºãæèì, ÷èéðýãæ¿¿ëýëòèéí àíãè òàíõèìóóäûã
òîõèæóóëæ ºãñºí íü ìàø ¿íýòýé õºðºí㺠îðóóëàëò áîëîîä áàéãàà þì. Õàðèí ñóðãóóëèéí
áàðèëãûí ñóóäëûí òîîã íýìýãä¿¿ëýõ, äóëààí öàõèëãààíû õàíãàìæèéí íàéäâàð çýðýã çàðèì
àñóóäëóóä îäîîõîíäîî ìàíàé ñóðãóóëü äýýð õàíãàëòòàé õýìæýýíä øèéäýãäýýã¿é áàéíà.
Уламжлалт ба хөгжүүлэх сургалтын орчны харьцуулалт
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 3

4. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
Уламжлалт сургалтын орчин Сургалтын шинэ орчин
• Нэг хэв загварын • Сургалтын булангууд /төв/ нь
• Хэрэглэгдэхүүн цөөн нас хүйс, сэтгэхүй, хэрэгцээ,
• Хэрэгцээ бага хангадаг хөгжлийн онцлогоос хамаардаг
• Материалууд нь үзвэрийн • Материалуудын нэр төрөл олон,
шинжтэй хэрэгцээг ханган хэрэглээ
• Тоглоомын төрөл цөөн болсон
• Туршиж нотлох боломжтой
• Байнга солигдож өөрчлөгддөг
• Тоглоом нь сэтгэхүйг
хөгжүүлэхэд чиглэсэн
• Хүүхэд чөлөөтэй сонголт хийх
боломжтой
Сэдэлжүүлэх арга техник
Монгол улсын гавъяат багш Го.Гомбожав” Орчин үеийн хичээл гэж гагцхүү
сэдэлжүүлэлтэй хичээлийг хэлнэ” гэсэн. Суралцагчдыг сэдэлжүүлэх дараах
арга замууд байж болно. Үүнд:- бэрхшээлтэй тулгаруулах, таньж мэдэх
сонирхлыг төрүүлэх, үүрэг хариуцлагыг мэдрүүлэх.
Сурах үүрэг хариуцлагыг мэдрүүлэхэд шалгалт шүүлгээр сүрдүүлэх нь тун
явуургүй харин юуны тулд яах гэж суралцаж байгааг өөрийнх нь амьдралын
утга учир, ирээдүйн хувь заяа, нийгэм, хамт олон, хүмүүсийн дунд эзлэх
байр суурь, нэр төртэй холбож ухааруулахыг хичээх нь чухал. Ингэхдээ
үглэж янших бус өөрөөс нь асууж, хариултыг хайлгах, зүйр цэцэн үг хэлж
бодуулж тайлбарлуулах, сургамжтай түүх үйл явдал, хүмүүсийн амьдралын
тухай ярих аргаар ажиллах нь илүү өгөөжтэй байдаг. Түүнчлэн зэмлэх,
шоолох аргыг ч хааяа хэрэглэж болно.
Боловсрîлын шинэчлэлä тулгарч буй асуудал
БСШУЯ Ц. Лувсандорж, Д.Алтанцэцэг Бодрол сэтгүүл 2007-3
Хүн чадваржвал улс хөгжинө гэдэг. Хүнээ чадваржуулж ,улсаа хөгжүүлэхийн
эх үндэс болсон бага,дунд боловсорлын сургалтын чанар,түүний үр
өгөөж,хүртээмжийг тасралтгүй дээшлүүлэх нийгмийн бодит хэрэгцээ
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 4

5. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
шаардлага, эрхэм зорилт багш ба бидний өмнө дэвшигдэж байна. Энэхүү
зорилтийн хэрэгжилт нь тус салбарын тасралтгүй үйл ажиллгааны нэгдмэл
äүнгээр хэмжигдэж,түүний бодит илрэл нь нийгмийн хөгжлийн түвшин, хүний
чадамж чансаагаар тодорхойлогдох билээ.
Шинжлэх ухаан,технологийн үсрэнгүй хөгжил давамгайлсан энэ зууны
хүмүүнлэг,иргэний ардчилсан нийгэмд ажиллаж амьдрах ирээдүйн иргэд-
өнөөгийн хүүхдэд аль болох багаасаа л эрдэм, соёлд шамдан суралцах нөхцлийг
бүрдүүлэх,Монгол улсын ерөнхий боловсролынтогтолцооны бүтэц,
бүрэлдýхүүн, агуулга, чанарыг дэлхийн нийтийн жишиг шаардлагад
ойртуулах,чанарын стандартаар хөтлөгдсөн сургалтын нээлттэй хөтөлбөрийн
бодлогыг хэрэгжүүлэх, улмаар бага дунд боловсорлын шинэчлэлийг
эрчимжүүлж, гүнзгийрүүлхэд тулгарч буй түгээмэл асуудлыг толилуулбал:
Боловсролын үйлчилгээний хүртээмж чанар үр дүнг сайжруулах
Боловсролын чанарын үнэлгээний үндэсний тогтолцоог бүрдүүлэх
Боловсролын стандартын агуулга хэлбэрийг боловсронгуй болгох
Сургалтын төлөвлөгөөг боловсронгуй болгох
Сургалтын хөтөлбөрийг боловсронгуй болгох
Багшийн заах арга хандлагыг шинэчлэх
Сургуулийн бүтэц байршил хэв шинжийг оновчтой тогтоох
Багш сурагчийн нөхөрсөг харилцааг бий болгох
Сурах бичиг сургалтын орчинг сайжруулах
Ерөнхий боловсролыг 12 жилийн тогтолцоонд оновчтой шилжүүлэх
Ä¿ãíýëò
Áàãøèéí çààõ àðãà õàíäëàãûã øèíý÷ëýõ,
Áàãø ñóðàã÷èéí íºõºðñºã õàðèëöààã áèé áîëãîõ ãýñýí àñóóäëóóä íü ÿàõ àðãàãã¿é áàãø
áèäýíòýé õîëáîîòîé àñóóäëóóä þì.
Сони корпорацийг үндэслэгч Айко Морита “ Хэрвээ хүнийг хийсэн алдаагаар
нь шившиг болгож өсөж өндийх ирээдүйн боломжийг үүрд хаах аваас тэр
хүний ажилд хандах урам зориг нь насан туршдаа мохож, уг хүний өгч
чадах байсан бүхнийг алдана гэсэн үг.”
/ Áîëîâñðîë ÑØÓß-íû ñòàòèñòèê 2001/
Àëáàí áîëîâñðîë
Ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîëä 3-7 íàñòàé á¿õ õ¿¿õäèéí 70,4%áóþó 171942 õ¿¿õýä
õàìðàãäààã¿é áàéíà. ÅÁÑ-í 14,8% 101 ñóðãóóëü 3 ýýëæýýð õè÷ýýëëýæ áàéíà.
ÌÓ-í íèéò ñóðãóóëü 280 000 îð÷èì õ¿¿õäèéã ñóðãàõ õ¿÷èí ÷àäàëòàé áàéõàä, òýð õ¿÷èí
÷àäëààð íèéò 494544 õ¿¿õýä ÅÁ-í ñóðãóóëüä ñóð÷ áàéíà. Ýíý íü ñóðãóóëèéí õ¿÷èí
÷àäëààñ áàðàã õî¸ð äàõèí èë¿¿ õ¿¿õýä õè÷ýýëëýæ áàéíà. Ýíý áàéäàë íü õîò ñóóðèí
ãàçàð èõ áàéíà. Òóõàéëáàë: 65 ñóðãóóëèéí 34 íü õýò à÷ààëàëòàé àæèëëàæ áàéíà.
Ñóðãóóëü çàâñàðäàëò øàëòãààí
/2001îí/ /2008îí/
Ãà÷èãäëààñ-7.5 àìüäðàëûí ãà÷èãäëààð-35.4
Ñóðàõ äóðã¿é-1.4 ºâ÷íèé óëìààñ-11.8
պ人 àæëààð- 2.9 ìàë ìàëëàõààð-4.2
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 5

6. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
Ñóóðèí ãàçàð àæèëëàõ-0.2 ãýð á¿ëýýñ- 2.3
Ñóðãàëòààñ - 6.5
Ñîíèðõîëã¿é-9.4
Ä¿ãíýëò: Ñóðãóóëü çàâñàðäàëòûã áàãàñãàõ íü áîëîâñðîëûí øèíý÷ëýëèéí ºìíº
òàâââèãäàæ áóé çàéëøã¿é ÷óõàë àñóóäàë þì. Ñóðãóóëèéí ãàäíà áàéãàà õ¿¿õä¿¿äýä
õàéð õàëàìæ ¿ç¿¿ëýõ, ººðèéí ãýñýí îðîí ãýðòýé áàéõ íü ãîëëîõ õ¿÷èí ç¿éë áîëíî.
Áàãø ìèíèé àæèãëàëò , òóðøëàãà
ÀÍÓ-í ñàëáàð áàéãóóëëàãà áîëîõ Ìîíãîë “Yuong- life” õ¿¿õäèéí áàéãóóëëàãàòàé ìàíàé
ñóðãóóëü 2004 îíîîñ ýõëýí õàìòðàí àæèëëàæ áàéãàà áèëýý. Ýíý áàéãóóëëàãà íü àíõ öººí
òîîíû ÅÁÑ-òàé õîëáîîòîé áàéñàí áîë ºíººäºð 20 ãàðóé ñóðãóóëèóäòàé õàìòðàí àæèëëàæ,
óëìààð õºäºº îðîí íóòãóóäààð ÷ àÿëàí ÿâæ îëîí ñóðãóóëèóäòàé õîëáîî òîãòîîãîîä áàéãàà
þì.
2006 îíîîñ ýõëýí áè èäýâõòýí áàãøààð íü àæèëëàæ áàéíà.Ýíý õóãàöààíä ñóðãóóëü
äýýðýý àõëàõ àíãèéí ñóðàã÷äàä çîðèóëñàí êëóáûí öàãèéã õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëàõ,
øèíý æèë, ýýæ¿¿äèéí áàÿð, öàñíû áàÿð ãýýä òýìäýãëýëò ºäð¿¿ä áîëîí ñàãñàí áºìáºãèéí
òýìöýýí, óäèðäàã÷ õ¿¿õäèéí ñóðãàëòàíä ñóðãóóëèéíõàà ñóðàã÷äààñ õàìðóóëàí õàìòðàí
îðîëöîæ áàéñàí íü èõ ç¿éëä ñóðãàñàí. Ìºí “ yuong- life”-í îôôèñ äýýð ÿâàãääàã
ñóðàã÷äàä çîðèóëñàí ¿íý òºëáºðã¿é õè÷ýýëèéí äàâòëàãóóä, äóó õºãæèì, ãèòàðûí
ñóðãàëòóóä , çóíû áîëîí ºâëèéí çóñëàíãóóä íü áàãø áîëîõîä ìèíü ìàø èõ íºëººëæ õ¿¿õäèéí
òºëºº ãýõ ç¿ðõ ñýòãýëèéã òºëºâø¿¿ëæ ºã÷ áàéäàã áèëýý.
“Yuong- life”- í áàãø íà𠺺ðñäèéí áàðüäàã ä¿ðýìòýé. Ýíý íü
ñóðàã÷èäòàé ýëýãñýã íºõºðñºã õàíäàæ, òýäýíä õàéðûã õàðóóëæ áàéõ, òýäýíòýé áàéíãûí
õîëáîîòîé áàéæ, ººðèéí áèåýð ¿ëãýð äóóðèàë ¿ç¿¿ëýí, çºâ çàìààð ÿâàõàä íü òóñàëæ
äýìæèõ ¿¿ðýãòýé áàéäàã.
Èéìýýñ ßí-ëàéôûí áàéãóóëëàãàä çàëóó áàãø íàð ìààíü èë¿¿ èõ õàìðàãäàæ îðîëöâîë
áèäíèé ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ¿éëñýä à÷ õîëáîëãäîëòîé þì.
З.А. Кравченко: Бүх амьд биес
өөрийн хэрэгцээг хангах
тохиромжтой таатай орчинд
өөрийгөө удирдан
чиглүүлж хөгждөг.
Багшийн хөгжил
Н.Островский” Хүнд амьдрал ердөө л ганцхан удаа олдож байгаа юм. Үүнийг
хий дэмий, ялих шалихгүй юманд өгч гарздалгүй, эцсийнхээ мөчид ч гэсэн
миний бүх амьдрал газар дэлхий дээр хамгийн сайн сайхан үйл хэрэг, хүн
төрөлхтний эрх чөлөөний тулд зориулагдсан юм шүү гэж хэлж чаддаг байх
ёстой.” гэж хэлсэн байдаг.
Багш байнга хөгжих нийгмийн шаардлага
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 6

7. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
Нийгмийн хөгжил болон боловсрол нь маш нягт харилцан хамааралтай үйл явц
бөгөөд нийгмийн хөгжлийн тодорхой үе шат болгон боловсролоор дамжуулан
дараах үеэ бэлддэг.
Ийнхүү орчин үед аль ч улсад нийт хүн ардын бүтээх чадавхи л нийгмийн
хөгжлийн гол хөшүүрэг болж байгаагаас улс орон бүр хүн төвт хөгжлийн
бодлого барих болжээ.
Хөгжлийн хүн төвт бодлогыг хэрэгжүүлэхдээ дэлхийн улс орон
боловсролынхоо тоголцоог хөгжүүлэ, түүний хүртээмж чанар, нийгмийн үр
өгөөжийг нэмэгдүүлэх талаар ихээхэн өөрчлөлт шинэчлэлт хийж байна.
Тэгэхдээ багш нь өөрчлөгдөж хөгжихгүйгээр боловсролын шинэчлэл амжилттай
болохгүй гэдэг нь амьдралаас харагдаж байна.
Багшийн тасралтгүй сурах хөгжих үйл явцын дүнд боловсролын салбарт болон
сургуульд өөрчлөлт шинэчлэлтийг авчирч байдаг.
Â.À.Ñóõîìëèíñêèé” Áè õýäýí àðâàí
ìýðãýæëèéí òàëààð ìýääýã ÷ ãýëýý áàãø
íàð øèã ç¿ãýýð ñóóæ ÷àääàãã¿é, ñîíèó÷,
õèéæ á¿òýýõèéí õ¿ñëýí òóññàí õ¿ì¿¿ñ
áàéäàãã¿é ãýäýãò èòãýæ áàéíà.”
Багшийн хөгжлийн талаарх үзэл баримтлал
Сүүлийн үед багш түүний хөгжлийн тухай техникийн, шинжээчийн, экологийн
гэсэн 3 үзэл баримтлалыг түгээмэл хэрэглэж байгаа билээ.
Техникийн үзэл баримтлал нь бихеворизмын онолд тулгуурладаг бөгөөд энэ нь
багшийг мэргэжил дээшлүүлэх сургалтаар хөгжүүлэн, хичээлийн хөтөлбөрийг
мэргэжлийн түвшинд ойлгосон, бусдыг сургах арга техникийг сайн эзэмшүүлэх
явдал юм.
Шинжээчийн: Багш нь шавийнхаа болон өөрийнхөө үйл ажиллагаандтохиолдож
байгаа хүндрэл, бэрхшээлийн шалтгааныг судалж илрүүлэн, засаж сайжруулах
арга замыг хайх явцдаа хөгждөг.
Экологийн: Багшийн амьдралын түүхийг судалсан олон жилийн үр дүн, багш
бүр ажил амьдралынхаа явцад өсөж бойждог өвөрмөц хувь хүн төдийгүй
СХУхааны итгэл үнэмшлийн болон туршлагын өвөрмөц экологийн тогтолцоог
илэрхийлэгч юм.
Багшийн өөрийгөө хөгжүүлэх үйл ажиллагаа бол багш мэргэжлийн болон
сэтгэл судлал, сурган хүмүүжүүлэх зүйн мэдлэг, арга барил, ур чадвар, үзэл
бодол, харилцаа, хандлага,
Сэтгэлгээгээ бие дааж ухамсартай өөрчлөн сайжруулах чиглэлтэй
үйлдлүүдийн нэгдэл юм.
Áàãø íàðûí õºãæëèéí òàëààð
íýãýí ñóäàëãààíä
1. Áàãø íàðûí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ¿íäñýí õýëáýð íü ñóðãàëò ñåìèíàð.
2. Ìýðãýæëýý ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä õýðõýí äýýøë¿¿ëñýí òàë äýýð òºâëºðñºí
ñóðãàëòàíä õàìðàãäñàí íü èõýíõ õóâèéã ýçýëæ áàéñàí ÷ çºâõºí êðåäèòèéí òºëºº
Øààðäëàãàòàé ¿åäýý õàìðàãäàæ áàéãàà íü ó÷èð äóòàãäàëòàé áàéíà.
3. Áàãøèéí õºãæèëä þó ñààä áîëæ áàéãàà òóõàéä àæëûí à÷ààëàë, óäèðäëàãûí õ¿íä
ñóðòàë , äýìæëýã òóñëàëöàà îãò áàãà áàéäàã ãýæ èõýíõ õóâü íü õàðèóëæýý.
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 7

8. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
4. Öààøèä áàãø íàðûã õºãæ¿¿ëýõýä þó ÷óõàë âý? ãýñýí àñóóëòàíä áàãø íàðûã
êîìïüþòåð, àíãëè õýëíèé ìýäëýãòýé áîëãîõ, ãàäààäûí ñóðãóóëèóäûí òóðøëàãûã
ñóäëàõ, äýëõèéí æèøèãò îéðòîõ òàëààð ñóðãàëò ÿâóóëàõ ãýõ çýðãýýð
õàðèóëæýý./ Áîäðîë2007/
Багш өөрийгөө хөгжүүлэх үйл ажиллагаа нь олон чиглэлтэй.
Бие даан уншиж судлах.
Өөрийнхөө суурь мэдрэмжүүдийг хөгжүүлэх.
Сурган хүмүүжүүлэх сэтгэлгээ, сурган хүмүүжүүлэх ажилдаа хандах хандлага,
харилцаа зэрэгтээ үнэлгээ дүгнэлт хийж, өөрчлөх, шинэчлэх.
Сурган хүмүүжүүлэх судалгааны арга зүйг эзэмшиж, үйл ажиллагаандаа
бүтээлчээр хэрэглэх.
Эн тэргүүнд СХҮА-даа бүтээлчээр хандах явдал юм.
- Өөрийн нөөц боломжийг ашиглах
- өөрийн гэсэн арга ухаанаар ажиллах
- сурагчдынхаа хүсэл сонирхол хэрэгцээг мэдрэх
- сурагчдаа идэвхжүүлэн урамшуулж ажиллах
- өөрийн өвөрмөц арга барилаа олж авахыг хичээж ажиллахыг хэлнý.
БагшСХҮА-нд долоо хоногт 50 орчим цаг зарцуулдаг болох нь судалгаанаас
ажиглагдсан бөгөөд түүний 19-21 нь хичээл сургалтийн ажилд, бусад нь
хичээлд бэлтгэх, сурагчидттай ажиллах, сургуулийн чанартай ажилд оролцох
зэрэгт зарцуулагддаг ажээ.
Багшийн цаг ашиглалт, хөдөлмөр зохион байгуулалтыг сайжруулах нөхцөл нь:
- Хичээлийн цагийн хуваарийг оновчтой хийх
- Долоон хоногын тогтмол ажлын графиктай байх
- Багш нарийн ажил үүргийн хуваарь тодорхой бөгөөд тогтвортой байх
- Чөлөөт цагаа ашигтай өнгөрөөх нөхцөл боломжийг хангаж өгөхөд оршино.
А.Н.Леонтьев: Хүүхдийн суралцах гадаад
нөхцөл нь дотоод хөгжилд
сайн нөлөө үзүүлэхүйц
боломжийг бий болгох явдал.
Сурган хүмүүжүүлэх зарчим
Зарчим гэдэг нь латин хэлний principium буюу заавал дагаж мөрдөх ёстой дүрэм
заавар, шаардлаг гэсэн утгатай үг юм. Сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаа
СХҮА-г амжилттай, үр өгөөжтэй болгохын тулд багш нар тодорхой шаардлага,
дүрэм зэргийг дагаж мөрдөх болсон. Зарчмыг анх багш нар өөрсдийнхөө үйл
ажиллагааг анхааралтай ажиглаж, яавал хүүхэд сайн ойлгож сурч буй тэр
зүйлийг зарчим болгон дэвшүүлдэг байв.
Я.А.Коменский төрөлх хэл заахад үзүүлэн ашиглавал хүүхдийн сурах сонирхол
дээшилж , түүнийг бичих чадвар сайжирч буйг олж тогтоогоод , үзүүлэн
таниулах зарчмыг дэвшүүлж өргөн хэрэглэх болжээ.
Германы судлаач Л.Клинберг сурагн хүмүүжүүлэх зарчмыг 3 ангилжээ.
1. СХҮ явцын зорилготоы холбоотой зарчим
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 8

9. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
2. СХҮ ажиллагааны агуулгатай холбоотой зарчим
3. СХҮ явцыг зохион байгуулахтай холбоотой зарчим
Судлаач В.А.Сластенин сурган хүмүүжүүлэх үйл явцын 2 төрлийн зарчмыг
тодорхойлов.
1.СХҮЯ-г зохион байгуулах зарчим
2. Сурагчдын сурч танаин мэдэх үйл ажиллагааг удирдах зарчим
Өнөө үед багш нар, судлаачид сурган хүмүүжүүлэх дараах гол гол зарчмууд
мөрдвөл зохино гэж үзэж байна.
Тухайлбал, СХҮ ажиллагаа нь:
- Нээлттэй ,чөлөөтэй ,уян хатан,байх
- Хүүхэд төвтэй, тэдний өдөр тутмын амьдралтай холбоотой байх
- Хүүхэд нас, бие, хувийн онцлог, сонирхол, сурах чадварыг харгалзсан байх
- Ухамсартай бүтээлч үйл ажиллагаанд тулгуурласан байх
- Шинжлэх ухааны үндэстэй байх
- Систем дэс дараалалтай, залгамж чанартай байх
- Хүчинд тохирсон, хүртээмжтэй байх
- Хүндэтгэл шаардлага хоёрыг хослуулах
- Хүүхдийг бүлэг хамт олноор нь дамжуулан сургах
- Хүмүүжүүлэх нөлөө үзүүлэх гэх мэт
СХҮА чөлөөтэй байна гэдэг нь тухайлбал: Ш. Амонашвили бага ангийнханд
хүртэл ямар бодлого бодохыг сонгуулдаг байхад, В.Ф. Шаталов шавь нартаа 100
бодлого өгөөд дуртай бодлогоо хэдийг ч хамаагүй бод гэдэг байжээ. Энэ талаар
СХ-гч сэтгүүлийн 1987 оны 1-н хамтарч аужиллах ухаан өгүүллэгээс үзэж
болно
СХҮА-ны хүүхдийн хувийн онцлогийг харгалзах зарчим нь: Сурган
хүмүүжүүлэх арга барил хүүхэд
Бүрт өөр өөрөөр хүрч нөлөөлдөг.
Иймд сурагч багш нэг бүрийг судалж, хувийн онцлогийг нь нээн илрүүлж
чаддаг байх шаардлагатай.
1. Сургалт хүмүүжлийн явцад хувь суралцагчид ганцаарчлан хандах
2. Суралцагчдад ялгавартай хандах: Суралцагчдыг сурах чадамж, сонирхол,
бэлтгэгдсэн түвшингээр нь хэд хэдэн бүлэгт хувааж ялгавартай хандах.
Жнь: сонгон суралцах, гүнзгийрүүлсэн сургалт,дугуйлан секц
хичээллүүлэх гэх мэт.
Манай ардын СХ зүйд тухайлбал: Чимэдийн Дэмчигдорж буюу Дандаа “Ертөнц
дахиныг сургах эрдэнэт толь”-доо ... сургах ёс нь хөвгүүдийн цэцэн, мунхаг
хийгээд чийрэг, буурай ба хурц, мохоо хийгээд чадалтай, үхээнц ба жич түүний
авъяасыг шинжлэн савыг үзэж сургаваас зохимуй.
Хурц сэргэлэн цэцэн бөгөөд ертөнцөд дуртай болбоос төр засгийн эрдэм
хийгээд зүйл бүрийн ухааны шастирыг сурга, цэцэн сэргэлэн бөгөөд ертөнцөд
үл дурлах, сүсэгтэй болбоос хувраг тавьж хоосон чанарын ном хийгээд бодь
мөр, тарнийн судар тэргүүтнийг сурга, цэцэн сэргэлэн боловч оюун билиг
тааруухан болбоос язгуурын суртахууны ёсыг түүний чадах чинээгээр сургаж,
үсэг тодорхой таниулаад эс бөгөөс урлах эрдэм ба эс бөгөөс худалдаа хийх,
арилжаа гүйлгээ тэргүүтнийг сурга. Цэцэн сэргэлэн боловч сурахуйд авъяасгүй,
баатарт дуртай болбоос цэргийн эрдэмд сурга. Ухаан мохдог болоод билиггүй
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 9

10. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
болбоос аж төрөхийн ёсыг сурга. Ер аливаа хүмүүнийг зохистой сургаж чадваас
сайн хүмүүн болмуй.
Латин хэлний thesaurus гэдэг үг нь “эрдэнэс, үнэт зүйл” сокровище гэсэн
утгатай үг юм. Энэ нь хүний мэдлэг чадвар, сэтгэлгээний арга барилын цар
хүрээг илтгэдэг байна. Тезаурусын хуулиар хүн хир хэмжээний юм олж авах нь
түүний тезаурусаас буюу хуримтлуулсан мэдлэг чадвараас нь хамаардаг байжээ.
Оросын эрдэмтэн К.Д.Ушинский: “ Эд юмсын гол шинж чанарыг танаин мэдэх
гол арга зам бол түүнийг системтэй судлах явдал юм.Хоорондоо ямар ч
холбоогүй тасархай мэдлэгээр дүүрсэн толгой бол эмх замбараагүй хураагдсан
агуулах дотроос эзэн нь юмаа эрээд олж чадахгүйтэй адил.”
Я.А.Коменский:”Сургалтын залгамж чанарыг алдагдуулахгүй байя гэвэл
өчигдрийн үзсэн зүйлийг өнөөдөр бататгаж, маргаашийнхаа замыг өнөдөр
тавьж байх хэрэгтэй.”
Хүний сайн талыг олж илрүүлэх, өөрт нь итгэл төрүүлэх, найдвар хүлээлгэх,
ололт амжилтыг нь олж харах багшийн хүмүүнлэг харьцаа нь сурган
хүмүүжүүлэх ажлыг үр өгөөжтэй болгох чухал хүчин зүйл билээ.
Хүүхдийн хэр хэмжээнд тохирсон өндөр шаардлага нь хүүхэд өөртөө
шүүмжлэлтэй хандах, хариуцлага хүлээж сурах ,тэсвэр тэвчээртэй болох,
өөрийгөө эзэмдэж ажилд дайчлах гэх мэт зоригийн шинж чанаруудыг
төлөвшшүүлж, өөрийгөө удирдах чадвартай болгодог.
Л.С.Выготский: Хүүхдийн хөгжлийг
хангахуйц орчин нь хүүхэд
төвт үйл ажиллагаа буюу
хөгжүүлэх сургалтын нэг чиглэл юм.
Сурган хүмүүжүүлэх ур чадвар, эв дүй, техник
Харилцааны асуудалыг судлах явцад сургуулийн практикт багш сурагчдын
хооронд дараах 4-н төрлийн харилцаа байдгийг судлаачид тогтоожээ.
1.Тогтвортой эерэг харилцаа: ийм харилцааны онцлог бол багш бүх хүүхдэд
өөдрөг ханддаг, сэтгэл зүйн эерэг уур амьсгал бүрдүүлж чаддаг, ямар ч нөхцөлд
уурладаггүй ба хүүхдэд үргэлж эерэг нөлөө үзүүлж чаддаг, багш цаг ямагт
найрсаг,амгалан тайван хүлээцтэй байж чаддаг. Ийм багшийн сурагчид
ядрахгүйгээр ажиттай сурч хөгждөг.
2. Идэвхгүй эерэг харилцаа: ийм харилцааны онцлог бол багш уур уцааргүй
дэндүү амгалан тайван ба түүний энэ байдал сурагчидтай харилцах хариилцааг
идэвхгүй болгоход нөлөөлдөг. Ийм багшийн сурагчид идвэхтэй биш боловч
сурлага хүмүүжэлээр гайгүй сайн байдаг.
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 10

11. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
3. Тогтворгүй харилцаа: ийм харилцааний онцлог багш сэтгэл санааны эерэг
байдалд байснаа тун удалгүй сөрөг байдалд туйлбаргүй авирладаг. Энэ нь
сурагчдийн сурлага,хүмүүжилд тиймч сайнаар нөлөөлдөггүй. Ийм тогтворгүй
байдлийг “хаврын тэнгэр шиг” гэж бас нэрлэдэг. Багш нар ийм байдлаас аль
болох зайлсхийх ёстой юм. Учир нь багш ийм зан авир гаргахад сурагчид
айдаст автаж тэдний автаж тэдний сурах эрч хүч, идэвх заавал буурч байдаг.
4.Сөрөг харилцаа: ийм харилцааний онцлог бол тодорхой нөхцөлд багш
өөрийгөө хянах, эзэмдэх чадвараа алддаг явдал юм. Ийм багш байнга уурлаж
уцаарлах, загнах, үглэх, сурагчдад уураа гаргах, тэднээс байнга өө эрэх, үргэлж
сэтгэл хангалуун бус байх зэрэг онцлогтой. Энэ байдал нь хүүхэд багшаасаа
маш их айх байдлыг бий болгодог. Мөн сурагчид далд ухамсрын түвшинд
багшийн энэ сөрөг зан байдлыг хүлээн авч хожмийн өдөр уурлах гэх мэт сөрөг
зан чанарыг сэмээрхэн даган дууриах төлөвшил олгодог аюултай юм.
Багш харилцааны алдаа гаргахгүй байхыг хичээхийн хамт харилцааныхаа ур
чадвар байнга хөгжүүлэн сайжируулхын төлөө чармайх хэрэгтэй.
1. Ямар ч хүүхэдтэй хэзээ ч “дээрээс доошоо” харсан хандлагаар бүү харилц,
бие биенийгээ хүндэлсэн, найрсаг, нээлттэй харйилцааг эрхэмлэ.
2. Сурагчидтайгаа үргэлж мэндэлж бай.
3. Хүүхдийг үргэлж анхааралтай сонсож ойлгохыг хичээ.
4. Өөрийнхөө санаа бодлыг сурагчдад тулгахгүй байхын хамт өөрийгөө бусдад
ойлгуулж сур.
5. Харилцаанд үл ойлголцох зүйл гарч болохыг бүү март. Үг бүрээ бодож
хэлэхийг хичээ.
6. Ямар ч насны хүүхэд дотроо”багш надад ямар ханддаг бол?” гэдгийг үргэлж
бодож мэдэхийг хүсч байдгийг бүү март. Иймээс боломж л олдвол та түүнд
сайн ханддаг, түүний хүлээн зөвшөөрдөг, ойлгохийг хичээдэг, туслахад бэлэн
зэргээ мэдрүүлж бай.
7. Хүүхдийг хий хоосон шүүмжлэх,хэт магтах юмуу муулах,үглэх, муу үгээр
хэлэх, ялгаварлах зэргээс цаг ямагт зайлсхийж бай.
8. Хүүхдийн сурах чадвар, сонирхол, үзэл санаа, авъяс бэлэгт өөдрөг хандаж
хэвш.
9. Хүүхэд үргэлж нэг хэвээр байдаггүй, тэр байнга өсөн хөгжиж байдаг тул багш
та харилцаа хандлага үргэлж боловсронгуй болглж бай.
Сурган хүмүүжүүлэх эв дүй .
Эрдэмтэн судлаач С. Нэргүй “сурган хүмүүжүүлэх эв дүйгүй багш нэг бол
захирах, айлгах замд, эсвэл хэт нөхөрсөг байдалд гарцаагүй ороод эцэстээ
өөрийгөө хүүхдүүдээс хөндийрүүлнэ” гэж үзсэн байдаг.
Багшаас сурагчтай харилцах эв дүй
-Хүүхдийн насны хувийн онцлогийг сайтар судалж танин мэдэх, эдгээрийг
харгалзаж ,ялгавартай ажиллаж сурах
- Хүүхдэд нөлөөлөх шинэ арга барилыг ямагт хайж байх
- Ажигч гярхай байх
- Хурдан, уян, хатан, гүнзгий сэтгэх
-Аливаад хүлээцтэй хандах
- Хүүхдийг ямар ч нөхцөлд эвгүй байдалд оруулахгүй байхыг хичээх
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 11

12. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
- Сурган хүмүүжүүлэх техникийг эзэмших.
Сурган хүмүүжүүлэх техник
Судлаач Л.В.Рувинский сурган хүмүүжүүлэх техник гэсэн ойлголтыг “ багшийн
өөр хүн болж хувирах, дуу хоолой нүүрний хувирал болон биеийн хөдөлгөөн
зэргээ хооронд нь зохицуулан өөрчлөх бүтээлч үйлдлүүд” гэж үзжээ.
Багш өөрийгөө удирдах техникт:
Дуу хоолойны текник:
Дуу хоолойны өнгөө зөөлөн мөртлөө итгэлтэй байлгах, хэт чанга эсвэл хэт
намуун ярих, нэг өнгөөр удаан ярихгүй байх.
Нүүрний хувирлын техник:
Багш элэгсэг , тайван, өөдрөг хандах. Ширүүн, хялайж, муухай харахгүй байх.
Хэл ярианы техник
Хөдөлгөөний техник
Сэтгэлийн хөдөлгөөнөө эзэмдэх техник
Хувцаслалтын техник
Сурган хүмүүжүүлэх судалгаа
Өнөө үед багшийг хөгжүүлэх асуудалаар баримталж байгаа гол үзэл бол багш
судалаач байх санаа юм. Сурган хүмүүжүүлэх судалгааны ажил нь дараах 3-н үе
шаттай явагддаг.
1. Бэлтгэл үе: Сэдэв сонгохоос авахуулахад зорилтоо тодорхойлох,
таамаглал дэвшүүлэх үйлүүдийг хийнэ. Үүнийг хайхралгүй орхисноос
судалгааны үндсэн хэсэг бүтэл муутай болох, бүртгэж цуглуулах
мэдээлэл
дутуу хийгдэх зэрэг бэрхшээл гардаг.
2. Үндсэн буюу туршилтын үе: Дэвшүүлсэн таамаглалыг шалгах,
урьдчилсан дүгнэлт. Боловсруулах, тэдгээрийг турших, хянах засч
заларуулах, нарийвчлан тогтоох, үр дүнг гаргах зэрэг үйлийг хийнэ. Энэ
үед түвшин тогтоох, сурган төлөвшүүлэх хяналтын туршалтуудийг хэд
хэдэн удаа давтаж болно. Судалгааны явцад цуглуулсан матералиад
болвсруулалт хийж, завсрын үр дүнг гаргаж ,түүнийг хэвлэн нийтлэх,
хэлэлцүүлэлэх ажлыг энэ үндсэн хэсэгт мөн хийж болно.
3. Төгсгөл үе: судалгааны бүх матералиа нэгтгэн дахин эцсийн
боловсруулалт хийж, тэндээсээ дүгнэлт гаргана. Энэхүү дүгнэлт нь
судалнгааны ажилын эхэнд томьёолсон зорилго,зорилт,таамаглал
зэрэгтэй шууд уялдсан,тэгэхдээ тоон баримтыг тоочсон биш,харин
тэндээс ургаж гарсан логик оюун дүгнэлтүүд байдаг. Мөн шинэ
санаа,саналууд байж болно.
-Тухайн сэдвйиг сонгож авсниы учир
-Тэр сэдэвийн судлагдсан байдал
-Энэ удаагийн судалгааны зорилго,дэвшүүлсэн зорилтууд
-Судалгаанд хэрэглэсэн аргууд
-Судалгаанаас гарсан гол үр дүнгүүд
-Дүгнэлт, саналыг заавал тусгасан байх явдал юм.
Хичээлийн анализ
Хичээлд бүхэлд анализ хийхдээ дараах асуултуудад хариулахыг хичээх нь
чухал.Үүнд:
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 12

13. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
1. Хичээлийн ерөнхний бүтцийн хувьд:
-Ямар төрлийн хичээл байв?
-Тухайн төрлийн хичээлийн үндсэн элеминтүүд бүрэн байж,хэрэгжиж чадав
уу?
-Цагийн хуваарилалт ямар байв ?
-Хичээлийн төлөвлөлт хэр оновчтой байв? г.м
2.Хичээлийн сэтгэлзүйн байдлын хувьд:
-Сурагчдын сурах сэдэл тэмүүлэл, хэрэгцээ сонирхлыг хэр өдөөж, бий
болгож чадав? Арга барил нь хэр оновчтой байв?
-Сурагчдын сурагчдын сэтгэн бодох үйл ажиллагаа, оюуны үйлийг хэр
оновчтой хөтлөв? Ямар онцгой содон зүйл ажиглагдав?
Сурагчдын бие даасан бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэх талаар юу хийв?
- Багш, сурагчдын харьцааны ерөнхий уур амьсгал, хандлагын төлөвшил
ямар байх шиг санагдав?
- Багшийн хэл яриа, хэрэгжиж буй арга хэрэгслүүд сурагчдын анги, нас,
сэтгэцийн онцлогт хэр тохирсон байв?
- Сурагчдын анхаарал, ой тогтоолт, хэл яриаг хөгжүүлэхэд хэр анхаарав?
г.м
3.Хичээлийн дидактикийн хувьд:
-Хичээлийн сэдвийн томъёолол,зорилго, зорилтын тодорхойлолт хэр
оновчтой болов?
-Шинэ мэдээлэл өгөх арга, хэлбэр хэр онвчтой байв?
- Сургалтын хэрэглэгдэхүүнүүдийг хэр оночтой сонгож вэ?
-Сурагчдын үйл ажилгааны зохион байгуулалт ямар болов?
- Хичээл хоорондын болон сэдэв хоорондын холбоог хэр хэрэгжүүлэв?
- Хичээлийн бататгал,үнэлгээ дүгнэлт ямар болов?
- Сурагчдыг үнэлж,дүгнэсэн арга хэлбэр хэр оновчтой байв?
- Багшийн сурган хүмүүжүүлэх ур чадварт ямар зүйл ажиглагдав?
- Хичээлийн бэлтгэл хэр хийгдэж вэ?
- Хичээлийн материалын сонголт, хэмжээ хэр оновчтой болж вэ?
- Хичээлийн ерөнхий зорилго хэр биелэв?
4. Хичээлийн хүмүүжүүлэх үр нөлөөний хувьд
- Сурагчдын ерөнхий төлөвшил ямар санагдав?
- Сурагчдын сурах арга барил хэр байх шиг байв?
- Хичээлийн явцад сурагчдад сурах арга барилын зөвлөгөө санамж хэр өгөв?
- Сурагчдын сурах хөдөлмөртөө хандах хандлага ямар байна вэ?
- Сурагчдад тавьж буй шаардлагын хувьд ямар онцлог ажиглагдав?
- Сурагчдыг хэр бодитой үнэлж дүгнэв?
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 13

14. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
Дүгнэлт
Ñóðãàëòûí îð÷íûã ñàéæðóóëàõûí òóëä òóõàéí ñóðãóóëü á¿ð ýõëýýä ººðèé㺺
òîäîðõîéëæ , ÿìàð ò¿âøèíä áàéãààãàà òîäîðõîéëîîä äàðàà íü ÿìàð òºâøèíä ÿàæ õ¿ðýõ
¸ñòîéãîî òîäîðõîéëîí ò¿¿íèéõýý òºëºº çîõèõ àëõìóóäûã õèéõ ¸ñòîé.
ÌÓ-í áîëîâñðîëûí õºãæèë äýëõèéí æèøãýýñ òîîí ¿ç¿¿ëýëòýýðýý äýýã¿¿ð õàðèí
÷àíàðààðàà íèëýýä äîîãóóð áàéãàà íü îëîí óëñûí õàðüöóóëñàí ä¿í, íèéãìèéí õºãæëèéí
òºâøèí, àæèëã¿éäýë, ÿäóóðàë, àìüäðàëûí ÷àíàðûí áîäèò òºâøíººñ õàðàãäàæ áàéíà.
Орчин үеийн хүүхэд хэн бэ?, ямар хэрэгцээ сонирхолтой вэ?, тэдний хэрэгцээнд
түшиглэн сургалтыг хэрхэн зохион байгуулах вэ? Гэсэн асуудлыг шийдэхийн
тулд суралцагчийн сурч, амьдарч буй орчныг сурган хүмүүжүүлэх ухаан, сэтгэл
судлал, удирдлагын ухааны үндэстэйгээр зохион байгуулах нь чухал болно.
Суралцагчдын ойрын хүрээлэл болох гэр бүл хамт олон нь бие хүний хөгжил
төлөвшилтөд шийдвэрлэх нөлөөлөл үзүүлэхийн зэрэгцээ хүний үйл
ажиллагааны нөлөөгөөр орчин нь өөрчлөгдөж хүн өөрийн хөгжлийн орчинг
өөрсдөө бүрдүүлж байдаг.
Сурах, сургах орчин хөгжил хөдөлгөөнгүй зүйл биш ирээдүйд сургалтын багаж
тоног төхөөрөмжөөс бусад үзүүлэлтүүд шаардлагагүй бол суралцагчдад
мэдээллийн хэрэгслээр сурах боломж бүрдэнэ.
Боловсролын үндсэн асудлын шийдлүүд нь гарцаагүй боловсролын орчин
судлалын онолыг бүтээх урьдчилсан нөхцлийг бүрдүүлж байна.
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 14

15. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
Ном зүй
Сурган хүмүүжүүлэх зүйн зарим асуудал Б.Бор Б.Нямаа
1996 он
Сургуульд суралцах чадварын сэтгэл зүйн үндэс Ш.Батсүх Баяраа
1995 он
Танин мэдэхүйн үйл явцыг судлах арга зам П.Цэрэндондов
2001 он
Харилцааны сэтгэл зүйн зарим асуудал О.Мягмар С.Оюунгэрэл
1998 он
Сурган хүмүүжүүлэх зүйн үндэс /Багш 2005 төслөөс бүтээв/
2006 он
Боловсролын тухай багц хууль 2002 он
Багшийн хөгжил Ц.Оюун
2005 он
Бодрол сэтгүүл-2007
Бодрол сэтгүүл-2008
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 15

16. Боловсролын шинэчлэл ба СХУншлага
сургалтын орчин
Агуулга
• Оршил
• Зорилго
• Зорилт
• Бîëîâñðîëûí øèíý÷ëýëèéí òàëààðõ áàðèìò áè÷ã¿¿ä
• Ìàñòåð òºëºâëºãºº 2006-2015îí
• Óëàìæëàëò áà õºãæ¿¿ëýõ ñóðãàëòûí îð÷íû õàðüöóóëàëò
• Áîëîâñðîëûí øèíý÷ëýëä òóëãàð÷ áóé àñóóäàë
• Ñòàòèñòèê òîî áàðèìò
• Áàãø ìèíèé àæèãëàëò, òóðøëàãà
• Áàãøèéí õºãæèë
• Áàãø íàðûí õºãæëèéí òàëààð íýãýí ñóäàëãààíä
• Ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ çàð÷èì
• Дүгнэлт
• Ном зүй
Амгалан цогцолбор сургууль
Page 16