Elk jaar reikt de Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning (VRP vzw) de Afstudeerprijs uit aan een (of meerdere) inspirerend(e) eindwerk(en). Voor de editie 2013 werden 22 eindwerken ingezonden. Vijf daarvan stroomden door naar een tweede ronde, waaronder dit eindwerk van Els Canini (VUB): Een brede scholenkluster in Kuregem als activator van een strategisch stadsproject. Dit is de presentatie van Els tijdens de tweede ronde.Uiteindelijk wonnen Jeroen Stevens, Jonas Knapen (KUL) en Karel Van den Berghe (UGent) de VRP-Afstudeerprijs 2013. Het volledige juryverslag is te vinden op www.vrp.be.

1. een brede
scholencluster
in Kuregem
als activator van een
strategische stadsproject

2. KEUZE VOOR KUREGEM
spreiding van de verwachte bevolkingsgroei per
gemeente
Anderlecht = huidige bevolking + 20%
Werkhuizenkaai
OntwikkelingGebieden in Stedelijke Omgeving
= historische industrie in de kanaalzone omvormen
tot gemengde gebieden
NAVO
Mommaerts - Reyers
Birmingham
Erasmus
Biestebroek

3. PLANGEBIED
perimeter
masterplan
Kanaalzone
Weststation
OGSO Birmingham
Abattoir
PLANGEBIED
Zuidhaven
Ninoofse Poort
Abattoir
Erasmus Hogeschool
Zuidstation
brug van Kuregem
Biestenbroek
Wijkcontract
Kanaal Zuid
ontbreken van een ruime geïntegreerde visie
niet enkel vastgoedkundig valoriseren
rekening houden met noden van de bestaande bewoners
plangebied = morfologisch geheel van
heterogene bebouwing

4. FOCUS OP ONDERWIJS IN KUREGEM
bevolking in Kuregem = jong, arm en van allochtone afkomst
deze sociaal-economische toestand is gelinkt aan onderwijs
KUREGEM:
- bevolking = laag opgeleid
- kinderen hebben daardoor al schoolse achterstand in de kleuterschool
- er is een oververtegenwoordiging van leerlingen in het beroepsonderwijs
- 10% van de leerlingen stroomt door naar hoger onderwijs
(25% in het Brussel Hoofdstedelijk Gewest)
(57% in Vlaanderen)
- zeer grote jeugdwerkloosheid > 39%
CAPACITEITSPROBLEMATIEK ZORGT VOOR INVESTERING

5. BREDE SCHOOL
it takes a village to raise a child
pedagogisch concept
- ontstaan in kansarme wijken
- thuisomgeving biedt niet
voldoende ondersteuning
- kinderen + ouders
- continuïteit van ondersteuning
en dienstverlening
schoolgebouw
hogeschool
de brede school
gedeelde voorzieningen en
buitenruimte
sportvoorziening
secundaire school
ruimtelijke vertaling
basisschool
technische
werkplaatsen
kinderopvang

6. SCHOLENCLUSTER
=schaalvergroting die zorgt voor een grotere gemengdheid
=gekoppeld aan andere voorzieningen
(sport, cultuur, jeugdcentrum,..)
en publieke ruimte
KUREGEM
er zijn vandaag al veel scholen aanwezig
op alle onderwijsniveau’s:
-basisonderwijs
-secundair onderwijs (Athénée L.da Vinci)
-volwassen onderwijs (CVO GO!)
-hogeschool (EHB en ISIB)
EHB
CVO GO!
ATHENEE L.
DA VINCI
ISIB
u COMBINATIE TOT EEN BREDE SCHOLENCLUSTER
-intensieve begeleiding + samenwerking met hogescholen en bedrijven
-zorgen voor gemengdheid

7. ANALYSE
BEREIKBAARHEID
Antwerpen
Mechelen
Koning Boudewijn
Jette
Bockstael
Vilvoorde
Leuven
Luik
Schaarbeek
Aalst
Dendermonde
Luchthaven
Noordstation
Meiser
Simonis
Stokkel
Merode
Weststation
Centraal
station
Delacroix
Schuman
Jaques Brel
Zuidstation
Plangebied
Etterbeek
GENstation
Kuregem ?
Gent
Denderleeuw
Delta
Herrmann Debroux
Vorst
Ceria
Erasmus
Bergen
Doornik
Charleroi
Halle
Ottignies

8. ANALYSE
GROOTSTEDELIJKE POLEN EN DYNAMIEKEN
Openbaarvervoersknooppunten
Abattoir = economische pool
Actuele dynamiek in de kanaalzone
GEBIEDEN VAN
GEWESTELIJK BELANG
Weststation
Oud Molenbeek
perimeter
masterplan
Kanaalzone
9
Zuidstation
ontwikkeling
Ninoofse Poort ?
weststation
ontwikkeling
Weststation ?
HEFBOOMGEBIEDEN
masterplan
Abattoir
5
6
14
historisch
centrum
Anderlecht
W
traa
ayezs
t
zuidstation
4
ontwikkeling
Brug van Kuregem
+ Biestebroek ?
3
7
8
1
zeer goede bereikbaarheid + de aanwezige dynamieken
u PLANGEBIED = STRATEGISCHE ZONE
2

9. ANALYSE
TEKORT AAN GROENE RUIMTE
GROTE GEHELEN VAN
LANDBOUW EN GROENZONES
ZONE MET RUIMTE PUBLIEKE
PARKEN EN PRIVATE TUINEN
ZONE VAN DENS STEDELIJK WEEFSEL
WEINIG KWALITATIEF TOEGANKELIJK GROEN

10. ANALYSE
RUIMTELIJKE BARRIERES
+
Scheut
Wayez
MORFOLOGIE
Molenbeek
Kuregem
u plangebied is een moeilijk doordringbare zone
tussen 4 dense stedelijke wijken

11. 3 ONTWERPDOELSTELLINGEN
STRATEGISCHE ZONE u
DYNAMIEKEN GENEREREN
OP VERSCHILLENDE SCHAALNIVEAU’S
DEMOGRAFISCHE GROEI
+
TEKORT AAN GROENE, OPEN RUIMTE
RUIMTELIJKE BARRIERES OVERBRUGGEN OM DE 4 WIJKEN TE VERBINDEN

12. WESTSTATION
DYNAMIEK OP VERSCHILLENDE SCHALEN
1. GROOTSTEDELIJKE RUIMTE + GROOTSTEDELIJKE CENTRALITEIT
jozeph baeck
weststation
ninoofse poort
hertogin van brabant
vier winden
delacroix
jaques brel
kleine ring
aumale
clemenceau
albert I plein
raad
kuregem
fiennes
dover
GEN-station
Kuregem
zuidstation
markten
evenementenplein
sport
cultuur
ABATTIOR

13. breed buurtcentrum
DYNAMIEK OP 3 SCHAALNIVEAU’S:
2. DE BREDE SCHOLENCLUSTER
mivb
St Anne St Remi
hospitaal
nieuwe culturele functie
nieuwe secundaire school
ISIB/ULB
EHB/VUB
nieuw breed buurtcentrum
bestaande basisschool
CVO GO!
zuidhaven
abattoir
nieuwe basisschool
Athénée
Leonardo da Vinci
nieuwe basisschool
bestaande
basisscholen
breed buurtcentrum
2 nieuwe scholen
uitbreiding EHB
verplaatsing ISIB
coördinatie van brede school
continuïteit van ondersteuning

14. DYNAMIEK OP 3 SCHAALNIVEAU’S:
3. STEDELIJKE INDUSTRIE
nieuw
depot voor
bussen
MIVB
compacte
stedelijke
industrie
nieuw slachthuis
zoeken naar
mengvormen
hergebruik industrieel
patrimonium

15. ONTWERPDOELSTELLING 2:
DEMOGRAFISCHE GROEI
+
VERDICHTEN
+/-1500 wooneenheden
58.000 m2 stedelijke industrie
35.000m2 voorzieningen (scholen, cultuur,...)
50.000m2 buurtvoorzieningen, horeca, handel
en kantoren
TEKORT AAN GROENE, OPEN RUIMTE
OPEN RUIMTE
grootstedelijke ruimte
netwerk van straten en pleintjes

16. grootstedelijke ruimte als groene verbinding tussen bestaande parken en grote
groenstructuren
Scheutbos
Marie-Josépark
Biestebroek
Neerpedepark
Zenne
Park van Vorst

17. ONTWERPDOELSTELLING 3:
RUIMTELIJKE BARRIERES OVERBRUGGEN OM DE 4 WIJKEN TE VERBINDEN
VERBINDINGEN
SPEELWEEFSEL
-3 nieuwe assen
speelplein stedelijk niveau
speelplein buurtniveau
jongeren
begeleidingscentrum
-grootstedelijke ruimte
als overzichtelijke
open ruimte
speelnatuur
sport
speelpark
cultuur
ontspanning
passageplek
speelweefsel
wegen voor autoverkeer
-doorwaadbaar
weefsel
secundaire
school
semi-publiek speel- of buitenruimte
kinderopvang
jeugdhuis
basisschool
breed
buurt
huis
basisschool
jeugdhuis
basisschool
jeugdhuis
kinderopvang
sport
handel
ontspanning
basisschool
secundaire
school
kinderopvang
basisschool
basisschool
kinderopvang
speelpleinwerking
jeugdhuis
jeugdhuis
basisschool
speelpleinwerking
jongeren
begeleidingscentrum

18. ACTOREN
MIVB
MIVB
NET Brussel
MIVB
Abattoir
EHB
Zuidhaven
GO!
Grootwarenhuisgroep
(Lidl)
ISIB
Paul-Herni
Spaak Hogeschool

19. CONCLUSIE:
-stadsverdichtingproject met aandacht voor nieuwe woningen, scholen en
behoud van stedelijke industrie
-het is een geïntegreerde visie voor het plangebied, rekening houdend met:
-verschillende bestaande plannen en ontwikkelingen
-tracht een antwoord te formuleren op knelpunten in onderwijs
-tracht een antwoord te formuleren op de verschillende schalen van het
plangebied
-het ontwerp gaat uit van de verschillende aanwezige actoren, die dit
stadsproject kunnen initiëren
-het ontwerp is geen eindpunt of afgewerkt ontwerp, maar een plan van
waaruit de discussie kan opgestart worden