4. 4ος-6ος αιώνας: Mare nostrum
Μεσόγειος: «Η θάλασσα μας»
Ο ΚΟΣΜΟΣ της ΘΑΛΑΣΣΑΣ
Μέχρι τα τέλη του 6ου αιώνα η Μεσόγειος είναι μια ασφαλής
θάλασσα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και το εμπόριο έχει
ανθήσει.
Οι θαλάσσιοι δρόμοι χρησιμοποιούνται δίχως φόβο από τα
βυζαντινά πλοία
Πόλεις αναπτύσσονται παραλιακά σε όλη τη Μεσόγειο
Η τροφοδοσία τους (μπαχαρικά, υφάσματα, χρώματα,
κεραμικά, πολύτιμα αντικείμενα) και οι ανταλλαγές γίνονται
βασικά από τη θάλασσα.
Επικρατεί ευημερία και ειρήνη
5. Η ΚΡΗΤΗ, ΕΝΑ ΝΗΣΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΤΟΤΕ
ΠΛΩΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Η Κρήτη βρίσκεται στο κέντρο των θαλάσσιων οδών του
εμπορίου από Ανατολή προς Δύση και νησιά του Αιγαίου,
οπότε αποτελεί στρατηγικό σημείο για όποιον την κατέχει
6. Α’ Βυζαντινή περίοδος Κρήτης (330-961 μ.χ)
Μέχρι τον 6ο αιώνα η Κρήτη καθώς είναι στην καρδιά του
mare nostrum διανύει περίοδο ευημερίας και ειρήνης.
Δημιουργούνται πολλά αστικά κέντρα παραλιακά - 22 σε
αριθμό
Ο πληθυσμός έχει εκχριστιανιστεί πλήρως από τον 4ο αιώνα
Πρωτεύουσα του νησιού η Γόρτυνα
7. Α’ Βυζαντινή περίοδος Κρήτης
(330-961 μ.χ)
Από τον 7ο αιώνα το νησί μαστίζεται από αλλεπάλληλες
πειρατικές επιδρομές αλλά και φυσικές καταστροφές
(σεισμούς)
αποτέλεσμα: παρακμή ακόμη και εξαφάνιση των πόλεων ως
αστικών κέντρων.
Οι κάτοικοι σταματούν εμπόριο και αλιεία και μετακινούνται
στην ενδοχώρα για ασφάλεια. Στροφή στην γεωργία
η Κρήτη οργανώνεται σε Θέμα της Αυτοκρατορίας
(Ηράκλειο) Την περίοδο αυτή υπάρχει οικισμός, που
ταυτίζεται με το ρωμαϊκό Ηράκλειον. Ίσως χρησιμοποιείται
για τον οικισμό το όνομα Κάστρο
8. η εξάπλωση των Αράβων
Οι Άραβες εμφανίζονται τον 6ο αιώνα στην
Ανατολική Μεσόγειο ως ένας νέος, καταλυτικός
παράγοντας, που πρόκειται να επηρεάσει τις τύχες
όλων των λαών της Μεσογείου.
Έχουν καλή γνώση της ναυσιπλοΐας, των θαλάσσιων
δρόμων, έχουν πολύ καλά πλοία
Είναι άριστοι στην πειρατεία
Καταλαμβάνουν Κύπρο, Σικελία, Μάλτα, Ισπανία
Το mare nostrum έχει τελειώσει για πάντα
9. 7ος αιώνας: η εξάπλωση των αράβων
10 χρόνια 30 χρόνια
10. Οι Βυζαντινοί οργανώνονται στη θάλασσα
Καθώς η Κρήτη βρίσκεται στο επίκεντρο του αραβο-
βυζαντινού ανταγωνισμού για τον έλεγχο της
ανατολικής Μεσογείου οι Βυζαντινοί αρχίζουν να
χρησιμοποιούν καλύτερα πλοία και νέα όπλα , όπως το
υγρόν πυρ.
11. Αραβική κατάκτηση της Κρήτης
Το 824 μ.Χ. το Κάστρο, μετά από αραβικές επιδρομές πέφτει
στα χέρια των κατακτητών του (Σαρακηνοί από την Ισπανία)
Τμήμα του αραβικού στόλου κατά τη ναυτική εκστρατεία εναντίον
της Κρήτης, 823 - 828 (Ι. Σκυλίτζης, Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη Ισπανίας)
12. Κρήτη: Αραβικό Εμιράτο
Το αραβικό Εμιράτο της Κρήτης είναι ισχυρό, καλά
οργανωμένο και ακμαίο. Δραστηριότητες, όπως η
μεταλλοτεχνία, η αγγειοπλαστική και η κεραμική,
παρουσιάζουν σημαντική ανάπτυξη, ενώ το Εμιράτο έχει τη
δυνατότητα να «κόβει» τα δικά του νομίσματα.
Πρωτεύουσα του νέου κράτους γίνεται το Κάστρο, που
ονομάζεται πλέον Ραμπντ Αλ-Χαντάκ (Rabdh el Khandak,
δηλαδή «φρούριο της τάφρου»), εξαιτίας της βαθειάς τάφρου
που σκάβεται γύρω από την πόλη για άμυνα .
Αποκτά για 1η φορά δίκτυο οχυρώσεων που αποτελείτο από
27 κάστρα που επικοινωνούσαν οπτικά
13. Ο Χάνδακας γίνεται τώρα η πρωτεύουσα
του νησιού
Ο Χάνδακας
κατελάμβανε την
έκταση από την οδό
Δαιδάλου, Χάνδακος,
θαλάσσιο μέτωπο,
Επιμενίδου, τμήμα
πλατείας Ελευθερίας (η
Αστόρια ήταν πύλη του
τείχους)
14. Κρήτη: πειρατικό ορμητήριο
το νησί, με επίκεντρο το Χάνδακα, γίνεται πειρατικό
ορμητήριο των Αράβων που τρομοκρατούν και λεηλατούν
συστηματικά τα νησιά του Αιγαίου και τα παράλια του
ελλαδικού χώρου.
Η Βυζαντινή αυτοκρατορία αναδιπλώνεται.
Οι θαλάσσιοι δρόμοι δεν είναι πια ασφαλείς, το εμπόριο
παρακμάζει.
Δίχως την θαλάσσια τροφοδοσία και ανταλλαγή η Βυζαντινή
αυτοκρατορία, μαζί με τα άλλα προβλήματα που έχει
(εικονομαχία, εξωτερικοί εχθροί κλπ), βρίσκεται σε πολύ
δύσκολη θέση
16. Β’ Βυζαντινή περίοδος (961-1204μ.χ)
Οι Βυζαντινοί 7 φορές προσπάθησαν να
ανακτήσουν την Κρήτη.
Όλες οι προσπάθειες αποτυχαίνουν
17. Νικηφόρος Φωκάς
Ο στρατηγός έχει δώσει 34 μάχες με τους
Άραβες χωρίς να χάσει
Τον στέλνουν να ανακαταλάβει την Κρήτη (8η προσπάθεια) το
960μ.χ με τον μεγαλύτερο στόλο που έχει συσταθεί στην
ιστορία του Βυζαντίου: 200 έως 250 πλοία και συνολικά
75.000 άνδρες
Μετά από 8 μήνες πολιορκία και 145 χρόνια αραβικής
κτήσης ο βυζαντινός στρατός εισβάλλει στην πόλη.
Ακολουθούν αγριότητες και σφαγές ενώ πολλοί
υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι και λάφυρα μεταφέρονται
«σκλάβοι» στην Κων/πολη.
18. Ο Βυζαντινός στρατός υπό τον Νικηφόρο Φωκά
πολιορκεί το Χάνδακα, 961 (Ι. Σκυλίτζης, Μαδρίτη, Εθνική
Βιβλιοθήκη Ισπανίας)
19. Β’ Βυζαντινή περίοδος
Μετά την κατάκτηση του Χάνδακα από τον Ν. Φωκά:
ακολουθεί καταστροφή τζαμιών, εκ νέου κτίσιμο εκκλησιών
κλπ,
και κυρίως μεταφορά και εγκατάσταση χριστιανών εποίκων
(κυρίως στρατιωτών αρμενικής και ρωσικής καταγωγής με
τις οικογένειες τους) από άλλες βυζαντινές επαρχίες .
(Αρμένοι, Ρουσοχώρια κ.ά.)
Κατά την περίοδο αυτή ο πληθυσμός του νησιού αυξάνεται
Το νησί οχυρώνεται (κάστρα, φρούρια)
20. Η νέα πρωτεύουσα
Ο Νικηφόρος Φωκάς επιχειρεί αρχικά να μεταφέρει
την πρωτεύουσα στην ενδοχώρα (για προφύλαξη).
κτίζει ένα φρούριο με το όνομα Τέμενος, κοντά
στον Προφήτη Ηλία.
Όμως, αυτή η προσπάθεια δεν αποδίδει γιατί ο
κόσμος των ντόπιων είναι η θάλασσα.
Τελικά διοικητικό κέντρο της Κρήτης γίνεται ο
Χάνδακας και μετονομάζεται σε Μεγάλο Κάστρο.
22. Πιθανά, η θέση και το μέγεθος του
Χάνδακα της β' Βυζαντινής περιόδου
23. Κρήτη και Βενετοί
Η Κρήτη, λόγω των αγροτικών της προϊόντων και ως
θαλάσσιος κόμβος προς το εμπόριο της Ανατολής,
προκαλεί το ενδιαφέρον της νέας ανερχόμενης
θαλασσοκρατορίας της εποχής: της πόλης - κράτους
της Βενετίας
Ήδη κατά την Β’ Βυζαντινή περίοδο (12ο αιώνα)
αναφέρεται παρουσία Ενετών στο νησί με
ενδιαφέρον στα κτηνοτροφικά και αγροτικά
προϊόντα του.
24. 1204 μ.χ - Βενετοκρατία
Κατά την διάρκεια της 4ης σταυροφορίας, η Κρήτη
παραχωρήθηκε στον Φράγκο σταυροφόρο Βονιφάτιο από
τον αυτοκράτορα Αλέξιο Δ΄ Άγγελο ως αντάλλαγμα για τις
υπηρεσίες του
1204, έτος της άλωσης της Κωνσταντινούπολης και
ουσιαστικά της κατάλυσης της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Το νησί (που οι Βυζαντινοί είχαν κάνει κάποτε 8 εκστρατείες
για να ανακτήσουν από τους Αραβες), πουλιέται από τον
Βονιφάτιο στους Βενετούς για 100 ασημένια μάρκα και
περνά στα χέρια των Βενετών.
