Moroak,etorkinak eta gu
E
zdagobereburua
morotzatdueninor.
Bestebatzukhar-
tzendutehalakoa
morotzat,zanpatu
nahidutenean.Etahagatikgara
edoizangaitezkedenakmoro-
ak.Musulmanhalaeuskaldun,
emakumeaknahizhomosexual,
beltznahizpobre».Ostiraleko
BERRIAnSarrionandiareniritzi
artikuluarenpasartehauiraku-
rrinueneanpoztunintzen.Due-
lahamarurte,gauzaberaadie-
razinahiizanzuenMarcosko-
mandanteordeak«beraere,ho-
mosexuala,beltza,lurrarenko-
lorekoa,juduaedoarabea…
zela»esanez.Alegia,edozeinze-
larikzapalkuntza,berazapal-
duekinidentifikatzenzela.
Poztunintzen,zerenBERRIA-
renaleberean,Bogaizeneko
gehigarriaren«astekoerrepaso-
an»,ErrenteriakoIztietaauzoa-
renberriematenzen(argazkia
etaguzti),aditzeraemanez«ha-
serredaudeIztietakobizilagu-
nak…bertanlasaibizitzekoes-
kubideadutelaustedutebait
dute».Izanere,Iztietan,Euskal
Herrikohainbattokitanbezala,
arazoakdaude,gehienakgizar-
tekapitalistahoneksortutako-
ak,etabizidugunkrisigarai
hauetangordindudirenak.Eta
lasaibizitzekoeskubideadefen-
datubeharradago,arazoenitu-
rrietarajoaz.Bainaezdutuste
haserrehorimoduegokizbide-
ratzendenik«moroak»(alegia,
magrebtarrak)arazoeniturri-
tzatbalioetsiz.Askiizandazori-
gaiztokoistilubateanmagreb-
tarbatnahastuaegotea,«moro-
ak»erruduntzathartzeko.Ezda
zuzena,etaarriskutsuada.
Une honetan, inoiz baino
gehiago, denok gara moroak
hemen. Krisiak gogor jotzen du
munduko lurralde guztietan,
eta horren ondorioz migrazioak
areagotzen ari dira, gure gizar-
teak geroz eta pluralagoak,
heterogeneoak bihurtuz. Gu
ere, gure seme-alabak ere, ez
gaude, agian, horrelako espe-
rientzietatik libro. Adi gainera.
Askotan oso mehea da zapal-
dua izatetik zapaltzailea izatera
bereizten digun marra. Gerta-
tzen da ere zapaltzaile eta zapal-
dua izatea aldi berean; esate
baterako emakume burgesak
beren neskameekin, langile
batzuek beren menpekoekin
edo mendebaldeko nazio zapal-
duetako hiritarrok hirugarren
munduarekiko, haren ustiake-
tagatik garelako «aberats edo ez
hain pobre».
JoxeIriarte‘Bikila’
Desgaitasuna duten pertsonak:
azkenetan azkenak
N
BEk1992ko
abenduaren3an
Desgaitasuna
dutenPertso-
nenNazioarte-
koEgunaegiteaerabakizuen.
Bainaabenduaren3bakoitzean,
dibertsitatefuntzionala—ko-
lektiboak«gaitasunavsdesgai-
tasuna»binomiotikihesegiteko
asmatuduenterminoa,bino-
mioabeti«gaitasungutxien»
dutenenkalterakoabaita—du-
tenmilakapertsona,gureherri-
kidedirenmilakaetamilaka
pertsona,etxetikateraezinik
geratzendira,urtekogainerako
egunetanbezala,etxeakezdau-
delakoegokituta;ezindiratre-
nezibili,gurpil-aulkiakezdire-
lakosartzenbagoigehienetan;
edoezindirazinemarajoan,edo
ezindutetelebistaikusi,filmaez
dagoelakoaudiodeskribatuta.
Eraberean,ezindutehitzaldirik
entzun,edoeskolarajoan,ez
daudelakozeinuenhizkuntzara
itzulita;ezinduteerabakirik
hartugauzaarrunteneiburuz
—zerjan,zerordutanjoanlota-
ra,norekinpaseatuedozertele-
bista-kateikusi—,erabakiho-
riekbestepertsonabatzuekhar-
tukodituztelako,beraieigaldetu
ereegingabe.Etabestemilaka
batzuekezduteizangojaikitze-
ko«eskubiderik»…,baiziketa
beharbadagogotxarrezetabe-
hartutadaudelakojaikikoeta
garbitukodituzten,gosaltzenla-
gundukodietenbestebatzuen
«mesedea»jasotzekoeskubidea
besterikez,senideen,lagunen
edoezagunenborondateonaren
mendebaitaude,gainerakoper-
tsonekzertanarigarenohartu
ereegingabeegitenditugun
egunerokogauzakegiteko.
2006koabenduaren13an,
NBEkoBatzarNagusiakDesgai-
tasunadutenPertsonenEskubi-
deeiburuzkoHitzarmenaonar-
tuzuen.Hitzarmenhorrekoso-
rikzehaztenditupertsonaho-
rieneskubideak,etagogoraraz-
tendigubizitzekoeskubideak,
kasuhauetan,berekindakartza-
lalibrekilekuzaldatzekoeta
mugitzekoeskubidea,gainera-
koherritarrekbezalalekuguz-
tietarasarbideaizatekoeskubi-
dea,etaberaienizeneaneraba-
kiakhartuakezizatekoeskubi-
dea.Aipatutakoeskubideho-
rrek,eraberean,berekindakar
desgaitasunaduteneknahidu-
tenmoduanbiziahalizateako-
munitatean,etaezegoitzetan;
babesaizateatorturarenetabes-
tetratuzeinzigorumiliagarrien
aurka;informaziorakoetatek-
nologiaberrietarakosarbidea
izatea;haienintimitateaerres-
petatzea;ezkonduetafamilia
izanahalizateanahibadute;bai
etaeskubidehauekizateaere:
hezkuntza,osasunaetaerreha-
bilitazioa;lanaetabizi-maila
egokia;bizitzaekonomikoan,so-
zialean,kulturaleanetapolitiko-
aneskuhartuahalizatea…
Bainazalantzabeldurgarria
honakohauda:beharrezkoazen
horiguztiazehaztea?Ezalzen
guztizbegi-bistakoaeskubide
horiekzituztelagutakoden-de-
nokbezala?Zergatikgogorarazi
beharzeneskubideguztiakdi-
tuztela?
Azkenetan azkenak izan dire-
lako beti. Gogora dezagun. Ale-
maniako indar armatuen azken
hondarrak 1945eko maiatzaren
8an baldintzarik gabe errenditu
zirenean gertatu zen Europan
Bigarren Mundu Gerraren
amaiera ofiziala. Eta gerra
horretan egindako basakeria
guztien artean holokaustoa
izan zen handiena. Dokumenta-
zio asko daukagu holokaustoari
buruz, baina haren alderdi
batzuk oraindik ere ahaztuta
daude.
«T4programa»izenekoaizan
zengauregungutxienezagu-
tzendenalderdietakobat.Pro-
gramahorrijarraikiz,desgaita-
sunfisikoakedoburukoakzituz-
tenadinguztietakodozenaka
milapertsonahilzituztenhaien
medikuek,gehienetangosez
edoinjekziohilgarriaerabiliz.
Badakigunagusitasunarioaren
«etikan»ezzelasartzen«ezerta-
rakoezzirenak»elikatzekoaha-
legina,eta«lehenmailakobizi-
tzak»zeudela,halanola«biga-
rrenmailakoak»,nahitaezkoez
zirenak,etazuzen-zuzeneande-
sagerraraztekomodukoak.
Horrekguztiakmilakaurte
iraungozuenIII.Reichharen
baldintzarikgabekoerrendizio-
arekindesagertubeharkozuke-
en…,bainaezzenhalagertatu.
Borrokakamaituetahiruhila-
beteluzeigaroondoren,Ameri-
ketakoEstatuBatuetakookupa-
zio-agintariekaurkitutakogai-
xotegietazentromedikobatean
pazienteaksistematikokihil-
tzenjarraitzenzuten,desgaita-
sunazutenpertsonak,hainzu-
zenere.Hiltzaileetakobatzuek
ondojokatzenarizirelakouste
sendoazuten;bestebatzuek,zio-
tenarenarabera,ezzutenjaso
berrikiartegobernuarenpoliti-
kaizandakoabaztertzekoagin-
duofizialik.Perbertsioetikoa
mailahorretarainoiritsiazen.
32urtegeroago,1977koekai-
nean,gugandikaskozhurbila-
go,hementxebertan,trantsizio
betean,bestegauzabatzukger-
tatuziren,pertsonadesberdi-
nenbiziakbaliogutxiagoizaten
jarraitzenzuelaagerianutzizu-
tenak…«Inkontrolatu»batzuek
ikurrineneranskailuakzera-
matzangaztebatiahoaestali
etakolpeakemanzizkioten,eta,
amildegibatetikbota.Egunka-
rietakoalbisteekgaztea«hogei-
tahiruurtekogazteatzeratua»
zelazioten.Bieraso:fisikoaeta
morala.
Egoera,jakina,aldatuegin
da,bainakontatutakohorrek
oraindikerrealadenzerbaitjar-
tzendiguaurrean:pertsonades-
berdinakgutxiestenjarraitzen
dugu,«desgaitasuna»dutenak,
etaerrealitategordinadaia-ia
ezdizkiegulaaitortzendauzka-
tengizaeskubideak.Badirudi
haieneskubideak«baliogutxia-
gokoak»direlakousteadagoela
horrenguztiarenatzean,haien
bizitzekerebaliogutxiagoizan-
gobalutebezala…
2006koabenduan,Norbera-
renAutonomiarenSustapenLe-
geaonartuzen,mendekotasun
legeaesanohizaiona:ongizate-
estatuarenlaugarrenzutabea
balitzbezalaaurkeztuzuten.
Legehoriosoberanduiritsizen
Europakoizenberekolegeekin
alderatuzgero,bainagutxiene-
kolaguntzabatzukbermatzen
dizkiemendekotasunhandisa-
marreko,larrikoedoosohandi-
koegoeretandaudenpertsonei.
Berandutueginzenharenapli-
kazioa,erkidegobatzuetanino-
lakoarrazoirikgabegeroratu
zutenlegeaaplikatzenhastea,
eta,legeaaplikatzekoegutegia-
renberarenarabera,aitortuta-
komendekotasun-egoerandau-
denpertsonaguztieioraindik
aplikatzenezbazaieere—1.
mailakomendekotasunhandi
samarrekopertsonenkasuan,
legeakezdueraginikizango
2013.eta2014.urteetaraarte—,
batzukhasidiralegeageraraz-
tekoetaokerreraaldatzekoes-
katzen.Ematendutenarrazoia
dalegearenkostuekonomikoa
gehiegizkoadelakrisigaraio-
tan.BainaEstatuarenordezka-
riekosogutxitanerabiltzen
duteargudiohori,besteakbes-
te,inorkerabiliezdituenbide-
azpiegiturahandiezetagastu
militarrezaridirenean.
Dirudienez,eskubideakaitor-
tzekoorduan,desgaitasunadu-
tenpertsonakdiragogoraekar-
tzenditugunazkenak,bainale-
hendabizikoakgastuamurriztu
nahidenean.Zergatik?Behar-
bada,nekezonardezakegun
arren,oraindikerebigarren
mailakoherritargisahartzen
ditugulako…etatxarrenaezda
inorkontraezegotea…baizik
etainorkezdigulagogorarazi
garaiakaldatuegindirela,eta
ezinonartuzkoadeladefactoja-
satendutendiskriminazioa.
Iritsidaaldatzekoordua:per-
tsonahoriekezindiraazkene-
tanazkenakizanhobekuntzeta-
tikonuraateratzean,etaaurre-
nekoetanaurrenekoakizan
murrizketakjasatean.
AndresKrakenberger
XabierUrmeneta
Argituz-eko kideak
Harian›Iritzia
6 berria 2011koabenduaren2a,ostirala