Projekt per historine e avancuar XII shkolla "KERKUESIT E DIJES"

1. PERGATITI: ABDURRAHMAN BASHA

2. Tri hipotezat për prejardhjen e emrit
 “Tiranë” mendohet se vjen nga fjala “Theranda”, e
përmendur në burimet e lashta greke dhe latine, që
vendasit e quanin Te Ranat, meqë fusha ishte formuar
si rezultat i materialeve të ngurta që sillnin ujrat nga
malet përreth.
 “Tirana” vjen nga “Tirkan”. Tirkan ka qenë një
kështjellë në shpat të Malit të Dajtit. Edhe sot e kësaj
dite ekzistojnë rrënojat e kësaj kështjelle të lashtë që
daton në fillimin e shekullit I p.e.s. Kjo mendohet të
ketë qenë kështjella që historiani bizantin Prokop,
(shek.VI), e quan Kështjella e Tirkanit.
 “Tirana” vjen nga greqishtja e vjetër, “Tyros” që do të
thotë bulmet. Mendohet se ky variant ka mbetur
ngaqë në fushën e Tiranës bëhej tregtimi i bulmetrave
nga barinjtë e zonave përreth.

3. Për herë të parë emri i Tiranës në formën
e sotme përmendet në vitin 1418 në një
dokument të Venedikut.
Tirana u themelua në 1614 nga Sulejman
Pasha, i cili ishte me origjinë nga fshati
Mullet. Fillimisht ai ndërtoi një xhami,
një furre dhe një hamam.
Tirana u shpall kryeqytet i përkohshëm
më 9 Shkurt 1920 nga Kongresi i Lushnjes
dhe përfundimisht e mori këtë status më
31 dhjetor 1925.

4. Deri në shekullin e XV

Sundimtarët e Pellgut të Tiranës
 Familja e Topiajve deri në shekullin e XIV
 Familja e Kastriotëve deri në shekullin e XV
 Me vdekjen e Skënderbeut, territoret e sundimit të tij me qendër
Krujën u tkurrën u shpopulluan e deri u braktisën duke rimarë
format e niveleve të fshatrave. Në këto rrethana fillon e i hapet
rrugë një qendre tjetër, pesha e së cilës është shkallëzisht në
rritje.
Sundimtarë të Tiranës
 Sundim familjar i familjes Bargjini nga viti 1614 - 1800)
 Sulejman BARGJINI -- PASHA
 Ahmet Myftar BARGJINI -- PASHA (I biri i Sulejmanit)
 Ibrahim BARGJINI -- BEJ (I biri i Ahmetit)
 Ahmet BARGJINI -- PASHA (I biri i Ibrahimit)
 Ndërpritet sundimi familjar i Bargjinëve pasi Ahmet BARGJINI nuk
kishte djalë. Sundimin e merr Kapllan TOPTANI - PASHA. Katër
vajzat e Bargjinëve martohen me katër djemtë e Kapllan PASHËS.

5. 












Sundim i fituar me martesë më 1807
Kapllan TOPTANI--PASHA (Sundimtar i Krujës) (vdes më 1816 )
Sundimin e merr përkohësisht Haxhi Et'hem BARGJINI --BEJ (nga fisi
i Bargjinëve por jo trashëgimtar) (Sundon nga viti 1817-1822 kur
Toptanët rimarin pushtetin)
Abdurrahman TOPTANI -- BEJ (Sundon nga viti 1822-1837)
Ahmed TOPTANI -- BEJ (I biri i Abdurrahman TOPTANIT) (Sundon nga
viti 1837-1865)
Merr fund administrimi nga SHEFI i familjes sunduese Rritet roli
qytetar i PARISË
Në vitin 1865 u reformua administrata e Turqisë duke u organizuar
vilajetet,
Vilajeti i Shkodrës -- ekujvalent -- Qarku i Shkodrës
Sanxhaku i Durësit -- ekuivalent -- Prefektura e Durrësit
Nënprefektura e Tiranës
Ky administrim vazhdon deri në vitin 1912 me shpalljen e
Pavarësisë
Nga viti 1913 Tirana administrohet nga Kryebashkiak vendas duke
mbushur këtë vit, 90 vjet të vendosjes së administratës lokale
shqiptare
Kryetarët e Bashkisë 1913-në
Kryetarë të Komitetit Ekzekutiv të Këshillit Popullor të Rrethit

6.  Kulla
e Sahatit
Kulla e Sahatit u fillua nga Haxhi Et'hem Beu rreth
vitit 1821-1822 dhe u përfundua me ndihmat e
familjeve të pasura të Tiranës. Montimi i sahatit u
bë nga familja Tufina. Më 1928 u ble në Gjermani
nga shteti shqiptar një sahat modern dhe kulla u
ngrit në lartësine 35 metra. Gjatë Luftës së Dytë
Botërore, Sahati u dëmtua, por u rivu në punë në
korrik të vitit 1946.

7. Xhamia në qendër të Tiranës, e quajtur Xhamia e
Et'hem Beut, filloi të ndërtohej më 1789 nga Molla
Beu, i ardhur nga Petrela. Xhamia u përfundua më 1821
nga i biri i Molla Beut, Haxhi Et'hem Beu, stërnipi i
Sulejman Pashës. Për të punuan mjeshtrit më të mirë
të Shqipërisë.
 Kisha Ortodokse e Shën Prokopit u ndërtua në vitin
1780.
 Kisha Katolike e Shën Mërisë u ndërtua në vitin 1865
me shpenzimet e Perandorit austro-hungarez Franz
Jozef. Ura e Tabakëve dhe Ura e Terzive, (aktualisht
ura e Rrugës së Elbasanit), datojnë në fillim të shekullit
XIX. Tyrbja e Kapllan Pashës, (pranë monumentit
“Ushtari i Panjohur”), është ndërtuar në vitin 1816.


8.  Bibloteka
u themelua në vitin 1922 dhe kishte 5000
vëllime.
 Kalaja e Petrelës ndodhet 12 km nga Tirana dhe
daton në shekullin IV, para Krishtit. Formën e saj
aktuale e mori në shekullin e XIII nën sundimin e
Topiajve dhe më vonë kaloi pronë e familjes së
Kastriotëve.

9. Rruga e Durrësit është hapur më 1922 dhe quhej rruga
“Nana Mbretneshë”. Për ndërtimin e saj u prishën
shumë shtëpi e kopshte. Godina ekzistuese e
Parlamentit u ngrit më 1924 dhe fillimisht ka shërbyer
si Klubi i Oficerëve. Atje, më 1 shtator 1928, Ahmet
Zogu shpalli monarkinë.
 Qendra e Tiranës është projektuar nga arkitektët e
njohur italianë të periudhës musoliniane Florestano de
Fausto dhe Armando Brasini.
 Pallati i Brigadave (ish-Pallati Mbretëror), godinat e
Ministrive, Banka Kombëtare dhe Bashkia janë vepra të
tyre.
 Bulevardi “Dëshmorët e Kombit” është ndërtuar në
vitin 1930 me emrin Bulevardi Zogu I. Në periudhën e
komunizmit pjesa nga Sheshi “Skënderbej” deri te
Stacioni i Trenit u quajt Bulevardi “Stalin”.


10.  Pallati
i Kulturës, ku ndodhet Teatri i Operas dhe
Baletit dhe Bibloteka Kombëtare, u përfundua më
1963. Ai u ndërtua mbi ish-Pazarin e Vjetër të
Tiranës dhe tulla e parë u vendos nga ish-presidenti
sovjetik Nikita Hrushov më 1959.
 Monumenti i Skënderbeut, i ngritur më 1968,
është vepër e Odhise Paskalit, në bashkëpunim me
Andrea Manon dhe Janaq Paçon. Ai u vendos me
rastin e 500-vjetorit të vdekjes së heroit tonë
kombëtar.
 Monumenti “Nënë Shqipëri”, 12 metra i lartë, u
përurua në varrezat e “Dëshmorëve të Kombit” më
1971.

11. Akademia e Shkencave u përfundua më prill 1972.
 Galeria e Arteve Figurative u krijua më 1976 dhe në të
përfshihen rreth 3200 vepra të autorëve shqiptarë dhe
të huaj.
 Muzeu Historik Kombëtar u ndërtua më 1981 dhe
afresku në pjesën ballore të tij titullohet “Shqipëria”.
 Qendra Ndërkombëtare e Kulturës, ish-muzeu “Enver
Hoxha”, u përurua më 1988. “Piramida” u projektua
nga një grup arkitektësh nën drejtimin e Pranvera
Hoxhës dhe Klement Kolanecit.
 Në vitin 2000 qendra e Tiranës, nga Korpusi Qendror i
Universitetit dhe deri te Sheshi “Skënderbej”, u shpall
Ansambël Kulturor me vlera të veçanta dhe mbrohet
nga shteti. Po atë vit, në këtë zonë filloi një proces
restaurimi i quajtur “Kthim në Identitet”


12. Për herë të parë regjistrimi i tokave u bë nën
pushtimin otoman në vitet 1431-1432. Tirana kishte 60
qendra të banuara me rreth 1000 shtëpi dhe 7300
banorë.
 Në shekullin XV njihen, siç përmendet nga Marin
Barleti, Tirana e Madhe dhe Tirana e Vogël.
 Në regjistrimet e vitit 1583 treva e Tiranës rezulton me
110 qendra të banuara, 2900 shtëpi dhe 20, 000
banorë.
 Në vitin 1703, Tirana kishte 4000 banorë.
 Në vitin 1769 treva e Tiranës eksportonte në tregjet e
Venedikut 2600 fuçi me vaj ulliri dhe 14.000 dengje
duhani.
 Në vitin 1820, Tirana kishte 12.000 banorë.


13.  Në
vitin 1901, Tirana kishte 15.000 banorë.
 Në fillim të shekullit XX, Tirana kishte 140.000
rrënjë ulliri, 400 mullinj vaji, ndësa pazari i saj
numëronte 700 dyqane.
 Në vitin 1838, Tirana kishte 38.000 banorë.
 Në vitin 1945 kishte 60.000 banorë.
 Në vitin 1990 Tirana kishte 250.000 banorë.
Aktualisht, dyndja masive e banorëve nga gjithë
pjesët e tjera të vendit drejt kryeqytetit, e ka
çuar popullsinë e Tiranës në mbi 700.000
banorë.

14. Nr.
Emërtimi
Kompleksi i
1
Xhamisë së
Sulejman Pashës
Xhamia e Balit
(mesxhid)
Xhamia e Met
3
Firës (e
Beshirëve)
Xhamia e Mujës
4
(e Sherif)
(mesxhid)
2
Vendndodhja
Viti i ndërtimit
Gjendja
Aktuale
Partizani i Panjohur
1614 – 1950
Monument-shesh
Rr. Mihal Grameno
fund shek. XVII – 1967
Banesë private
Rr. Barrikadave
1707 – 1960
shkolla Sami
Frasheri
Rr. Budi pranë Q. Studenti
1737 – 1970
Banesë shumëkatëshe
5
Xhamia e
Kokonozit
Xhamia e Pazarit të Ri
1750/60 -1930 * 1933-
Xhami
6
Xhamia e Zajmit
Rr. Thanas Ziko
1777 – 1967
Banesë
shumëkatëshe
7
Xhamia e
Stërmasit (e
Pazarit)
Rr. Barrikadave
1840 – 1960
Lulishte pranë
qendrës

15. Xhamia e Sherif
8
Mëhallës
(Tabakëve)
9
10
11
Xhamia e
Karapicëve (e
Esnafit)
Kompleksi i
Xhamisë së
Et’hem Beut
Xhamia e Vathit
(mesxhid)
12
Namazgjaja
Xhamia e Haxhi
13
Jasës
14
Xhamia e Islam
Allës
Xhamia e Tabakëve
Shek. XVIII -
Xhami
Sheshi Skëderbej VP
shek. XVIII – 1930
Muzeu Historik
Kombëtar
Po aty
1821 -
Xhami
Rr. Qemal Stafa
gjysma e dytë shek.
XIX – 1966
Banesë
shumëkatëshe
Po aty
Shek. XIX -
Blv. Zogu i Parë
? – 1930
Rr. Fortuzi
? – 1966
toke e lire
Materniteti
GERALDINE
Shkolla ‘Jeronim
De Rada’
15 Xhamia e
Bamit
Te Varri i Bamit
? – 1967
Banesë 5 katëshe
16 Xhamia e
Bërxollit
Rr. Ali Pashë Gucia
? – 1967
Banesë
shumëkatëshe

16. 17
18
19
20
21
22
23
Xhamia e Sheh
Zelës (mesxhid)
Xhamia me
Teneqe (e
familjes Sharofi)
Xhamia e Sheh
Voglit (mesxhid)
Xhamia ‘Dine
Hoxha’ (H.H.
Dashit)
Xhamia e
Çullhajve
Kompleksi i
Xhurës
Xhamia në
Bllokun AlMak
Rr. Shyqyri Bërxolli
? – 1967
Shkolla
‘Kostandin
Kristoforidhi’
Rr. Hoxha Tahsini
? – 1967
Banesë
shumëkatëshe
Rr. Vllazën Huta
? – 1967
Banesë
shumëkatëshe
Po aty
1933-
Xhami
Kombinat
Mbaroi ndërtimi në1993
Xhami
Ku është dhe sot
Mbaroi ndërtimi në1996
Xhami
Laprakë
Mbaroi ndërtimi në1998
Xhami
24
Kompleksi i
Medresesë
Te Medreseja sot
25
Xhamia
Manallari
Unaza e Re
Medrese
1924 Medreseja / 2001 xhamia
dhe
Xhami
Mbaroi ndërtimi në 2007
Xhami

17. 30
Xhamia te
Kopshti
Zoologjik
Pranë Kopshtit Botanik
31
Komuniteti
Musliman
Shqiptar
godina e sotme e KMSH-s
është e treta që nga 1923
Qershor 2013
Xhamia
më e re në
Tiranë
•KMSH