Geschiedenis vooroorlogse zomerhuizen Nes op Ameland

Geschiedenis vooroorlogse zomerhuizen Nes op Ameland
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 1/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Vooroorlogse zomerhuizen van ‘Duinoord’, Ameland Waar zijn ze gebleven? De geschiedenis van toen tot nu. Versie 4.1 – 18 augustus 2022* In groen zijn alle aanpassingen vanaf versie 3.6 en verwerkt in het Albelli-fotoboek versie 4.1. Aan de rand van het Zuidlaardermeer in de buurt van Kropswolde / Meerwijck in de provincie Groningen staat een houten zomerhuisje op het hoofdterrein, naast een haventje uit de jaren dertig van de vorige eeuw met twee rijen botenhuizen op het water. Aan het eind van het haventje staat nog een, iets groter, huis met rieten dak op een hoge stenen fundering. Het bijzondere van deze huisjes is dat ze hier in 1943 zijn geplaatst en afkomstig zijn van ‘Duinoord’, Ameland. Sinds april 2013 zijn mijn vrouw en ik eigenaar van het houten zomerhuisje nr. 92 bij WSV Klein Scheveningen. We horen van de verkopers dat “dit huisje van Ameland zou zijn gehaald tijdens de oorlog en op de huidige plek binnen enkele weken is neergezet. Verder is hun niets bekend. Zelf vind ik ondertussen op internet een oude zwart-wit foto uit 1944 van ons huisje. Rond 1970 is het huisje overigens pas voorzien van een rieten dak. In oktober 2013 begin ik een zoektocht naar de geschiedenis van ons huisje. Na het plaatsen van een berichtje in de rubriek “Ik zoek” van het Dagblad van het Noorden op maandag 4 november 2013 komen er interessante e-mails binnen over oud-bewoners van ons huisje. Met dank aan velen lukt het mij uiteindelijk om, met redelijke zekerheid, de “roots” van ons huisje terug te vinden. De familie Bodewes uit Sappemeer bezit vanaf 1933 een huisje met de naam 'Marco' in de duinen bij Nes, Ameland. De bouwtekening is identiek aan de bouwmaten van ons eigen huis. In 2021 is er nog een doorbraak doordat ik via www.delpher.nl advertenties vind van ‘Marco’. Van 1933 tot de zomer van 1939 wordt dit huisje namelijk nog verhuurd als zomerhuisje door C.B. Bodewes. Maar ik krijg ook interessante informatie over andere vakantiehuisjes van voor de oorlog op Ameland. Verrassend veel Groningers uit de stad en provincie (veelal winkeliers) blijken er een huis te hebben gehad. En na het plaatsen van een artikel op twee Amelandse websites komen er ook reacties uit de rest van het land. Zo blijkt er een vooroorlogs huis van Ameland in Renkum te staan. En met hulp van een lokale historische vereniging vind ik nog een zomerhuis in heel goede staat in Angerlo. Helaas is de oorsprong van ‘huisje 75’ (nog) niet gevonden. In dit verslag wordt eerst de situatie van de zomerhuizen op Ameland beschreven van voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Daarna de geschiedenis van een aantal specifieke vakantiehuisjes. De informatie is gebaseerd op een zoektocht op internet, e-mailcontact, persoonlijke gesprekken en ook bezoeken aan bestaande ‘zomerhuizen’. Graag hoor ik correcties en nieuwe informatie over en foto’s van vooroorlogse zomerhuizen van Nes, Ameland. Veel leesplezier. Jan Beukema Groningen, augustus 2022. Eerste druk. Versie 1, 08 april 2016. Tweede druk. Versie 2.1, 30 mei 2016. Derde druk. Versie 3.6, 21 januari 2022. Vierde druk. Versie 4.1, 18 augustus 2022. Foto's voorkant: NvhN (19-06-1939), ‘Marco’ (1935) 'Marina', 1938, ons huisje (Kropswolde, 24-07-2022), LC (10-05-1944) ‘Lyts begjin’ (Renkum, 2015), ‘Op ’t End’ (Kropswolde, 04-08-2022), ‘Benelly’ (Angerlo, 2015) De zomerhuizenkaart van 'Duinoord' uit 1939 van J. Wildervank. Bronnen: www.dekrantvantoen.nl, www.delpher.nl, H. Bodewes, A. Wildervank, R. Mulder, Jan Beukema.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 2/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com De vooroorlogse zomerhuizen rond Nes op Ameland In 1853 wordt het eerste badhuis geopend op Ameland om toeristen te trekken. Helaas loopt het niet goed en gaat het badhuis al gauw weer dicht. Rond 1870 en 1880 lukt het opnieuw niet. Mede door een treinverbinding naar Holwerd wordt in 1902 een nieuw badpaviljoen geopend. Langzamerhand vinden ook kampeerders de weg naar Ameland, vooral na de eerste wereldoorlog. Op een gegeven moment moet men gaan betalen voor het kamperen: drie gulden per maand. Dit leidt wel tot steeds meer voorzieningen zoals waterpompen en toiletten in 1926. Langzamerhand verandert het linnen tentenkamp in een kampeerterrein met tientallen “houten tenten”. Daarnaast wordt in 1921 aan het Haverpad (later Badweg, nu Strandweg) in de Rijksduinen een terrein in erfpacht uitgegeven. Begin jaren twintig worden hier vijf ‘Frisia’ woningen (van architect J. Scheltema en aannemer K. Wits) gebouwd: ‘Leeuwerik’, ‘Sijsje’, ‘Lijster’, ‘Vink’ en ‘Kneutje’. K. Wits was ook directeur van de “N.V. Maatschappij tot huizenexploitatie ‘Frisia’”. Ook worden een aantal huisje gebouwd door aannemer Timmer uit Groningen. Hiervoor huren ze uitvoerder Johannes Wildervank uit Nes in. In 1926 begint hij zelfstandig als aannemer. Vrij gauw daarna worden er ook 15 houten huizen uit Oostenrijk geplaatst. Begin jaren 20 wordt er een wervingsbrochure “Ameland – huurt een landhuis” uitgegeven. Hierin staat onder andere huisje ‘Rixt’ van de Badweg. Spoedig staan aan het Haverpad een stuk of 40 gebouwen. Er worden geen hoge eisen gesteld en de gebouwen zijn verschillend van vorm en kwaliteit. Uit verslagen van B&W blijkt dat de afgifte van de bouwvergunningen in 1935 te maken heeft gehad met het op 28 januari 1935 vastgestelde uitbreidingsplan van het gebied ten noorden van Nes en Buren. Dit was speciaal bedoeld voor het bouwen van nieuwe zomerhuizen. Het vermoeden is dat van bestaande zomerhuizen, waarvan eerder klaarblijkelijk Rijkswaterstaat met een soort privaat- rechterlijke overeenkomst of toestemming vergunning afgaf, nu bij de gemeente een bouwvergunning aangevraagd moest worden. Op basis van deze procedure sommeert het gemeentebestuur 68 eigenaren van “houten tenten” en huisjes, die uit het oogpunt van welstand aanstoot geven, hun bouwsel voor 1 april 1936 af te breken en op te ruimen of ze te verbouwen. Daarentegen wordt in 1935 collectief ook een groot aantal huisjes gelegaliseerd, dat wel aan de eisen van het gemeentebestuur voldoet. De lijsten van deze huizen zijn beschikbaar. Ook achteraf gemaakte “bouwtekeningen” bevinden zich nog in het archief van de gemeente Ameland. Zie huisjes ‘Marco’ en ‘De Koepel’ voor meer informatie over deze lijsten en voorbeelden van “blauwdrukken” van de bouwtekeningen. Op www.oorloginblik.nl (zoekterm “Schmidt” en dan naar Video’s) staan meerdere films van de familie B.A. Schmidt met drie films specifiek over hun vakantie op Ameland (1933-1936). Mooie beelden van diverse huisjes in de duinen en een bezoek aan ‘Oerdhut’ en het strand. Bron: Gronings Audiovisueel Archief. Het Fries Film Archief toont een filmpje (https://www.youtube.com/watch?v=G8EIpOlhQFw) van de filmmaker Alexander van Mourik met zomerse vakantiebeelden uit 1936-1937 met zijn familie en oom Jan Brouwer voor hun zomerhuisje ‘De Sperwer’. Voor meer informatie zie ‘De Sperwer‘. In een grappige mini-documentaire “vertelt” het zomerhuisje ‘Bettie Annie’ (voorheen: ‘Open zon’) de geschiedenis van het huisje en de toeristische omgeving van begin jaren dertig tot nu. Voor meer informatie zie ‘Open zon’. Als het Haverpad is volgebouwd wordt langs de Duinweg, Pianoweg, IJsbaanweg en Berkhoutsweg gebouwd. In 1937 staan langs deze wegen 126 zomerhuizen, twee badhuizen (Scheltema en Steinvoorte), twee fotozaken (Hesselink en Van der Peijl), een groentezaak (Tho Bockolt), een kruidenierszaak (De Haan) en het kindervakantiehuis ‘Excelsior’. Alle zomerhuizen stonden op gepachte grond, behalve de huisjes aan de Molenweg. Johannes Wildervank tekent in 1939 een plattegrond van alle zomerhuizen rond Nes. Deze tekening geeft een goed overzicht van de vele zomerhuizen tussen Nes en de duinen. Uit recent onderzoek van mij en Auke Jongbloed blijkt dat hij niet alle namen goed heeft opgeschreven. Zoals ‘Beauty’, ‘Eveline’ (ipv ‘Evelina’) en ‘Simmerwille’ (“zomerplezier”, ipv ‘Stille Wille’).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 3/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com In 1935 wordt door de gemeente collectief huisjes gelegaliseerd, die aan de eisen van het gemeentebestuur voldoen. Bron: Archieven Ameland. Foto: A. Jongbloed.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 4/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Oorlogstijd In de zomer van 1940 verlaten veel eigenaren overhaast het eiland. Sommigen breken hun huisje af of verkopen het aan eilandbewoners. Enkele huizen worden gevorderd door de Duitsers, zoals bij ‘Eveline’ het geval is. Officieel krijgen de eigenaren hier geld voor maar in de praktijk is de administratie lastig en uitbetaling traag. Vanaf 26 augustus 1940 mogen vreemdelingen niet meer op het eiland komen op last van de bezetters. De eigenaren mogen nog een keer langskomen om spullen op te halen. Velen zijn echter te laat en zien hun spullen en zelfs huis nooit meer terug. Veel huizen in de duinen moeten in de oorlogstijd afgebroken worden omdat ze volgens de Duitsers in de weg staan. De “Atlantic Wall” (officieel: “Neue Westwall”) wordt versterkt en uitgebreid. Dit gebeurt rond Hollum (1942, 20 huizen), maar vooral rond Nes (1942-44), waar veel zomerhuisjes staan. In 1942 probeert iemand discreet huisjes te kopen op “Ameland of Schiermonnikoog” via een advertentie in de Leeuwarder Courant. Uit onderzoek blijkt dat vooral handelaar J.A. Boll uit Leeuwarden probeert huisjes op te kopen. In 1942 schijnt hij twee huisje te hebben gekocht en naar Friesland overgebracht. Hij heeft huisje ‘Hendrika’ gekocht (het is onbekend naar waar verplaatst) en probeert via een brief en telegram in mei 1944 de geschakelde huisjes ‘Actief’ en ‘Repos’ (Badweg) van de familie Bouwman uit Groningen te kopen. Ook plaatst hij op 10-05-1944 een advertentie in de Leeuwarder Courant om zomerhuisjes op te kopen. Gezien de familiaire relatie tussen Boll en eigenaar Gorter van de twee zomerhuizent Zuidlaardermeer zijn geplaatst is het aannemelijk dat Boll ook een rol heeft gespeeld bij de aankoop en verhuizing van de huisjes. Op 2 maart 1944 krijgt burgermeester Bouke Bakker een lijst met 30 zomerhuizen die moeten worden afgebroken voor 1 april 1944. Twee aannemers breken voor de somma van f 5100 de 30 huizen af. Het afbraakmateriaal wordt opgeslagen in het ‘Christelijk Vacantiehuis’ (1935-1945/50, kaart: P8) aan de Badweg en in vakantieoord ‘Excelsior’ (1926-1992, kaart F7/8, G7). Op 12 mei 1944 moeten opnieuw 62 zomerhuizen (o.a. ‘Derma’) voor het eind van de maand worden afgebroken. Dit staat in een brief van de Eilandcommandant van de Wehrmacht aan de burgemeester. De eigenaren krijgen kort de tijd om de afbraak te regelen, maar al snel worden aannemers ingeschakeld om de afbraak uit te voeren. Een groep van 31 woningen (met o.a. 'Sabina' en 'Martha') wordt afgebroken door aannemer E.J. Erich te Dokkum voor f 130,00 per stuk. Zijn nota dateert van 13-06-1944. Het sloopmateriaal van deze zomerwoningen wordt in eerste instantie opgeslagen bij ‘Excelsior’ te Nes, want het moet ter beschikking komen van de Duitse Wehrmacht. Van daaruit is het materiaal vervoerd naar de aanlegsteiger om vervolgens per schip te worden getransporteerd, vermoedelijk naar Duitsland. Maar daar is verder niets van vastgelegd. Tijdens ons bezoek aan Ameland eind 2013 ontmoeten we een Amelander. Hij kon zich nog herinneren dat houten delen van huizen in pramen werden afgevoerd vanuit de haven. Er wordt ook beweerd dat een boot met bouwmateriaal door Amelanders tot zinken is gebracht op de Waddenzee. Op 5 juli 1944 wordt opnieuw bevel gegeven tot afbraak. Nu voor 53 (deels “vergeten”) woningen in het gebied rond ‘Duinoord’. Na de oorlog De eigenaren van afgebroken zomerhuizen hebben het eerste recht om na de oorlog een huisje aan de Kievitsweg te bouwen of te herplaatsen. Enkele eigenaren krijgen een vergoeding voor hun afgebroken woning. Er bestond een schadevergoeding, maar de gemeente speelde daar maar een kleine rol in. Details over bedragen etc. zijn niet terug te vinden in de dossiers bij de gemeente Ameland. Vergoedingen, die door de eigenaren zelf moesten worden aangevraagd, werden vastgesteld door de Schade- Enquête-Commissie te Harlingen. De gemeente moest daarvoor allerlei gegevens aanleveren als ligging, data van ontruiming of sloop en dergelijke. De geleverde informatie is niet (meer) bron de gemeentelijke dossiers aanwezig.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 5/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Huidige situatie Aan de Kievitsweg staan nog vijf huisjes uit de jaren dertig. Zomerhuis 'Klein Paterswolde' (een Groningse naam!) is opgeknapt en heet nu ‘Mon Desir’. In de oorlog heeft hier de Duitse opperbevelhebber (Eiland Commandeur) gewoond. Huisjes ‘Margaretha’, ‘Kwadraat’, ‘Zon en Duin’ en ‘Each Weiding’ (nog in oorspronkelijke staat) staan er ook nog steeds. De Molenweg is nog steeds hetzelfde kronkelige weggetje. Natuurgebied De Vleijen ligt aan de oostkant. Na een scherpe bocht naar links loopt de weg kaarsrecht naar de Strandweg (Badweg in 1939, Haverpad volgens de kaart van 1922). Aan het rechte gedeelte hebben diverse huisjes gestaan oa 'Marina'. Nu staan er struikjes. Eén huisje, nu wel van steen, staat nog schuin op de hoek Strandweg / Molenweg. Meer naar de oostzijde stonden en staan nog steeds ‘Marazathe’ en het 'Witte Huis' (nu 'Zonnewijzer'). Er is nog een met rode stenen, bestraatte zijweg, nu met de naam Excelsiorweg. Op de kaart van 1939 staat de naam Berkhoutsweg. Nu leidt de Excelsiorweg naar een groot appartementencomplex. Vroeger leidde de weg naar vakantieoord ‘Excelsior’. De vroegere Pianoweg met vele zomerhuizen (zie o.a. huisje ‘Eveline’), net voor de Bosweg, is er niet meer. Hier staat nu een groot appartementencomplex, ‘Ameland State’, met op de hoek restaurant ’Paal 13’. Daarna is er nu een zijstraat, Jan van Eijckweg, die naar het grote campingcomplex ‘Duinoord’ leidt. De duinen zijn door kustafslag behoorlijk naar het zuiden uitgegroeid. De vroegere Duinweg met huisjes aan beide kanten ligt nu onder de duinen zelf. Op het nog vlakke gedeelte staan nu stacaravans. Op camping ‘Duinoord’ staan nog de vooroorlogse huisjes ‘Astra’ en ‘Midgaard’. Er zijn ook enkele huizen herbouwd in het duingebied tussen Nes en Buren, zoals ‘Donax’ uit 1939 en vermoedelijk ‘De Instuif’* (staat op locatie D2 van de zomerhuizenkaart van J. Wildervank van 1939). In hetzelfde duingebied staat ook een aantal naoorlogse zomerhuizen, die een naam van een vooroorlogs huisje van ‘Duinoord’ hebben, zoals ‘(De) Pelikaan’* (B6), ‘Stella Maris’ (E8) en ‘Rixt’ (D10). Deze woningbezitters hadden een goede herinnering als huurder of eigenaar aan het gelijknamige huisje op of rond ‘Duinoord’. Begin 2021 maakt de familie Jongbloed een privé fotoalbum “De zomerhuizen op Ameland in het duingebied tussen Nes en Buren” over de ontwikkeling van dit gebied met veel nieuwe zomerhuizen met vele oude en nieuwe foto’s van de huizen. * Het blijkt dat J.A. Boll op 8 juli 1954 een nieuw te bouwen “landhuisje” te koop aanbiedt (‘De Instuif’?) en drie weken later een zomerhuis te huur aanbiedt. Op 1-09-1955 staan beide huisjes opeens te koop door J.A. Boll. Maar op 10 augustus 1956 wordt nog specifiek zomerhuis ‘Pelikaan’ te huur aangeboden ivm “ziekte”. In 1966 verhuurt J.A. Boll weer/nog steeds een zomerhuisje. Bronnen: http://www.amelanderhistorie.nl/news/de-eerste-zomerwoningen-bij-nes-hollum/, “AMELAND Badleven en kamperen op ‘DUINOORD’” van J.A. Blaak,1987, streekarchivaris T. Jongsma (Streekarchivariaat Noordoost Fryslân), A. Wildervank, Jan Beukema, D. van Weezel Errens, A. Jongbloed, mevr. E. Boonstra-Nieboer, http://geschiedenislab.blogspot.com/2013/04/excelsior-vakantiehuis-voor-arbeiders.html, https://gereformeerdekerken.info/2019/10/31/hoe-de-rots-op-ameland-in-1962-tot-stand-kwam/, www.delpher.nl. De kaart van alle zomerhuizen op en rond ‘Duinoord’ in 1939, opgemaakt door J. Wildervank. Bron: A. Wildervank. Kaart 1937 “Kleine huisjes”. Bron: “AMELAND Badleven en kamperen op ‘DUINOORD’” van J.A. Blaak,1987.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 6/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com 1922. Bron: Amerlanderhistorie.nl 1929. Bron: Leeuwarder Nieuwsblad, 13-07-1929.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 7/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Afbraak van één van de vele zomerhuizen. 19-04-1944. Vijfde van links boven is aannemer J. Wildervank (met zwarte pet). Bronnen: www.waddenindeoorlog.nI, A. Wildervank. LC, 01-04-1942 LC, 10-05-1944. LC :21-01-1939, 8-07-1954 (LC), 1-09-1955. NvhN: 27-07-1954, LC: 10-08-1956. www.delpher.nl.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 8/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Marco’ (kaart B7) > Ons huisje, Klein Scheveningen 92, Kropswolde De kinderen Hans en Ida van familie Bodewes-Koeneman kwamen met hun ouders nog wel eens op het Zuidlaardermeer. De ouders vertelden elke keer dat Huisje 92 sprekend leek op hun vroegere zomerhuisje op Ameland. Overigens is deze familie Bodewes geen familie van de familie Jac Bodewes die vanaf ongeveer 1957 Huisje 92 aan het Zuidlaardermeer in bezit had. Naar aanleiding van mijn speurtocht via een advertentie in het Dagblad van het Noorden ontdekt Hans onverwacht op zolder meer foto’s van zijn ouders op Ameland. Hij wist alleen van het bestaan van het huisje ‘Marina’ op Ameland, gekocht in 1937 maar dat huisje lijkt niet op ons huisje. Hij vindt een foto waar de ouders bij een huisje met de naam ‘Marco’ zitten rond 1935. Dit huisje lijkt wél sprekend op Huisje 92. Bovendien kan hij de naam ‘Marco’ herleiden naar een samenvoeging van de twee voor- namen van zijn ouders: MARgaretha en COrnelis. Vermoedelijk bouwt de familie C.B. Bodewes uit Sappemeer het vakantiehuisje ‘Marco’ begin 1933 in de duinen bij Nes op Ameland. In april 1933 verschijnt namelijk de eerste advertentie voor de verhuur van het zomerhuisje ‘Marco’ voor de komende zomer. De inschrijving van ‘Marco’ in het (collectieve) register voor een bouwvergunning is gedateerd op 30 maart 1935. In dossier 6141 staat een lijst met namen van aanvragers. Nummer 37 is voor de heer C. B. Bodewes uit Sappemeer voor het huisje ’Marco’. Daarnaast is ook de bouwtekening bewaard bij de archieven op Ameland met als archiefdatum “1934”. Deze tekening is gelijk aan de originele maten en indeling van het huisje aan het Zuidlaardermeer. Volgens de tekening is aan de achterzijde een raam, direct naast de deur. In ons huisje kun je nog zien dat er op die plek een raam heeft gezeten. Aan de zijkant is juist een raampje bijgebouwd. De trap naar boven is ook op een andere plek geplaatst. Maar de oorspronkelijke toegangsruimte naar boven is nog wel te herleiden aan de balkenstructuur. Er zijn overigens op oude foto’s nog meer huisjes te vinden die lijken op ‘Marco’ en ons huisje. Bijvoorbeeld huisje ‘Wigwam’ (blz. 37) en huisje ‘Frits’ (blz. 43) in het boekje van J. A. Blaak. Op 20-12-1937 koopt de familie C.B. Bodewes het huisje ‘Marina’ aan de Molenweg van een zekere Wiecher Venema voor f 1300. In tegenstelling tot alle andere huizen rond Nes niet op gepachte, maar op eigen grond. Zie ‘Marina’ voor meer informatie. Het is lange tijd niet duidelijk wat er in/na 1937 met het huisje ‘Marco’ is gebeurd. Verkocht? In 2021 vind ik via www.delpher.nl advertenties van ‘Marco’ en ‘Marina’. Van 1933 tot 1937 alleen voor ‘Marco’. Vanaf mei 1938 tot juni 1939 samen met ‘Marina’. Vermoedelijk is ‘Marco’ rond 1942 op bevel afgebroken en als één van de weinigen naar het vaste land gebracht, aangezien het huisje door Douwe Gorter in het voorjaar van 1943 aan het Zuidlaardermeer wordt geplaatst. Het is bekend dat handelaar J.A. Boll uit Leeuwarden enkele huizen in de oorlogstijd heeft aangekocht en/of heeft verhandeld voor anderen o.a. voor ‘Hendrika’. En hij heeft ook zelf een advertentie gezet in 1944 op zoek naar huisjes. En er blijkt een familiaire band te zijn tussen Jouwe Albert Boll en Douwe Gorter. De moeder van Jouwe Boll, Jeltje Jouwerts Slottje, was eerder getrouwd met Albert Boll uit Amsterdam. Hij overleed toen zoon Jouwe Albert (1892) ongeveer één jaar was. Mevrouw Slottje trouwt in 1897 met Emmo Gorter. Zij krijgen samen Douwe (1898) en Jeltina Marta (1901). Ook blijkt uit advertenties dat J.A. Boll handelt in spoorwegmateriaal en waterpompen. Douwe Gorter heeft een machinefabriek. De familie C.B. Bodewes-Koeneman heeft tot 1973 een winkel in Sappemeer met meubelen en huishoudelijke artikelen. Er zijn meer winkeliers uit Martenshoek, Hoogezand en Sappemeer die een huisje hebben op Ameland, zoals de eigenaren van ‘Derma’. En ons kent ons natuurlijk uit deze streek. Mijn vermoeden is dan ook dat Douwe Gorter via deze contacten aan de huisjes is gekomen en dat halfbroer Boll goede connecties had om de huisjes veilig en snel in de oorlogstijd te verschepen. Volgens overlevering brengt Douwe Gorter, directeur van Machinefabriek Gorter, twee huisjes naar het Zuidlaardermeer en plaatst deze “binnen enkele weken in het voorjaar van 1943“ bij ‘WSV Klein Scheveningen’. Gosse Johannes Hansma (1909), werknemer van Gorter, zou hebben meegeholpen met de opbouw van de twee huisjes. Huisje 92 (het krijgt geen eigen naam) wordt op een meter hoge stenen muur geplaatst bij de ingang van het recreatiegebied. Voor het huisje loopt een dijkje met een paadje tussen paviljoen ‘Klein Scheveningen’ en ‘De Rietzoom’. De grond wordt gepacht van boer en eigenaar van het paviljoen Harm van der Schuur. Het tweede huisje wordt helemaal aan het eind van het terrein geplaatst. Het is huisje nummer 75 maar krijgt direct de naam ‘op ’t end’.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 9/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Huisje 92 wordt in het begin nauwelijks als vakantiehuisje gebruikt. In de oorlog wordt het regelmatig bewoond door familie en na de oorlog door werknemers van Douwe Gorter in verband met de woningnood. Dochter Jelly Gorter herinnert zich dat ze in de oorlogstijd vooral bij huisje 75 heeft gespeeld. Rond 1956 verkoopt Douwe Gorter huisje 92 (en huisje 75) aan scheepsbouwer Jac Bodewes voor 5000 gulden (zonder grond). Het is niet duidelijk waarom Gorter beide huizen verkoopt. Wel is bekend dat hij actief betrokken is bij de oprichting van recreatiegebied en jachthaven ‘De Leine’. Daar lag hun grotere boot. Begin jaren 60 zijn ze steeds meer gaan zeilen in Friesland. Ze hebben echter geen ander zomer- of botenhuisje gekocht. De familie Jac Bodewes gebruikt het huisje vooral als recreatiewoning en knapt het huisje ook op. In 1971 worden de oorspronkelijke dakpannen vervangen door een rieten dak. In 1974 komt er riolering. Het is de bedoeling dat, tegelijk met het naast gelegen paviljoen Klein Scheveningen, op 23 juni 1975 het huisje wordt voorzien van elektriciteit. De huidige voorzieningen in het huisje worden echter officieel afgekeurd. Op 28-02-1976 wordt door een paar vaklui op hun vrije zaterdag alsnog bij huisje 92 en een paar andere huizen elektra aangebracht voor 10 gulden per uur. Er moet f 200 per huisje meebetaald worden aan de centrale elektra voorziening. Ondertussen is de grond onder het huisje door boer Harm van der Schuur in 1958 verkocht aan Edzo van der Woude, die het op 23-01-1974 doorverkoopt aan handelaar Roelof de Vries. Op 18-01-1975 is er een extra ledenvergadering van WSV Klein Scheveningen waar blijkt dat de heer de Vries wel stukken grond wil verkopen voor f 60 per m2. Uit een brief van 25-02-1975 van “een commissie van geïnteresseerden” blijkt dat op 1 maart 1975 de stukken grond rond het paviljoen worden opgemeten en dat ‘s middags om 14.00 uur in Hotel De Tibbe zal moeten worden besloten of wel of niet tot koop wordt overgegaan. Na 1 maart vervalt namelijk de optie op grondaankoop. Overigens vinden de officiële metingen plaats op 16-4-1975. Op de uitnodigingsbrief van Jac Bodewes zijn handgeschreven aantekeningen te vinden: “kopen event. onder beding dat er geen andere huisjes of tenten of dergelijk naar de kant van het meer dus voor ons worden gebouwd of geplaatst”. Op de achterkant van de uitnodigingsbrief staan aantekeningen voor “Pa”. Zo is twijfel wat er met het deel tussen huis 92 en huis 94 moet gebeuren. In een andere kleur staat er echter bij geschreven “naar kliph”. Op zich jammer want de grens is nu direct naast het huisje 94 (toen van dokter Kliphuis). Waarom is tot deze beslissing gekomen? Volgens familie Bodewes is namelijk een boom die tussen de twee huisjes stond ooit door Jac Bodewes geplaatst. De (zieke) boom is 2013 omgezaagd. Op 20-06-1975 koopt Jac Bodewes* uiteindelijk de grond waar huisje 92 (perceel G1117) op staat voor 11.820 gulden van grondeigenaar Roelof de Vries, toen ook eigenaar van het paviljoen. * Volgens het koopcontract wordt officieel Geertje Slagter, de nieuwe echtgenote van Jac Bodewes, eigenaar van perceel G1117. Eind jaren vijftig wordt een kanaal aan de voorkant gegraven in verband met de ontwikkeling van een recreatiegebied rond het Zuidlaardermeer. Vermoedelijk wordt de grond aan de voorkant van het huisje opgehoogd zodat het dijkje verdwijnt. Hierdoor komt ook de oorspronkelijke hoge muur grotendeels onder de grond. Ook in huis wordt er grond gegooid in de kruipruimte. Er blijft maar een ruimte van ongeveer 50 cm over. Veel later wordt het huisje voorzien van nieuwe deuren en ramen met dubbel glas aan de voorgevel. De zijwanden blijven wel originele staat. In 2011 wordt het achterdeel aangebouwd met een schuur en een badkamer. In het vroege voorjaar van 2013 wordt het waterleidingnet vervangen en krijgen alle eigenaren een eigen meter en een eigen mogelijkheid van afsluiting van de leiding (voor de winter). Op 12-04-2013 worden wij, Jan Beukema en Saskia Brinks, eigenaar van het huisje. Wij knappen het huisje grondig op. Alle vloeren worden vernieuwd en de oorspronkelijke nog half zichtbare houten raampjes (zonder glas) in de bakstenen funderingsmuren worden dicht gemetseld. Een resterend deel van een oude deurpost wordt gesloopt. En binnen wordt alles egaal wit geverfd. De grijze balken blijken origineel donkergroen te zijn. Ook de buitenkant wordt van een goede verf (oorspronkelijk donkergroen, later een crème kleur) voorzien. De metalen schroten aan de voorkant worden weggehaald. Erachter blijken nog de originele houten staande donkergroene schroten te zitten, maar ze zijn erg verrot. We vervangen ze door nieuwe planken. Achter één van de schotten ligt een rol standaard behangpapier uit de jaren 50-60.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 10/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com In 2021 laten wij het huisje aan de binnenkant isoleren. Aan de oostzijde bij de kachel blijkt dat er deels drie lagen behang op de originele triplex wand zijn geplakt. Vandaar dus de rol behangpapier op zolder. Ook blijkt dat de kachelpijp vroeger veel hoger naar buiten ging. In 2022 wordt het hele huisje aan de buitenkant opnieuw geverfd in de, zoveel mogelijk, oorspronkelijke kleuren, gebaseerd op oude foto’s. De wanden worden weer (monumenten)groen en de ramen, dakranden en voordeuren wit. Bronnen: H. Bodewes, streekarchivaris T. Jongsma, mevr. A. van der Schuur, fam. Bodewes (Henk, Ben, Christien en Jac jr), mevr. J. Gorter, boekje “Klein Scheveningen, Kroniek van een vereniging en een dorp”, notariële akten, brieven van WSV Klein Scheveningen, www.delpher.nl, www.dekrantvantoen.nl. Eigenaren en bewoners van Huisje 92: 1933 - 1943: Cornelis en Margaretha Bodewes-Koeneman. Uit Sappemeer. Het huisje stond op Ameland in de duinen bij Nes en heette ‘Marco’. 1943 – 1957: Familie Douwe Gorter. In het voorjaar van 1943 wordt het huisje geplaatst op de huidige kavel bij Klein Scheveningen. Douwe Gorter (1898), echtgenote Antje Smit (1900), Arend Jan (1935) en Jelly (1938) uit Hoogezand. 1943 - 1944: Harry Faber en echtgenote. Harry is een broer van Henk Faber, eigenaar van hotel Faber in Hoogezand. Hun zwager is eigenaar Douwe Gorter. Ze wonen tijdelijk in het huisje ivm de leefsituatie in Den haag. Het is ook bekend dat familie Henk Faber er af en toe komt. Op 21 juni 1944 is een foto genomen van huisje 92 waar Ellie Faber-Roggen met de drie kinderen Ina (1932), Wim en Marten (1937) en een onbekend meisje op staan. Aug. 1944, zomervakantie: Bert en Ans Ulrich. Bert (1935) en Ans Ulrich (1931) uit Rotterdam wonen van 1942 tot augustus 1945 bij familie Gorter aan de Hoofdstraat 65 in Hoogezand. In augustus 1944 verblijven ze samen met Tine Faber en dochters even in het huisje. Aug/sept. 1944: Tine Faber en drie dochtertjes. Vanaf ongeveer september 1944 woont moeder Tine Faber-Gorter en dochtertjes Jellie, Hanneke (1935) en Jeanne er even. Ze moesten plotseling weg uit hun straat in Hoogezand omdat de Duitsers alle huizen daar in beslag namen. Haar man, Johan Faber, werkte voor de HAL en is op zee. Waarschijnlijk heeft ze haar broer, Douwe Gorter gebeld en gevraagd om een plek. Al gauw zijn ze naar het andere huisje, ‘Op ’t End’, gegaan en hebben daar de winter doorgebracht. Ze hebben echter de bevrijding van Hoogezand op 13 april 1945 meegemaakt in hun oude woonhuis. Van 1946 tot herfst 1957: Teun Lentz en Pia Venema (huurders). Teun Lentz is machinebankwerker bij Gorter. Getrouwd op 27-09-1946. Ze zijn eind 1957 naar de Julianastraat 229 gegaan. Ze hebben een woning gekozen die als laatste (1956-57) werd opgeleverd. Twee kinderen: Geert (1958) en Ria. 1957 - 1975: Familie Jac Bodewes. Jac (Jacobus Hermannus Gerardus) Bodewes (1912), Johanna Maria Vroom (1916), Henk (1949), tweeling Ben en Christien (1951) en Jac Jr. (1953) uit Hoogezand. Voorjaar 1958 - jan. 1964: Nico Sluiter en Dina Oostland (huurders). Nico is lasser bij scheepswerf Jac Bodewes. Zoon Berend is hier in 1960 geboren. Ze zijn in 1964 naar de Vondelstraat gegaan. 1975 - 1978: Geertje Bodewes-Slagter. Uit Zuidlaren. Op 20 juni 1975 wordt de grond onder en rond het huisje (perceel G1117) gekocht en op naam van Geertje Slagter, de nieuwe echtgenote van Jac Bodewes, gezet. 08-12-1978 - 2013: Ben, Christien en Jac Bodewes jr. Uit Zwolle, Apeldoorn en Middelburg. De verkoper is officieel mevrouw Geertje Slagter (1936), de echtgenote van Jac Bodewes. Christien koopt op 15-08-2008 het deel van broer Jac Bodewes jr. 12-04-2013 - heden: Jan Beukema en Saskia Brinks. Uit Groningen. Recreatiewoning. Bronnen: H. Bodewes, mevr. J. Gorter, mevr. A. van der Schuur, mevr. H. Nijhoff-Faber, B. Ulrich, fam. Bodewes (Henk, Ben, Christien en Jac jr), mevr. D. Sluiter, mevr. A. Lentz, notariële akten, NvhN.Foto: Jan Beukema.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 11/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Cornelis Bodewes links. Margaretha zit voor op trap. Onbekende dame zit in stoel bij ‘Marco’. Rond 1935. Bron: H. Bodewes. Ansichtkaart “Zomerwoningen langs het duin”, 1939. Met vierde van rechts ‘Marco’. Bron: A. Jongbloed. Bouwtekening ‘Marco’. Bron: Archieven Ameland. Foto van 21 juni 1944. Van links naar rechts: Ina (1932), onbekend meisje, Marten (1937), Wim, moeder Ellie Faber-Roggen. Bronnen: Beeldbank Hoogezand-Sappemeer, mevr. H. Nijhoff-Faber. Zuidlaardermeer, juni 2013. Foto: Jan Beukema. LC 01-04-1942 en 10-05-1944. Info:dekrantvantoen.nl.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 12/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Bron: NvhN: 29-04-1933 (eerste), 02-06-1934, 25-05-1938 (eerste samen),19-06-1939 (laatste) Leeuwarder Courant. Boll, 09-10-1941 (en elk jaar meerdere malen, voor/tijdens/na WO2). Situatie 1952: paviljoen Klein Scheveningen, molen van Bats, huis van Marten van Dijk, botenhuisje van Zijlman, ons huisje 92 (‘Marco’ van Ameland) en huisje 94 (hier gebouwd door Jan Wiechertjes voor Stiekema/Bouma in 1943). In 1953 wordt bij het paviljoen er een verdieping opgebouwd. Bronnen: Beeldbank Hoogezand-Sappemeer, mevr. A. van der Schuur, mevr. A. Bouma. Het huisje rond 1935 op Ameland. Foto: H. Bodewes. Huisje rond 2007 (foto: fam. Bodewes). 29-09-2012. Op een zonnige warme zaterdag bekijken we het huisje voor de eerste keer samen. 27-10-2013. Na maanden hard werken is het mooi opgeknapt. 24-07-2022. Geheel opgefrist in deels originele kleuren.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 13/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Klein Scheveningen. Foto: Luchtfoto 2022 PDOK.nl. . Luchtfoto 1953. Bron: provincie Groningen, bladnr. 284. Luchtfoto 1950 paviljoen Klein Scheveningen. Bron: Beeldbank H-S.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 14/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Twee onbekende huizen > ‘Op ’t End’, Klein Scheveningen 75, Kropswolde Niet alleen ons huisje 92 aan het Zuidlaardermeer zou van Ameland komen. Vanaf verschillende kanten wordt bevestigd dat Douwe Gorter (directeur van Machinefabriek Gorter) ook Huisje 75 direct heeft meegenomen van Ameland en in het voorjaar van 1943 op de huidige plek aan het eind (‘Op ’t End’, vroeger ‘op ’t end’) van Klein Scheveningen heeft laten plaatsen. Volgens de heer Ulrich (evacué bij de familie Gorter in de oorlogstijd) bestaat Huisje 75 uit twee huizen. Dit zou kunnen verklaren waarom wij (het model van) dit huisje nergens kunnen terugvinden. Anna van der Schuur (1931), dochter van de uitbater van paviljoen Klein Scheveningen meldt dat ook ‘Op ’t End’ in 1943 op Klein Scheveningen is neergezet. Dochter Jelly Gorter (1938) kan zich nog herinneren dat ze vanaf 1943 heel vaak naar ‘Op ’t End’ ging om daar te spelen. Anna van der Schuur heeft hier aan het eind van de oorlog olie gedraaid in de kelder. Na de oorlogstijd wordt het huisje verhuurd aan werknemers van Gorter. Begin jaren vijftig bouwt de familie Gorter het botenhuisje naast het huis. Rond 1957 verkoopt familie Gorter ‘Op ’t End’ (en ook ons huisje) aan scheepsbouwer Jac Bodewes voor 5000 gulden. De grond wordt op dat moment nog gepacht van familie Harm van der Schuur voor ongeveer 10 gulden per jaar. In 1958 worden het paviljoen en de omliggende gronden verkocht aan Edzo van der Woude uit Zuidlaren, die de pachtgelden direct verhoogt. Op 21 oktober 1959 koopt familie Van Susante ‘op ’t end’ voor 5000 gulden. Vreemd genoeg blijkt uit de aankoopkwitantie dat de verkoper niet Jac Bodewes maar een zekere Koert Swaagman is. Deze Swaagman, geen werknemer van Bodewes, woont er vanaf het voorjaar 1958. Nico Sluiter, werknemer bij scheepswerf Bodewes, had de eerste keus, maar wilde liever in Huisje 92 wonen. Het is wel bekend dat familie Jac Bodewes het huisje kwijt wilde, omdat het te ver van de parkeerplaats is. A. van Susante koopt als eerste en enige al in 1960 de grond onder en rond het huisje ‘op ’t end’ van Edzo van der Woude. In 1972 gaat Edzo van der Woude over tot verkoop van de kavels aan de eigenaren van de botenhuizen. Familie Van Susante koopt dan ook de laatste drie stukken grond, net voor het huisje, voor 92 gulden per m2. Vanaf 1959 gebruikt de familie Van Susante het huisje alleen nog als recreatiewoning. Er bevinden zich nog originele elementen in het huisje, zoals de betonnen vloer en waterbassins beneden, het aanrecht en de zeer bijzondere ‘koelkast-lift’ in de keuken. In 2021 wordt de bedstee/opbergruimte en keuken afgebroken. Er blijken houten wanden van diverse kleuren planken er achter te zitten. Ook vindt de eigenaar een plank met daarop de naam “K vd Laag” geschreven. Na wat zoekwerk op internet vind ik een Klaas van der Laag (1883-1962) uit Hollum, Ameland. Hij is pensionhouder (en timmerman, boer en zeeman blijkt later), maar verhuurt van 1930 tot 1933 ook zomerhuizen. Eén keer samen met S.B. Bakker uit Hollum (telefoonnummer 8) die tot de zomer van 1939 huizen verhuurt. Maar helaas worden in de advertenties geen namen van de zomerhuizen genoemd. Guust van Susante heeft in juni 2021 op Ameland contact met de zoon en kleinzoon van Klaas van der Laag. Klaas werkte voor aannemer Faber uit Hollum, Ameland. Toeval of niet, er is ook een familiehotel Faber in Hoogezand en die zijn familie van Douwe Gorter. En Klaas zou ook huisjes in Groningen hebben gebouwd. Daarnaast werkte de broer van Klaas bij de spoorwegen in Groningen. De vraag voor nu is natuurlijk of Klaas zijn naam op een huisje op Ameland heeft geplaatst of ook aanwezig was bij de bouw in Kropswolde! Erg jammer dat er geen datum bijstaat. Bronnen: mevr. A. van der Schuur, mevr. J. Gorter, B. Ulrich, G. van Susante, fam. Bodewes (Henk, Ben, Christien en Jac jr), boekje “Klein Scheveningen, Kroniek van een vereniging en een dorp”, familie Van der Laag, www.delpher.nl. Foto's: Jan Beukema. Verborgen planken (2021). Naam op wand (2021). Advertentie 03-07-1930 NvhN.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 15/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Eigenaren en bewoners ‘Op ’t End’ (nr. 75): 193x? – 1942?: Onbekende eigenaren van het huisje/de huisjes op Ameland. 1943 - 1957: Familie Douwe Gorter. In het voorjaar van 1943 wordt het huisje geplaatst bij Klein Scheveningen. Douwe Gorter (1898), Antje Smit (1900), Arend Jan (1935) en Jelly (1938) uit Hoogezand. Familie Gorter gebruikt het huisje in de oorlog als recreatiewoning. Eind 1944 – maart 1945: Tine Faber-Gorter met drie dochtertjes. Tine Faber-Gorter en dochters Jellie, Hanneke (1935) en Jeanne wonen vanaf september 1944 eerst even in huisje 92. Tine is een zus van Douwe Gorter. In april zijn ze al weer terug in hun eigen huis in Hoogezand: Westerparkstraat / Jan Huitzingstraat. Daar vieren ze de bevrijding. 1945? - sept. 1947: Jan en Aaltje Brocksmid (huurders). Brocksmid met d of t. Ze hebben drie kinderen. Hij werkt voor Douwe Gorter. Ze verhuizen naar de Burgemeester van Royenstraat nr. 49. 15-09-1947 – jan. 1950: Klaas Venema en Alie van Weerden (huurders). Klaas Venema is de broer van Gini Venema die in huisje 94 woont. Ze trouwen op 13-09- 1947. Het huurcontract is f 2,50 per week. Hij werkt voor Machinefabriek Gorter en is bedrijfsleider buitendienst. “In de winter was het er nat. De kippen waren dan bij het Paviljoen”. Ze kunnen het huisje voor f 3600 kopen van Douwe Gorter. Op 09-01-1950 tekenen ze echter een huurovereenkomst voor de Burgemeester van Royenstraat 200 Oost. 1950 - 1956: Familie Vliegers (huurders). Piet Vliegers werkt bij Gorter als frezer. Hij trouwt in 1949. Hij mocht in het huisje wonen. Zij kregen er vier kinderen. Als eerste Bert Vliegers. Hij is in 1951 daar geboren, daarna komen drie zusjes. Omdat hij naar school moest, zijn ze in 1956 naar een net opgeleverde bedrijfswoning (“de huizen van Gorter”) gegaan aan de Julianastraat 223. 1957? – 1958?: Familie Jac Bodewes. Jacobus Hermannus Gerardus Bodewes (1912) en echtgenote Johanna Maria Vroom (1916). Kinderen: Henk (1949), Ben en Christien (1951) en Jac (1953). 1958 - 1959: Familie Swaagman. In het voorjaar van 1958 gaat Koert Swaagman (1932-2012) erin wonen. Echtgenote is Janna Roukema. “Hij werkt echter niet voor Jac Bodewes. Hij vond de locatie niet prettig en is snel weer weg gegaan”. 21-10-1959 - 1989: Familie A. van Susante. Uit Boxtel (Noord Brabant). Ze hebben in 1956 aan de achterzijde en in 1957 aan de voorzijde al een botenhuisje gekocht omdat ze familie in de provincie hebben wonen. Kinderen: Huub, Frans en Guust. 1989 - heden: Guust en Wilma van Susante. Uit Oosterhout (Noord Brabant). Kinderen: Joost, Guust en Vincent. Bronnen: mevr. J. Gorter, mevr. A. van der Schuur, mevr. H. Nijhoff-Faber, mevr. A. Venema-van Weerden, fam. Bodewes (Henk, Ben, Christien en Jac jr), mevr. D. Sluiter, B. Vliegers, G. van Susante. Op ’t End: 1950, 1959, 2014 en 2022. Foto’s: G van Susante, Jan Beukema.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 16/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Marina’ (kaart: P9) > Arnhem? Familie C.B. Bodewes-Koeneman uit Sappemeer (winkel tot 1973 in Sappemeer met meubelen en huishoudelijke artikelen) heeft vanaf 1937 zomerhuisje ‘Marina’ aan de Molenweg in Nes, kavel A2776. Zij behouden ook het (‘ons’) huisje ‘Marco’ aan de Duinweg. Er is een koopcontract van 20-12-1937, waarin het huisje ‘Marina’ voor 1300 gulden wordt gekocht van Wiecher Venema. Uit advertenties blijkt dat P. en W. Venema veel zomerhuizen bezitten en verhuren. Het bijzonder van dit huis is dat het op eigen grond staat. Het huisje is in de oorlog afgebroken door Amelanders en na de oorlog door de Nederlandse Wederopbouw opgeëist ten behoeve van de woningnood in Arnhem. De huidige status is onbekend. De grond is in 2009 door de gemeente Ameland gekocht van de familie Bodewes. Bron: H. Bodewes. Huisje ‘Marina’ uit 1938 van fam. C.B. Bodewes. Foto: H. Bodewes. NvhN 25-05-1938 Huizen van P. Venema en A. Venema te koop/huur. (www.delpher.nl) Bron: NvhN: 25-05-1938 (eerste samen),19-06-1939 (laatste keer). Locatie 'Marina'/Mariana. Bron: H. Bodewes.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 17/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Derma’ (kaart: A10) > onbekend Volgens een bron zou Douwe Gorter en de familie Jonker-Wolters uit Martenshoek ook een huisje aan de Molenweg (in de buurt van huisje ‘Marina’) hebben gehad. In de archieven wordt hier echter niets over gevonden. Wel vindt de archivaris de naam Jonker bij het huisje ‘Derma’. Huisje 'Derma' was van de familie Samuel Jacob Wolters-Mulder. Zij hadden de luxe meubelzaak ‘De concurrent’ in Hoogezand. Het zomerhuisje staat op de lijst van 12 mei 1944 (in totaal 62 huizen) om te worden afgebroken. De familie bezat en verhuurde ook de huisjes ‘Ozon’ (A10) en ‘Over ’t Wad’. Het bijzondere is dat de eigenaren de schoon(ouders) zijn van familie Jonker-Wolters. En het blijkt dat familie Gorter en familie Wolters goede kennissen waren. Dus is er misschien op deze manier contact geweest betreffende de aankoop van een huisje door Douwe Gorter? Bronnen: H. Bodewes, streekarchivaris T. Jongsma, mevr. H. Nijhoff-Faber. Bron: “AMELAND Badleven en kamperen op ‘DUINOORD’” van J.A. Blaak,1987. Bron: Leeuwarder courant 16-06-1939 (www.dekrantvantoen.nl). ‘Marjo’ en 'Rietstulp' (kaart: G10) > onbekend Eind 2015 krijg ik een mailtje van de 85 jarige mevrouw Margreeth Mulder-Buiten (1930). Haar vader, Johannes Buiten, heeft het huis ‘Marjo’ rond 1933 gebouwd. Zijn broer, Jan Buiten, heeft tegelijkertijd, het huis ‘De Rietstulp’ gebouwd. Zie ook het huisje ‘Trijntje’, dat de familie heeft gehuurd in 1931. In de oorlogstijd zijn beiden huizen afgebroken. Ze heeft geen idee wanneer precies en wat er met de huizen is gebeurd. Wel weet ze nog dat haar vader en Oom Jan nog de tijd kregen om de inventaris weg te halen. Ondertussen waren er al wel enkele spullen verdwenen, oa een kachel. Haar vader heeft na de oorlog wel een vergoeding gekregen vanwege het verlies van het huis. Hij heeft rond 1953 een nieuw huis met dezelfde naam ‘Marjo’ verderop in de duinen laten bouwen. Het nieuwe huis ‘Marjo’ is nog steeds in familiebezit (dochter van de zoon van Johannes Buiten). Johannes Buiten kwam uit Groningen (Jan Lutmastraat 8) en was directeur (geen eigenaar) van Herenmodezaak L de Vries Hzn aan de Brugstraat 7 Groningen. Hij zat in het bestuur van het ‘Christelijk Vacantiehuis’. Zijn broer kwam uit de wijk Helpman in Groningen. Uit onderzoek van de streekarchivaris blijkt dat beide zomerhuizen eind 1931, begin 1932 (bouwvergunning 13-10-1931, map nr. 7532), zijn gebouwd door Wildervank te Nes voor J.H. en Joh. Buiten te Groningen. De huizen zijn in juni 1944 afgebroken door aannemer Erich en het materiaal is opgeborgen in ‘Excelsior’. Bronnen: mevr. M. Mulder-Buiten, R. Mulder, streekarchivaris T. Jongsma. Huisje ‘Marjo’ rond 1932. Foto: R. Mulder.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 18/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Trijntje’ en ‘Julia’ (kaart: M9) > onbekend In 1931 huurt de familie Johannes Buiten het vakantiehuisje ‘Trijntje’. Dochter Margreeth (Mulder- Buiten) uit 1930 herinnert zich nog een beetje dit huisje. De familie bouwt rond 1933 het huis ‘Marjo’. Zie ‘Marjo’ en ‘Rietstulp’ voor meer informatie. Bronnen: mevr. M. Mulder-Buiten, R. Mulder, www.depher.nl. Huisjes Trijntje en Julia 1931. Bron: R. Mulder. NvhN: 04-06-1935, 15-06-1939. ‘Annechien’ (kaart: C6) > onbekend Dit zomerhuis was eigendom van een Groninger. Hij verhuurde meerdere zomerhuizen voor de oorlog. In het huisje ’Annechien' heeft in 1939 de familie Prins gelogeerd. Bron: B. Prins. Foto: B. Prins. ‘De Koepel’ (Overzichtskaart kleine huisjes 1937) > onbekend Na plaatsing van mijn artikel op Amelanderhistorie.nl krijg ik in augustus 2014 een verzoek van mevrouw Koppenol of ik ook iets weet over ‘De Koepel’. “Mijn vaders oudoom Hans Romkema schijnt een zomerhuisje gehad te hebben op Ameland, genaamd ‘De Koepel’. Het zou op last van de Duitsers zijn afgebroken. Het kan zijn dat ‘De Koepel’ op naam stond van zijn vrouw Jikke Schols of haar eerste man Berend Scheltema (deze laatsten beiden Amelanders)”. ‘De Koepel’ staat niet op dé overzichtskaart van zomerhuizen rond Nes van J. Wildervank uit 1939. Maar het huisje is wel te vinden op de overzichtskaart “kleine huisjes op Duinoord” van 1937. Ook is er al een advertentie van 12 juni 1931 in de Leeuwarder Courant te vinden waarin het huisje te huur wordt aangeboden. Op 15 april 1933 staat nog een advertentie in de Leeuwarder Courant: AMELAND. ZOMERHUISJE „DE KOEPEL" billijk te koop of te huur. ROMKEMA, Dronrijperstraat 6. De streekarchivaris doet uitgebreid onderzoek. In de kadastrale registers staat geen bezit aan onroerend goed op naam van Hans Uilke Romkema. Ook in de dossiers in het gemeentelijk archief over de (verplichte) afbraak van de zomerhuizen komen de namen Romkema en ‘De Koepel’ niet voor. Er wordt ook gezocht in de kadastrale registers naar eigendommen van de familie Schols. Maar zowel bij de eigendommen op naam van Jikke als haar vader Jacob Sipkes Schols staat geen zomerhuis of een perceel vermeld, wat doet vermoeden dat daarop een zomerhuis heeft gestaan.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 19/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Duinoord’ of 'tentenkamp', zoals het in de jaren dertig ook werd genoemd, was eigendom van de Staat en werd beheerd door Domeinen. Ten behoeve van de bouw van zomerhuizen gaf Domeinen de grond in erfpacht uit en dan pas werd dat stukje grond als apart perceel vermeld met Domeinen als eigenaar van de grond en de eigenaar van het zomerhuis als erfpachter. De namen van de erfpachters zijn opgenomen in de bij de kadastrale registers behorende namenregisters. In deze laatste registers komt de naam Romkema niet voor. In het (oudste) register van aanvragen van bouwvergunningen vanaf 1935 vindt de archivaris wel meteen de aanvraag van H.U. Romkema, Dronrijperstraat 6 te Leeuwarden voor de bouw van een zomerhuis op het tentenkamp met de naam 'de Koepel'. En in de bouwvergunningen zelf staat in dossiernummer 6141 de bijgaande bouwtekening die bij de aanvraag van 24-11-1934 behoort. Verdere stukken zijn helaas niet aanwezig. Gezien het feit dat het huisje al in 1931 werd verhuurd wordt vermoed dat ‘De Koepel’, net als vele andere zomerhuizen oa ‘Marco’, wel aan bepaalde eisen voldeed of om andere redenen niet moest worden afgebroken en collectief in de jaren 1934 en 1935 is 'gelegaliseerd’. Bronnen: streekarchivaris T. Jongsma, mevr. L. Koppenol, Leeuwarder Courant. Collectief register Bouwvergunningen van 30 maart 1935. Dossiernr. 6141. Inschrijving nr. 33 is voor ‘de Koepel’. Bron: Archieven Ameland. ‘Open zon’ (kaart: N9) > ‘Bettie Annie’ Vakantiehuisje gehuurd door familie Vroom in 1931. Zij gingen elk jaar naar Ameland met de bus en huurden er een huisje. Het huisje werd gehuurd via de beheerder (aannemer) J. Wildervank. Ze kwamen mede naar Ameland omdat hier een katholieke kerk was. Kinderen op de foto: Annie (1916, moeder van familie Bodewes, oud eigenaren van ons Huisje 92), Herman (1925, witte blouse), Wim in de box (1930, geëmigreerd naar Canada). Ze waren ook vaak te gast in huisje ‘Golfzang’ aan de Badweg van Gré van der Werf uit Leeuwarden. Zie ‘Golfzang’ voor meer familiefoto’s. De vrouw van Herman Vroom (Liesje Koeneman, 1933) blijkt achteraf ook in die tijd op vakantie te zijn gaan naar Ameland. Deze familie Koeneman had een groothandel in groente en fruit in Sappemeer. Het huisje staat nog steeds op de hoek van de Strandweg / Molenweg en heet nu ‘Bettie Annie’. Het is wel meerdere keren verbouwd. Het is nu eigendom van WestCord hotel Noordzee. In een grappige mini-documentaire (https://www.youtube.com/watch?v=YGBRtpMMKhI) “vertelt” ‘Bettie Annie’ zelf, met de stem van Auke Jongbloed, de geschiedenis van het huisje en de toeristische omgeving van begin jaren dertig tot nu. Bronnen: mevr. C. Bodewes, H. Vroom, A. Wildervank, J.A. Blaak, A. Jongbloed. Foto: C. Bodewes, A. Jongbloed (2020). NvhN: 10-07-1934.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 20/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Astra’ (kaart: E5) > zelfde locatie op ‘Duinoord’ Samen met ‘Midgaard’ is ‘Astra’ één van de weinige vakantiehuisjes in de duinen dat de oorlog heeft ‘overleefd’. In de jaren dertig bezit G. Wille uit Franeker meerdere huizen. In het “Collectief register Bouwvergunningen” van 30 maart 1935 (dossiernr. 6141) staan in ieder geval vijf huizen op naam van Wille. Zie voor meer informatie huisje ‘Blauwe Vogel’ (nr. 19 op de lijst; ‘Astra’ is nr. 18). In 1950 koopt Stichting Jeugdkampen het zomerverblijf van de familie G. Wille uit Leeuwarden. De woning wordt door Jan en Annie van Eijck gebruikt als kampbeheerderwoning van ’Duinoord’. Het kampbureau wordt ook hier onder gebracht. In 1954 wordt de woning verbouwd door aannemer Wildervank uit Nes zodat de beheerdersfamilie er permanent in kan wonen. In 1960 wordt een aparte bungalow gebouwd als administratieruimte. In 1973 gaat beheerder Jan van Eijck met pensioen en vertrekt uit het huis. Tjeerd Kooiker wordt de nieuwe beheerder. In 1983 wordt het huis door de stichting verbouwd. Bronnen: “AMELAND Badleven en kamperen op ‘DUINOORD’” van J.A. Blaak,1987, Archieven Ameland. Bron: Boekje van J.A. Blaak, blz. 75. 'Astra', 01-12-2013. Foto: Jan Beukema. LC, 20-05-1933. ‘Midgaard’ (kaart: E5) > zelfde locatie op ‘Duinoord’ De weg naar de ingang van camping Duinoord, Jan van Eijckweg, volgt ongeveer de oude IJsbaanweg. Hier staan nog de huisjes 'Midgaard' en 'Astra'. Beiden zijn niet afgebroken tijdens de oorlog. Bij uitzondering mochten ze blijven staan. Dit huisje is vanaf ongeveer 1963 in bezit van familie Ubel Pakes, kapper en badmeester in Zuidlaren. Vanaf de jaren 60 heeft de familie Timmer uit Zuidlaren dit huisje bijna elk jaar in de zomervakantie gehuurd. In 1985 heeft de familie het huisje gekocht. Het is nog steeds in familiebezit. Bronnen: “AMELAND Badleven en kamperen op ‘DUINOORD’” van J.A. Blaak,1987, G. Timmer. Foto: Boekje van J.A. Blaak. 'Midgaard', 01-12-2013. Foto: Jan Beukema. ‘Actief’ en 'Repos' (kaart: F10) > zelfde locatie Aan de Strandweg staan nu nog de, gemoderniseerde, geschakelde vakantiehuisjes 'Actief' en 'Repos'. Zij worden op de kaart van 1939 genoemd. De huisjes waren vanaf 1927 in het bezit als vakantiewoningen van de familie J. Bouwman, eigenaar van een herenmodezaak aan de Oosterweg in Groningen. In 1996 zijn de huisjes naar de kinderen gegaan. ‘Actief’ naar broer Jaap (die het in april 2017 heeft verkocht aan een niet-familielid) en ‘Repos’ naar zus Marga, die er tot 2018 in heeft gewoond. Nu is het eigendom van één van de kinderen. De huizen mogen nu alleen recreatief worden bewoond. Ze worden te huur aangeboden via www.eilandverhuur.nl.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 21/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com In verband met de woningnood worden rond 1922-1923 houten huizen gebouwd aan de Harlingerstraatweg / Engelsestraat in Leeuwarden. De houten huizen kwamen van het Weense bedrijf Holzbauten “Schonhaler-Silva” en zijn door Oostenrijkse timmerlieden opgetrokken in opdracht van aannemersbedrijf K. Wits. Rond 1926 waren de houten huizen niet meer nodig in Leeuwarden. Diverse ”dubbele barakken” zijn daarna opgekocht als zomerhuis en naar de Badweg verplaatst, onder andere ‘Actief‘ / ‘Repos’ en ‘Ali’ / ‘Berly’. Ze moesten allemaal in de oorlog worden afgebroken. Er is een verordening van de Duitsers dat “alle huizen ten noorden van ‘Excelsior’ weg moeten”. Handelaar Boll uit Leeuwarden heeft geprobeerd om het zomerhuisje van de heer Bouwman uit Groningen in mei 1944 te kopen cq te verplaatsen. Er is een telegram en brief bekend uit mei 1944 van handelaar Boll gericht aan de familie Bouwman uit Groningen. Boll biedt aan hun huis te verkopen of af te breken. Uiteindelijk is dat blijkbaar niet gebeurd. Bronnen: familie Bouwman, ‘groep onderzoekers’ naar het Engelse Kamp in Leeuwarden, https://amelandermusea.nl, ’t Kleine Krantjse (19-10-1985), https://periodieken.historischcentrumleeuwarden.nl/issue/TKK/1985-10- 19/edition/null/page/11?query=repos%20actief&sort=relevance, https://rijksmonumenten.info/layar/info.aspx?objrijksnr=519832. Badweg 29-07-1938. Bron onbekend. 'Actief' en 'Repos', 01-12-2013. Foto: Jan Beukema.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 22/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Ali’ en ‘Berly’ (kaart: B10) > onbekend De geschakelde woningen ‘Actief’ / ‘Repos’ en Ali’ / ‘Berly’ worden vaak onjuist genoemd als de ”Engelse officiers woningen” uit Leeuwarden. Zie het artikel in ’t Kleine Krantjse van 19-10-1985. De schrijfster in het krantenartikel is mevrouw A. (Ali) Leenstra-Nieuwenhuis. De genoemde barak aan de Badweg was hun huisje ‘Ali’. Haar vader, Oene Nieuwenhuis en collega Sijwert Postuma, beide schoolhoofd in Leeuwarden, hebben een perceel duingrond in erfpacht gekregen vanaf 1 januari 1927 met de verplichting daar binnen twee jaar een huisje op te bouwen. De plaats wordt omschreven als “een perceel duingrond ten westen van en aan het Haverpad onder Nes op Ameland, kadastraal bekend gemeente Nes Ameland sectie A nummer 2259 [misschien 1259] groot 8 are 20 centiare”. Vader Nieuwenhuis en collega Postuma verplaatsen rond 1927 een dubbele barak van Leeuwarden naar Ameland. Deze hebben ze gekocht van de Vereniging Praktische Hulp. Op de foto, uit vermoedelijk, 1929 staat de familie Nieuwenhuis voor het huisje 'Ali'. Op de bank: Johannes, Jouke en Doede. Op de voorgrond de kinderen: Ali en Folkert. ‘Ali’, ong. 1929. Bron: N. Dijkstra. Begin Badweg met huisje ‘Ali’ en ‘Berly’. Bronnen: fam. Borsch, Th. Gijs. Het tweede deel van de barak staat genoemd als ’Berly’ op de kaart van 1939. Op de website www.dekrantvantoen.nl zijn meerdere advertenties van ‘Berly’ aan de Badweg te vinden, te huur vanaf 1928 (toen nog zonder naam) t/m 1934. Het huisje ‘Ali’ wordt pas in 1936 door Nieuwenhuis te huur aangeboden in de Leeuwarder Courant. In de nacht van 17 op 18 november 1928 ‘breken’ een aantal bemanningsleden in één van de huizen. Hun stoomschip, de ‘Malmö’ is aan de grond gelopen. De kok heeft een fles whisky meegenomen van boord die ze opdrinken. Door hun lawaai worden ze opgemerkt en ondergebracht in hotel De Boer. In de oorlog zijn de huisjes op bevel van de Duitsers afgebroken en opgeslagen waarbij een gedeelte van het hout zou zijn opgestookt. Na de oorlog is als schadevergoeding gekozen voor een bedrag ineens als uitkering en niet voor herbouw. Bronnen: N. Dijkstra, www.dekrantvantoen.nl, streekarchivaris T. Jongsma, M. Leenstra, T. Gras, ’t Kleine Krantjse (19-10-1985, http://periodieken.historischcentrumleeuwarden.nl/issue/TKK/1985-10- 19/edition/null/page/11?query=repos%20actief&sort=relevance). ‘Tartar’ en ‘Malmö’ (kaart: O7) > zelfde locatie Nog mooi op tijd voor het zomerseizoen van 1930 zijn eind 1929 aan de Badweg (tegenwoordig Strandweg) in Nes twee twee-onder-een-kapwoningen gebouwd die alle vier genoemd worden naar bij Ameland gestrande schepen (’Malmö’, ‘Tartar’, ‘Aletha’ en ‘Falka’). Ze zijn eigendom van de Leeuwarder verfhandelaar Theunis Dijkstra. Het verhaal gaat dat een deel van de aangespoelde lading balken van het gestrand schip ‘Tartar’ is verwerkt in de huizen. “De woningen zijn ruim opgezet voor 8 tot 10 personen en voor die tijd vrij luxueus, voorzien van electr. licht, vaste waschtafels, keurige inboedel met prima bedden. Koken kan op gas. Ook mooi is dat er een gratis eigen badhuisje met badabonnement op het strand bij hoort”. In september 1973 laat Waling Dijkstra, de zoon van Theunis Dijkstra die met zijn broer Karst de huizen van hun vader heeft overgenomen, een flinke verbouwing uitvoeren: de muren worden nu van steen. In juli 1991 worden beide, eerder dat jaar gerenoveerde en gemoderniseerde, huizen verkocht. De vraagprijs is 265.000 gulden per woning, maar daar hoort dan ook 500 m2 eigen grond bij. De ‘Tartar’ aan de Strandweg 31 is nog steeds te huur als vakantiehuis via de VVV.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 23/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Malmö’ (uit Zweden) en de ‘Tartar’ (uit Noorwegen) zijn twee schepen die in november 1928 voor de kust van Ameland zijn vergaan. Het stoomschip ‘Malmö’ is in de nacht van zaterdag 17 op zondag 18 november 1928 bij Nes aan de grond gelopen. Ze vervoerde hout. Een deel van de Zweedse bemanning heeft vermoedelijk in zomerhuisje ‘Ali’ even onderdak ‘gevonden’. Deze lag heel dicht bij de toegang tot het strand. De heer Gras uit Amsterdam heeft in november 2016 het boek “Gestrand, gered, geborgen” over de historie van deze twee schepen uitgebracht. Bij het huisje ‘Sperwer’ staat een link naar een familiefilm uit 1936-1937, waarin nog een beeld van het wrak van de ‘Malmö’ wordt getoond. Bronnen: T. Gras, http://www.amelanderhistorie.nl/news/schipbreuk-van-ss-malmo/, http://www.amelanderhistorie.nl/products/gestrand-gered-geborgen/, A. Jongbloed. Huizen 'Tartar' / ‘Malmö' en 'Aletha' / 'Falka' Bron: Tresoar. https://www.tresoar.nl/Pages/OnderZoeken.aspx#/?q=malmo&t=12&r=12 Bron: Google Maps, 2016. Luchtfoto van 1987 met ‘Tartar’ en ‘Malmö’ op de voorgrond. Bron: CB 1987 imm026_N26. Beeld (6.03/14.31) uit de film van Alexander van Mourik, augustus 1936 met het wak van MS ‘Malmö’, gezonken op 18 november 1928. Voor meer informatie zie huisje ‘Sperwer’. Bron: Fries Film en Audio Archief. ‘Aletha’ en ‘Falka’ (kaart: O7) > afgebroken Nog mooi op tijd voor het zomerseizoen van 1930 zijn eind 1929 aan de Badweg (tegenwoordig Strandweg) in Nes twee twee-onder-een-kapwoningen gebouwd die alle vier genoemd worden naar bij Ameland gestrande schepen (‘Malmö’, ‘Tartar’, ‘Aletha’ en ‘Falka’). Ze zijn eigendom van de Leeuwarder verfhandelaar Theunis Dijkstra. Later is de dubbele woning ‘Aletha’ en ‘Falka’) afgebroken. De grond is verdeeld tussen de eigenaar van ‘Tartar’ (grootste deel) en de eigenaar van buurhuis ‘De Meidoorn’. Bronnen: T. Gras, A. Jongbloed. ‘Oerd’ en ‘Blinkert’ (kaart: N7/O7) > onbekend Vanaf 1925 begint Th. Dijkstra uit Leeuwarden via de Leeuwarder Courant met de verhuur van huisje ‘Rixt’. In 1929 worden ook ‘Tartar ’en ‘Malmö’ vermeld. Rond 1932 komen de naastgelegen ‘Aletha’ en ‘Falka’ erbij. Vanaf 1934 adverteert Th. Dijkstra zelfs met zeven vakantiehuizen. Nu ook met ‘Oerd’ en ‘Blinkert’. Ze staan rechts achter de huizen ‘Aletha’ en ‘Falka’. De geschiedenis van deze huizen zijn nog niet onderzocht. ‘Hendrika’ (kaart: D8) > vaste land? In 2017 krijg ik een kopie van een eerste bladzijde van een dagboek (schriftje) in handen. Het verhaal begint op 28 mei 1936. De schrijver en (vrouw?) “Martha” reizen naar Ameland. Hij vermeldt specifiek: “Bakker, slager e.a. informeren direct wat ‘Hendrika’ nodig heeft. Het huis is in goede conditie”. Bovenaan staat een doorgekruist adres: “B. Klein Veendam Lange Leegte 98 – 9?”. Uit archiefstukken blijkt dat handelaar Boll in 1944 het huisje ‘Hendrika’ op afbraak heeft gekocht van eigenaar J. Kok te Veendam. De verdere status is onbekend. Bronnen: streekarchivaris T. Jongsma, J. A. Blaak. Deel uit een onbekend dagboekje (schrift) uit 1935. Bron: J. A. Blaak.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 24/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Gelliwo’ (kaart: C9) > onbekend Dit huisje stond aan de Pianoweg. In een dagboekje van een onbekende schrijver (zie huisje ‘Hendrika’ voor meer informatie) staat een stukje beschreven over huisje ‘Gelliwo’. Volgens de schrijver was de eigenaresse en bewoonster mejuffrouw Oosterlee met een zwart hondje. “Men zegt hier dat ze Fransche les heeft gegeven aan Prinses Juliana. Haar broer moet zendeling zijn. Diens kinderen heeft ze bij zich”. Bron: J.A. Blaak. Op internet vind ik meer over deze mejuffrouw. Het is drs. Anna Elisabeth Oosterlee (1893 Franeker – 1985 Doorwerth), ongehuwd en woonachtig te Nijmegen. Haar beroep was gouvernante van prinses Juliana en ze gaf inderdaad Franse les. Bron: https://www.genealogieonline.nl/gerretsen-genealogie/I245.php. Meer informatie staat onder andere in het boek “Juliana – Vorstin in een mannenwereld” van Jolanda Withuis. Twee onbekende huizen > Friesland (afgebroken) In 1942 koopt handelsondernemer Boll uit Leeuwarden twee huisjes en verplaatst ze van de duinen bij Nes naar het schiereiland “De Pôlle en De Tippe” bij Opeinde / Eastermar in Friesland. Zomerhuis 4a op De Tippe is in gebruik als woonverblijf door de familie Bijlsma van woonark nr. 4. De vrouwen op de foto (ca. 1947) zijn vermoedelijk twee van de vier bewoonsters die ingeschreven stonden op de kaart van E.M. Beimastrjitte 2: Johanna Vermeulen, Maria Smits en de gezusters Jantje en Hinke Geerligs. Deze twee huisjes hadden geen naam en zijn al eind jaren veertig of begin jaren vijftig afgebroken toen een rondweg langs Eastermar is aangelegd over het terrein waar de huisjes stonden. Bronnen: http://www.bosma-familie.nl/ (Harterink (1994, p. 168)), E. Bosma. 'Sabina' en 'Martha' (kaart: D8 en E9) > Duitsland? Nabij de kruising Badweg-Pianoweg bouwt in 1926 aannemer J. Wildervank van Nes twee zomerwoningen met de namen 'Sabina' en 'Martha’ voor respectievelijk L. Janusch te Huizum (Leeuwarden) en A. de Jonge te Leeuwarden. De beide woningen maakten deel uit van een groep van 31 woningen die afgebroken zijn door aannemer E.J. Erich te Dokkum voor f 130,00 per stuk (factuur van 13-06-1944). Het sloopmateriaal van deze zomerwoningen is in eerste instantie opgeslagen bij ‘Excelsior’ te Nes, want het moest ter beschikking komen van de Duitse Wehrmacht. Van daaruit is het materiaal vervoerd naar de aanlegsteiger om vervolgens per schip getransporteerd te worden. Na 1945, wanneer de gemeente probeert de gemaakte kosten te verhalen, wordt beschreven dat aangenomen wordt dat het materiaal per schip naar Duitsland is vervoerd, maar dat ze daarover verder geen gegevens van hebben. Bronnen: Amelanderhistorie.nl, streekarchivaris T. Jongsma.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 25/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Bosch en Duin' (kaart: D9) > Well (afgebroken) Familie Zeilstra uit Friesland heeft vanaf 1926 het huisje ‘Bosch en Duin’ in Duinoord, links van de Badweg te Nes, richting het strand in bezit. De grond was gepacht. Hun oom, mede-eigenaar en aannemer uit Brantgum, heeft het gebouwd. Na opdracht van de Duitsers wordt het huisje ontmanteld en bij familie van de vrouw van de aannemer in Ballum op Ameland gestald. Na de oorlog worden de onderdelen met een praam naar Well bij Ammerzoden in de Bommelerwaard vervoerd. Daar wordt het vakantiehuis door het familiebedrijf, dat bij de wederopbouw werkt, op het erf van een boerderij (bewoond door familie Van Ballegooijen) opgebouwd. Haar neef, zoon van de aannemer, gaat in het huis wonen. Deze noodwoning stond in een hoek van de ommuurde tuin van boerderij ‘De Jacobshoeve’ aan het Heust 3 in het centrum van Well. Het huisje functioneert de eerste jaren na de oorlog als huisvesting voor de directie van de bouwonderneming. Het personeel wordt een honderdtal meters verder in enkele houten barakken ondergebracht. Nadat deze bouwonderneming weer terugkeert naar Friesland wordt het huisje nog enige jaren als noodwoning gebruikt door de familie Van Halder (een winkelier in textiel) uit Ammerzoden. Rond 1956 is het huisje afgebroken. Bronnen: Mevr. Wind-Zeilstra, Stichting Langs de Mérsloot (Well), A. de Koning. Foto's: Stichting Langs de Mérsloot, Well. Twee onbekende huizen > ‘Lyts begjin’ te Renkum Naar aanleiding van een eerste publicatie van mijn onderzoek in maart 2014 op www.Amelanderhistorie.nl komt er een reactie van de heer Pauwels, eigenaar van een huis in Renkum. Volgens de verhalen zouden loonwerkers Minnema en Appelman op een oude ‘Indian motorfiets’ van het eiland naar Renkum zijn gereden om te zoeken naar werk. Minnema kon toen aan de slag als loonwerker bij boer Peelen. De heer Appelman zou zijn teruggekeerd naar het eiland. Minnema heeft twee huizen uit Ameland verplaatst en deze in 1945 in Renkum in elkaar gezet aan de Willebrordweg 7, toen nog helemaal vrijstaand gelegen in de weilanden. Hij heeft de naam ‘Lyts begjin’ (Klein begin) gegeven. De heer Minnema is in 1953 naar Canada vertrokken en heeft het huis verkocht aan de familie Gielens-Janssen. Na 1953 is de omgeving vol gebouwd. Sinds 1998 is M. Pauwels eigenaar. Je kunt de scheiding van de twee aan elkaar gebouwde huizen nog goed zien. Er is aan de rechterkant 1 dakkapel geplaatst. Die aan de linkerkant is verwijderd nadat de huidige eigenaar een moderne zijkant (in oude stijl, inclusief de naden van de houten panelen) heeft geplaatst. In het huis zelf is alles vernieuwd, er zijn geen oude elementen terug te vinden. In 2015 heeft nog een groot onderhoud binnen plaatsgevonden. Bronnen: M. Pauwels, G. van den Berg en Jan Beukema (bezoek in 2015). Rond 1953. Bron: M. Pauwels. 06-05-2015. Bezoek aan ‘Lyts begjin’. Foto: Jan Beukema.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 26/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Rietmuts’ (kaart: D8/D9) > Wehl > ‘Vita Nova’ / ‘Benelly’, Angerlo Tijdens een bezoek aan Ameland vertelt André Wildervank “dat een huisje door zijn opa J. Wildervank naar Wehl (bij Doetinchem) in de Gelderse Achterhoek is gebracht. Het huisje stond naast een garagebedrijf. Na de oorlog hadden de families nog wel contact”. Begin 2015 benader ik de lokale historische vereniging van Wehl om inlichtingen en kom hierdoor in contact met de zoon van de koper van het huisje. Antoon (A.J) Damen (1911) had een taxibedrijf en was handig in het repareren van allerlei mechanische dingen. Vandaar dat hij in 1943 een “garage annex reparatiebedrijfje in alles” begint in het souterrain van de stoomtimmerfabriek van zijn vader. In 1943 trouwt Antoon Damen met Toos Lukassen. Via een makelaar (Boll?) koopt hij een zomerhuisje op Ameland “van een Brabantse familie“. Andere berichten melden dat het komt van een “juffrouw uit het midden van het land”. Het huis met rieten dak wordt in 1943 op een boot naar Doetinchem verscheept. Aannemer J. Wildervank uit Nes begeleidt de verhuizing. Het huisje wordt links van het timmerbedrijf en voor aan de straat in Wehl neergezet. Later wordt rechts naast de voordeur de keuken een stukje uitgebreid. Willem (1944) en broers Herman (1945) en Theo (1946) zijn in ‘Rietmuts’ geboren. Rond 1950 wordt een nieuwe werkplaats bijgebouwd. In verband met brandgevaar (en vergunningen en subsidies) moet het huis worden afgebroken. Het lukt niet om het huisje in Wehl te verkopen. Na de oorlog heeft de familie Damen nog steeds contact met de familie Wildervank in Nes. In 1992 brengt zoon Willem Damen nog zijn moeder naar de boot van Ameland. Ze gaat regelmatig op bezoek bij de familie Wildervank. Het huis wordt rond 1950 in Angerlo herbouwd onder de naam ‘Vita Nova’ aan de Doesburgseweg 8. De eigenaar is een musicus. Hij heeft waarschijnlijk bewust het huisje op de vlakte geplaatst zonder huizen in de buurt. Tot schrik van mevrouw Damen wordt het huis verwaarloosd. Pas midden jaren vijftig zijn er meer huizen gebouwd. Nu staat het midden in een woonwijk. Sinds 1 maart 1975 zijn Ben en Elly Gijsbertsen eigenaar. Ze hebben de naam ‘Benelly’ aan het huis gegeven. De buitenkant is grotendeels voorzien van nieuwe houten planken. Alleen bovenin bij de nokken zijn nog stukken oud hout. Veel ramen zijn nog wel origineel. Ook de balken binnen zijn nog authentiek en lijken ook veel op de balken van ‘huisje 92’ in Kropswolde. Bijzonder zijn de twee pilaren. Ze zijn ongeveer 10 jaar geleden geschonken door de zoon van de eerste eigenaar, familie Damen. Ze stonden in het bejaardentehuis van zijn moeder. Ze komen nog van Ameland. Het lijken wel twee pilaren voor een hekwerk. Aan beide kanten zitten gaten in de pilaren. Sinds 2010 is het huis een gemeentelijk monument. Volgens de onderzoekers is het huis namelijk “in Gooise landshuisstijl met kenmerken van de Amsterdamse school, waarbij opvallend is dat het huis van hout is en niet in steen is opgebouwd”. Volgens de huidige eigenaren is het huis altijd met riet gedekt geweest. Al vinden ze dit zelf opmerkelijk omdat het huis een zware kapconstructie heeft die geschikt is voor, de veel zwaardere, dakpannen. Het is onduidelijk of ‘Benelly’ nu van oorsprong op Ameland de ‘Rietmuts’ of toch ‘Golfzang’ is geweest. Of beiden. De heer Wildervank van Nes heeft het huisje naar Wehl gebracht. Toen is de naam ‘Rietmuts’ aangebracht. Er groeit geen riet rond Wehl. Er was wel een huisje ‘Rietmuts’ op Ameland. Het lijkt dan ook logisch dat de aannemer bedacht heeft om deze naam te behouden in Wehl. Uit een gevonden onbekend dagboekje blijkt dat in 1936 de eigenaar van ‘Rietmuts’ een zekere De Jong* was en dat zijn zwager Van der Linden (uit Leeuwarden) er met een groot gezin woonde. Echter, in de jaren zeventig wil de huidige eigenaar B. Gijsbertsen het huis beter isoleren. Hij heeft alle buitengevels verwijderd, glaswol aangebracht en de buitengevels met nieuw hout weer aangebracht. Op één van de planken van de voorgevel treft hij onder het carbolineum de naam ‘Golfzang’ aan. Ook geen typische naam voor Oost-Nederland. Daarnaast is de familie Gijsbertsen in bezit een ansichtkaart die vanuit Ameland in 1943 verstuurd is door J. Wildervank aan een jongeman (B. Remmen) via de familie Damen in Wehl door J. Wildervank. Wie is die jongeman? Op de kaart is de Badweg te zien met aan beide zijden van de weg huizen. Aan de rechterkant van de weg zijn huizen te zien die op ‘Benelly’ lijken. De ‘Golfzang’ heeft aan de
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 27/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Badweg gestaan. En de ‘Golfzang’ was inderdaad in eigendom van een jonge dame uit het Westen van het land. Ik denk dat beide huizen zijn meegenomen naar Wehl en de goede stukken tot een geheel zijn samengevoegd en tot een groter geheel zijn gebracht. Het vermoeden is dat ook huisje ‘Op ’t End’ in Kropswolde op deze manier is gebouwd. Van het huisje ‘Lyts begjin’ in Renkum is het zelfs heel duidelijk te zien dat er twee huizen zijn samengevoegd. Helaas is er in de archieven van de gemeente Ameland geen enkele informatie gevonden over beide huizen. Wordt (hopelijk) vervolgd. In de jaren vijftig staat aan de Zwarteweg het huisje ‘De Rietmuts’. Het was in bezit van de familie De Jong. Nu staat er het huisje ‘Eldorado’ op het officiële adres Zwarteweg 30. Eigenaren van vooroorlogse zomerhuizen hadden het recht om opnieuw een huis ergens te plaatsen. Bronnen: Heerlijck Ni-js (nr. 20, 1994, auteur W. Berendsen), W. Berendsen, W. Damen, A. Wildervank, familie Gijsbertsen, Jan Beukema (bezoek 6-05-2015), Heerlijck Ni-js (nr. 59, 2015, auteurs W. Berendsen / Jan Beukema), streekarchivaris T. Jongsma, A. Jongbloed. VLNR: Rond 1944, ‘De Rietmuts’ met rechts de timmerfabriek. Bron: Heerlijck Ni-js nr. 20, 1994. Auteur: De heer W. Berendsen. Begin jaren 1960, ‘Vita Nova’ in Angerlo. Bron: fam. Gijsbertsen. Bezoek aan ‘Benelly’, 06-05-2015. Foto: Jan Beukema. Stukje uit een onbekend dagboekje van 1936. Bron: J.A. Blaak. ‘Golfzang’ (kaart: H10) > Wehl > ‘Vita Nova’ / ‘Benelly’, Angerlo In mei 2015 praten we met Henk Bodewes, makelaar van ons huisje en broer van de verkopers Ben en Christien Bodewes, over de geschiedenis van ons huisje op Ameland. De naam van huisje ‘Golfzang’ valt omdat we net op bezoek zijn geweest in Angerlo. Hij herkent de naam van een net gemaakt familieboekje over zijn moeder. Hierin staat ook een foto van huisje ‘Golfzang’ waar zijn moeder vroeger heen ging. Het huisje Golfzang is in 1930/31* gekocht door Gré van der Werf, geboren in 1894 te Leeuwarden, overleden in 1965. Gré was de jongste van vier dochters: Agaath, Christina (oma van fam. Bodewes) en Clara. Gré was de zus van de oma J. Vroom van de familie Bodewes. Gré was onderwijzeres en had een sterke persoonlijkheid. Ze woonde toen waarschijnlijk in Veenendaal. Ze is nog voor de oorlog getrouwd met de weduwnaar Frans van Eyck (met 10 kinderen) en is verhuisd naar Eindhoven. * Vanaf 2 mei 1931 t/m 17 juli 1940 staan in de Leeuwarder Courant regelmatig advertenties voor de verhuur van ‘Golfzang’. Meestal met de naam Van der Werf, een enkele keer discreet (1934) via het adres van de krant. In 1939 één keer via het adres in Eindhoven. Oom Herman (1925) is een jongere broer van moeder Vroom (1916) van familie Bodewes. Het gezin Vroom ging daarvoor ook al naar Ameland (vanaf 1927) en daar huurden ze een huisje, o.a. ‘Open zon’. De families Vroom en Van der Werf gingen veel met elkaar om met als hoogtepunt het gezamenlijk verblijf op Ameland.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 28/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com In de oorlog kreeg ze het bericht, dat “het huisje afgebroken moet worden voor de strijd". Ze heeft het daarom verkocht. Blijkbaar is het huisje naar Wehl getransporteerd, gezien het gevonden plankje met de naam ‘Golfzang’ in het huisje in Angerlo. Zie het verhaal over ‘Rietmuts’. Bronnen: H. Bodewes, mevr. C. Bodewes, H. Vroom, www.dekrantvantoen.nl. ‘Golfzang’. Bron: Henk Bodewes. Onbekend zomerhuis > ‘Ameland’, Wehl (afgebrand) In december 2015 komt de Oudheidkundige Vereniging Wehl met uitgave nr. 59 van Heerlijck-Ni-js. Hierin staat een samenvatting van de informatie die bekend is over het huisje Rietmuts/Golfzang dat nu in Angerlo staat. Mevrouw Lenie Hoksbergen meldt dat er nog een tweede huis uit Ameland in Wehl heeft gestaan en wel aan de Didamseweg 12. Haar schoonouders Toon en Mies Arendsen hebben het huis zelf helpen afbreken op Ameland. Ze hebben het huisje ‘Ameland’ genoemd. Zoon Luciën is in het houten huis geboren. Helaas is het huisje in Wehl in 1950 tot de grond toe afgebrand. In de archieven op Ameland wordt geen informatie over de familie Arendsen gevonden. Bronnen: mevr. L. Hoksbergen, streekarchivaris T. Jongsma. Huisje ‘Ameland’ te Wehl, rond 1950 met Mies, Lucien en Toon Arendsen. Foto: mevr. Lenie Hoksbergen. ‘Rixt’ (kaart: D10) > Rijs (afgebroken in 2012) In november 2016 mailt de heer Van Weezel Errens. Hij was in de periode 1988-1993 inventarisator van de provincie Friesland bij het (landelijke) Monumenten Inventarisatie Project (MIP) voor het onderdeel “Jonge Stedenbouw en Bouwkunst uit de periode 1850-1940”. Samen met collega’s reisde hij door heel Friesland om oude huizen te documenteren en te fotograferen. In het dorpje Rijs aan de Enkhuizerlaan in de gemeente Gaasterlân-Sleat (tegenwoordig De Fryske Marren) documenteerden zij in 1990 diverse houten recreatiewoningen, oa ‘Rixt’ op nummer 8. De eigenaar meldt hun dat het huisje van Ameland komt. De onderzoekers vinden het huisje terug in een wervingsbrochure van rond 1920-1925: “Ameland – huurt een landhuis”. Uit onderzoek blijkt dat vanaf 1925 in de Leeuwarder Courant enkele advertenties staan voor de verhuur van ‘Rixt’. Het huisje staat ook genoemd op de zomerhuizenkaart uit 1939 van J. Wildervank. Het huisje is van na 1920 en toen in eigendom van Theunis Dijkstra, verfhandelaar in Leeuwarden. In 1942 moest het huisje aan de Badweg worden afgebroken en is direct naar Oudemirdum in west Friesland gebracht. Het is niet duidelijk waarom het daar is heen gebracht, vooral omdat de gemeente niet wilde dat het daar werd geplaatst. Theunis Dijkstra heeft toen contact gezocht met de Freule van Swinderen in Rijs, drie kilometer verderop gelegen. Het huisje mocht op haar terrein van 2,5 ha geplaatst worden met de afspraak dat het na de oorlog zou worden afgebroken. Het verhaal gaat dat toen de V2 raketten vanuit het Rijsterbos werden gelanceerd op Antwerpen en London, de Duitsers het huisje hebben gebruikt als kantine.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 29/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Na de oorlog is het, ondanks pogingen van de gemeente, niet afgebroken. De familie Van der Wal heeft in het huisje van 1945 tot 1950 gewoond en daar zijn twee kinderen geboren. Daarna zijn ze naar Bakhuizen verhuisd, waar onder andere zoon Bart is geboren. De nieuwe eigenaar Waling Dijkstra (1907-1981), zoon van Theunis Dijkstra en ook verfhandelaar, was voorzitter van de Friese Schaakbond. Veel (buitenlandse) schakers hebben in huisje ‘Rixt’ gelogeerd. De officiële naam was overigens ‘Huize Rixt’, “Rixi” in de volksmond. In 1981 is Bart van der Wal met zijn vrouw Wies Dek in huisje ‘Rixt’ gaan wonen. In 1982 hebben ze het huisje kunnen kopen van de familie Dijkstra. In 1991 hebben ze de bijbehorende grond gekocht van de Jonkheer van Swinderen. In 2012 is het originele huis ‘Rixt’ afgebroken. Ze hebben nog wel vier oude luiken bewaard en hier een schouw van gemaakt. Ook bleek achter het behang oude kranten uit en net na de oorlogstijd te zijn geplakt. Op het eigen terrein staat nu een nieuw huis met ‘De Teatertún’ (www.teatertun.nl). Bronnen: D. van Weezel Errens, www.fryslan.frl/chk (kaart: Jonge bouwkunst 1850-1940), J. Wildervank, B. van der Wal, www.dekrantvantoen.nl. Situatie 10-10-1990. Foto: MIP, provincie Friesland. Leeuwarder Courant van 06-06-1934. 'Fermata' en 'Nooitgedacht' in Rijs. Deze huisjes lijken ook wel veel op vakantiehuizen van Ameland. Foto's: MIP, provincie Friesland. ‘Mistletoe’ (kaart: B5) > onbekend Het huisje is verkocht op 31 augustus 1939 voor 1800 guldens. De verkoper is R.A. Bouma, directeur der Coöperatieve Zuivelfabriek te Workum. Koper is P. Bakker uit Groningen. Het huisje is in de oorlogstijd afgebroken. Verder ontbreekt elk spoor. Bron: R. Bakker (zoon van P. Bakker), 10-2018. Bron: NvhN: 28-06-1935 (www.delpher.nl).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 30/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Blauwe Vogel’ (kaart: B2) > onbekend De heer G. Wille uit Leeuwarden verhuurt midden jaren dertig diverse zomerhuizen, oa ‘Astra’, ‘Blauwe Vogel’ en ‘Mimosa’ (B3). In 2020 meldt de heer Swart dat hij foto’s heeft van deze zomerhuizen in een familiealbum. De familie Schrader, familie van moederskant, heeft tussen 1933 en 1936 het zomerhuisje ‘Blauwe Vogel’ gehuurd. Zijn moeder staat als klein meisje op enkele foto’s. Bron: E. Swart. Het huisje is gehuurd van: - 22 juni - 1 juli 1933. - juni 1934. - 7 juni - eind juni 1935; “in de eerste week was het nogal koud”. - juni 1936. Leeuwarder Courant 14-06-1933, 16-08-1933. ‘Blauwe Vogel’, 1935. Foto: E. Swart.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 31/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Uitzicht op de achterkant van ‘Blauwe Vogel’ linksvoor met erachter links ‘Mimosa’. Bronnen: E. Swart en A. Jongbloed. Brochure ‘Blauwe Vogel’. Foto: E. Swart. Familie Schrader met zoon Koert (1927), juni 1935. Foto: E. Swart. Brochure huisje ‘Mimosa’. Bron: E. Swart. Collectief register Bouwvergunningen van 30 maart 1935. Dossiernr. 6141. Inschrijving nr. 18 is voor ‘Astra’, nr. 19 is voor ‘Blauwe Vogel’ en nr. 28 is voor ‘Mimosa’. Alle drie in eigendom van G. Wille. Bron: Archieven Ameland.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 32/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Twee onbekende huizen > onbekend Naar aanleiding van een publicatie van mij over de vooroorlogse zomerhuizen in ‘De Amelander’ van april/mei 2021 komt een reactie van Rolf van Wijk. Zijn opa, Cornelis van Wijk, dreef samen met een compagnon architectenbureau ‘Van Wijk en Broos’ te Groningen. Hij is in 1952 op 55-jarige leeftijd overleden waarna Broos het kantoor voortzette. Onlangs kreeg kleinzoon Rolf inzage in wat nog resteert van het kantoorarchief. Hierin zaten twee tekeningen (genummerd 1261 en 1262 van 25 en 26 september 1933) voor een vakantiehuisje te bouwen op Ameland voor aannemer J.J. van de Riet uit Groningen (gevestigd Radesingel 37). Het zijn twee verschillende ontwerpen. Het is niet duidelijk of JJ. Van de Riet uiteindelijk één van deze twee huizen heeft gebouwd op Ameland. In 1934 was hij wel actief met de bouw van huizen rond de Oosterhoogebrug in Groningen. Wat de link is tussen J.J. v.d. Riet en het kantoor van zijn opa is niet bekend. Ze hebben voor zover bekend verder geen werken samen gedaan. Waarschijnlijk kenden ze elkaar wel uit het Groningse. Verder heeft het kantoor in 1927 een groot werk op Schiermonnikoog gedaan en waren daarmee bekend met eilander (bad)cultuur. Mogelijk was onderling ook al bekend dat ze bezig waren met ontwikkeling van vakantiehuizen voor Schiermonnikoog. In oktober/november 1933 zijn daarvan namelijk advertenties voor vakantiehuizen op Schier geplaatst. Bronnen: R. van Wijk (05-2021), www.delpher.nl. Bron: R. Van Wijk (05-2021). Bron: NvhN 3-11-1933, 14-04-1934, 28-05-1934 (www.delpher.nl).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 33/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Mascotte’ (kaart: B9/10) > onbekend Naast de bouwtekeningen van zijn opa van twee onbekende huizen vindt Rolf van Wijk ook twee foto’s in een fotoalbum van vakantiehuisjes ‘Mascotte’ en ‘Beauty’, die vrijwel identiek aan elkaar zijn. Het is de familie niet bekend waarom deze foto’s zijn gemaakt. Ze hebben er geen vakantie gehad en de foto’s lijken ook niet op de bouwtekeningen. Uit advertenties blijkt dat het huisje al in 1933 wordt verhuurd door een zekere J.C. van Aartsen uit de Kapteynlaan in Groningen. In 1934 voor het eerst samen met het huisje ‘Beauty’. In juli 1940 staat nog een laatste advertentie in de krant voor beide zomerhuizen. Eenmalig wordt het huisje verhuurd via het adres ‘Petr. Hendrikstraat’ van architect Cornelis van Wijk (van Architecten ‘Van Wijk en Broos’, die twee bouwtekeningen maakten voor de Groningse aannemer J.J. v.d. Riet). De heer Van Aartsen verhuurt specifiek in 1937 ook de huisjes ‘Diana’ en ’Darling’. Bronnen: R. van Wijk, www.delpher.nl. Bron: 14-04-1933 (eerste), 14-05-1934 (samen), 16-06-1936, 10-07-1937 (met ‘Diana’ en ’Darling’). ‘Beauty’ (kaart: B5?) > onbekend Naast de bouwtekeningen van zijn opa van twee onbekende huizen vindt Rolf van Wijk ook twee foto’s in een fotoalbum van vakantiehuisjes ‘Beauty’ en ‘Mascotte’, die vrijwel identiek aan elkaar zijn. Het is de familie niet bekend waarom deze foto’s zijn gemaakt. Ze hebben er geen vakantie gehad. ‘Beauty’ staat gek genoeg niet op dé kaart van Wildervank van 1939 hoewel in 1940 nog het huisje wordt aangeboden. Wel staat een ‘Beat?y?’ op B5 genoemd. Dit huisje is veel verder weg van ‘Mascotte’ en dus ook verder weg van badhuis Scheltema. Uit advertenties blijkt dat dit huisje in 1933 wordt verhuurd door iemand die aan de Steenstilstraat in Groningen woont en drie dagen later staat in een vergelijkbare advertentie een adres aan de Korreweg. In 1934 is er voor het eerst een advertentie met beide huisjes en dan via hetzelfde adres: Kapteynlaan 2b. Op dat moment dus in bezit van (of in ieder geval verhuurd door) J. C. van Aartsen. Bronnen: R. van Wijk, www.delpher.nl. Bron: 11-07-1933, 14-07-33 (ander adres), 14-05-1934 (samen), 10-07-1940 (laatste). NvhN (Delpher.nl).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 34/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Eveline’ (kaart: C7) > onbekend Naar aanleiding van de publicatie over de vooroorlogse zomerhuizen in ‘De Amelander’ van april/mei 2021 komt ook een reactie van Eveline Boonstra-Nieboer. Haar grootouders Willem en Riek Nieboer-Ten Brink hadden vanaf 1927 het huisje ‘Eveline’ aan de Pianoweg. Zij gingen er zeer regelmatig vanuit Groningen heen met de kinderen George, Nico, Willem, Herman en Elly (Eveline). Zoon Willem (vader van Eveline) beschrijft de aftocht van de badgasten in zijn (oorlogs) dagboeken. Het huisje is door de Duitsers gevorderd in 1941 en afgebroken rond 1943. In het boekje van J.A. Blaak staat een foto van het huisje met de naam ‘Evelino’ aan de Pianoweg. Op de kaart van Wildervank van 1939 staat het huisje als ‘Evelina’. Maar het is ‘Eveline’. Het is niet vernoemd naar het jongste kind en enige dochter Eveline (roepnaam Elly - 1931) maar het komt vermoedelijk van familielid Ebeltje Frik (getrouwd met een Nieboer). Er zijn geen advertenties gevonden in de kranten voor verhuur van het zomerhuisje. Wel advertenties van het huisje 'Frits' van 1933 t/m juni 1939. Bron: Eveline Boonstra-Nieboer (05-2020 en 01-2021), www.delpher.nl. Bron: “AMELAND Badleven en kamperen op ‘DUINOORD’’’ van J.A. Blaak,1987. Moeder Riek Nieboer met George, Willem en Nico op de top van ‘Vrijers Dûn’, tegenover het begin van het Nesser Bos. Zomer 1928. Linksachter twee van de vijf ‘Frisia’ woningen en in het midden ‘Haus Ameland’ (later Hotel ‘Ameland’). Bronnen: E. Boonstra-Nieboer, A. Jongbloed. Links huisje ‘Frits’ en rechts ‘Eveline’ (nog zonder veranda) aan een kale Pianoweg. Begin 1928. Foto: E. Boonstra-Nieboer. De kinderen Nieboer: George (1923), Nico (1925), Willem (1927), Herman (1929), Eveline (Elly,1931). Zomer 1933. Foto: E. Boonstra-Nieboer.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 35/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com Toestemming om naar het huisje te mogen komen bij de vordering in 1941 en afbraak in 1943. Bron: E. Boonstra-Nieboer. LC: 20-06-1934. LC: 06-06-1939. NvF/ Hepkemas courant: 26-07-1933.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 36/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘Henderikus’ (kaart: ?) > onbekend Op zoek naar advertenties van zomerhuizen vind ik een advertentie met een foto van het huisje ‘Henderikus’ van 21-06-1929. Vreemd genoeg kan ik de foto later niet meer terughalen. Het huisje wordt verhuurd door B. Overdijk. Hij heeft het over ‘twee zomerwoningen”. Op 15-07-1930 staat ook een advertentie van hem van ‘Antje’. Na 1929 is er niets meer te vinden over ‘Henderikus’. Ook staat het huisje niet op de kaart van J. Wildervank. Stond dit huisje dan ergens anders op Ameland? Op 10-07-1928 verhuurt hij overigens al één zomerhuisje. Zou dit ‘Antje’ of ‘Henderikus’ zijn? ‘Antje’ (kaart: D9) > onbekend Op zoek naar advertenties van zomerhuizen vind ik een advertentie met foto van 15-07-1930. Het huisje ‘Antje’ aan de Pianoweg wordt verhuurd van 1929 t/m 1939. In 1935 overlijdt vermoedelijk de eigenaar B. Overdijk. Hij verhuurt in 1929 ook ‘Henderikus’. Het lijkt erop dat het huisje ‘Antje’ toch in de familie blijft, want in 1939 wordt het huisje nog verhuurd door Ds. Overdijk. LC 26-05-1935 LC 21-06-1939. ‘128,000’ (kaart: B3) > onbekend Op zoek naar advertenties vind ik per toeval ook het aanbod van huisje ‘128.000’. De naam staat zowel op de Overzichtskaart van kleine huisjes ‘Duinoord’ van 1937 als op de Zomerhuizenkaart van 1939. Helaas is er verder (nog) niets bekend of dit huisje met een heel bijzondere naam. Een idee is dat het een geldbedrag in centen is. De kostprijs van een huisje van 1280 guldens is in die tijd een normaal bedrag. ‘Luistervink’ staat er vlakbij op B4. LC, 30-06-193. www.delpher.nl. LC, 01-06-1938. www.dekrantvantoen.nl.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Geschiedenis Vooroorlogse zomerhuizen Duinoord - Ameland V4.1 18-08-2022 Definitief.doc Update: 18-8-2022 16:35:00 37/41 © 2013-2022 janbeukema63@gmail.com ‘De Sperwer’ (kaart: I9) > onbekend Het Fries Film Archief bezit een filmpje (https://www.youtube.com/watch?v=G8EIpOlhQFw) van de filmmaker Alexander van Mourik met zomerse vakantiebeelden uit 1936-1937 over zijn familie en oom Jan Brouwer voor hun zomerhuisje ‘De Sperwer’. Voor meer informatie over het wrak van de ‘Malmö’ zie huisje ‘Malmö’. In de film komt ook bakker Jan de Jong in beeld. Hij is de vader van Kardinaal de Jong, die begin februari 2022 postuum de Yad Vashem-onderscheiding kreeg uitgereikt. Samenvatting van de film volgens Alexander van Mourik: “12 - 26 augustus 1936: Wij brengen samen met het gezin van Oom Jan Brouwer onze vakantie door op Ameland. De golven van de Noordzee rollen naar het strand. Een Chinese koopman prijst zijn textielwaren aan bij het zomerhuisje en bij de badstoelen op het strand. Jacoba peutert in haar neus. Oom geniet van de rust in de badstoel. Jacob en Reinier baden in zee en drogen zich af in de duinen, zo ook Popko. Na het baden zitten de families gezellig in de duinen en fietsen of lopen daarna langs het strand terug naar de badstoelen. Moe snijdt en smeert brood in de kamer en pa drinkt zijn morgenthee. Jacob haalt water uit de duinpomp. Reinier veegt de kamer en het balkon aan, terwijl pa zijn pijp rookt. Moe en Jacob komen 's morgens aan op het strand. De badmeester verricht zijn taak. De beide families genieten van het strandleven. Moe neemt brood van bakker Jan de Jong. De bus rijdt van het dorp naar het strand. Je ziet Spoelstra, een oude bekende. Popko graaft een geul op het strand, terwijl Jacoba pootje baadt. Jacob baadt in zee, pa fietst op het strand. Tante Sap loopt met Jacoba op het strand. De Chinese koopman met zijn trommel bij de stoelen. 't Wrak ‘Malmö’ steekt boven water uit. Pa en oom Jan komen op zondagmiddag thuis na een bezoek aan de kerk. De beide families zitten na de kerk op het balkon van ons huisje. De bus naar de boot vertrekt vanaf het badhotel. Het strand en de zee. Oom Nees en tante Dirkje, die ook op Ameland in pension zijn, bezoeken ons bij de badstoelen. Paard voor de ploeg. Maaimachine. De melkboer komt aan de deur. Popko wandelt in het dennenbos. Ons gezin buiten bij het huisje. De badgastenbus met een vrouwelijke chauffeur. De dorpstoren te Nes, Ameland. Aankomst van de postboten aan de pier te Holwerd. Juni 1937: Hooiwerkzaamheden in de ûngetiid te Hantum. 10 - 24 augustus 1937: De laatste zomervakantie als gezin op Ameland. Bij ons zomerhuisje "De Sperwer". Samen een middag in de duinen.” Bronnen: Fries Film en Audio Archief (Referentienummer: AV5214), A. Jongbloed. Beeld (12.42/14.31) uit de film van Alexander van Mourik, augustus 1937. Bron: Fries Film en Audio Archief. Bron: LC, 31-07-1936 (www.delpher.nl). Deel van een ingezonden stuk over een reisje naar Ameland. De schrijver benoemt een aantal huizen waaronder ‘Sperwer’. Bron: NvhN, 20-08-1928 (www.delpher.nl).

Geschiedenis vooroorlogse zomerhuizen Nes op Ameland

Recomendados

Más contenido relacionado

Más de Stichting 'De Ouwe Pôlle Ameland'(20)

Último(20)

Geschiedenis vooroorlogse zomerhuizen Nes op Ameland