Ch−¬ng 4
1

1
1.
. Lý
Lý thuyÕt
thuyÕt vÒ
vÒ lîi
lîi Ých
Ých
2
2.
. Lùa
Lùa chän
chän tiªu
tiªu dïng
dïng tèi
tèi −
−u
u tiÕp
tiÕp cËn
cËn tõ
tõ
2
®−
®−êng
êng ng©n
ng©n s¸ch
s¸ch vµ
vµ ®−
®−êng
êng bµng
bµng
quan
quan

Lîi
Lîi Ých
Ých tiªu
tiªu dïng
dïng (U)
(U) lµ
lµ sù
sù hµi
hµi lßng
lßng,
, tho
tho¶
¶ m·n
m·n do
do tiªu
tiªu
dïng
dïng hµng
hµng ho¸
ho¸ hoÆc
hoÆc dÞch
dÞch vô
vô mang
mang l¹i
l¹i.
.
1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
Tæng lîi Ých (TU) lµ tæng thÓ sù hµi lßng, tho¶ m·n do tiªu
dïng c¸c ®¬n vÞ cña mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc c¸c hµng ho¸
3
dïng c¸c ®¬n vÞ cña mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc c¸c hµng ho¸
vµ dÞch vô mang l¹i.
Lîi Ých cËn biªn (MU) lµ møc thay ®æi cña tæng lîi Ých khi
tiªu dïng thªm mét ®¬n vÞ hµng ho¸ hoÆc dÞch vô nµo ®ã.
Cã nghÜa lµ møc ®é tho¶ m·n vµ hµi lßng do tiªu dïng
thªm mét ®¬n vÞ hµng ho¸ hoÆc dÞch vô mang l¹i.

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
Tæng lîi Ých (TU)
C«ng thøc tÝnh:
a) Đèi víi mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc dÞch vô:
∑
n
4
∑
=
n
1
i
i
TU
TUi =
b) Đèi víi nhiÒu lo¹i hµng ho¸ hoÆc dÞch vô:
TU = TUX + TUY + TUZ ... =
∑
=
n
1
i
i
TU

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
Lîi Ých cËn biªn (MU)
∆TU Sù thay ®æi vÒ tæng lîi Ých
MU = ------ = ----------------------------------------
∆Q Sù thay ®æi vÒ l−îng hµng tiªu dïng
5
Tr−êng hîp tiªu dïng hai lo¹i hµng ho¸, tæng lîi Ých ®−îc cho d−íi
d¹ng hµm sè: TUX,Y = f(X.Y) th× lîi Ých cËn biªn (MU) lµ ®¹o hµm
bËc nhÊt cña hµm tæng lîi Ých (TU).
X
X TU'
dX
dTU
MU =
=
Y
Y TU'
dY
dTU
MU =
=
C«ng thøc tÝnh:

1.
1. Lý
Lý thuyÕt
thuyÕt vÒ
vÒ lîi
lîi Ých
Ých
Néi dung: Lîi Ých cËn biªn cña viÖc tiªu dïng mét hµng ho¸ hoÆc dÞch vô nµo ®ã
cã xu h−íng gi¶m ®i khi l−îng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô ®ã ®−îc tiªu dïng nhiÒu
h¬n trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.
ý nghÜa cña quy luËt: kh«ng nªn tiªu dïng qu¸ nhiÒu mét mÆt hµng nµo ®ã trong
ng¾n h¹n.
VÝ dô: mét ng−êi tiªu dïng
QA(cèc bia) TUA (®vli) MUA (§vli)
6
§iÒu kiÖn vËn dông: ChØ xÐt ®èi víi mét lo¹i hµng ho¸; Sè l−îng s¶n phÈm hay
hµng ho¸ kh¸c ®−îc gi÷ nguyªn; Thêi gian ng¾n.
VÝ dô: mét ng−êi tiªu dïng
muèn tho¶ mOn c¬n kh¸t cña
m×nh b»ng c¸ch uèng bia
trong mét tuÇn. Tæng lîi Ých
vµ lîi Ých cËn biªn cña ng−êi
nµy ®−îc tæng hîp trong
b¶ng sau:
1
2
3
4
5
6
4
7
9
10
10
9
4
3
2
1
0
-1

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
9
10
TU
TU
Tæng lîi Ých:
Mèi quan hÖ gi÷a: TU vµ MU
7
QX
MUX
4
3
2
1
QX
MU
Lîi Ých cËn biªn:
Mèi quan hÖ gi÷a: TU vµ MU
-MU > 0 th× TU t¨ng
- MU < 0 th× TU gi¶m
-MU = 0 th× TU max
1 2 3 4 5

1.
1. Lý
Lý thuyÕt
thuyÕt vÒ
vÒ lîi
lîi Ých
Ých
MU
MU P
CS
P0
D ≅
≅
≅
≅MU
A
B
8
MU D ≅
≅
≅
≅MU
Q
Q
H×nh d¸ng cña ®−êng lîi Ých cËn biªn vµ ®−êng cÇu
Giải thích: mối quan hệ giữa MU và D
Lợi ích cận biên càng cao thì người tiêu dùng sãn sàng trả giá càng lơn. Mà
lợi ích cận biên luôn có xu hướng giảm dần khi tăng tiêu dùng. Chính vì vậy,
mức giá mà người tiêu dùng sẵn sàng trả cũng có xu hướng giảm dần khi
tăng tiêu dùng.
Từ đó thấy được mối quan hệ nghịch biến giữa giá và lượng cầu.
⇒Đường cầu là đường dốc xuống.

1.3. Lîi Ých cËn biªn vµ ®−êng cÇu
ThÆng d− tiªu dïng: Tõ viÖc ph©n tÝch quy luËt lîi Ých cËn
biªn gi¶m dÇn cã thÓ thÊy râ b¶n chÊt cña kh¸i niÖm thÆng
d− tiªu dïng.
ThÆng d− tiªu dïng (CS) lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a lîi Ých cËn
biªn (MU) nhËn ®−îc tõ viÖc tiªu dïng thªm mét ®¬n vÞ
biªn (MU) nhËn ®−îc tõ viÖc tiªu dïng thªm mét ®¬n vÞ
hµng ho¸ hoÆc dÞch vô vµ gi¸ thùc tÕ mµ ng−êi tiªu dïng ph¶i
tr¶ khi mua ®¬n vÞ hµng ho¸ hoÆc dÞch vô ®ã, tøc lµ chªnh
lÖch gi÷a gi¸ s½n sµng mua vµ gi¸ thÞ tr−êng.
Tæng thÆng d− tiªu dïng chÝnh lµ tæng hîp tÊt c¶ c¸c kho¶n
chªnh lÖch ®ã vµ ®−îc biÓu thÞ b»ng diÖn tÝch h×nh tam gi¸c
BP0A.
9

1.
1. Lý
Lý thuyÕt
thuyÕt vÒ
vÒ lîi
lîi Ých
Ých
C¬ së ®Ó gi¶i thÝch sù lùa chän hµng ho¸ cña ng−êi tiªu dïng lµ lý
thuyÕt vÒ lîi Ých vµ quy luËt cña cÇu.
Trªn thùc tÕ : nguyªn t¾c lùa chän hµng ho¸ tiªu dïng tèi −u th−êng
®−îc vËn dông vµ gi¶i quyÕt c¸c bµi to¸n lµ : Mua thø hµng ho¸ cã
10
®−îc vËn dông vµ gi¶i quyÕt c¸c bµi to¸n lµ : Mua thø hµng ho¸ cã
MU lín nhÊt tÝnh trªn mét ®ång gi¸ c¶, nghÜa lµ:
MU = (MUi /Pi)max
Trong ®ã :
- MUi lµ lîi Ých cËn biªn cña hµng ho¸ i
- Pi lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ i.

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
Nguyªn t¾c chung nhÊt cña sù lùa chän hµng ho¸ tiªu dïng tèi −u
(tèi ®a ho¸ lîi Ých) lµ dõng l¹i ë ®¬n vÞ hµng ho¸ cuèi cïng khi mµ tû
sè lîi Ých cËn biªn cña hµng ho¸ b»ng tû sè gi¸ cña nã (MU1/MU2 =
P /P ) vµ ph¶i ®¶m b¶o MU ≥ O.
11
P1/P2) vµ ph¶i ®¶m b¶o MU ≥ O.
§iÒu kiÖn ®Ó tèi ®a ho¸ tæng lîi Ých lµ : Lîi Ých cËn biªn tÝnh trªn
mét ®ång gi¸ c¶ cña hµng ho¸ nµy ph¶i b»ng lîi Ých cËn biªn tÝnh
trªn mét ®ång gi¸ c¶ cña hµng ho¸ kh¸c vµ b»ng lîi Ých cËn biªn
tÝnh trªn mét ®ång gi¸ c¶ cña bÊt kú hµng ho¸ nµo kh¸c. Cã nghÜa lµ:
MU
P
MU
P
MU
P
MU
Z
Z
Y
Y
X
X
=
=
=
= ......
Trªn mét ®ång thu nhËp

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
VÝ dô: Mét ng−êi tiªu dïng sö dông hÕt sè tiÒn I = 240 USD ®Ó mua 2 hµng
ho¸ X vµ Y víi gi¸: PX = 30 USD vµ PY = 25USD. Tæng lîi Ých thu ®−îc khi
tiªu dïng c¸c hµng ho¸ ®−îc tæng hîp ë b¶ng 3.2 sau:
12
Sè l−îng h2 X,Y 1 2 3 4 5 6 7
TU
TUX 48 90 126 156 180 198 210
TUY 50 96 138 176 210 240 266

1.
1. Lý
Lý thuyÕt
thuyÕt vÒ
vÒ lîi
lîi Ých
Ých
®Ó xem ng−êi tiªu dïng nµy sÏ ph©n bæ sè tiÒn hiÖn cã I = 240 USD
cho viÖc chi mua hµng ho¸ X vµ Y nh− thÕ nµo ®Ó tèi ®a ho¸ lîi Ých, vµ
tæng lîi Ých tèi ®a lµ bao nhiªu? chóng ta hOy lËp b¶ng tÝnh sau:
X TUX MUX MUX/PX Y TUY MUY MUY/PY
13
1
2
3
4
5
6
7
48
90
126
156
180
198
210
48
42
36
30
24
18
12
1,6
1,4
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
1
2
3
4
5
6
7
50
96
138
176
210
240
266
50
46
42
38
34
30
26
2,00
1,84
1,68
1,52
1,36
1,20
1,04

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých
Dùa vµo sè liÖu cña b¶ng tÝnh trªn, ®Ó lùa chän hµng ho¸ tiªu dïng tèi
−u, ta cã thÓ sö dông nguyªn t¾c:
MUX MUY
 = 
14
 = 
PX PY
Vµ ta nhËn thÊy :
MUX MUY
 =  = 1,2
PX PY
Suy ra : víi tËp hîp tiªu dïng hai hµng ho¸ ( X*,Y*) = (3;6), th× :
TUmax = 126 + 240 = 366.

2.
2. lùa
lùa chän
chän tiªu
tiªu dïng
dïng tèi
tèi −u
−u tiÕp
tiÕp cËn
cËn tõ
tõ
®−
®−êng
êng ng©n
ng©n s¸ch
s¸ch vµ ®−
vµ ®−êng
êng bµng
bµng quan
quan
Gi¶ thiÕt 1: Së thÝch lµ hoµn chØnh, cã nghÜa lµ ng−êi tiªu dïng cã thÓ
so s¸nh vµ xÕp h¹ng tÊt c¶ c¸c giá hµng ho¸. Tuy nhiªn, cÇn l−u ý
r»ng së thÝch hoµn toµn kh«ng tÝnh ®Õn chi phÝ.
Gi¶ thiÕt 2: Së thÝch cã tÝnh b¾c cÇu, nghÜa lµ nÕu mét ng−êi tiªu dïng
15
Gi¶ thiÕt 2: Së thÝch cã tÝnh b¾c cÇu, nghÜa lµ nÕu mét ng−êi tiªu dïng
nµo ®ã thÝch giá hµng ho¸ A h¬n giá hµng ho¸ B vµ thÝch giá hµng
ho¸ B h¬n giá hµng ho¸ C th× ng−êi tiªu dïng nµy còng thÝch giá hµng
ho¸ A h¬n C.
Gi¶ thiÕt 3: Mäi hµng ho¸ ®Òu tèt, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ nÕu bá qua
chi phÝ th× ng−êi tiªu dïng lu«n lu«n thÝch nhiÒu hµng ho¸ h¬n lµ Ýt.

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
§−êng bµng quan biÓu thÞ c¸c kÕt hîp hµng ho¸ kh¸c nhau nh−ng cã
møc tho¶ mOn nh− nhau ®èi víi ng−êi tiªu dïng.
VÝ dô : Gi¶ sö cã c¸c giá hµng ho¸ gåm : quÇn ¸o vµ nh÷ng l−¬ng thùc
kh¸c nhau ®−îc tËp hîp trong b¶ng sau:
16
kh¸c nhau ®−îc tËp hîp trong b¶ng sau:
Giá HH QuÇn ¸o (®v)- X L−¬ng thùc (®v) Y
A 1 7
B 9 3
C 15 2
D 23 1

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
A
B
7
4
3
Y
17
Së thÝch cña ng−êi tiªu dïng cã thÓ ®−îc m« t¶ b»ng mét tËp hîp c¸c ®−êng bµng
quan t−¬ng øng víi c¸c møc tho¶ mOn kh¸c nhau (vÝ dô ®−êng U0, U1…). C¸c ®−êng
bµng quan cµng xa gèc to¹ ®é th× møc tho¶ mOn cµng cao (møc tho¶ mOn trªn ®−êng
U1 sÏ cao h¬n møc tho¶ mOn trªn ®−êng U0).
C
D
U0
X
2
1
1 9 15 23
U1
U2
§−êng bµng quan

2.
2. lùa
lùa chän
chän tiªu
tiªu dïng
dïng tèi
tèi −u
−u tiÕp
tiÕp cËn
cËn tõ
tõ ®−
®−êng
êng ng©n
ng©n
s¸ch
s¸ch vµ ®−
vµ ®−êng
êng bµng
bµng quan
quan
TÝnh chÊt cña ®−êng bµng quan:
TÝnh chÊt 1: C¸c ®−êng bµng quan cao h¬n ®−îc −a thÝch h¬n
TÝnh chÊt 2: C¸c ®−êng bµng quan dèc xuèng
TÝnh chÊt 3: C¸c ®−êng bµng quan kh«ng c¾t nhau
TÝnh chÊt 4: C¸c ®−êng bµng quan lµ ®−êng cong låi vÒ phÝa gèc to¹ ®é.
18
TÝnh chÊt 4: C¸c ®−êng bµng quan lµ ®−êng cong låi vÒ phÝa gèc to¹ ®é.
Tû lÖ thay thÕ biªn:
Lµ tû lÖ cho biÕt cÇn phải ®¸nh ®æi bao nhiªu ®¬n vÞ hµng ho¸ nµy ®Ó cã thªm mét
®¬n vÞ hµng ho¸ kia mµ kh«ng lµm thay ®æi møc lîi Ých ®¹t ®−îc.
∆Y
MRSX,Y = - ---------
∆X
Tû lÖ thay thÕ biªn cña hµng ho¸ X cho hµng ho¸ Y (MRS) lµ sè ®¬n vÞ hµng ho¸ Y
cÇn ph¶i tõ bá khi t¨ng thªm 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ X, ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

Mèi quan hÖ gi÷a MRSXY víi MUX vµ MUY
V× mäi ®iÓm n»m trªn ®−êng bµng quan ®Òu t¹o ra mét lîi Ých cËn biªn nh− nhau,
nªn tæng lîi Ých gia t¨ng do viÖc t¨ng tiªu dïng hµng ho¸ X [MUX (∆X)] ph¶i b»ng
tæng lîi Ých mÊt ®i do gi¶m tiªu dïng hµng ho¸ Y [MUY (∆Y)] . BiÓu diÔn b»ng c«ng
thøc ta cã:
MUX (∆X) + MUY(∆Y) = 0
- ( ∆Y/∆X) = MUX/MUY
V× - ( ∆Y/∆X) lµ tû lÖ thay thÕ biªn cña hµng ho¸ X cho hµng ho¸ Y nªn ta suy ra
®−îc MRSX/Y chÝnh lµ sè d−¬ng cña ®é dèc cña ®−êng bµng quan trªn ®å thÞ.
19
®−îc MRSX/Y chÝnh lµ sè d−¬ng cña ®é dèc cña ®−êng bµng quan trªn ®å thÞ.
Trªn ®å thÞ ®−êng bµng quan ng−êi tiªu dïng chuyÓn tõ:
§iÓm B ®Õn ®iÓm C: ng−êi tiªu dïng tõ bá 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ Y ®Ó cã thªm 6 ®¬n vÞ
hµng ho¸ X : MRS lµ 6 ®¬n vÞ hµng ho¸ X trªn 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ Y. Nãi c¸ch kh¸c,
tû lÖ thay thÕ cËn biªn cña hµng ho¸ Y trªn hµng ho¸ X lµ 1/6.
§iÓm C ®Õn ®iÓm D: ng−êi tiªu dïng tõ bá 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ Y ®Ó cã thªm 8 ®¬n vÞ
hµng ho¸ X vµ MRS lµ 8 ®¬n vÞ hµng ho¸ X trªn 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ Y. Nãi c¸ch kh¸c,
tû lÖ thay thÕ cËn biªn cña hµng ho¸ Y trªn hµng ho¸ X lµ 1/8.

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
Y
Y
Y2 U
U0 U1
Y
20
X
X1
X
Y2
X2
U0
U1
Bæ sung hoµn h¶o
Thay thÕ hoµn h¶o
Y1
X1
Y2
Y1
X2

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
§−êng ng©n s¸ch m« t¶ c¸c kÕt hîp hµng tiªu dïng kh¸c nhau mµ ng−êi tiªu
dïng cã thÓ mua ®−îc víi cïng mét møc ng©n s¸ch.
Ph−¬ng tr×nh ®−êng ng©n s¸ch, nÕu chØ xÐt hai hµng ho¸ X vµ Y th× ph−¬ng
tr×nh cña ®−êng ng©n s¸ch cã d¹ng:
I P
21
I PX
I = X.PX + Y.PY ⇒ Y =  -  X
PY PY
Trong ®ã :
X, Y lµ hai hµng ho¸
PX vµ PY t−¬ng øng lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ X vµ Y
I lµ thu nhËp cña ng−êi tiªu dïng
(- PX /PY) lµ ®é dèc cña ®−êng ng©n s¸ch

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
Y
§−êng ng©n s¸ch
(BL)
I/PY
A
22
I/PX
§−êng ng©n s¸ch (Budget Line)
X
B

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
s¸ch vµ ®−êng bµng quan
I/PY
1
Y Y
I/PY A
§−êng ng©n s¸ch ban
®Çu
T¸c ®éng cña thay ®æi thu nhËp T¸c ®éng cña thay ®æi gi¸ c¶
23
DÞch chuyÓn ®−êng ng©n s¸ch
I/PX2 I/PX0 I/PX1
I/PX1 I/PX2
I/PY0
I/PY2
X
B C X
®Çu
Khi thu nhËp t¨ng
Khi thu nhËp gi¶m

ĐiÓm tiªu dïng tèi −u : Ng−êi tiªu dïng lùa chän ®iÓm n»m trªn
®−êng giíi ng©n s¸ch cña m×nh vµ ®−êng bµng quan cao nhÊt cã
thÓ ®−îc. T¹i ®iÓm nµy tû lÖ thay thÕ biªn b»ng gi¸ t−¬ng ®èi cña hai
hµng ho¸.
ĐiÒu kiÖn tèi −u cña ng−êi tiªu dïng lµ: T¹i ®iÓm tiªu dïng tèi −u,
®é dèc cña ®−êng ng©n s¸ch b»ng ®é dèc cña ®−êng bµng quan.
24
X¸c ®Þnh tiªu dïng tèi −u dùa vµo
®é dèc cña ®−êng ng©n s¸ch vµ
®−êng bµng quan.
®é dèc cña ®−êng ng©n s¸ch b»ng ®é dèc cña ®−êng bµng quan.
E
U0
I/PY
Y0
Y
X0 I/PX
X