6. De sententiis coordinatis
• Nomen capiunt a coniunctione ea, qua cum
sententia subsequente coniunctae sunt.
• Copulativae
• Et, atque, ac, -que, necnon; neque, nec,
• Disiunctivae
• Aut, vel, sive, seu, -ve
• Adversativae
• Sed, autem, tamen, attamen, vero, at, atqui
• Causales seu explicativae
• Nam, namque, enim, etenim, nempe
• Ilativae
• Igitur, ergo, itaque
7. De sententiis coordinatis
• Reciben su nombre de la conjunción con la que
se unen a la oración siguiente
• Copulativae
• Et, atque, ac, -que, necnon; neque, nec,
• Disiunctivae
• Aut, vel, sive, seu, -ve
• Adversativae
• Sed, autem, tamen, attamen, vero, at, atqui
• Causales seu explicativae
• Nam, namque, enim, etenim, nempe
• Ilativae
• Igitur, ergo, itaque
8. De sententiis subordinatis
• Sunt genera tria talium sententiarum
• Substantivae aut completivae
• Si munere subiecti vel obiecti orationis principalis
funguntur.
• Adiectivae vel relativae
• Si quasi productum adiectivum esse videntur
• Adverbialia
• Si munere complementi adverbialis fungi videantur.
9. De sententiis subordinatis
• Sunt genera tria talium sententiarum
• Substantivae aut completivae
• Si desempeñan oficio de sujeto o complemento
directo de la principal
• Adiectivae vel relativae
• Si son como un adjetivo desarrollado, que se
predica del antecedente.
• Adverbialia
• Si desempeñan oficio de c. circunstancial
10. De sententiis subordinatis
completivis, quae dicuntur
• Sunt genera tria talium sententiarum
• Infinitivo instructae
• Quae subiectum proprium (accusativo casu)
necne habere possunt
• Coniunctivo instructae
• Quae coniuctionibus VT, NE, speciatim utuntur
• Indicativo instructae
• Quae coniuctione QVOD semper utuntur
11. De sententiis subordinatis
completivis, quae dicuntur
• Sunt genera tria talium sententiarum
• Construidas con infinitivo
• Pueden tener sujeto propio (en acusativo) o no.
• Construidas con subjuntivo
• Utilizan especialmente las conjunciones VT, NE
• Construidas con indicativo
• Utilizan siempre la conjunción QVOD
12. De sententiis subordinatis
completivis, quae dicuntur
Infinitivo instructae
• Subiecto proprio (accusativo casu) praeditae
Marcus Quintum de arbore cadere videt
• Sine subiecto proprio instructae
• Non omnia facere possumus
• Vincere scis, Hannibal, victoria autem uti nescis
• Populo Romano servire maluit
• Dicere aggrediar
13. De sententiis subordinatis
completivis, quae dicuntur
Coniunctivo instructae
• Volo ut venias
• Volo ne venias
• Rogo ut venias
• Rogo ne venias
• Accidit ut frater aegrotaret
• Timeo ne venias
• (Timeo! Ne venias...!) (quid enim timeo...?)
• Timeo ut venias
• (Timeo! Ut venias...!) (quid tandem timeo...?)
• Vento ita flante magnus timor est ne navis mergeretur
14. De sententiis subordinatis
completivis, quae dicuntur
Coniunctivo instructae
• Volo ut venias
• Volo ne venias
• Rogo ut venias
• Rogo ne venias
• Accidit ut frater aegrotaret
• Timeo ne venias
• (Timeo! Ne venias...!) Estoy muerto de miedo. ¡No vengas!
(¿qué temo en realidad?: que vengas...)
• Timeo ut venias
• (Timeo! Ut venias...!) Estoy muerto de miedo. ¡Ven!
(¿qué temo en realidad?: que no vengas...)
Cuando la principal lleva
un verbo de temor, o
posee una significación
general de temor,
aparentemente, la
conjunción de la
completiva se invierte:
ut: que no / ne: que
15. De sententiis subordinatis
completivis, quae dicuntur
Coniunctivo instructae
• Impedio ne veniat
• Obsto quominus veniat
• Omnes famem timemus: pecunia enim obstat quominus ea veniat...
• Dolore opprimor ne loquar
• Ira invidiaque Bibulum exire domo prohibebat
• Non dubito quin veniat
• Magister aliquantulum tardum se adventurum nuntiat: non
dubitamus vero quin is veniat...!
• Haud dubium est quin patria alia mater sit.
16. De sententiis subordinatis
completivis, quae dicuntur
Coniunctivo instructae
• De Interrogativis oblicuis, quae dicuntur.
• Inserviunt ad interrogata nonnulla ponenda, non
recta, sed oblicua via
• Quid agis? (quaestio recta)
• Rogo quid agas (quaestio oblicua)
• Venisne hodie ad saltationem? (quaestio recta)
• Rogo an ad saltationem hodie venias (quaestio oblicua)
17. De sententiis subordinatis
completivis, quae dicuntur
Coniunctivo instructae
• Interrogativas indirectas
• Sirven para formular una pregunta no de forma
directa, sino indirecta (dependiente de un verbo
principal )
• Quid agis? (quaestio recta)
• Rogo quid agas (quaestio oblicua)
• Venisne hodie ad saltationem? (quaestio recta)
• Rogo an ad saltationem hodie venias (quaestio oblicua)
18. De sententiis subordinatis
completivis, quae dicuntur
Coniunctivo instructae
• Aegrotasne aut vales? (quaestio recta)
• Quaero utrum aegrotes an valeas (quaestio oblicua)
• Domi manebimus aut rus proficiscemur? (quaestio
recta)
• Nescimus maneamusne domi an proficiscamur rus
(quaestio oblicua)
19. De sententiis subordinatis relativis
sive adiectivis
Quarum duo sunt genera:
• Indicativo instructae
Nullam aliam nisi relativam vim habent
• Caesar speculatores ad hostes misit, qui eorum
castra vident
20. De sententiis subordinatis relativis
sive adiectivis
Quarum duo sunt genera:
• Indicativo instructae
Tienen un valor puramente relativo
• Caesar speculatores ad hostes misit, qui eorum
castra vident
21. De sententiis subordinatis relativis
sive adiectivis
• Coniuctivo instructae
• Aliam significationem additam habent, sive finalem, sive
consecutivam, sive causalem, sive concesivam...
• Caesar speculatores ad hostes misit, qui eorum
castra viderent
• Non sum is, qui talia faciat
• Gratulor tibi, qui ita cogites
• Omnes laudamus Romam, quam nunquam
viderimus
22. De sententiis subordinatis relativis
sive adiectivis
• Coniuctivo instructae
• Tienen además alguna otra significación añadida, o bien final,
o consecutiva, o causal, o concesiva...
• Caesar speculatores ad hostes misit, qui eorum
castra viderent
• Non sum is, qui talia faciat
• Gratulor tibi, qui ita cogites
• Omnes laudamus Romam, quam nunquam
viderimus
23. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• Quarum varia sunt genera, quibus
coniunctiones pertinentes multae sunt:
• Temporales dum haec geruntur...
• Causales quia id cupis...
• Finales ...ut bellum faceret.
• Comparativae ut ignis aurum probat, ita...
• Consecutivae ita sapiens ut nunquam erret
• Conditionales hoc si dicis...
• Concesivae etsi es callidus, tamen...
24. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• TEMPORALES
• Aliae modo indicativo, aliae coniunctivo
instructae
• Indicativo instructae
• De coniunctionibus adhibendis:
• Cum, quum, ubi, ut, simul (ac), statim (ac),
antequam, postquam, dum, donec, quoad,
quamdiu.
25. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• TEMPORALES
• Indicativo instructae
• Dum haec geruntur, Caesari nuntiatum est...
• Cum Caesar in Galliam venit, factiones erant
• Cum patrem videbat, laetabatur (sensu iterativo)
26. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• TEMPORALES
• Coniunctivo instructae
• Opperiar erum dum veniat (sed nescio utrum veniat
necne...)
• Cum Caesar castra peteret...
• Cum Caesar castra petivisset...
De ratione cui nomen
CVM NARRATIVVM
Tempora verbalia
IMPERFECTVM aut
PLVSQVAMPERFECTVM
tantummodo adhibentur
27. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• TEMPORALES
• Coniunctivo instructae
• De coniunctionibus adhibendis:
• Cum, quum, antequam, priusquam,
dum, donec, quoad.
28. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• CAVSALES
• Aliae modo indicativo, aliae coniunctivo
instructae
• Indicativo instructae (causa certa)
• De coniunctionibus adhibendis:
• Quod, qui, quoniam
• Quoniam id cupis, proficiscar
(re vera cupis: causa certa est)
29. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• Causales
• Coniunctivo instructae (incerta causa)
• De coniunctionibus adhibendis:
• Quod, qui, quoniam
• Socrates accusatus est, quod
iuventutem corrumperet
Multi hoc dicebant, sed valde incertum esse
videtur... Socratesne re vera quemquam
corrumpere poterat...? Quid tu de hac re
putas?
Muchos decían esto, pero parece bastante
improbable:
¿Sócrates podía realmente corromper a
alguien? ¿Y tú qué piensas...?
30. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• FINALES
• Modo coniunctivo omnes instructae
• De coniunctionibus adhibendis:
VT (QVO ante comparativum)
NE
• Romani Marium in Africam miserunt, ut
bellum faceret.
• Urbem muris saepserunt, quo facilius se
defenderent.
31. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• FINALES
• De locutionibus finali significatione praeditis
• Romani Marium in Africam miserunt...
...qui bellum faceret
...ad faciendum bellum
...ad bellum faciendum
...bellum factum
...bellum facturum
...belli faciendi causa (gratia)
32. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• FINALES
• Expresiones con sentido final
• Romani Marium in Africam miserunt...
...qui bellum faceret (relativo)
...ad faciendum bellum (gerundio)
...ad bellum faciendum (gerundivo)
...bellum factum (supino)
...bellum facturum (participio futuro)
...belli faciendi causa (gratia) (gerundio o gerundivo)
33. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• COMPARATIVAE
• Modo indicativo aut coniunctivo instructae
• De coniunctionibus adhibendis:
VT, SICVT, QVOMODO, TAMQVAM
QVAM, QVANTVS, QVOT
AC, ATQVE (cum vocabulis idem, par, similis...)
• Ut ignis aurum probat, ita miseria fortes viros
• Ambulat ut si claudus sit
• Nostri idem atque hostes fecerunt
34. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• CONSECVTIVAE
• Modo coniunctivo omnes instructae
• De coniunctionibus adhibendis:
VT, VT NON
• De particulis antecedentibus
ITA, SIC, ADEO, TALIS, TAM, IS...cetera
• Nemo adeo ferus est, ut non mitescere possit
• Tam bonus est, ut omnes diligat
• Non sum is, qui talia dicam
35. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• CONDITIONALES
• Modo indicativo aut coniunctivo instructae
• De coniunctionibus adhibendis:
SI, NI, NISI, DVM, MODO
• Indicativus modus conditionem CERTAM, coniunctivus
autem INCERTAM indicat
• Hoc si dicis erras (conditio certa)
• Hoc si dicas erres (conditio incerta)
• Hoc si diceres, errares (conditio incerta)
36. De sententiis subordinatis
adverbialibus seu circumstantialibus
• CONCESIVAE
• Modo indicativo aut coniunctivo instructae
• De coniunctionibus adhibendis:
ETSI, SI, TAMETSI, QVAMQVAM QVAMVIS,
LICET
• Indicativus modus sensum CERTVM, coniunctivus
autem INCERTVM indicat
• Quamquam pluit venio
• Etsi pluat veniam
• Licet pluisset, venissem
37. De sententiis subordinatis
participio instructis seu PARTICIPIALIBVS
Quarum duo sunt genera
• Sententiae participiales concordantes
• Sententiae participiales absolutae
(nomine quoque ablativi absoluti)
38. De sententiis subordinatis
participio instructis seu PARTICIPIALIBVS
Hay dos tipos
• Oraciones de participio concertadas
• Oraciones de participio absolutas
(conocidas como de ablativo absoluto)
39. De sententiis subordinatis
participio instructis seu PARTICIPIALIBVS
• CONCORDANTES:
– Sensu completivo
Audivi te canentem = audivi te canere
– Sensu adiectivo
Lex est recta ratio imperans (quae imperat) honesta,
prohibens (quae prohibet) contraria
– Sensu adverbiale
Nihil affirmo dubitans (quia dubito) (sensu causali)
Legatos misit pacem rogaturos (ut pacem rogent) (sensu finali)
Bibimus non sitientes (etsi non sitimus) (sensu concesivo)
40. De sententiis subordinatis
participio instructis seu PARTICIPIALIBVS
• ABSOLVTAE:
Urbe capta, hostis profectus est
Cicerone consule, Catilinae coniuratio patefacta est
Me invito, multa incipis
Caesare insciente...
Quo cognito consilio...
Carolo Tertio regnante...
De ratione cui nomen
ABLATIVVS
ABSOLVTVS
41. De sententiis subordinatis
gerundio instructis seu GERUNDIIS
• Ad legendum paratus (accusativus)
• Tempus legendi iam est! (genetivus)
• Hic discipulus aptus legendo videtur... (dativus)
• Nonnulli sunt qui diem legendo agunt...ut dicunt!
(ablativus)
42. De sententiis subordinatis
gerundivo instructis seu GERUNDIVIS
Cicero semper cupidus Graecarum litterarum legendi
fuit (gerundio adhibito)
Misit legatos ad petendum pacem
(gerundio adhibito)
Cicero semper cupidus Graecarum litterarum
legendarum fuit
Misit legatos ad pacem petendam
43. De sententiis subordinatis
SVPINO instructis
• Supino activo instructae
A verbis quae motum indicant pendent
Ire pugnatum
cubitum
ambulatum
• Supino passivo instructae
Ab adiectivis plerumque pendent
Facile dictu
Mirabile visu
44. De sententiis subordinatis
SVPINO instructis
• Supino activo instructae
Dependen de verbos de movimiento
Ire pugnatum
cubitum
ambulatum
• Supino passivo instructae
Dependen de adjetivos
Facile dictu
Mirabile visu