1. Бэртэл гэмтэл үед
үзүүлэх тусламж
АУС 302 хэсэг: Ц.Ариунзаяа
Х.Балдандорж
Г.Насандэлгэр

2.  Толгойн бэртэлтэй хүнийг
хамаагүй хөдөлгөж болохгүй
бөгөөд эгц дээш харуулан
хөдөлгөөнгүй байлгана.
 Зөөлөн дэр болон хөнжил
ашиглан жийрэглэж өгсний
дараа бэхлэнэ.

3.  Гарыг сойж хөдөлгөөнгүй болгохын тулд биетэй нь
бэхэлж болно.
 Гарын шуу, бугалганы ясны
хугарлын үед чигийг гадна
ба дотор талаас нь тавина.
 Гарын доорх материалгүй
үед гэмтсэн талыг хэд хэдэн
саваагаар бэхлэн боож өгнө.

4. Гурвалжин алчуур, даавуу ашиглан биетэй нягт нааж өгөхөөс гадна мөчир, саваа, мод
ашиглан чиг тавьж боож өгнө.

5. Гурвалжин алчуур, даавуу байхгүй тохиолдолд скоч ашигласан байдал

6. Гарын шууны хугарал болон бусад
бэртэл гэмтлийн үед чиг тавих арга:
Шивнүүр яс болон алганы ясны
бэртлийн үед чиг тавих

8.  Бүх мултралын 50-60%-д тохиолдоно.
 Шинж тэмдэг: Гэмтэгч шуугаараа гараа унжуулсан, гэмтсэн тал
руугаа хазайсан, эрүүл гараараа өвчтэй гараа барьсан
 Чөмөгний толгой доошоо /суга руугаа/ мултарсан бол мөч
уртассан юм шиг, Дельта хэлбэрийн булчингийн хэсэгт
хонхойсон, суганд чөмөгний толгой тэмтрэгдэнэ.
 Чөмөгний толгой урагш мултрахад үений урд далны хошуу
сэртэн, эгэмний дор тэмтрэгдэнэ.
 Чөмөгний толгой арагш мултрахад үений тогооны ард далны
хонхорт тэмтрэгдэнэ.
Мөрний үеэр мултрах:

9. Хэвийн үед
Чөмөгний толгой урагш
мултарсан байдал
Чөмөгний толгой арагш
мултарсан байдал

12. Эгэм хугарсан бол татан хугарсан зөрөөг тэгшлээд боолт хийдэг. Гэхдээ
хугарсан хэсэг өвчтэй байдаг болохоор их болгоомжтой харьцахгүй бол
хугарсан эгэмний үзүүр том судас гэмтээх аюултай байдаг. Учир нь эгэмний
дунд орчим яг доод талд эгэмний том тараагуур артери судас байрлах тул
түүнийг гэмтээвэл огцом цус алдах эрсдэлтэй байдаг.
Ер нь мултрал хугарал хавсарсан, эсвэл дан хугарал байгаа тохиолдолд
ойролцоо эмнэлэгт яаралтай хүргэх нь хожим гарах эрсдлээс сэргийлнэ.
 Хэрэв боолт хийж чадахгүй, эсвэл гэмтсэн хүн хүнд байвал хугарсан талаар
нь эвтэйхэн хэвтүүлээд мөрөн дор нь зөөлөн ивээс хийж аль болох өвдөхгүй
байрлуулаад эмнэлэг дуудах нь зүйтэй.
 Боломж байвал эгэмийг тэнийлгэсэн бадалд боолт хийвэл сайн.
Хөдөөд бүсээр нь арагш татсан боолт хийвэл эвтэйхэн байдаг.

14. Эгэмний гэмтлийн үед хийж болох боолт
(8 тоо хэлбэрийн боолт)

15. Хатуу картон цаас болон нимгэн банз зэргийг ашигласан байдал

16.  Дунд чөмөгний хугарлын үед 2
ширхэг нарийн банз ашиглана.
Нэг банз нь суганаас тавхай
хүртэл нөгөө нь цавинаас
тавхай хүртэл урттай байна.
 Шилбэний ясны хугарлын үед
гадна ба дотор талд нь 2
ширхэг банз бэхлэн үе
оролцуулан бооно.

17. Саваа мод, мөчир ашиглан
яиг тавьсан байдал:
Зөөлөн дэр, даавуу ашиглан
боосон байдал:

20. Ихэвчлэн үсрээд хөл дээрээ эвгүй
газардсанаас болж үүсдэг. Мөн хий
болон хальт гишгэснээс болдог.
Анхны тусламж:
Энэ үед маш их өвдөлт мэдрэгдэх
бөгөөд гишгэж чадахгүй болдог. Тиймээс
яаралтай эмчид хандах нь зөв юм. Эмч
иртэл гэмтсэн хүнийг хөл дээр нь
гишгүүлж болохгүй. Иймд газарт
хэвтүүлэн хөлийг нь өндөрлөн юм эвж,
хүйтэн жин (мөсөөр) тавих хэрэгтэй.

22. Алчуур, бинт ашиглан боолт хийх
Зөөлөн дэр, даавуу ашиглан
боосон байдал:

23.  Ясны бөт бах чанараас давсан гадны хүчний үйлчлэлээр түүний
бүрэн бүтэн байдал алдагдаж зөөлөн эд хамт гэмтэхийг хугарал
гэнэ.
 Хугаралт: өвдөнө, хугарсан ясны хэлбэр алдагдана, хугарсан
хэсэгт хавдаж улайж хөхөрнө. Тэр орчмын арьс халуун болсон
байна. Хөдөлгөөн хязгаарлагдана. Барьж үзэхэд ясны хавиралдах
чимээ сонсогдоно.
 Гараа угаана. Цус гарч байвал цусыг тогтооно. Шархан дээр цэвэр
жийргэвч тавина. Хугарсан ясыг хөдөлгөөнгүй болгож чиг барьж
бооно. Гарын шууны яс хугарсан тохиолдолд сойлт хий. Хугарсан
үеийг хөдөлгөөнгүй болгон тээвэрлэхэд бэлтгэх бөгөөд хатуу биет
буюу мод, төмөр, цаас зэргийг ашигла.