1. МОД ҮРЖҮҮЛЭГ
ОЦ Тэнхим

2. 

Сүүлийн жилүүдэд дэлхийн цаг агаарын өөрчлөлт хуурайшилт болон хүний
үйл ажиллагаанаас болж дэлхийн ойн сангийн дийлэнх хувь нь сүйдэж
байна. Агаарыг цэвэршүүлэх, фотосентизийг явуулснаар хүчилтөрөгч
ялгаруулахад голлох нөлөөтэй модыг хайрлан хамгаалж тарьж ургуулан
олшруулах ингэснээр агаарт дахь хүчилтөрөгчийн хэмжээг нэмэгдүүлэх,
хөрсөн дэхь чийгийг барьж усны эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх зэргээр байгаль
экологоо хамгаалах юм. Иймд идэвхтэй цөлжиж буй манай орны хувьд ойн
сангаа арвижуулах мод бутыг ихээр тарьж ургуулан байгаль орчны
хамгаалах нь эн тэргүүний зорилт болоод байна.
Мод бутыг тарьж ургуулах ажил нь урт удаан хугацааг хамарсан ажил
болох тул хийсэн ажлаа үр дүнтэй байлгахын тулд мод үржүүлэх газрын
талаар сайн мэдэж судлан мод үржүүлэх арга технологийн дагуу хийснээр
өндөр үр дүнд хүрэх юм. Манай орны нөхцөлд мод үржүүлгийн ажлыг
бизнесын томоохон салбар болж хөгжүүлэх боломж бүрэн байгаа ба үүний
тулд мод үржүүлгийн ажлын үндсэн технологийг сайн мэдэх хэрэгтэй.

3. 
Ìîä ¿ðæ¿¿ëãèéí òàëáàéí ¿éëäâýðëýëèéí õýñãèéí õàìãèéí àíõààðàë òàòñàí
íÿãò íÿìáàé õàíäàõ ¸ñòîé õýñýã íü ¿ð òàðèõ õýñýã þì. Ýíýõ¿¿ òàëáàéä ¿ð
òàðüæ òàðüö óðãóóëíà. Үðèéí óðãàõ òîõèðîìæòîé íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ
çîðèëãîîð àð÷èëãààã ÿâóóëíà. Үð òàðüñàí òàëáàйä õèéõ àð÷èëãààã ¿ð
ñî¸îëîõîîñ ºìíºõ, ñî¸îëñíû äàðààõ àð÷èëãàà ãýæ àíãèëæ ¿çýõ áºãººä òóñ
á¿ðäýý òîõèðñîí àðãà àæèëëàãààã øààðäàíà. Үðèéí ñî¸î èë ãàðàõààñ ºìíºõ
àð÷èëãàà íü òàðüñàí ¿ðèéã ÷èéã, äóëààí àãààðààð õàíãàõ çîðèëãîòîé.
Үðèéí ñî¸î èë ãàðàõààñ ºìíºõ àð÷ëàëòàä òàðüñàí ¿ðýý íÿãòðóóëæ áóëäàõ,
õó÷èõ, õºðñíèé ºíãºí ¿åèéã ¿ð áóëñàí ã¿íä õ¿ðãýõã¿éãýýð 纺ëºí
ñèéð¿¿ëýõ, õîã óðãàìëûã öýâýðëýõ, óñëàõ, òàðüñàí ¿ðýý ñàëõèíä
õèéñýõýýñ õàìãààëàõ àæëóóä îðíî.

4. 

Хучилт:
Èõ áèø ã¿íòýé òàðüñàí үрèéã èõýâ÷ëýí õó÷äàã. Õºðñíèé ÷èéãèéí àëäàãäëûã
áàãàñãàõ, õºðñ ºíãºí ¿å ºðºìòºæ íÿãòðàõààñ õàìãààëàõ çîðèëãîîð õó÷èëò õèéíý.
Õó÷èëò íü íàðíû õýò õàëàëòààñ õàìãààëàõ, øºíèéí öàãò äóëààí õàäãàëàõ íºëººòýé.
Õó÷ëàãûã 2 ñì õ¿ðòýë ã¿íòýé òàðüñàí ¿ðýíä õýðýãëýíý. Õó÷ëàãûã õ¿ëýð, ¿ðòýñ,
áóóöààð 1-1.5 ñì çóçààíòàéãààð õèéíý. ¿ðòñýýð õó÷èõ àæëûã 2 ¿å øàòòàéãààð
õèéíý. Ýõíèéõèéã ¿ðýý òàðèìàãö, äàðààãèéíõûã ñî¸î èë ãàðñíû äàðàà õàëóóí
íàðòàé ¿åä õèéõ øààðäëàãàòàé. Õî¸ð äàõü õó÷èëò íü øèíýýð ãàð÷ èðæ áàéãàà
òàðüöíû ¿íäýñíèé õ¿ç¿¿â÷èéã íàðàíä õàëàõààñ õàìãààëàõ çîðèëãîòîé. ¿ð òàðüñàí
òóóç áóþó äàëàíã ¿ðòñýýð 1 ñì õ¿ðòýë çóçààí õó÷èõàä 1 ãà-ä 3.5 òí ¿ðòýñ
øààðäàãäàíà. ¯ðòñýýð õó÷ñàí õºðñíèé ãàäàðãóóãèéí òåìïåðàòóð 3-4 хэм, 5 ñì ã¿íä
5 хэм õ¿ðòýë áóóðäàã áàéíà. Хºðñíèé ãàäàðãóó äýýð 5 ñì ºíäºðò àãààðûí
õàðüöàíãóé ÷èéãëýã 2-3%, ãàçðûí ãàäàðãóóãèéí ºðãºí ¿åèéí õºðñíèé ÷èéãëýã 1.52% ºñäºã áàéíà. Хóñ, óëèàñ, øèëì¿¿ñò ìîäíû ¿ðèéã òàðüñíû äàðàà ñ¿ðëýýð øóóä
õó÷èõ íü èë¿¿ à÷ õîëáîãäîëòîé. Ñ¿ðëèéã ýхëýýä 5-6 ñì çóçààíòàéãààð õóчèæ,
¿ðèéí ãàíö íýã ñî¸î èë ãàðàõ ¿åä ñ¿ðëèéн õàãàñûã, æèãäðýõ ¿åä 1-2ñì
çóçààíòàéãààð òîðëîí ¿ëäýýíý.

5. 

Ñèéð¿¿ëýëò:
Õàâàð ¿ð òàðüñíû äàðàà õºðñ ºðºìòºæ õàòóóðàõ, íàìàð òàðüñàí õºðñ
èõýýð íÿãòðàõ òóë ¿ð áóëñàí ã¿íèé õýìæýýíä òîõèðóóëàí òàðüñàí ìºðèéí
÷èãëýëä õºíäëºí ÷èãëýëýýð áîðíîéäîæ ñèéð¿¿ëíý. Æèæèã òàëáàéä òºìºð ñàì
áóþó õàäààñ òîãòîîæ ñàì ìàÿãòàé áîëãîñîí Ẻðºíõèé ìîäîîð õèéñýí ãàð
áóëààð õºðñèéã ñèéð¿¿ëíý. Ýíý áóëûã õèéõäýý 10-20ñì á¿ä¿¿íòýé, 2025ñì óðòòàé Ẻðºíõèé ìîäíû ýðãýí òîéðîíä õîîðîíäîî 2-4 ñì çàéòàé, 0.5ñì
á¿ä¿¿í, 1-3ñì óðò õàäààñ õàäàæ ø¿ä ãàðãàíà. Ýíý áóëààð õºðñ
ñèéð¿¿ëýõдээ òàðüñàí ¿ðèéã ãýìòýýõã¿éãýýð ñèéð¿¿ëýëò õèéíý. Ñî¸î
öóõóéõààñ ºìíº íýëýíõ¿éä íü öóõóéñíû äàðàà ìºð õîîðîíäûí ñèéð¿¿ëýëò
õèéíý.

7. 

Óñàëãàà:
Үð ñî¸îëæ óðãàõ õàìãèéí øààðäëàãàòàé õ¿÷èí ç¿éë áîë õºðñний ºíãºí ¿åý
õ¿ðòýë áàéíãà ÷èéãòýé áàéõ ÿâäàë þì. Èéìýýñ ¿ð òàðèõûí ºìíº õºðñèéã
õàíàòàë óñàëæ ñàéòàð öýíýãëýíý. Óñàëãàà õèéñíèé äàðàà ¿ð òàðèëòûí ºìíº
áîðíîéäîæ ñèéðýãæ¿¿ëýõ çýðãýýð õºðñèéã áîëîâñðóóëíà. Õóñ, óëèàñ,
áóðãàñ çýðýã æèæèã ¿ðòýé ìîä áóòíû ¿ðèéã áóëàõã¿éãýýð õó÷èæ
óðãóóëàõ òóë óñàëãààã íàðèéí ø¿ðø¿¿ðýýð 纺ëºí ø¿ðøèæ óñàëíà. Õýðýâ
óñûã èхä¿¿ëáýë òàðüñàí ¿ðèéã óðñãàæ àðèëãàõ, Ẻãí¿¿ëýõ çýðãýýð
àæëûí àìæèëòàä ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëíý. Èíãýõýä ¿ð õºðñºíä ñàéí íààëäàæ
ñî¸îëîõ íü èë¿¿ áîëíî. Уñàëãààã áàãà íîðìîîð /50ì3/ãà/ õºðñíèé ºíãºí ¿åèéã
òîãòìîë ÷èéãòýé áàéõààð óñàëæ áàéíà. Õàðèí 2 ñì áîëîí ò¿¿íýýñ ã¿í
ñóóëãàäàã ¿ðèéã òàðüñíû äàðààõ óñàëãààã äýýðõèéí àäèë áàãà íîðìîîð îëîí
óäàà áèø íèëýýä èõ /70-100ì3/ãà /íîðìîîð öººí óñàëæ áîëíî. Èéì íºõöºëä áàãà
íîðìîîð îëîí óäàà óñàëáàë õºðñ íÿãòàð÷ ñî¸î öóõóéæ ãàðàõ íºõöºëèéã
ìóóòãàíà. Óñàëãààíû àæëûã øèíæëýõ óõààíû ¿íäýñëýëòýé ÿâóóëàõûí òóë
¿ð óðãàõ ÿâöûã äàðààõ 3 ¿å øàòàíä õóâààí ¿çýæ ¿å øàò á¿ðä òîõèðóóëàí
óñàëãààã ÿâóóëíà.

9. 


1-ð ¿å: ¿ð òàðüñíààñ ýõëýýä æèãäðýí ñî¸îëîõ õ¿ðòýë ¿åèéã õàìàðíà. Ýíý
¿åä ¿ð õººæ òîìðîõ ¿éë ÿâö 20-25 õîíîã ¿ðãýëæèëíý. Õºðñíèé ãàäàðãóóãèéí
0-10 ñì ã¿íä óðãàëòûí àæèëëàãàà ÿâàãäàíà.
2-ð ¿å: òàðüñàí ¿ð áººíººð æèãäðýí ñî¸îëîõîîñ ýõëýýä ãàçðûí ãàäàðãóó
äýýðõ ýðõòí¿¿ä áà ¿íäýñíèé ñèñòåì áýõæèõ õ¿ðòýë ¿ðãýëæèëíý. Ýíý ¿å
25-30 õîíîã ¿ðãýëæëýõ áà ¿íäýñíèé ñèñòåì 15-20 ñì ã¿íä õ¿ð÷ òàðüöûí
ºñºëòèéí ýð÷èì õàíãàãäàíà.
3-ð ¿å: ýíý ¿åä òàðüö õýëáýðøèæ äóóñíà. 60-70 õîíîã ¿ðãýëæëýõ áà
¿íäýñíèé ñèñòåì 30ñì õ¿ðòýë ã¿íýýñ øèì òýæýýëýýð õàíãàãäàíà.
Óñàëãààíû íîðìûã ¿çýãäýë ç¿éí ýäãýýð ¿å øàò, õºðñíèé øèíæ ÷àíàðààñ
õàìààðóóëàí òîãòîîíî.

10. 


1-ð ¿å: ¿ð òàðüñíààñ ýõëýýä æèãäðýí ñî¸îëîõ õ¿ðòýë ¿åèéã õàìàðíà. Ýíý
¿åä ¿ð õººæ òîìðîõ ¿éë ÿâö 20-25 õîíîã ¿ðãýëæèëíý. Õºðñíèé ãàäàðãóóãèéí
0-10 ñì ã¿íä óðãàëòûí àæèëëàãàà ÿâàãäàíà.
2-ð ¿å: òàðüñàí ¿ð áººíººð æèãäðýí ñî¸îëîõîîñ ýõëýýä ãàçðûí ãàäàðãóó
äýýðõ ýðõòí¿¿ä áà ¿íäýñíèé ñèñòåì áýõæèõ õ¿ðòýë ¿ðãýëæèëíý. Ýíý ¿å
25-30 õîíîã ¿ðãýëæëýõ áà ¿íäýñíèé ñèñòåì 15-20 ñì ã¿íä õ¿ð÷ òàðüöûí
ºñºëòèéí ýð÷èì õàíãàãäàíà.
3-ð ¿å: ýíý ¿åä òàðüö õýëáýðøèæ äóóñíà. 60-70 õîíîã ¿ðãýëæëýõ áà
¿íäýñíèé ñèñòåì 30ñì õ¿ðòýë ã¿íýýñ øèì òýæýýëýýð õàíãàãäàíà.
Óñàëãààíû íîðìûã ¿çýãäýë ç¿éí ýäãýýð ¿å øàò, õºðñíèé øèíæ ÷àíàðààñ
õàìààðóóëàí òîãòîîíî.