1. Publiekrechtelijke
bedrijfsorganisatie
 Historie Presentatie voor de
Afdeling Energie en Landbouw
 Achtergronden van de
 Juridische structuur Directie Wetgeving en Juridische
Zaken van het
Ministerie van EL&I
24 januari 2012
René Guldenmund

2. Historie: 18e eeuw
 Sociaal-economische
structuur:
op ambachten
gebaseerde gilden
 Na Franse revolutie:
afschaffing
gildensysteem
 Industriële revolutie

3. Historie: 19e eeuw
 Gecorrumpeerd
kapitalisme
 Geleidelijk groei
arbeidersproletariaat
 Opkomst
communisme en
socialisme
 Toenemende
klassenstrijd

4. Ellende arbeidersklasse
 In de literatuur:
 Louis Paul Boon
 “Pieter Daens”
 Beeldend relaas van
arbeidersellende in
België 19e eeuw

5. Poging tot overbrugging
 1891 Paul Leo XIII
 Encycliek Rerum
Novarum (Naar
nieuwe toestanden)
 “Over de toestand der
arbeiders”
 Afwijzing uitbuiting en
socialisme

6. Rerum novarum, par. 2:
“…duidelijk zien Wij dat “…vielen de arbeiders,
spoedig en afdoende niet verenigd en onver-
moet gezorgd worden dedigd als zij waren,
voor het proletariaat langzamerhand ten
daar een zeer groot prooi aan onmenselijke
deel onverdiend in een praktijken van hun
ellendige en jammer- meesters en aan een
lijke toestand verkeert.” bandeloze concurrentie-
zucht.”

7. Rerum novarum, vervolg:
“De ellende werd nog verkregen over de
vergroot door een alles- arbeidsmarkt en over
verslindende woeker, heel de handel, zodat
die … door hebzuchtige een zeer klein aantal
speculanten wordt machtige geldmagnaten
bedreven. Hierbij komt een bijna-slavenjuk
het feit, dat enkele hebben opgelegd aan
weinigen nagenoeg de de onafzienbare
gehele heerschappij menigte proletariërs.”

8. Eerste aanzet sociale leer
 Arbeid is geen koopwaar
 Eendracht tussen kapitaal en arbeid
 Wederzijdse verplichtingen
 Geen ondraaglijke arbeid en kinderarbeid
 Rechtvaardig loon voor levensonderhoud
 Sociale verzekeringen (weduwen, wezen)
 Oudedagvoorziening

9. Eerste wettelijke grondslag
 Begin 20e eeuw:  1922: art. 134 GW:
Eerste ideeën voor “Openbare lichamen
nieuwe sociaal- voor beroep en
economische bedrijf”
structuur
 Samenwerking tussen
ondernemers en
werknemers

10. 40 jaar later: 1931
 Pius XI
 “Quadragesimo anno”
 Vervolg sociale leer:
 Werknemers-
verenigingen
 Werkgevers-
verenigingen
 En…..

11. Quadragesimo anno
 “Ordinum” mutua  Onderlinge
conspiratio samenwerking in
“bedrijf- en
beroepschappen”

12. Bedrijf- en beroepschappen
Id autem in primis Het voornaamste doel van
spectare, in id intendere de Staat en alle invloedrijke
burgers moet daarop gericht
et res publica et
zijn de strijd der tegenover
optimus quisque civis elkaar staande “klassen” te
debent, ut “classium” doen eindigen, en een een-
oppositarum discepta- drachtige samenwerking in
tione superata, concors “bedrijf- en beroep-
“ordinum” conspiratio schappen” tot stand te
brengen en te bevorderen
excitetur et prohevatur.

13. Wet op de bedrijfsorganisatie
De PBO werd in 1950  Drie convergerende
opgericht bij de levensbeschouwelijke
Wet op de bedrijfs- visies:
organisatie (Wbo)  Soevereiniteit in eigen
kring (Prot. Chr.)
 Subsidiariteit (R.K.)
 Functionele
decentralisatie (Soc.)

14. SER en schappen
 De Wbo bevat twee
hoofdstukken:
 Hoofdstuk 1: de
Sociaal-Economische
Raad (SER)
 Hoofdstuk 2:
de bedrijfslichamen
(product- en
bedrijfschappen)

15. Oprichting
 Bedrijfslichamen worden  De zogenoemde
opgericht: “dragende organisaties”
 Bij AMvB (het  Bestuur: vertegenwoor-
instellingsbesluit) digers van ondernemers
 Op verzoek van het en werknemers in de
georganiseerde bedrijfstak
bedrijfsleven en werk-  Voorzitter en vice-
nemersorganisaties voorzitter worden
 Dit is de ruggengraat van benoemd bij KB
het schap  Voor een periode van
twee jaar

16. Product- en bedrijfschappen
 Productschappen (11)  Bedrijfschappen (6)
 Verticale organisatie  Horizontale
 Productkolommen organisatie
 Voorbeelden:  Voorbeelden:
 Zuivel  Horeca en catering
 Pluimvee en eieren  Detailhandel
 Vee en vlees  Ambachten
 Tuinbouw  Bosschap

17. Taken
 Promotie
 Opleiding / scholing
 Voorlichting en
informatie
 Veiligheid en arbeids-
omstandigheden
 Plant- en dierziekten
 Dierenwelzijn

18. Bevoegdheden - Werkingssfeer
 Algemene heffingen  Verbindend voor alle
 Bestemmings- bedrijven die
heffingen bepaalde activiteiten
verrichten
 Alg. verbindende
voorschriften  De werkingssfeer
wordt bepaald door
 In autonomie het instellingsbesluit
 In medebewind
 (in opdracht van
rijksoverheid)