Shenjë se mundet

| 1
SHENJË SE
MUNDET
Si mblodhën 15 organizata fonde
në komunitetet e tyre?
Ky publikim u zhvillua si pjesë e projektit“PËRFSHIHU dhe ndiko”, zbatuar nga rrjeti SIGN. Projekti
financohet nga Bashkimi Evropian dhe bashkëfinancohet nga Fondi Ballkanik për Demokraci,
Rrjeti Ballkanik për Zhvillimin e Shoqërisë Civile dhe Agjencia Suedeze për Bashkëpunim dhe
Zhvillim Ndërkombëtar.

SHENJË SE
MUNDET
Si mblodhën 15 organizata fonde
në komunitetet e tyre?
Beograd 2021.

| 5
PËRMBAJTJA
Fjala hyrëse
Çdo veprim lind një reagim (Mali i Zi)
Paçvorku i një shoqërie (Maqedonia e Veriut)
Efekti i topit të borës (Serbia)
Të gjithë janë të ftuar (Mali i Zi)
Libra pa kufij (Kosovë)
Shoqëri më e mirë përmes lidhjes (Bosnjë dhe Hercegovinë)
Të kesh një plan të mirë (Kosovë)
Sa të kemi veten (Bosnjë dhe Hercegovinë)
Tingulli i mirë dëgjohet larg (Mali i Zi)
Kur është ballo, le të jetë ballo (Serbia)
Filantropia është një ushtrim (Maqedonia e Veriut)
Orë e mësimit praktik (Kosovë)
Një udhëtim i gjatë me tre hapa (Bosnjë dhe Hercegovinë)
Detyrë shtëpie e bërë mirë (Maqedonia e Veriut)
Fillo aty ku je, me atë që ke (Serbia)
Shënime të kapura
7
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38

| 7
Fjala hyrëse
Nëse keni pritur ndonjë shenjë për t’iu drejtuar komunitetit dhe të kërkoni
mbështetje për idetë me interes të përgjithshëm, ky koleksion tregimesh
është ajo shenjë. Në faqet e tij, do të udhëtoni në pesë vende të rajonit, do
të njihni pesëmbëdhjetë organizata të shoqërisë civile, pa më shumë aktivistë
të pasionuar, të palodhur dhe të guximshëm, do të lexoni përvojat e tyre në
mbledhjen e fondeve nga individë dhe kompani dhe shpresojmë të gjeni
veten duke luftuar për një shoqëri më të mirë dhe qëndrueshmëri të nismave
jofitimprurëse. Historitë e këtyre organizatave ndryshojnë: suksesi i njërës
nuk është një recetë universale, ashtu siç sfidat e saj nuk duhet t’i pengojnë
të tjerët nga përpjekje të ngjashme. Përkundrazi, aktorët u zgjodhën me
qëllim që të tregojnë se si deri në një objektiv të përbashkët çojnë aq rrugë
sa ka edhe pasagjerë. Megjithatë, ajo që kalon si një fije e përbashkët në të
gjitha historitë është këmbëngulja për të vazhduar në këto rrugë gjarpëruese,
të paparashikueshme, ndonjëherë keq të kalueshme ose ende të pashtruara,
pavarësisht gjithçkaje. Dhe vazhdohet, si në jetë, falë mbështetjes së të tjerëve.
Kjo është arsyeja pse është veçanërisht e rëndësishme t’u kushtohet vëmendje
atyre që e kanë ofruar atë mbështetje.
Para së gjithash, secila organizatë mbështetet nga anëtarët e Rrjetit të
Fondacioneve të Pavarura në Evropën Juglindore (SIGN), i cili përbëhet nga
Fondacionet Trag nga Serbia, Fondacioni Mozaik nga Bosnja dhe Hercegovina,
Fondi për Qytetari Aktive - fAKT nga Mali i Zi, Forumi për Iniciativa Qytetare -
FIQ nga Kosova, HORUS nga Maqedonia e Veriut dhe Catalyst Balkans nga
Serbia. Me forca të përbashkëta, dhe me mbështetjen e donatorëve si janë
Bashkimi Evropian, Fondi Ballkanik për Demokraci, Rrjeti Ballkanik për Zhvillimin
e Shoqërisë Civile dhe Agjencia Suedeze për Bashkëpunim dhe Zhvillim
Ndërkombëtar, ky rrjet rajonal për më shumë se një dekadë nxit fuqizimin e
filantropisë, qëndrueshmërinë e komuniteteve lokale dhe zhvillimin e shoqërisë
civile në përgjithësi.
Një nga mënyrat në të cilat rrjeti SIGN e bën këtë përsëri është Akademia e
Qëndrueshmërisë. Është një program që zbatohet prej vitesh nga pesë anëtarët
e përmendur të rrjetit në vendet e tyre, me mbështetjen teknike të partnerit
Catalyst Balkans. Lexuesi do të gjejë secilën nga pesëmbëdhjetë organizatat
pikërisht në momentin kur u takua me Akademinë, prandaj është veçanërisht
e rëndësishme të theksohet paraprakisht se ajo ka të njëjtin plan dhe program
në të gjitha vendet. Organizatat së pari aplikojnë me idetë e tyre, për të cilat
besojnë se, në kuptimin më të gjerë, do të ndryshojnë komunitetet e tyre për
më mirë. Ata i nënshtrohen trajnimit për procesin dhe teknikat e mbledhjes së
fondeve dhe më pas hartojnë mënyrën se si, me mentorimin dhe mbështetjen
financiare të organizatorëve, do të arrijnë një shumë të paracaktuar parash.
Pasi realizojnë këtë ide dhe mbledhin shumën, organizatori ua dyfishon fondet
dhe kështu lehtëson realizimin e idesë. Sipas projekteve të realizuara, të gjithë
pjesëmarrësit mblidhen sërish, këtë herë për të shkëmbyer njohuri dhe për të
mësuar nga përvojat e të tjerëve. Qëllimi i programit është që çdo organizatë
të dal nga Akademia jo vetëm më e pasur për një projekt tjetër të realizuar
dhe njohuri të paçmueshme teorike e praktike, por edhe të jetë një hap më
pranë komunitetit të saj dhe në të njëjtën kohë më e pavarur në kuptimin e
financimit. Numrat dëshmojnë gjithashtu se sa (në heshtje) revolucionar është
ky proces i thjeshtë. Në 10 vitet e fundit, mbi 100 organizata të shoqërisë civile
nga 5 vende anëtare të SIGN kanë kaluar nëpër Akademinë e Qëndrueshmërisë,
të cilat në pothuajse 70 komunitete lokale kanë mbledhur mbi 350.000 euro
nga kompani, individë të shquar dhe qytetarë, ndërsa ndikimi në zhvillimin e
filantropisë lokale mbetet pamatshëm i madh.
Më në fund, përveç faktit që këto histori u krijuan në krahët e mbështetjes së
shumë njerëzve, ato u shkruan në dëshirën për të ofruar mbështetjen. Nëse
inkurajojnë të paktën një organizatë jofitimprurëse nga rajoni që të fillojë në një
mënyrë të pasigurt, por emocionuese dhe të vlefshme për të mbledhur fonde në
komunitet, ajo do të përmbushë qëllimin e saj. Prandaj kuptojeni atë, siç i thotë
edhe emri, si një shenjë se mundet.
Fondacioni Trag në emër të rrjetit SIGN

8 |
“Çdo veprim lind një reagim”
Zona aktive, Cetinje (Mali i Zi)
Nuk e di derisa të nisesh. Nuk e di se çfarë është
e nevojshme, nuk e di se kush është gati të të
ndihmojë, apo sa e lehtë apo e vështirë do të jetë.
Nuk di asgjë derisa të nisesh. Pra - nisu.
Nëse do të rendisnim problemet me të cilat organizata Zona Aktive nga Cetinja
ka trajtuar gjatë dekadës së fundit, kjo listë do të ishte e gjatë. Ndër të tjera
do të gjendej avokimi për pjesëmarrje më aktive të qytetarëve në çështjet e
politikave lokale, mbrojtjen e mjedisit, aksesueshmërinë e qytetit për personat
me aftësi të kufizuara, përmirësimin e shërbimeve shëndetësore, ndërtimin e
infrastrukturës, edukimin joformal të të rinjve dhe promovimin e vullnetarizmit.
“Fatkeqësisht ose për fat të mirë, ka shumë mënyra në të cilat komuniteti mund të
përmirësohet, kështu që ne kurrë nuk jemi kufizuar në një sferë,” shpjegon Millosh
Markoviq, drejtor ekzekutiv dhe një nga themeluesit e Zonës Aktive. Megjithatë,
meqë kërkonte shumë shkathtësi nga ana tjetër, një bazë të fortë, shumë shpejt
pas krijimit, ata u nisën në kërkim të hapësirës së tyre. Është konceptuar si bazë
e vetë organizatës, por edhe si qendër e jetës shoqërore dhe aktivizmit, ku
qytetarët do të mblidheshin, bisedonin, shkëmbenin njohuri, por edhe nisnin
iniciativa me rëndësi për Cetinjën.
Në kërkim të ambienteve të Qendrës së ardhshme Sociale, ekipi i shoqatës hasi
në një fabrikë të braktisur të këpucëve“Koshuta”në vitin 2012. Pavarësisht gjithë
rrënojave dhe thyerjeve, ata panë një potencial të madh. Iu afruan administratorit
të falimentimit, i cili ishte i kënaqur me idenë dhe u dha hapësirën për ta
përdorur. Ata nisën një aksion pune dhe shumë shpejt mobilizuan të gjithë
komunitetin, ndaj komunalët, zjarrfikësit, zejtarët, biznesmenët dhe “bota e
zakonshme” u bashkuan me gjithë zemër për pastrimin dhe rregullimin. “Disa
i thirrëm për ndihmë për të hequr mbeturinat, por shumë erdhën me iniciativën e
tyre, thjesht sepse panë që ne po bënim diçka të mirë për të gjithë”, kujton Millosh.
Megjithatë, ndërsa projekti gradualisht fitoi vëmendjen e gjithë Cetinjës, hapja
e një qendre të re në vendin e fabrikës së vjetër ngriti po aq çështje të vjetra
sociale. Pra, ish-punëtorët e panë rigjallërimin e vendit të tyre të mëparshëm
të punës si një shenjë për të “rigjallëruar” çështjen e pagave të prapambetura
dhe pagave të largimit. Edhe pse Qendra Sociale nuk është e hapur në vendin
ku filloi historia, Millosh thotë se u gëzuan që me iniciativën e tyre frymëzuan të
Disa muaj më vonë, ata gjetën një hapësirë të re jo shumë larg zonës kryesore të
këmbësorëve, por edhe ajo duhej rregulluar dhe pajisur. Në momentin e duhur,
ata panë konkursin për Akademinë e Qëndrueshmërisë. Duke qenë se donin të
krijonin një vend dialogu në të ardhmen, vendosën se një bisedë e ngushtë me
komunitetin ishte mënyra e duhur për të mbledhur para. Lufta e tyre kishte vend
aty ku jeton qyteti, në rrugë e sheshe, në tregje dhe xhepat urbane të Cetinjes.
Çdo ditë gjatë fushatës ata ngritën një stendë në vende të frekuentuara, por në
tjerët të luftonin dhe se kjo u solli një mësim të rëndësishëm: “Ai fillim na mësoi
se çdo veprim lind një reagim. Po të mos ishte iniciativa jonë, nuk do të kishim zgjuar
kaq shumë bashkëqytetarë që të na bashkoheshin në rregullim, as ish-punëtorët
nuk do të ngrinin zërin dhe do të kërkonin drejtësi. Të gjitha çështjet sociale janë të
ndërthurura dhe duke nisur një, në fakt ju filloni gjithçka”.

KËSHILLA NGA DORA E PARË:
1. Flisni gjuhën e komunitetit tuaj. Përdorni ide dhe koncepte
që janë afër bashkëqytetarëve tuaj.
2. Asnjëherë mos i nënvlerësoni njerëzit. Ka shumë mënyra
se si njerëzit mund t’ju ndihmojnë, kështu mos fshini askënd
nga lista.
3. Gjeni mënyrë për të bashkëpunuar me pushtetin vendor.
Ofrojuni zgjidhje të gatshme, sepse kjo shpesh jep rezultate më
të mira se kritikat.
vend që ta mbanin fjalim dhe të prezantonin zgjidhje të gatshme, ata pyesnin
bashkëqytetarët se si duhet të duket qendra dhe me çfarë çështjesh duhet të
merret. Në këtë mënyrë ata u vendosën si “një nga të barabartët”, si nismëtarë
të komunitetit dhe bashkëluftëtarë të gatshëm për të dëgjuar të gjithë. Pikërisht
kështu, thonë ata, bënë për vete të gjithë komunitetin - person për person - dhe
shtojnë se vetëm këtu në rrugë e kuptuan vërtet se sa e rëndësishme është të
gjesh një gjuhë të përbashkët. “Nuk kishim mundësi të arrinim tek bashkëqytetarët
e moshuar, derisa një gjysh na tha: “Çfarë është ajo qendër sociale për ju?” Për
t’ia afruar idenë, unë iu përgjigja: “Diçka si klub rinie në kohën tuaj.“ Dhe në atë
moment pashë se kuptoheshim, kishim mbështetjen e tij dhe duhet të flitet gjuha e
komunitetit nëse kërkoni mbështetjen e tij.” - kujton Marko.
Në mënyrë të ngjashme ata u lidhën me biznesmenët e Cetinjës. Ata u
shkruajtën biznesmenëve, vajtën në takime dhe biseduan sesi Qendra Sociale
mund ta përmirësojë qytetin për të gjithë. “Dhe sektori i biznesit përbëhet nga
njerëz, kështu që ne kishim të njëjtën qasje si ndaj tjerëve: të afrohemi hapur, të
shmangim fjalët e kota dhe t’i ftojmë realisht që së bashku ta bëjmë komunitetin
më të mirë”, thonë nga Zona Aktive. Disa vite më vonë, kjo qasje çoi në
nënshkrimin e një marrëveshjeje për bashkëpunim ndërmjet Zonës Aktive dhe
Klubit të Biznesmenëve të Cetinjës dhe punë të përbashkët për një biznes më
të përgjegjshëm shoqëror.
Pasi Zona Aktive mblodhi një shumë të synuar parash nga komuniteti, Fondi
i Qytetarisë Aktive e dyfishoi atë shumë dhe kështu u dha mbështetje për të
vënë në jetë idenë e tyre. Edhe sot, qendra sociale u mundëson qytetarëve dhe
qytetareve të të gjitha gjeneratave të marrin pjesë në debate publike, punëtori
krijuese, edukative dhe zhvillimore, të shijojnë ekspozita, mini koncerte dhe
aktivitete të tjera sociale, si dhe të gjejnë një mënyrë për ta ndryshuar Cetinjen
për mirë. Pikërisht në të lindën nisma të shumta që vetë fondet gjetën në
komunitet, si aksioni“Për një rrahje të parë të sigurt”, gjatë të cilit përmes kutive
të donatorëve në markete mblodhën para për një pajisje të re CTG në maternitet,
si dhe lëvizjen “Për Llovqenin e gjelbër”, gjatë së cilës përmes tureve alpinistike
me guida arritën të mbledhin fonde për ripyllëzimin e Llovqenit të shkatërruar
nga zjarri.
Sot qendra sociale është, siç thonë ata, ilaçi më i mirë kundër letargjisë. Ka arritur
të jetë një impuls që drejton ndryshimet shoqërore prej vitesh. Kjo është arsyeja
pse ata u thonë organizatave të tjera të shoqërisë civile se shpesh pikërisht topi
i parë i borës mjafton për të nisur ortekun e veprave të mira.

10 |
Kryqi i Kuq i qytetit të Shkupit çdo vit pranon rreth gjashtëdhjetë tonë veshje
të përdorura të dhuruara. Janë gjashtëdhjetë tonë rroba që duhet të renditen
sipas stinës, moshës dhe qëllimit, të lahen, hekurosen, të ruhen, teprica e
papërdorshme të çohet në mbeturina dhe paketat e përgatitura t’u dorëzohen
atyre që kanë nevojë. Nëse nuk jeni të sigurt se sa veshje është në të vërtetë,
imagjinoni një seri prej tre mijë valixhe të mbushura plot. Një mision pothuajse
i pamundur për një organizatë humanitare, e cila ka burime shumë të kufizuara
në dispozicion. “Njerëzit dhurojnë nga dëshira për të ndihmuar, por fatkeqësisht
kjo ndonjëherë bën më shumë dëm sesa dobi. Shumica e rrobave që marrim janë të
papërdorshme, ndaj na duhet shumë hapësirë, kohë, njerëz dhe para për t’i renditur
fare, madje edhe për t’i deponuar në mënyrë të sigurtë.”- thotë Angelina Ristova
Andreeva, punonjëse e Kryqit të Kuq.
“Paçvorku i një shoqërie”
Kryqi i Kuq, Shkup (Maqedonia e Veriut)
Për shkak të njerëzve që mbështeten tek ne, duhet
të gjejmë një mënyrë për të qenë të qëndrueshëm
edhe jashtë projekteve dhe granteve shtetërore.
dyqan. Kopça hap dyert edhe për të gjithë qytetarët që kërkojnë një gardërobë
më të përballueshme për shkak të të ardhurave të ulëta, ndërgjegjësimit
mjedisor, solidaritetit apo shijes së modës. “Ne u krijuam në vitin 2017 nga nevoja
për qëndrueshmëri. E kam fjalën për qëndrueshmërinë e shërbimit humanitar,
qëndrueshmërinë e modelit të shpërndarjes, qëndrueshmërinë e modës, qëndru-
eshmërinë mjedisore, qëndrueshmërinë ekonomike të jetës së përditshme të të
rrezikuarve social.” – thekson Andreeva. Me një goditje, Kopçe arriti t’i përgjigjet
nevojave të grupeve të margjinalizuara të shoqërisë, të përdorë potencialin e
donacioneve të tepërta, të zgjidhë problemin shumëvjeçar të shpërndarjes dhe
të kontribuojë në ruajtjen e mjedisit.
Duke qenë se Kryqi i Kuq nuk kishte dhe nuk ka sot një buxhet të veçantë nga i cili
do të financonte punën e ndërmarrjes sociale, Kopça menjëherë pas themelimit
iu drejtua si tregut ashtu edhe mbledhjes së fondeve në komunitet. Hapësira në
qendër të qytetit, e cila iu dha nga organizata, u pajis nga donacionet e bankës
vendase. Falë mbështetjes mediatike, ata shumë shpejt u bënë të shquar dhe të
njohur dhe nisën të vinin donacione nga qytetarët në formën e planit të biznesit,
shërbimeve të marketingut dhe veshjeve. Pasi kapacitetet e tyre u zgjeruan
ngadalë, u rrit edhe dëshira për të dhënë një kontribut edhe më të madh në
komunitet. Në vitin 2018, Angelina dhe kolegët e saj donin t’u mësonin qepjen
atyre të cilëve një njohuri e tillë do t’u sillte potencialisht stabilitet financiar.
Ata kishin parasysh mbi të gjitha nënat vetëushqyese dhe gratë e papuna prej
kohësh, si dy kategori që mbulohen në mënyrë të pamjaftueshme nga sistemi i
mbrojtjes sociale. Ata kishin një ide, kishin makina qepëse, por u duheshin fonde
shtesë për të organizuar trajnimin. Programi i Akademisë së Qëndrueshmërisë,
i organizuar nga HORUS, iu duk si një mundësi ideale për të siguruar ato financa.
Ata thonë se trajnimi u solli atyre punë sistematike, njohje me organizata të
tjera, të cilat vazhdojnë edhe sot, si dhe perspektiva më të gjera sa i përket
mundësive të financimit.
E gjithë kjo na çon në përfundimin disi të papritur se edhe shumë donacione
mund të jenë problem nëse nuk janë adekuate ose nëse tejkalojnë kapacitetin
e marrësit; por edhe një situatë e tillë ka zgjidhje. Në rastin e Kryqit të Kuq në
Shkup, vendimi është marrë nga një ndërmarrje sociale, e cila menaxhohet nga
Angelina. Është një dyqan veshjesh të përdorura me emër të bukur - Kopçe,
i cili furnizohet nga teprica e përmendur e donacioneve, punëson njerëz nga
kategoritë e rrezikuara shoqërore dhe është një vend ku të gjithë qytetarët
mund të dhurojnë, blejnë ose marrin rroba falas. Përdoruesit e shërbimeve të
Kryqit të Kuq të cilët prisnin paketat e garderobave, tani marrin kupona falas
për garderobë sezonale katër herë në vit, të cilët mund t’i zgjedhin vetë në këtë

| 11
1. Kur mblidhni para, mendoni se çfarë mund të ofroni në
këmbim. Mund të jetë shitja e mallrave ose shërbimeve, për të
cilat njerëzit do të paguanin gjithsesi.
2. Zgjeroni misionin tuaj vetëm në ato fusha që ju i
qeverisni mirë. Ndaj zgjodhëm qepjen, si plotësim i konceptit
të dorës së dytë.
3. Mundohuni të mbuloni disa nevoja të ndryshme me
një goditje. Përdorni fushatën për t’u përpjekur të angazhoni
publikun e gjerë, të zgjidhni ndonjë çështje sociale aktuale, të
mbroni mjedisin ose të zgjeroni portofolin tuaj të shërbimeve.
Megjithatë, duke qenë se Kopçe kishte tashmë një model biznesi të përpunuar,
ata vendosën të siguronin shumën e synuar me të ardhurat nga shitja e rrobave.
Ata i rritën më tej këto të ardhura duke shitur cegerë, të cilat i projektuan po-
saçërisht për këtë fushatë, dhe që ishin gjithashtu përgjigja e tyre ndaj përdorimit
masiv të qeseve plastike. Promovimi, siç thonë ata, nuk ka qenë asnjëherë
problem: “Që në fillim koncepti ynë ka qenë interesant për mediat. Kështu, edhe
gjatë fushatës për mbledhjen e fondeve për trajnimin, kemi qënë mysafirë të paktën
një herë në muaj në televizion dhe në radio bile një herë në javë. Përveç kësaj, ne kemi
një bazë të dhënash të adresave të emailit të të gjithë punonjësve brenda Kryqit të
Kuq dhe e kemi përdorur atë për të përhapur zërin.”
Gjatë këtyre pesë muajve, shitjet shkuan më mirë se kurrë më parë. Ata mblodhën
me sukses fondet e nevojshme, morën fonde shtesë nga HORUS dhe u mësuan
katër grave zanatin e ri. Është interesante se ato mësuan një aftësi të re duke
përdorur materiale të vjetra, të papërdorshme dhe arritën t’u jepnin një jetë
të re me teknikën paçvork (lara-lara) dhe të qepnin cegerë, aksesorë dhe këllëf
jastëqesh, të cilat më pas Kopçe i shiste. Për ndikimin e gjerë të këtij projekti,
Angelina thotë: “Ky proces na ka sjellë shumë gjëra të dobishme. Një grua, e cila
kaloi trajnimin, mbeti e punësuar dhe ende qep për Kopçe. Gjithashtu, me fushatën,
zgjeruam audiencën tonë origjinale dhe arritëm te studentët dhe të rinjtë e
ndërgjegjshëm për mjedisin.”
Megjithëse sipërmarrja sociale është një mënyrë për të imponuar përgjegjësinë
sociale si një pjesë integrale e biznesit, shërbimet thelbësore të rëndësishme
nuk duhet t’i lihen konkurrencës së tregut. Kjo do të thotë se në vend që të
mbështesim shtresat vulnerabël, ne ofrojmë “dorën e padukshme të tregut”, me
shpresën se ai do të kujdeset për ta. Përkundrazi, Kopçe na mëson se ndërmarrjet
sociale mund ta forcojnë edhe më shumë shoqërinë vetëm nëse ajo shoqëri nga
ana e saj i fuqizon ato. Me fjalë të tjera, ne mund të jemi të pambrojtur dhe të
pafuqishëm individualisht, por së bashku - ashtu si paçvorku - ne bëjmë diçka
më të madhe dhe më të mirë.

12 |
“Efekti i topit të borës”
Të dihet!, Beograd (Serbi)
Shoqata “Të dihet!” nga Beogradi është e përkushtuar për të ofruar mbështetje
psikologjike dhe ligjore për personat LGBT+. Ajo u krijua në vitin 2016 nga
dëshira për të dokumentuar, pranuar ligjërisht dhunën ndaj komunitetit LGBT+,
por edhe për ta kapërcyer më lehtë atë me ndihmën e psikologëve. Pas dy
vitesh punë të palodhur, ata arritën të marrin nga komuna e Beogradit, Vraçar,
një zyrë të lënë pas dore, të errët dhe të ftohtë në ish-qendrën arsimore
“Bozhidar Axhija”. Edhe pse nuk dukej si një“vend i sigurt”për ata që nuk kishin
mbështetje, ata arritën ta shihnin atë si një Qendër Këshillimi në të ardhmen
për personat LGBT +, prindërit dhe miqtë e tyre.
Për të mbledhur fonde për rinovimin dhe punën e mëvonshme të Qendrës
së Këshillimit, në vitin 2019 po aplikojnë për programin e Akademisë së
Qëndrueshmërisë të organizuar nga Fondacioni Trag. Ky nuk ishte takimi i
tyre i parë me „fandrejzingun“ dhe nuk ndiejtën asnjë kufizim apo nervozi-
zëm fillestar. Aleksandar Saviq, koordinator për komunikim dhe fandrejzing
të kësaj organizate, thekson: “Që nga fillimi, ne kërkojmë dhe ndërtojmë mënyra
për të mbledhur të paktën një pjesë të fondeve në komunitet. Ne kemi donatorë
individualë të përhershëm dhe organizata partnere, në ndihmën e të cilëve
mund të mbështetemi. Ne kemi një bazë të dhënash të pasur të kontakteve që po
përditësojmë vazhdimisht. Ne gjithmonë shesim kupa, distinktivë dhe produkte të
ngjashme në Qendrën Informative Pride dhe kjo shkon shumë mirë. Ne gjithashtu
organizojmë disa ngjarje çdo vit, si Drag Show në Javën e Krenarisë, ku mbledhim
fonde nga shitja e biletave. Me fjalë të tjera, në vitin 2019 ne kishim tashmë një
bazë shumë të fortë, rreth së cilës mund të thurim një strategji të mirë.“ Dhe në të
vërtetë, strategjia u hartua zellshëm, në mënyrë që ata të mbulojnë të gjitha
kanalet në dispozicion, të arrijnë segmente sa më të ndryshme të shoqërisë
dhe të motivojnë qytetarët edhe për donacione të vogla. Shoqata ka qenë
gjithmonë e pranishme gjerësisht në kanalet dixhitale, përmes gazetave,
podkasteve, kanaleve në YouTube, Instagram dhe Facebook dhe vetëm në këtë
mënyrë ftesa e tyre për donacione është parë nga dhjetëra mijëra njerëz. Në
të njëjtën kohë, ata vazhduan të shesin filxhanë të markës, madje patën sukses
me porosi më të mëdha. Përveç kësaj, ata dërguan emaile të personalizuara
për donatorët e mundshëm nga një bazë kontakti tashmë e krijuar dhe vunë
re përgjigje pozitive. Përveç kësaj, në marrëveshje me katër lokale të Beogradit,
ata organizuan një “Ditë kafeje”, ftuan shoqëruesit e tyre që të pinë filxhanin e
mëngjesit në ato lokale dhe kështu të gjithë faturën t’ia dhurojnë Qendrës së
Këshillimit. Ata ishin të zellshëm dhe këmbëngulës dhe mundi u dha rezultat.
Secila prej këtyre aktiviteteve individuale solli fonde të caktuara, por të gjitha
së bashku sollën diçka më të vlefshme - vëmendjen e publikut. Për më tepër,
vëmendja e një kompanie të veçantë do t’i japë fushatës së tyre një erë krejtësisht
të papritur në shpinë. Bëhet fjalë për agjencinë e marketingut McCann, e cila
është frymëzuar nga misioni i organizatës dhe me iniciativën e saj ka vendosur
të dhurojë një fushatë të quajtur “Nuk dorëzohem”. Një nga momentet më të
vështira për personat LGBT+ është në fakt deklarimi i orientimit seksual përpara
anëtarëve të familjes, veçanërisht në komunitetet e vogla, ku frika nga refuzimi
publik është e madhe. Nga kjo lindi ideja e një sërë reklamash të vogla në gazetat
kombëtare dhe lokale në mbarë Serbinë, në të cilat prindërit do të mbështesin
publikisht fëmijët e tyre LGBT+. Menjëherë pas njoftimit, reklamat vërshuan në
rrjetet sociale, bënë jehonë në media dhe u bënë objekt debati dhe fushata mori
mbështetje të madhe nga publiku dhe të personat e famshëm. Vetëm për disa
Kërkimi i parave lidh komunitetin – porosit se
në të vërtetë jemi në të njëjtin problem dhe se
duhet të krijojmë një fond të përbashkët për ta
zgjidhur atë.

qindra euro të investuara në media, mesazhin për më pak se tre ditë e panë një
milion e gjysëm persona. Kjo vëmendje e pabesueshme që mori organizata “Le
të dihet!” u reflektua edhe në mbledhjen e fondeve. Vetëm brenda disa ditëve
arritën në shumën e synuar që Fondacioni Gjurmë më vonë e dopjoi. Përveç
financave thonë se fushata i ndihmoi që të gjejnë partnerë plotësisht të rinjë
ndërmjet prindërve, popullatës LGBT+, por edhe donatorë të rinj të mundshëm
midis kompanive. Këtë të fundit e vërteton edhe fakti se pak më vonë kompania
Japan Tobacco International u dhuroi shumë të madhe për pajisjet shtesë dhe
punën afatgjatë të Qendërs Këshilluese dhe kështu tërësisht arritën të mbledhin
bile gjashtë herë më shumë para sesa ishte planifikuar më parë. “Edhe pse duket
se e gjithë kjo na ka ndodhur rastësisht, besoj se nuk është kështu. Mbledhja e
fondeve nuk është një proces linear, është punë e akumuluar. Ashtu si kur mëson
një gjuhë për vite me radhë, mëson gramatikën dhe rregullat, mendon se nuk e di
dhe pastaj krejt papritur thjesht „klikon“ dhe flet. Në fakt nuk ka “klikuar” njëherësh,
por si rezultat i punës së vazhdueshme. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme
të punoni gjithmonë, edhe kur duket se nuk ka rezultate. Sidomos atëherë“ – thotë
Dragosllava Barzut, një nga themelueset e shoqatës.
Historia e kësaj shoqate është se procesi i mbledhjes së fondeve shpesh i ngjan
një topi bore që shkaktoi një ortek. Pa punën e palodhshme dhe të gjithanshme
të organizatës, komuniteti ndoshta nuk do të ishte i interesuar për to në atë
masë. Pa vëmendjen e komunitetit, fjala për ta nuk do të kishte arritur kaq lehtë
tek agjencia e marketingut. Pa kreativitetin e agjencisë dhe mbulimin mediatik,
pyetja është a ata do të fitonin përkrahës të rinj, a do të pasonin donacione
shtesë të korporatave dhe e gjithë kjo më në fund a do t’i kthehej komunitetit
përmes punës së Qendrës së Këshillimit. Aleksandar thekson pikërisht këtë anë
të fandrejzingut: „Duke mbledhur fonde, ju po mbledhni edhe aleatë. Ju përfshini
aktorë të tjerë të shoqërisë - individë, kompani, media, institucione - drejtpërdrejt në
punën tuaj, në mënyrë që betejat dhe fitoret tuaja të bëhen të tyre. Çdo donacion,
çdo kontribut, çdo mik i ri, çdo gjest - mund të jetë i vogël në vetvete, por gjithmonë
çon në diçka më të madhe.“
KËSHILA NGA DORA E PARË
1. Komunikoni sinqerisht dhe autentikisht. Qëndroni larg
frazës dhe asaj se si mendoni se duhet të tingëllojë fandrejzingU.
Qasuni njerëzisht dhe hapur.
2. Bëni një listë kontaktesh. Futni në të çdo person të ri që
mund t’i drejtoheni për mbështetje dhe së shpejti do të keni një
bazë partnerësh dhe miqsh.
3. Mos e nënvlerësoni rëndësinë e donacioneve jo
monetare. Ndoshta vetëm një dhurim i tillë sjell ndryshimin më
të madh, si në rastin tonë.

14 |
“Të gjithë janë të ftuar”
Fëmijët e Malit të Zi, Tuz (Mali i Zi)
„Nuk kam menduar kurrë për fëmijët me aftësi të kufizuara. Mbaj mend që kur isha
e vogël kam ikur prej tyre. Ose jam fshehur pas më të moshuarve, duke i mbajtur fort
ngadora.Nukikamngacmuarkurrë,porkamparëfëmijëqëebëninkëtë.Tanimëvjen
turp në emrin tim dhe të tyre. Është e lehtë të lëndosh një të plagosur duke shmangur
dhe duke mos kuptuar, e lëre më duke qenë i pasjellshëm. A është e drejtë që ata mund
të presin dashuri vetëm nga prindërit e tyre dhe mirëkuptim vetëm nga ata që janë
si ata? Nuk duhet të jetë.” Pas këtij teksti është një vajzë e klasës së gjashtë në Tuz
dhe ndryshimi që ajo përshkruan, nga injorimi, shmangia dhe frika deri në pyetje,
empatia dhe pranimi i sinqertë, ka ndodhur me shumë të tjerë në këtë qytet të
vogël falë punës së palodhur të organizatës Fëmijët e Malit të Zi.
Kjo shoqatë jofitimprurëse dhe joqeveritare është themeluar në vitin 2009, me
qëllim të përhapjes së idesë të përfshirjes, hapjes së komunitetit ndaj diversite-
tit dhe ofrimin e mbështetjes për fëmijët veçanërisht të margjinalizuar, fëmijët
me aftësi të kufizuara zhvillimore dhe fëmijët në rrezik. “Në Tuz nuk kishte
asnjë institucion që punonte me fëmijët me aftësi të kufizuara dhe prindërit e tyre.
Kjo është arsyeja pse ne jemi shumë krenarë për faktin që mblodhëm prindërit,
përmirësuam jetën e atyre fëmijëve dhe në thelb arritëm t’i përgjigjemi një nevoje
të thellë të komunitetit lokal, i cili as që ishte i vetëdijshëm për këtë nevojë.“ – thotë
Sabra Deçeviq, themeluese e organizatës.
Në vitin 2019, ata ishin të vendosur të bënin një hap tjetër përpara në përfshirjen
e fëmijëve me aftësi të kufizuara në jetën e përditshme të komunitetit. Ata
panë konkursin për programin e Akademisë së Qëndrueshmërisë të Fondit për
Qytetari Aktive dhe pyetën veten: si shkruhet në të vërtetë një projekt që duhet
të promovojë përfshirjen? Përgjigja që gjetën ishte e thjeshtë por e papritur:
në mënyrë që vetë fëmijët të përfshiheshin në hartimin e projektit. Ndodhi që të
rriturit ua lanë vendimin fëmijëve dhe atyre që zakonisht nuk kërkojnë shumë.
„Një djalë tha se nuk kishte udhëtuar kurrë me anije. Të tjerë thanë se do të donin
që një ditë të gjithë të shkonin në një piknik së bashku. Dikush tha se mund të dilnin
për pica. Pastaj ata filluan të ëndërrojnë, kështu që donin të vizitonin parkun e
aventurave. Nga të gjitha dëshirat e tyre bëmë një projekt, i cili u miratua nga Fondi
për Qytetari Aktive. Ne vendosëm të bënim vetëm atë që ata donin, dhe kjo është
arsyeja pse ata fituan një besim të ri në vetvete gjatë gjithë procesit.“ – kujton Sabra.
Pas përfshirjes së fëmijëve, pasoi pjesa më e vështirë e detyrës: përfshirja e të
gjithë komunitetit në mbledhjen e fondeve. „Tuzi është një vend i vogël dhe si çdo
vend i vogël është plot paragjykime ndaj dallimeve. Për shkak të marrëdhënieve që
mjedisi ka shpesh ndaj fëmijëve me aftësi të kufizuara zhvillimore, ata zhvillojnë
frikë dhe tërhiqen në vetvete. Ne donim ta kalonim atë hendek.“ - thonë nga
shoqata. Me fjalë të tjera, për të mbledhur para për fëmijët me aftësi të kufizu-

ara, ata duhej të tregonin se ata në fakt kanë të njëjtat nevoja si të gjithë ne - për
pranim dhe përkatësi. Ata vendosën të organizojnë një ekspozitë humanitare
të vizatimeve të fëmijëve dhe të mbledhin të gjithë komunitetin në një vend.
Falë bashkëpunimit të mirë me mediat lokale, por edhe reklamimit intensiv në
rrjetet sociale, pothuajse e gjithë komuna e mori vesh shumë shpejt ngjarjen.
Qoftë për solidaritet apo për kuriozitet, në ditën e ekspozitës, në një vend, në
frymën më të pastër të gjithëpërfshirjes, ishin të gjithë aktorët e komunitetit:
gazetarë lokalë, zyrtarë të pushtetit vendor, biznesmenë, fëmijë me aftësi të
kufizuar dhe prindërit e tyre, por edhe fëmijët e tjerë me familjet e tyre. Fëmijët
për të cilët kujdesej shoqata dolën para tyre me zemër të hapur dhe në vend
të tyre nga billbordi folën vizatime të Dordolecit të Borës dhe Bob Sfungjerit,
duke konfirmuar se çdo fëmijë imagjinon dhe dëshiron të njëjtat gjëra. Atë
ditë, ndoshta për herë të parë, komuniteti e kuptoi kaq qartë se këta fëmijë
kanë vërtet diçka për të thënë dhe treguar: „Vetëm atëherë shumë e kuptuan
se ishte e mundur të lidhim kontakte me fëmijët tanë, se ata nuk ishin fshirë.
Dhe kur i kuptuan dhe e panë se ia vlente të punohej me ta, vetëm atëherë ishin gati
të besonin dhe të jepnin mbështetje.“ – shton Sabra.
Nuk ka rëndësi sa shumë jep dikush, por të jap
me zemër. Ky është thelbi: të njohim të mirën
tek tjetri.
1. Hartoni një qëllim për të përmbushur me të vërtetë
nevojat e përdoruesve. Mos supozoni vetë se çfarë u duhet
të tjerëve.
2. Njerëzit do të dëgjojnë atë që thoni, por gjithashtu do të
lexojnë midis rreshtave. Sigurohuni që ata të mund të lexojnë
atje vetëm një dëshirë të sinqertë për të rregulluar komunitetin.
3. Mos e humbni energjinë për të ndryshuar mendimin e
dikujt. Kthehuni tek ata që kanë një mirëkuptim për qëllimin
tuaj dhe një dëshirë për të ndihmuar. Të tjerët do të vijnë vetë
me kalimin e kohës.
Falë ekspozitës, por edhe mbështetjes së mëvonshme të qytetit dhe kompa-
nive vendase, organizata arriti të mbledhë shumën e synuar, e cila më pas u
dyfishua nga Fondi për Qytetari Aktive. Lista e dëshirave që nga fillimi i proje-
ktit u plotësua shpejt. Kjo listë e aktiviteteve të përditshme u dha atyre një
mundësi të pazakontë për t’u ndjerë si gjithë të tjerët dhe nuk është për t’u
habitur që me çdo veprim të shënuar, fëmijët bëheshin më të sigurt dhe më
të shoqërueshëm. Vetë organizata ka zhvilluar shumë aktivitete gjithëpërfshirë
se që atëherë, por ekspozita e vizatimeve të fëmijëve ka mbetur kryesisht një
pikë kthese. Ajo tregoi se nëse doni të ndërtoni një komunitet ku të gjithë janë
të mirëpritur, atëherë duhet ta ndërtoni bashkë me të tjerët. Me fjalë të tjera,
kur punoni për të mirën e të gjithëve - të gjithë janë të ftuar të kontribuojnë.

16 |
“Libra pa kufij”
Education comes first, Gjakovë (Kosovë)
Fandrejzingu është
punë me orar të plotë
të punës, por duhet të
jetë edhe një pasion.
Përndryshe, gjithçka
do të jetë e vështirë.
„Arsimi është themeli i zhvillimit personal dhe i zhvillimit të shoqërisë. Nëse
nuk jemi gati të mësojmë dhe të punojmë me veten, askush tjetër nuk mund të
na ndihmojë.“ – thotë Saranda Rexha, me profesion psikologe dhe një nga
themelueset e organizatës Education comes first (Arsimi në radhë të parë) nga
Gjakova e Kosovës. Kjo organizatë lindi pikërisht nga dëshira për ta bërë arsimin
të aksesueshëm për të gjithë. Pasi zbuluan rastësisht shkallën në të cilën është
sistematikisht e paarritshme për njerëzit e verbër dhe me shikim të dobët dhe
pasi dëgjuan historitë e atyre që nuk kanë lexuar asnjë libër të vetëm njëzet
vjet pasi humbën shikimin, ata vendosën të gjejnë një mënyrë për të rihapur
kopertinat e librave për të gjithë njerëzit që duan dituri. „Kemi mendonuar
së pari për libra në Braille, por kostoja e prodhimit të një libri të tillë ishte shumë
e lartë. Përveç kësaj, mund të lexohet vetëm nga një person, me kusht që ta kuptojë
letrën. Kjo është arsyeja pse librat audio na erdhën në mendje. Ato mund të dëgjohen
nga të gjithë, pavarësisht moshës dhe njohurive, dhe mund ta bëjnë në të njëjtën
kohë, në vende të ndryshme të vendit dhe botës.“ – thekson Saranda.
Në vitin 2017, zari u hodh: ata do të krijojnë një bazë të dhënash të madhe të
hapur, dixhitale të librave audio dhe do t’i quajnë thjesht Libra meze. Si? Siç
dinë dhe munden. Si fillim, bazuar në dëshirat e përdoruesve të ardhshëm, ata
bënë një listë të literaturës. Më pas mblodhën dhjetëra vullnetarë, kryesisht
studentë të psikologjisë, të cilët inçizuan veten duke lexuar vepra me telefonat
dhe diktofonët e vjetër. Ata morën me qira një domen, hodhën inçizimet, ua
përcollën lidhjen dëgjuesve të mundshëm dhe pritën reagimin. Fatkeqësisht,
doli që faqja nuk ishte lehtësisht e aksesueshme për personat me shikim të
dëmtuar dhe se nëse ata vërtet duan t’i shtyjnë kufijtë, do të duhet të zhvillojnë
një aplikacion celular. Duke qenë se një përpjekje e tillë kërkonte një buxhet
shumë më të madh, ata e kuptuan se duhej t’i drejtoheshin fandrejzingut.
Prandaj, në vitin 2019 aplikuan për programin e Akademisë së Qëndrueshmërisë
të organizuar nga Forumi për Iniciativa Qytetare – FIQ. Ata morën një sasi të
Kosova Ideas është platformë crowdfunding, gjendet në Zvicër dhe ka për
qëllim financimin grupor të projekteve në fushën e artit, kulturës, aktivizmit
qytetar dhe qëndrueshmërisë në territorin e Kosovës. „Ne aplikuam për proje-
ktin tonë, por nuk ishte e lehtë. Ne e shkruam projektin në gjermanisht, frën-
gjisht, anglisht dhe shqip, xhiruam dhe edituam videon dhe i bëmë të gjitha me
nxitim për shkak të afateve.“, kujtojnë sot. Megjithatë, përpjekja dha rezultat,
pjesërisht sepse ata ishin të sinqertë dhe të drejtpërdrejtë, dhe pjesërisht
falë mbështetjes së fortë mediatike. Gjatë shkrimit të projektit ata ishin po-
thuajse çdo ditë të ftuar në televizion, radio dhe gazeta lokale dhe arritën të
tërhiqnin vëmendjen e publikut.
madhe njohurish dhe hartuan një strategji të detajuar, por kur erdhi koha për
të zbatuar ato njohuri dhe për të zbatuar planin, erdhi vera dhe qyteti i priti
ata sikur të ishte pothuajse bosh. Megjithatë, ata nuk e humbën shpresën. Ata
menduan: nëse të gjithë donatorët e mundshëm janë tashmë me pushime
jashtë vendit, pse kufijtë e Kosovës do t’i kufizojnë ata që të mbledhin para?

| 17
1. Planifikoni përpara. Ne kemi anashkaluar gjënë e dukshme
- se është verë dhe se shumica e donatorëve të mundshëm nuk
janë aty.
2. Jini kudo. Në mënyrë që njerëzit të dëgjojnë për ju, ju duhet
të jeni kudo: në rrjetet sociale, në portale, në gazeta, në radio, në
televizion, në rrugë, në inboksin e tyre.
3. Mendoni edhe jashtë kufijve të komunitetit tuaj. Ju kurrë
nuk e dini se kush mund të ndihmojë.
Me mbështetjen e kompanive dhe individëve, si nga Kosova ashtu edhe nga
diaspora, ata arritën gjysmën e shumës përmes kësaj platforme. Pjesa tjetër, nga
ana tjetër, e kanë mbledhur nga bashkëqytetarët e tyre, në mënyrë të pazakontë.
Përkatësisht, në prag të Ditës Ndërkombëtare të Fëmijëve, ata organizuan një
kamp dyditor për fëmijë në stilin e “lojërave pa kufij”. I vetmi ndryshim ishte
se këtë herë kufiri ishte: domethënë, gjatë të gjitha lojërave dhe aktiviteteve,
fëmijët mbanin shirit në sy. „Ne donim të mblidhnim fonde, por edhe më shumë
se kaq - të zhvillonim ndjeshmëri. Qëllimi nuk ishte që fëmijët të dëgjonin nga ne
se si është të jesh i verbër, por ta përjetonin në një farë mënyre dhe të kuptonin
përmes kësaj eksperience se sa e rëndësishme është mbështetja dhe solidariteti.
Sigurisht, përveç arsimit, ne kaluam mirë dhe e mbështetëm projektin.“ Donacionet
i mblodhën nga shitja e biletave për kampin dhe patën fat që një vullnetar
i shoqatës ishte i punësuar në sektorin e burimeve njerëzore në një kompani më
të madhe dhe që arriti të blejë rreth 500 bileta për fëmijët e punonjësve.
Ata i mblodhën paratë me sukses dhe në kohë. Më e rëndësishmja, megjithatë,
historia e tyre në fakt na tregon se sa të rëndësishme janë të gjitha llojet e tjera
të donacioneve. Falë mbështetjes së gjashtëdhjetë vullnetarëve, të cilët i dhanë
zë heronjve të fortë të letrës, audiolibrat morën jetë. Falë radios lokale, e cila u
siguroi atyre një studio dhe pajisje regjistrimi gjatë fushatës, cilësia e zërit ishte
në një nivel të lakmueshëm. Falë medias, shumë shkrimtarë iu drejtuan atyre
me dëshirën për të dhuruar veprat dhe të drejtat e tyre, si dhe Ministria e Arsimit,
e cila u dha akses në një fond prej 100 librash. Dhe së fundi, falë programuesve,
të cilët ulën koston e zhvillimit të aplikacioneve me 50%, që nga shkurti i vitit
të kaluar, aplikacioni Libra meze është instaluar nga mbi një mijë përdorues.
Analika u thonë se nuk ka vetëm të verbër dhe me shikim të dëmtuar, por edhe
nga ata që kanë vështirësi në lexim, mungesë kohe të lirë ose thjesht kuriozitet
të mjaftueshëm për të dëgjuar diçka të re. Kur kujton të gjithë projektin, Saranda
thotë se ndihet krenare për veten dhe organizatën që arritën të gjenin fonde
dhe të ndryshonin diçka në jetën e shumë njerëzve dhe shton: „Kur fantazoni,
mendoni: Oh, gjithçka është e mundur! Por sapo filloni të punoni, mendoni: Jo,
është e pamundur, ka shumë pak kohë, nuk ka mundësi... Por nëse këmbëngulni
dhe gjeni një mënyrë alternative, si ne, nuk ka ndjenjë më të mirë se kur provoni se
dija me të vërtetë nuk ka kufi.“

18 |
“Shoqëri më e mirë përmes lidhjes”
Eko ZH, Shiroki Brijeg (Bosnjë dhe Hercegovinë)
„Ju nuk mund t’i detyroni njerëzit të mbrojnë mjedisin. Ju mund t’i inkurajoni ata
të lidhen me natyrën dhe përmes kësaj ata të duan të kujdesen për të.“ Kështu e
nis historinë e përpjekjeve për ndërgjegjësimin mjedisor të qytetarëve, Mario
Brekalo, themeluesi i shoqatës Eco ZH. Në Shiroki Brijeg, në zonën që me të
drejtë quhet “mushkëritë e Bosnjës dhe Hercegovinës”, kjo shoqatë ka një
dekadë e gjysmë që lufton për mbrojtjen e natyrës, si përmes aksioneve të
punës së pastrimit dhe mbjelljes së pemëve, ashtu edhe përmes artit dhe
edukimit. Gjithçka nisi me nismën “Pema Familjare”, në të cilën 150 familje
mbollën të njëjtin numër arrash përgjatë rrugës në fshatin Izbiçno, në
Hercegovinën Perëndimore. Sot ato janë arra të rritura që japin shumë fruta
dhe një lloj dëshmie e aksioneve të shumta të shoqatës Eco ZH. Një nga më të
famshmet është kolonia e artit, e cila për dymbëdhjetë vjet bashkon studentët
e pesëmbëdhjetë akademive të artit nga Siroki Brijeg, Mostari, Zagrebi,
Beogradi, Nishi, Novi Sadi dhe qytete të tjera të rajonit dhe i frymëzon ata të
luftojnë për mbrojtjen e natyrës me furçë dhe bojëra.
Në fillim shoqata mblodhi fonde, siç thonë ata, me vështirësi: “Ne mund të
mbështeteshim vetëm te vetja, ndaj veprimet tona ishin ad hoc. Do të takoheshim,
të gjithë do të jepnin diçka dhe do të kishim mjaftueshëm, të themi, të organizonim
transportin dhe ushqimin për një aksion pastrimi. Në fillim, ne ishim donatorët
tanë.” Me kalimin e kohës, kjo ka ndryshuar. Kur aplikuan në Akademinë e
Qëndrueshmërisë të organizuar nga Fondacioni Mozaik në vitin 2019, ata
tashmë kishin një bazë të konsiderueshme donatorësh të përhershëm. Gjithçka
që u duhej ishte një ide e mirë që do t’i intrigonte. Në frymën e nismave të tyre
që bashkojnë natyrën dhe shoqërinë, ata konceptuan projektin“Rinia në Bletari”,
me synimin për të promovuar njëkohësisht pllenimin dhe biodiversitetin, por
edhe nxitjen e zgjidhjes së çështjes së papunësisë. Ideja ishte që dhjetë të rinj
të papunë t’i nënshtroheshin trajnimeve, të mësonin sekretet e këtij zanati të
së ardhmes dhe të merrnin nga tre kosha secili për të filluar punën e pavarur.
Ata mblodhën shumën e synuar jashtëzakonisht shpejt dhe tepër thjesht: për
më pak se një muaj, pikërisht nga njëzet njerëz të biznesit te të cilët mund të
mbështeteshin gjithmonë. Për atë udhëtim të shkurtër pa shumë bredhje, thotë
Mario: „Ne kishim dhe kemi një bazë njerëzish që na njohin prej kohësh dhe që na
besojnë. Ne kurrë nuk u dërgojmë atyre email boshe. I ftoj të shihemi, u shpjegoj
idenë, i pyesin ata për mendimin e tyre dhe vetëm atëherë kërkoj mbështetje. Ata
që na kanë ndihmuar më parë, na kanë ndihmuar edhe atëherë dhe me siguri do të
ndihmojnë edhe nesër.“ Nga shuma e grumbulluar kanë blerë tridhjetë koshere
bletësh dhe kanë organizuar punëtori, ndërsa dhjetë të rinj që kaluan trajnimin
vazhdojnë të merren me bletari.
Megjithatë, ky nuk është fundi i kësaj historie. Menjëherë pas përfundimit të
projektit, Fondacioni Mozaik i kontaktoi me lajmin se do të organizonin një
raund tjetër të Akademisë së Qëndrueshmërisë për shoqatat më të suksesshme.
Nuk kishte asnjë dyshim, Eko ZH ishte në atë listë. Kësaj radhe, ata vendosën
të trajtojnë një problem tjetër aktual për mjedisin e jetesës: deponitë ilegale.
Në zonën e gjithë qarkut të Hercegovinës Perëndimore, që ka rreth 100 mijë
banorë, ka rreth 200 deponi ilegale, të cilat rrezikojnë botën e gjallë, ajrin, ujin
dhe mjedisin në përgjithësi. Si dikush që ka vite që punon në hartën e deponive,
Mario për këtë problem thotë: „Eko ZH ka kohë që lufton me qeverinë, median dhe
shërbimet komunale, por edhe me popullsinë vendase që çdo aktor i shoqërisë të
Shoqëria duhet të kuptohet personalisht.
Pyete veten: Çfarë është e imja? Si kontribuoj
në problemin dhe nëse mund të kontribuoj
për zgjidhjen?

një efekt real në të ardhmen. Sot duket se njerëzit nuk kanë shumë fryte në edukime,
por gjithsesi mbeten të vetëdijshëm dhe dalëngadalë po adoptojnë zakone më të
mira.“
Përvoja e shoqatës Eco ZH na mëson se ndryshimet për mirë janë shumë të
mundshme, nëse keni lidhje në të cilat mund të mbështeteni. Pavarësisht se si
na është dukur në shikim të parë, është e vërtetë se marrëdhëniet njerëzore dhe
lidhjet mes nesh janë themeli mbi të cilin ndërtojmë shoqatat, komunitetet dhe
në të gjithë shoqërinë. Në këtë kuptim, ndoshta suksesi më i madh do të ishte që
një ditë të thuhet se kemi përmirësuar shoqërinë, kemi përmirësuar komunite-
tin ose kemi mbrojtur natyrën në asnjë mënyrë tjetër veçse nëpërmjet një lidhjeve.
marrë përgjegjësi. Të gjithë po ia kalojnë topin njëri-tjetrit dhe po e janë veten, dhe
deponitë mbeten dhe po bëhen një kërcënim në rritje. Në fund, askush nga Beogradi,
Mostari apo Zagrebi nuk na i solli ato mbeturina. Janë plehrat tona, ne i krijuam dhe
duhet t’i heqim.“ Prandaj, kur raundi i dytë i Akademisë u hap në mënyrë të papri-
tur, shoqata shfrytëzoi rastin për të krijuar më në fund një komunitet. Me teknikat
e provuara dhe të testuara, duke iu drejtuar të njëjtëve njerëz të besueshëm që
i kishin mbështetur shumë herë më parë, ata mblodhën sërish shpejt paratë e
nevojshme dhe morën shumë më tepër nga Fondacioni Mozaik. Ata investuan
buxhetin në dispozicion në organizimin e aksioneve të punës, të cilat mobilizuan
si vullnetarët e tyre ashtu edhe vendasit dhe së bashku arritën të pastrojnë
deri në katër deponi ilegale. Megjithatë, ata arritën të bëjnë shumë më tepër
se kaq: të imponojnë përfundimisht këtë temë në publik. E nxitur prej tyre,
vetëqeverisja vendore nisi prokurimin e kontejnerëve elektronikë të mbetjeve,
organizimin e leksioneve për riciklimin në shkollat e qarkut, madje edhe
përmirësimin e rregulloreve ekzistuese në fushën e menaxhimit të mbetjeve. Për
progresin e ngadaltë por të sigurt në mbrojtjen e mjedisit, Mario thotë: “Në këto
zona, motoja e zakonshme është – ‘nuk ia vlen të prekesh.’ Por nuk është kështu; ia
vlen të punosh për të mirën e përbashkët dhe kontributi është gjithmonë i dukshëm,
vetëm ndonjëherë duhen vite. Programi për mbrojtjen e mjedisit do të ketë vetëm
1. Njerëzit nga mjedisi juaj i afërt mund të jenë mbështetja juaj
më e madhe. Në çdo fazë dhe sferë të jetës, përpiquni të krijoni
kontakte që mund t’i thërrisni gjithmonë dhe të kërkoni ndihmë më
vonë.
2. Mos kërkoni ndihmë sipas ndonjë shablloni. Pyetni persona-
lisht, drejtohuni me emër dhe mbiemër, ballë për ballë dhe përshtatni
mesazhin për të gjithë.
3. Pyesni përsëri ata që ju kanë ndihmuar tashmë. Mos e bëni
shumë shpesh, nuk doni t’i mërzitni. Kushtojini vëmendje atyre,
raportojuni rregullisht për sukseset e tyre dhe ata do të duan t’ju
dhurojnë përsëri.

20 |
“Të kesh një plan të mirë”
ETEA, Prishtinë (Kosovë)
ETEA është një fjalë e lashtë greke që do të thotë shpirti i një kohe. Por nëse
i pyetni qytetarët e Prishtinës do të thotë diçka krejtësisht tjetër. Është emri
i një organizate të njohur lokale të të rinjve, të bashkuar në një mision për
të formuar frymën e qytetit përmes librave dhe edukimit. Ata kanë vite që
luftojnë për kulturën e leximit dhe kundër, siç duket ndonjëherë, rënies së
pashmangshme të interesit të përgjithshëm për librin. Kur Forumi për Iniciativa
Qytetare nisi programin e Akademisë së Qëndrueshmërisë në 2019, shoqata
shfrytëzoi mundësinë për të bërë një hap të madh përpara drejt qëllimit të saj.
Nëse bashkëqytetarët e tyre i vizitojnë bibliotekat gjithnjë e më pak, menduan,
mbase ka ardhur koha që bibliotekat t’i arrijnë ato. Kështu u krijua projekti
Mini-biblioteka.
Ideja ishte që të ngriheshin dymbëdhjetë vitrina të hapura në pjesë të
ndryshme të Prishtinës. Secili do të përmbante rreth njëqind libra të zhanreve
dhe epokave të ndryshme, të ndarë në dy seksione: për fëmijë dhe të rinj dhe
për të rritur. Fillimisht raftet do të mbusheshin nga ETEA, por më vonë fondi
do të ndryshonte sipas parimit të shkëmbimit dhe me moton “Sill një libër,
merr një tjetër”. Gjithashtu, menjëherë pas instalimit, këto biblioteka rrugore
do të bëheshin pronë, përgjegjësi dhe kujdes i lagjes. Me fjalë të tjera, në çfarë
gjendje do të jetë, sa do të përdoret dhe çfarë lloj literaturë do të ofrojë do të
varet ekskluzivisht nga njerëzit që jetojnë atje. Prandaj, që projekti të kishte
sukses fare, komuniteti duhej ta pranonte dhe ta merrte në një farë mënyre.
Kjo është ajo që përcaktoi kryesisht mënyrën se si ETEA mblodhi fondet.
Domethënë, fushata fandrejzing kishte dy flukse kryesore: drejt kompanive
vendore dhe drejt banorëve të lagjes në të cilën do të vendosen bibliotekat.
Kur është fjala për përfshirjen e kompanive, Agon Ahmeti, një nga themeluesit
e organizatës, thotë se gjysma e punës ishte që të dizajnonin mirë qasjen e
tyre: „Vendosëm të synonim vetëm ato kompani që dinim se do të dëshironin
të lidheshin me projektin, vetëm ato me të cilat ideja jonë ishte afër dhe klientët
tanë të ardhshëm të rëndësishëm për biznesin.“ Kështu zgjodhën shkollat priva-
te lokale, bibliotekat dhe libraritë, të cilat përfituan nga lidhja e emrit të tyre
me idenë e arsimit të hapur, si përmes logos në vitrinat e tyre, ashtu edhe
në media. Në takimet me vendimmarrësit, ata shpjeguan idenë, por edhe
prezantuan përfitimet që kjo mbështetje mund t’i sjellë kompanisë në planin
afatgjatë. Me këtë strategji, ata goditën pikërisht në qendër dhe shumë
shpejt mblodhën para për të paguar ndërtimin dhe instalimin e dymbëdhjetë
mini-bibliotekave.
Qëllimi tjetër: mbledhja e librave për të mbushur raftet. Agoni shpjegon pse
vendosën t’i blinin nga qytetarët: „Mund të kishim kërkuar që kompanitë të na
dhuronin libra, por vendosëm që ishte më e zgjuar që t’i jepnin qytetarët, që dikush
nga çdo hyrje ose të paktën çdo ndërtesë në një zonë të jepte diçka të tyren për të
mirën e përbashkët. Në këtë mënyrë, nuk do të ishte një bibliotekë që krijoi ETEA,
do të ishte e tyre dhe kështu do të kishte një shans shumë më të mirë për të marrë
jetë. Kështu që ne vendosëm për atë, si të thuash, qasje të ngushtë.“ Dhe kush do
të kishte qasje më të afërt në lagje nga ai që jeton edhe vetë aty? Kjo është
arsyeja pse u mblodhën 27 vullnetarë, me origjinë nga zonat e mbuluara nga
projekti. Çdo vullnetar iu afrua fqinjëve të tij dhe kështu shkriu çdo neveri të
mundshme, distancë apo dyshim. Me forca të përbashkëta, vullnetarët arritën
të mbledhin në pjesë të ndryshme të Prishtinës bile 1.200 libra, të cilat gjetën
vendin e tyre në vitrinat e Mini-Bibliotekës. Në aspektin e transparencës në
Që e mira e përbashkët të jetë fare e përbashkët,
ajo duhet të përfshijë komunitetin. Kjo është e
qartë, por shpesh neglizhohet.

| 21
donacione, ata ishin rigoroz. Çdo libër dhe çdo sasi e parave ishte regjistruar
dhe shpallur publik me emrin e donatorit, dhe kështu forcuan akoma më
shumë besimin tashmë të madh të komunitetit.
Përveç fushatave të forta të drejtpërdrejta, nga shoqata theksojnë se kishin
mbështetje të fortë mediatike, për të cilën mund të falënderojnë, mbi të gjitha,
idenë interesante. Lajmi i pazakontë për biblioteka të hapura në rrugë për
disa ditë u përhap në rrjetet sociale dhe arriti shpejt në televizionin kombëtar
dhe portalet më të lexuara. Ata u kërkuan intervista, bënë reportazhe, dhe
madje edhe një skicë e bibliotekës në të ardhmen u përhap në media, që me
siguri u ndihmoi njerëzve që ta imagjinojnë atë më lehtë. Rreth këtij mbulimi
intensiv mediatik, nga shoqata thonë: „Edhe para se t’u drejtoheshim njerëzve
për ndihmë, shumë prej tyre kishin dëgjuar për ne. Ne kemi patur një fillim me
të cilin u lidhëm. Gjithashtu mediat kanë vijuar edhe sot e kësaj dite raportimin
për Mini-bibliotekat, duke ruajtur kështu interesin e gjithë qytetit.“
1. Mendoni me kujdes se kujt po i drejtoheni. Pyesni veten se
kush tjetër ndan qëllimin tuaj ose kë e mbështet.
2. Mbajini të gjitha fijet në duar. . Mbani shënime të sakta për
çdo donacion të marrë dhe punoni me vullnetarë për të siguruar
transparencë. Në këtë mënyrë ju do të siguroheni që nuk do të ketë
asnjë abuzim dhe asnjë arsye për ndonjë mosbesim te publiku.
3. Kur u afroheni kompanive, vendoseni veten në vendin e
tyre. Pyesni veten: pse një kompani do ta mbështeste projektin
tuaj? Ndonjëherë është madje e dobishme ta përsosësh pak idenë
bazuar në sugjerimet që merrni prej tyre, për sa kohë që nuk rrezikon
qëllimin përfundimtar të nismës suaj.
Në një rekord prej tridhjetë ditësh, ETEA mblodhi gjithçka që kishte vendosur
të bënte, madje i tejkaloi objektivat me rreth 20%. Kur shikojnë pas shpatullave,
nuk kanë asnjë dyshim: sekreti i suksesit të tyre qëndron në një strategji të
mirëmenduar. Ata e dinin se kujt t’i afroheshin dhe në çfarë mënyre. Vlerësuan
se kur të kërkonin dhe kur të jepnin në këmbim. Ata mundën të shfrytëzonin
potencialin e plotë të medias. Menduan për çdo detaj dhe parandaluan çdo
gabim të mundshëm. E thënë thjesht, ata kishin një plan të mirë. Dhe a nuk
është pikërisht plani që e dallon dëshirën nga qëllimi?

22 |
Është dimri i vitit 2017. Në fshatin e vogël Nozhiçko, në pjesën jugperëndimore
të komunës Srbac, në Republikën Srpska, prej ditësh bie borë. Prej ditësh
Danijela Bozhiq dhe Velimir Mikuliq kanë thirrur shërbimin komunal për
të pastruar rrugët, por rrugët vazhdojnë të jenë të bllokuara me borë. Kur
një mëngjes për pak sa nuk pësuan një aksident automobilistik për shkak
të akullit, vendosën të marrin fshatin e tyre në duart e tyre dhe themeluan
shoqatën “Moje Nozhiçko” (Nozhiçkua ime). Duke kujtuar ato fillime,
Velimiri thotë: „Për ne, Nozhiçko është vendi më i bukur në botë, por, si çdo
fshat, edhe i yni ka probleme që një individ nuk mund t’i zgjidhë vetë. Kjo është
arsyeja pse na duhej një shoqatë që do të ngrihej për ne, ndaj e themeluam,
hulumtuam mirë se si funksionon, çfarë mund të arrijmë me të dhe vepruam!”.
Në mbledhjen e parë të shoqatës erdhën 40 vendas, sa për të kapur vrullin
dhe për të nisur gjërat nga vendi pas shumë kohësh. Katër vjet më vonë, “Moje
Nozhiçko” krenohet me një shah të madh për pensionistët, një kënd lojërash
për fëmijë, një park të rinovuar dhe akses të shtruar në një burim të vjetër
të ujit të pijshëm, stola të rinj, kosha plehrash dhe një stendë biçikletash, si
dhe një iniciativë për t’u zgjeruar Shtëpinë e fshatit. Pikërisht kjo sipërmarrje e
fundit ishte pjesë e programit të Akademisë së Qëndrueshmërisë, cikli i ri i të
cilit u lançua në vitin 2019 nga Fondacioni Mozaik.
Tashmë në trajnimet hyrëse të programit, banorët e Nozhicës kuptuan se
fandrejzing është një emër i ri për gjithçka që ata kishin bërë të vetë-mësuar
dhe intuitiv deri atëherë. Pra, shoqata çdo iniciativë të mëparshme e ka fina-
ncuar me mjete nga komuniteti dhe gjithsej ka investuar njëzet mijë euro
të mbledhura. Përveç parave, ishin të shpeshta dhurimet në lëndë të parë,
mallra dhe punë vullnetare. Kështu, kur bënin një kënd lojërash për fëmijët,
një sipërmarrës u dha lisin për lodra, një tobogan nga një kompani vendase,
lodra lëkundjeje nga diaspora dhe nga vendasit - duar të afta të gatshme për të
ndihmuar.
“Sa të jemi ne”
Moje Nozhiçko, Nozhiçko (Bosnjë dhe Hercegovinë)
Përveç kësaj, pas themelimit, ata përcaktuan një kuotë anëtarësie vullnetare,
të cilën 255 anëtarët e sotëm e paguajnë rregullisht, e shpeshherë edhe e
tejkalojnë, duke e ditur se paratë do të shpenzohen me mençuri. Kur u pyet se
si do ta përshkruante ai qasjen e tyre ndaj fandrejzingut, Velimiri thotë: „Si në
shtëpi. Kur punoni me komunitetin, ajo menjëhershmëri është thelbësore. Ai flet
ballë për ballë. Ndonëse vendasit, për shembull, dinë gjithçka që po ndodh, atyre

| 23
u pëlqen të flasin, të dëgjojnë të paktën të njëjtën gjë, por nga dora e parë dhe me
fjalë të tjera .“
Në Akademinë e Qëndrueshmërisë, ata i dhanë teknikave të tyre një kornizë
më të gjerë metodologjike dhe u inkurajuan në synimin e tyre për të mbledhur
para për ndërtimin e një depoje ndihmëse, një tualeti dhe një kuzhine gjysmë të
hapur në Shtëpinë e Fshatit. Kjo ide prej vitesh hapej herë pas here si në
mbledhjet e shoqatës ashtu edhe në të gjithë lagjen.Të gjithë e shihnin Shtëpinë
si thelbin e jetës shoqërore të fshatit, si një vend të vetëm për të gjitha ngjarjet
shkollore, koncertet, festimet, përkujtimet, leksionet, takimet dhe tubimet e
ndryshme. Shumë herë kanë folur për atë që duhet rregulluar, në çfarë radhe, së
bashku kanë prerë dhe rishkruar draftet e planit të ardhshëm. Prandaj, kur më në
fund erdhi koha që kjo ëndërr e përbashkët të bëhej realitet, ishte logjike që me
atë rast të mblidhej i gjithë fshati. Dhe si ndryshe se me muzikën dhe ushqimet.
Komuniteti duhet të ndjejë se është ajo që po
punon për zgjidhjen dhe jo dikush tjetër për të.
jat reale të popullit. Prandaj shoqërimi na mëson: së pari, që nuk di dhe nuk mund
të bëj gjithçka vetëm, por duhet t’u kërkoj ndihmë të tjerëve dhe së dyti, se duhet
t’i japim paratë, kohën dhe mundin tonë për të mirën tonë”. Në këtë kuptim,
mbledhjen e fondeve edhe sot e shikojnë si të vetmen mënyrë për të mbijetuar
shoqata dhe për të përmirësuar jetën e komunitetit. Vetëm duke dhënë, thonë
ata, njerëzit mund të zhvillojnë ndjenjën e asaj që është e mira e përbashkët, kujt
i takon dhe savlen në të vërtetë.
Dhe ndërsa dëgjojmë në të gjithë rajonin për fshatra që në mënyrë të
pashmangshme po shuhen, ky vend me pak më shumë se një mijë banorë,
falë shoqatës “Moje Nozhiçko”, jeton një jetë të re. Në vend të një përfundimi,
Velimiri thotë: „Besoj se kjo është një zgjidhje e mirë për të gjitha fshatrat. Ne duhet
të mësojmë për të gjetur në mesin e vetes ata që do të shkojnë te kryetari i komunës
në emrin tonë, ose aty ku duhet, dhe të kërkojë zgjidhje. Dhe ne duhet të mësojmë
se zakonisht askush nuk do të vijë të kujdeset për jetën tonë për ne, por edhe, asgjë
nuk është e pamundur – sa të jemi ne.“ Me fjalë të tjera, ndonjëherë edhe një lajm i
keq si ai që askush nuk do të vijë të pastrojë borën - mund të jetë gjithashtu një
lajm që do të na afrojë, fuqizojë dhe lëvizë.
1. Përafroni qëllimet tuaja me dëshirat e komunitetit. Qëllimi
duhet të zgjidhet në mënyrë që çdo anëtar i komunitetit mund të
thotë: “Po, dhe unë do të doja që ajo të zgjidhet përfundimisht! “
2. T’i keni përgjigjet gati. Edhe pse ju ndoshta e njihni më
mirë temën për të cilën kërkoni mbështetje, hyni në këpucët e
komunitetit më të gjerë dhe parashikoni se çfarë mund t’ju pyesin.
Nuk ka belbëzim, nuk ka “Do t’ju lajmëroj nesër “ ose “Do të shohim”.
Komuniteti duhet të shoh se keni menduar tashmë se shumica e
vendasve mund të përfitojnë nga ideja juaj.
3. Pëcaktoni qëllime afatshkurtra. Ose të gjatat ndani në më të
shkurtra, sepse realizimi i shpejtë lind besimin e komunitetit. Nëse
një person sheh rezultate shpejt pas dhurimit, ai do të dëshirojë të
vazhdojë t’ju mbështesë.
Në një vend të vogël si Nozhiçko, lajmet e mirë përhapen shpejt, ndaj mjaftoi
një ditë që i gjithë fshati të merrte vesh se po përgatitej një koncert bamirësie.
Kështu që nuk është çudi që në atë mbrëmje të ngrohtë prilli, Shtëpia ishte e
mbushur plot. Në krye të muzikës ishte ansambli i mysafirëve nga Banja Luka, i
cili gjatë gjithë natës i ra, siç thonë ata,“nga Bahu te sevdahu”dhe në menu kishte
supë peshku, e gatuar në një kazan të madh për të gjithë mysafirët. Nozhicanët
u kënaqën, u shoqëruan dhe bënë plane të reja për atë që mund të organizonin
në Shtëpi sa ta rregullojnë. Me ndihmën e donacioneve të asaj mbrëmjeje, por
edhe donacioneve të mëvonshme të dhëna nga biznesmenët vendas, shoqata
mblodhi shumën e synuar, e cila u dyfishua nga Fondacioni Mozaik dhe me të
cilën filluan së bashku rinovimin.
Kjo nismë, me emrin simbolik“Nozhiçkoja ime - shtëpia ime”, është një shembull
se si shoqata dhe komuniteti mund të punojnë së bashku në çdo hap: nga ideja
fillestare, përmes financimit, deri në realizim. Bëhet fjalë për këtë marrëdhënie
të pathyeshme që themeluesit e shoqatës thonë: „Organizatat e shoqërisë civile
nuk janë të ndara nga komuniteti, ato janë një dhe njëra pa tjetrën nuk munden.
Përveç kësaj, këto organizata janë joqeveritare, gjë që është shumë e rëndësishme
sepse qeveria shpesh nuk ka frymë, vesh, madje as interes për të përmbushur nevo-

24 |
Herceg Novi përbëhet nga një numër i madh artistësh dhe krijuesish, të cilët për
shkak të mungesës së infrastrukturës dhe mbështetjes publike prej viteshjanë
larguar nga qyteti ose thjesht kanë hequr dorë nga puna krijuese. Me dëshirën
për t’i bërë pengesë dhe për të rritur ndërgjegjësimin shoqëror për rëndësinë
e kulturës, në vitin 2012, disa të rinj nga Herceg Novi vendosën të krijojnë një
institucion të quajtur Qendra Kulturore Rinore në mënyrë të vetëorganizuar.
Ata e nisën vetë dhe siç thonë ata “me muskuj”, duke dhuruar instrumentet
e tyre muzikore dhe duke organizuar koncerte guerile. Megjithatë, shumë
shpejt ata fituan veshët, zemrat dhe mbështetjen e bashkëqytetarëve të tyre.
„Është një nga shembujt më të mirë të lidhjes midis një organizate qytetare dhe
komunitetit. Filluam të promovonim një skenë të re, të pavarur dhe shumë shpejt
fituam vëmendjen e publikut që donte të na ndihmonte. Kështu, për shembull,
morëm një ekran pluhur të bardhë për projeksion nga garnizoni i vjetër ushtarak,
mobilje nga një hotel që mbyllej dhe pajisje dhe altoparlantë të vjetër nga
bashkëqytetarët. Prandaj themi se Qendra Kulturore Rinore është nisur nga ne,
por i gjithë komuniteti e ka vënë në këmbë.“ – kujton Natasha Dendiq, një nga
themeluesit e organizatës.
“Tingulli i mirë dëgjohet larg”
Qendra Kulturore e Rinisë, Herceg Novi (Mali i Zi)
Njerëzit nuk janë mësuar të dhurojnë për
kulturën, sepse u duket se nuk është urgjente - por
krijimtaria, shprehja dhe lidhja përmes artit janë
një nevojë themelore.
të gjitha aspiratat e të rinjve për të krijuar muzikën e tyre, për t’u socializuar,
për të eksperimentuar dhe për të zhvilluar talente jashtë kuadrit të edukimit
formal. Në vitin 2018, ata aplikuan për Akademinë e Qëndrueshmërisë me
dëshirën për ta vënë në jetë këtë ide. „Pjesa teorike e Akademisë ishte shumë
e mirë. Historitë e organizatave ishin magjepsëse për ne. Të armatosur me dije
dhe zell, ne donim të shihnim se çfarë mund të bëhej.“ – kujton Vedran Krniq,
bashkëthemelues i Qendrës. Të udhëhequr nga besimi se për muzikë duhet
luftuar me muzikë, ata lindën idenë për të organizuar dy koncerte donatorësh
të ndryshëm nga zhanri në zemër të qytetit.
„Vendet e vogla kanë shumë vështirësi, por reklamimi nuk është një prej tyre.
Për më tepër, çdo aktivitet është shumë i lehtë për t’u publikuar.“ – thonë nga
organizata. Mjaftoi të mbulohej qyteti me postera, të dizenjuar nga një artist
vendas, për të përhapur lajmin përmes portaleve dhe mediave lokale dhe
për të ftuar të rinjtë përmes rrjeteve sociale. Kështu që nuk ishte çudi që atë
Qysh në vitet e para u tregua se në Herceg Novi ka dëshirë për një tingull të
freskët dhe ku ka dëshirë duhet të ketë hapësirë. Ideja e Sallës së hapur të
provave muzikore të qytetit nuk ishte e re, por ishte reale. Në të janë shkrirë

1. Duhet të keni një ekip të arsimuar dhe të përgatitur mirë.
Nëse jeni të përgatitur mirë, nuk do të ketë surpriza të mëdha.
2. Fushata duhet të jetë e markuar mirë. Një ide, zgjedhje
fjalësh, një paraqitje grafike do t’i japë qëllimit tuaj një kuptim më
të lartë dhe do ta bëjë atë të dallueshëm.
3. Mbani publikun të informuar për aktivitetet dhe progresin.
Kjo do të krijojë besim.
mbrëmje qindra qytetarë të Herceg Novit u mblodhën në amfiteatrin e bukur
të teatrit të qytetit për të dëgjuar shpresat e reja të muzikës elektronike. „Për
shumë, kjo ishte hera e parë që performonin gjëra origjinale dhe pas kësaj,
njerëzit na u afruan të habitur që ka kaq shumë të rinj që bëjnë muzikën e tyre.“ –
kujton Natasha. Që në fillim Qendra Kulturore Rinore luftoi që arti dhe kultura
të jenë të aksesueshme për të gjithë, ndaj vendosën që hyrja në koncerte të
jetë falas, ndërsa donacionet të lihen në vullnetin e mirë të qytetarëve. „Për
habinë tonë, donacionet ishin kryesisht nga fëmijët. Ndonëse ishin të gjithë të
rinj pa financa të konsiderueshme, duket se ata donin aq shumë të hapej salla e
muzikës, saqë ishin gati të jepnin edhe atë që nuk kishin.“ – shton Vedrani.
Koncerti i dytë kishte një atmosferë krejt tjetër. Në rrugët simpatike të qytetit
të vjetër, ata organizuan një koncert fenomenal akustik, duke treguar se ka
muzikë të mirë në çdo zhanër dhe ndjenjë. Me tingujt melodik të kitarës atë
natë, ata fituan audiencën më të vjetër, mblodhën fonde shtesë, por edhe
treguan se çfarë mund të ofrojë qyteti nëse gjallërohet mbështetja për skenën
e pavarur kulturore.
Pjesa tjetër e shumës u dhurua nga biznesmenë dhe hotelierë vendas dhe
Fondi i Qytetarisë Aktive e dyfishoi atë shumë. „Arritëm tre gjëra të rëndësishme
me koncertet: treguam potencialin e Qendrës Kulturore Rinore dhe skenën e
pavarur, afirmuam muzikantë të rinj dhe arritëm të mbledhim një pjesë të mirë
të donacioneve për sallën e provave muzikore.“ – përmbledhin suksesin Natasha
dhe Vedrani. Prej kohësh kanë blerë instrumente, pajisje të nevojshme dhe
pajisje për regjistrimin e zërit dhe aktualisht janë në pritje të pëlqimit zyrtar të
qytetit për ta kthyer një dhomë të Qendrës Rinore në një sallë të shumëpritur
të hapur muzikore.
Edhe pse shpesh nuk është e lehtë të mblidhen fonde për kulturën dhe artin,
Vedrani thekson se fushata e tyre ka bërë përparim në këtë dhe thekson pse
është e rëndësishme të jepet për ide të tilla: „Nëse i përgjigjemi gjithmonë vetëm
nevojave elementare, do të mbijetojmë, por cila do të jetë cilësia e jetës sonë dhe
cila do të jetë jeta e qytetit? Kultura nuk është diçka e huaj dhe e izoluar; diçka
e bukur për të pasur, por jo e nevojshme. Ajo ndikon drejtpërdrejt dhe fuqishëm
në shëndetin mendor dhe social të një komuniteti.“ Dhe pikërisht shembulli
ynë i Qendrës Kulturore Rinore padyshim na mëson se, kur vendosim të
luftojmë për muzikën, tingulli i mirë dëgjohet larg.

26 |
“Kur është ballo - le të jetë ballo”
Okular, Qiqevac (Serbia)
„Nëse punoni me zemër, do të keni sukses, edhe nëse e gjithë bota thotë se jeni të
çmendur!“ – thonë me buzëqeshje nga organizata “Okular“. Në vitin 2015, mund
të ishte vërtet çmenduri të imagjinoje një shoqatë që do të bashkonte mbi 500
të rinj nga një zonë, do të përhapte idenë e përfshirjes dhe do të inkurajonte
fuqishëm aktivizmin e fëmijëve dhe të rinjve. Sot, “pas betejës”, gjithçka duket
krejtësisht e natyrshme, por fillimet nuk ishin të lehta. Shoqata fillimisht mblo-
dhi fonde për aktivitetet e saj me ndihmën e organizatave dhe rrjeteve më të
mëdha, por pavarësisht se projektet ishin të pakta, secili mori një publicitet të
madh. Festimi i Ditës së të Drejtave të Njeriut, lojërat pa kufij të quajtur Sport për
të gjithë, si dhe këndi i parë i lojërave gjithëpërfshirës në Serbi bënë jehonë aq
të madhe sa, siç thonë ata, në vitin 2018 nuk kishte asnjë person në zonë që
të mos kishte dëgjuar për “Okular-in”, thonë me buzëqeshje nga organizata
„Okular“.
mendje. Ishte dhe mbetet një nga trajnimet më të dobishme që kemi qenë
ndonjëherë“ – kujton Aleksandra Milutinoviq nga“Okulari“.
Ata filluan të mbledhin fonde falë dhuratave që i kanë bërë fëmijët: mes tyre
kishte zemra licitar, varëse për çelësa dhe sende të vogla, për të cilat kalimtarët
mund të bënin një donacion sipas dëshirës së tyre. Ata ngritën stenda kudo,
ofruan njohje, shitën nga dyqani në dyqan dhe shpejt, kur nuk solli më rezultat,
vendosën të provonin në Vrnjaçka Banja. Një vend më i madh iu duk si një
mundësi më e madhe, por shumë shpejt doli se edhe atje dhuruan vetëm ata që e
kishin ndjekur tashmë punën e tyre. Më pas e konfirmuan mësimin nga Akademia
– Kush të njeh, të jep! - dhe vendosmërisht të vendosur për të gjetur një mënyrë
të re për t’u lidhur me komunitetin e tyre. Ata nuk kishin më luksin të shpenzonin
kohë dhe energji për veprime të vogla. Duhet të ishte diçka e madhe, një ide aq
e çmendur sa nuk mund të dështojë. Balloja e parë në historinë e Qiqevcit.
Nëse do të ishte thjesht një festë apo një koncert, ideja nuk do të ishte gjysmë
e suksesshme. Ideja e vetme e ballos ishte aq e guximshme, madhështore dhe
Tingëllon si një klishe, por është kështu: mos u
dorëzoni dhe gjithmonë do të gjeni mbështetje.
Jini këmbëngulës dhe bëjeni të pamundur që
t’ju injorojnë.
Pasi organizata u rrit ngadalë, lindi nevoja për hapësirën e saj. Ata donin që ajo
të ishte më shumë se një zyrë: të ishte një vend ku organizata do të jetonte, ku
vullnetarët dhe fëmijët do të shoqëroheshin dhe negociojnë. Për të qenë një
shtëpi gjithëpërfshirëse e fëmijëve. Si rezultat i avokimit të pasionuar, në vitin
2019, ata arritën të marrin në përdorim një lokal në qendër të Qiqevcit, i cili
duhej të rinovohej dhe pajisej. Në kohën e duhur, ata aplikojnë për Akademinë
e Qëndrueshmërisë së Fondacionit Trag. „Nëse nuk do ta kishin shpallur atë
ftesë dhe nëse ne nuk do të kishim aplikuar, kjo kurrë në jetë nuk do të na ventë në

e padëgjuar për këtë vend të vogël prej dhjetë mijë banorësh, saqë thjesht
askush nuk donte ta humbiste. Dhe vërtet, atë mbrëmje, në maj 2019, në ballon
e bamirësisë në hotelin e sapohapur, të dekoruar në minutën e fundit, mbërritën
nga koka te këmbët të rregulluar të gjithë vendasit me ndikim, sipërmarrës të
suksesshëm dhe përfaqësues të kompanive nga Qiqevci dhe rrethi. Disa u ftuan
personalisht, të tjerët u arritën duke përdorur teknikën “dikush njeh dikë, kush
njeh dikë”, dhe të tretët u thirrën vetë. Të gjithë u pritën nga një sallë e dekoruar,
shërbim i pasur dhe muzikë fenomenale. Argëtimi mund të fillonte.
Për të mbledhur sa më shumë para, nuk i lanë asgjë rastësisë. Një pjesë të
donacioneve i kanë marrë duke shitur bileta, por kanë projektuar edhe aktivitete
të tjera për donatorët, njëra prej të cilave ende“vodhi pamjen”. Është një ankand
publik ku çdo i ftuar mund të “blinte” tulla simbolike, tjegulla, dritare dhe pllaka
të ambienteve të ardhshme të “Okularit”. Që në tullën e parë, donatorët kanë
qenë në garë se kush do të japë më shumë, kush do të jetë shtylla, kush do të
firmosë derën dhe kush do të jetë përgjegjës për oxhakun. Çdo pjesë e kësaj
Shtëpie Gjithëpërfshirëse simbolike, nga themeli deri në çati, së shpejti mbante
emrin e të paktën një donatori. Përveç kësaj, ata mbajtën një ankand të heshtur
të pikturave të fëmijëve, të rinjve me aftësi të kufizuara, fotografive artistike,
madje edhe kryetari i bashkisë - një piktor në kohën e tij të lirë - dhuroi veprat e
tij për këtë rast. Për habinë e tyre, të gjitha veprat e artit u blenë përfundimisht
nga vetë hoteli, muret e të cilit i zbukurojnë edhe sot. Ata u befasuan edhe nga
kryetari i komunës fqinje të Varvarinës, i cili ditët para ballos mblodhi donacione
nga bashkëqytetarët e tij dhe u solli atyre një shumë të madhe. Balloja zgjati deri
në orët e vona dhe teksa të ftuarit po argëtoheshin e kërcenin si asnjëherë më
parë, fotografi pa u lodhur ka kapur çdo moment dhe në fund të mbrëmjes ka
vendosur të dhurojë të gjitha të ardhurat nga fotot e shitura.
Shumë kohë pas asaj nate, e gjithë zona po gumëzhinte për ballon në Qiqevac
dhe donacionet vazhduan të mbërrinin. Doli se organizata mblodhi akoma më
shumë para nga njerëzit që nuk ishin në ballo, por donin të jepnin kontributin e
tyre, sesa nga vetë të ftuarit. Kur të gjitha konfetët u vendosën më në fund, dhe
linja u nënvizua,“Okular”arriti të tejkalojë shifrën e vendosur dhe të marrë sa më
shumë nga Fondacioni Trag. Falë fondeve të grumbulluara, ata jo vetëm pajisën
hapësirën, por edhe vazhduan të financonin aksionet e tyre. Balloja mbahet
mend dhe ritregohet ende sot, njësoj si mësimi që nëse synon të ndryshoni
botën, të lëvizni njerëzit dhe të bëni diçka vërtet të madhe, ndonjëherë nuk
duhet të pajtoheni për asgjë më pak se një ide jashtëzakonisht të guximshme.
Me fjalë të tjera, kur është ballo - le të jetë ballo !
1. Nuk është e vërtetë që nuk mundet. Në një nga komunat
më të varfra në Serbi kemi mbledhur një shumë të madhe
parash. Nëse mundëm ne, të gjithë munden.
2. Çdo veprim do t’ju sjellë ose fonde ose miq, dhe të dyja
dhuratat janë të vlefshme. Kështu aksionet tona në rrugë
mblodhën më pak para, por na sollën vullnetarë dhe përdorues.
3. Gjithmonë pyesni. Nëse kërkoni mbështetje, mund t’ju
dhurojnë ose ta zgjasin më tej. Por nëse nuk pyesni, pranë
jush do të kalojnë edhe ata që ndoshta do donin shumë t’ju
bashkohen.

28 |
Kristina Arnaudova ka qenë këngëtare, e cila në kohën e lirë merrej me punë
humanitare. Me kalimin e kohës, filantropia u shndërrua në profesionin e saj
dhe kënga u bë një hobi. Kthesa kyçe ndodhi në ditën e fundit të vitit 2015,
kur në muajin e nëntë të shtatzënisë, ajo themeloi shoqatën Projekti Lumturia.
Ajo thotë se ideja lindi në “në dymbëdhjetë pa pesë”, por edhe në kohën e
duhur, sepse nuk është kurrë vonë për të mbështetur edukimin dhe zhvillimin
e fëmijëve dhe të rinjve nga kategoritë e rrezikuara shoqërore të shoqërisë,
familjet e varfra apo zonat e thella dhe rurale. Sipas të dhënave në dispozicion,
rreth gjysma e fëmijëve në Maqedoninë e Veriut nuk kanë mundësi të baraba-
rta, qasje në arsimin joformal dhe teknologji të reja, dhe shumë prej tyre jetojnë
në kufijtë e ekzistencës.
“Filantropia është një ushtrim”
Projekti Lumturia, Shkup (Maqedonia e Veriut)
Askush nuk mund të bëjë gjithçka, por secili
mund të bëjë diçka.
që tërhiqen nga skena dhe së fundi - një shkollë muzikore falas. Me këtë ide
të fundit në mendje, ata aplikuan në vitin 2019 për konkursin e Akademisë së
Qëndrueshmërisë organizuar nga HORUS. Shkolla me emrin simpatik „Gitare,
dirke i svirke“ (Kitarë, taste dhe koncerte) është krijuar për të ofruar mësime të
rregullta piano dhe kitarë, madje dy herë në javë, për fëmijët e margjinalizuar të
moshës shtatë deri në katërmbëdhjetë vjeç.
Vite më parë Kristina financonte të gjitha projektet duke mbledhur fonde në
komunitet, më së shpeshti nga kompanitë. Prandaj, nuk është për t’u habitur
që ajo u përshëndet në Akademinë e Qëndrueshmërisë me fjalët: “Këtu mund
të japësh mësim”. Me buzëqeshje shton se ka patur njohuri praktike, por se
trainimet i ofruan kornizë shtesë dhe sistematicitet. Prandaj, pas Akademisë,
ata filluan të mbledhin fonde më të sigurt se kurrë më parë. Ata fillimisht iu
drejtuan mediave. Mjaftuan disa paraqitje në radio, emisione televizive dhe
artikuj gazetash për të interesuar publikun. Më pas ata kontaktuan kompanitë
me e-mail, për të cilat vlerësuan se do të ishin të interesuara të japin. Me ato
kompani që shprehën vërtet kuriozitet për të dëgjuar më shumë për projektin,
caktuan takime, ku ua afruan idenë live, shpjeguan domethënien e saj dhe
përcollën pak nga entuziazmi i tyre. Nga njëzet kompanitë që nga fillimi, pesë
e mbështetën projektin, por edhe kjo ishte më se e mjaftueshme që shoqata të
tejkalonte shumën e synuar me 50 për qind. Edhe pse kjo teknikë duket shumë
e thjeshtë në pamje të parë, Kristina zbulon sekretin e qasjes së saj: „Gjithmonë
më thonë që nuk ndihmon, që askush nuk lexon emaile të tilla dhe se mundohem
Nga viti 2015 e deri më sot, shoqata Projekti Lumturia ka zhvilluar një bazë
prej 1200 fëmijëve të tillë në të gjithë vendin, ka marrë mbi 3000 donacione,
ka shpërndarë ose investuar mbi 160.000 euro dhe ka sjellë, siç sugjeron emri i
tyre, lumturi - fëmijëve, prindërve, shoqërisë dhe vetë Kristinës. Në këtë proces,
ata ishin në gjendje të kristalizonin se cilat janë realisht nevojat kryesore të
fëmijëve nga kufijtë: „Zakonisht ia dalin për gjërat elementare, por u mungon çdo
gjë tjetër, gjithçka që është normale për fëmijët e tjerë. Ata nuk shkojnë në aktivi-
tete sportive, balet, kinema, teatër, orë shtesë, ngjarje kulturore… Dhe të gjitha
këto janë mundësi për të eksploruar interesat tuaja, për të zhvilluar disa talente, për
t’u shoqëruar dhe për të fituar vetëbesim.“ Këto nevoja ishin pikënisja e të gjitha
aktiviteteve të shoqatës, kështu që kishte kampe verore falas për fëmijët që nuk
kanë mundësi të përballojnë pushimet verore, një studio dramatike falas për ata

| 29
1. Ideja është e rëndësishme. Mund të jetë diçka që nuk është
bërë më parë, e cila është shumë e nevojshme dhe që tingëllon
mirë në topin e parë.
2. Zgjidhni donatorët me mençuri. Nëse bëni projekt për
ndonjë temë, hulumtoni dhe kontaktoni kompanitë, biznesi i të
cilave është në të njëjtën fushë.
3. Mundohuni të lini gjithmonë përshtypjen e profesio-
nalizmit. Është e vërtetë që askush nuk dëshiron t’u japë para
“amatorëve”. Për shembull, është profesionale që ta dërgoni
dokumentin në memorandumin e organizatës ose projektit dhe
nga një adresë e-mail zyrtare dhe e mirë.
kot. Por nuk jam dakord, funksionon, thjesht duhet të dish se çfarë të presësh. Ne
kemi një listë të kompanive. Nëse mbledhim për pajisje shkollore, u shkruajmë të
gjitha kompanive që prodhojnë aksesorë apo botojnë tekste shkollore. Nëse bëjmë
pako për Vitin e Ri, thërrasim kompanitë që prodhojnë lodra dhe ëmbëlsira. Përveç
kësaj, ne dërgojmë mesatarisht 100 email, nga të cilët ndonjëherë përgjigjen vetëm
dhjetëkompani,poredheatodhjetëjanëtëmjaftueshmepërtërealizuarnjëprojekt“.
Përveç donacioneve monetare, ata kanë marrë dhuratë edhe dy kitara nga ish-
kolegët e Kristinës. Pasi HORUS dyfishoi fondet e tyre, ata pajisën hapësirën
ekzistuese me instrumente dhe pajisje shoqëruese, punësuan profesorë dhe
filluan punën. Të gjithë donatorët ishin të ftuar në ceremoninë e hapjes dhe
morën letra falënderimi, madje fëmijët përgatitën një ngjarje të vogël për këtë
rast dhe performuan këngët e para.
Që atëherë, gjithsej pesëdhjetë fëmijë kanë kaluar nëpër „Gitare, dirke i svirke“
(Kitarë, taste dhe koncerte). Shumë prej tyre më vonë u regjistruan në shkollën
e mesme të muzikës dhe vazhduan të merren me muzikë dhe vetë projekti
është mbështetur nga Ministria e Kulturës që nga ky vit. Bëhet fjalë për këtë
ndërthurje të sistemit arsimor dhe organizatave të shoqërisë civile që merren
me fëmijët, shton Kristina: „Arsimi joformal duhet të bëhet pjesë e formalit. Në
fakt është ndoshta më e rëndësishme. Në shkollë, fëmijët mësojnë fakte, por nuk
mësojnë asgjë për veten e tyre. Vetëm përmes mundësisë për të eksploruar dhe
zhvilluar potencialet e tyre, ata mësojnë se cilët janë, çfarë mund të bëjnë dhe çfarë
duan.” Dhe në të vërtetë, nëse Kristina dhe kolegët e saj kanë mësuar diçka për
të punuar në edukimin joformal të fëmijëve të rrezikuar nga shoqëria, është se
pasi ata ngjiten në skenë, mësojnë një këngë të re ose zbulojnë ndonjë talent,
ata fëmijë nuk janë më të njëjtët. Ata janë më të fortë, më të guximshëm dhe
mjaft të sigurt për të qenë ata që janë dhe si të tillë bëhen anëtarë të barabartë
të komunitetit. Me fjalë të tjera, shoqëria përmes projekteve të tilla në një farë
mënyre korrigjon mangësitë e saj sistematike dhe riforcon dhe integron grupet
e margjinalizuara. Nëse pyet njerëzit nga Projekti Lumturia, fandrejzingu këtu
luan një rol kyç: “Po, fandrejzingu është i rëndësishëm për shkak të donacioneve
dhe mbështetjes, për shkak të lirisë që ofron në lidhje me financimin e projekteve
dhe për shkak të mundësisë për të filluar një bisedë për çështje të rëndësishme duke
mbledhur. Megjithatë, është edhe një mënyrë që ne të punojmë në filantropi. Që
ne të gjithë të praktikojmë ndjeshmërinë dhe altruizmin përsëri dhe përsëri, derisa
t’i praktikojmë aq mirë, që filantropia t’u vijë nesër fëmijëve tanë si një reagim
krejtësisht i natyrshëm.” Ashtu si kushdo që i kushton ditë dhe muaj zotërimit të
një instrumenti, një ditë, melodia thjesht“i futet në gishta”.

30 |
“Orë e mësimit praktik”
Shpresa e Jetës, Prishtinë (Kosovë)
Është viti 1999 dhe lufta në Kosovë ka përfunduar, ndërsa ndërtimi i shoqërisë
civile ende nuk ka filluar. Një grup studentësh themelojnë një organizatë që
do të ofronte ndihmën urgjente dhe të nevojshme për të pambrojturit dhe
të varfërit, të cilët janë aq shumë sa sistemi nuk arrin të kujdeset për ta. Ata i
japin organizatës emrin “Shpresa e Jetës”, që në shqip do të thotë “Shpresa në
jetë”, në shenjë vendosmërie për ta kthyer atë shpresë në fytyrat e fëmijëve dhe
prindërve. Në vitet e para, puna e tyre u fokusua në mbledhjen dhe dhurimin e
nevojave elementare, si ushqime, veshmbathje, produkte higjienike dhe ilaçe,
me qëllim që me kalimin e kohës të riorientoheshin në edukimin e fëmijëve.
E pyetur pse arsimi, Bernardete Palucaj Lekaj, një nga themelueset e shoqatës
është përgjigjur: „Arsimi është një formë afatgjatë e dhënies. Donacionet urgjente,
sigurisht, do të jenë gjithmonë të nevojshme dhe domethënëse, por ndryshimet më
të thella kërkojnë që ne të shkojmë më tej se ato dhe të përpiqemi të ndryshojmë
diçka në mënyrë sistematike.“ Në fillim gjenin aleatë tek të njohurit dhe miqtë që
dhuronin mallra, rroba apo kohën e tyre përmes vullnetarizmit. Megjithatë, ata
shpejt e kuptuan se do t’u duhej të mësonin më shumë rreth fandrejzingut në
mënyrë që të kapnin vrullin dhe të zbatonin ide edhe më kërkuese.
Një ide e tillë lindi në vitin 2018 nga dëshira që 240 fëmijë, kryesisht nga familje
me të cilat organizata ka punuar tashmë, të jenë gati për të pritur fillimin e vitit të
ri shkollor. Me një dëshirë të madhe për të mësuar sa më shumë, ata aplikojnë në
Akademinë e Qëndrueshmërisë të organizuar nga Forumi për Iniciativa Qytetare.
Për programin dhe trajnimet Bernardeta thotë: „Atëherë e kuptuam se ka shumë
mënyra të ndryshme për të mbledhur para. Mund të organizoni një ngjarje, të
shkoni derë më derë, të përfshini të famshëm, të përfitoni nga rrjetet sociale… Ka
mënyra të panumërta, triku është të zgjidhni atë që është më e mira për qëllimin tuaj
dhe komunitetin tuaj.“ Mënyra më e mirë për ta, rezulton, ishte të kontaktonin
kompanitë dhe qytetarët vendas. Ata bënë një listë të gjatë të donatorëve të
mundshëm dhe vendosën të shkonin me radhë, derë më derë. Çdo pronari,
drejtori dhe menaxheri të kompanisë që mori pak kohë për t’i dëgjuar ata, i thanë
se çfarë mund të nënkuptojë aksesi në arsim dhe mbështetja e komunitetit për
fëmijët nga kufijtë. Ajo histori, siç thonë, është përsëritur mbi pesëdhjetë herë, në
po aq kompani. „Ne nuk ishim dembelë sepse kuptuam se fandrejzingu është në fakt
një mënyrë për të përfshirë komunitetin në zgjidhjen e shqetësimeve të përbashkëta.
Nuk është vetëm një teknikë e mbledhjes së parave, por edhe një mënyrë që qytetarët
dhe kompanitë të mësojnë se si jetojnë bashkëqytetarët e tyre, çfarë po ndodh në
Prishtinë, sa nuk mjafton mbështetja sistematike për shtresat vulnerabël dhe sa e
rëndësishme është për ta që të përfshihen edhe ata“, shton Bernardete.
Kur mendoni se si të filloni të mblidhni para,
filloni nga fundi. Qëllimi do t’ju caktojë edhe
mesazhin, edhe kanalet, edhe audiencën.
Edhe pse ata mblodhën një shumë pothuajse të synuar përmes donacioneve
të korporatave, ata nuk u ndalën me kaq. Ata vendosën t’i drejtoheshin një
grupi tjetër të rëndësishëm donatorësh të mundshëm: prindërve. Për këtë ata
organizuan një event gjithëditor në sheshin kryesor të Prishtinës, me aktivitete
të shumta për më të rinjtë. Fëmijët luanin, pikturonin, vizatonin, lexonin,
këndonin dhe ishin thjesht fëmijë dhe ishte pakujdesia e tyre që i nxiti prindërit
të imagjinonin sesi fëmijët që rastësisht kanë një fëmijëri të mbushur me
shqetësime. Në fund të ditës, kutia e dhurimeve vullnetare ishte plot. Menjëherë
pasi mblodhën shumën e synuar, Forumi për Iniciativa Qytetare dyfishoi paratë
e tyre, duke u mundësuar kështu 240 fëmijëve nga grupet e pakicave etnike dhe
familjet e varfra që të marrin pajisjet e nevojshme shkollore, tekste shkollore dhe

| 31
një shans të barabartë për arsimim. „Mbledhja e fondeve në komunitet ishte diçka
krejtësisht e re për ne si organizatë dhe doli të ishte e nevojshme. Edhe kur financohesh
nga një projekt, si ne, gjatë punës gjithmonë imponohet diçka gjatë rrugës, ndonjë
ide apo nevojë e re, të cilën projekti nuk e mbulon dot. Kjo është arsyeja pse është e
rëndësishme të dini se si të nxitni komunitetin edhe për reagime të tilla spontane.“,
kujton Bernardete.
Sot ata fandrejzingut të tyre të parë u gjejnë të meta të panumërta, duke vënë
në dukje se duhet të kishin një fushatë më të madhe, për t’u promovuar më mirë
në rrjetet sociale, për të përfshirë personazhe të famshëm apo për t’u drejtuar
ekskluzivisht kompanive më të mëdha. Por, si gjithmonë kur mësoni një aftësi të
re, çdo gabim është në fakt një mësim. Dhe disa mësime nxirren, jo aq në shkolla,
as në trajnime, por mes njerëzve.
1. Mos harroni se po kërkoni ndihmë, por gjithashtu po u
jepni njerëzve mundësinë për të bërë diçka të mirë. Kjo nuk
është një gjë e vogël, sepse ne të gjithë, në fund të fundit, jemi
mirënjohës dhe të lumtur që kemi ndihmuar dikë.
2. Njerëzit duhet të dinë për ju edhe para se t’u kërkoni
atyre donacione. Ata do të jenë më të gatshëm t’jua japin atë
nëse janë tashmë të njohur me punën tuaj sesa nëse ju shohin
për herë të parë. Nëse jeni tashmë i pranishëm në komunitet,
mos hezitoni të kontaktoni shokët dhe njohësit e punës tuaj.
3. Jini të qartë dhe të komunikueshëm në kanalet tuaja.
Lejoni të gjithë të zbulojnë lehtësisht dhe menjëherë se çfarë
bëni dhe si mund t’ju mbështesin.

32 |
“Një udhëtim i gjatë me tre hapa”
Nesër është ditë e re, Velika Kladusha (Bosnjë dhe Hercegovinë)
„Një nga ilaçet më të mira kundër sëmundjes është të kesh shoqëri. Të jesh me njerëz
që kanë kaluar të njëjtën gjë. Të ndash frikën dhe ankthin me dikë që ju kupton.“
Kështu e përshkruan një nga “heroinat e famshme të Kladushës” rëndësinë e
shoqatës “Nesër është ditë e re” në jetën e secilit që përballet me diagnozën e
një sëmundje malinje në këtë qytet. Fatkeqësisht, të tillë ka shumë. Edhe pse
Kladusha e Madhe (Velika Kladusha), ndryshe nga emri, është një vend i vogël
me afro shtatë mijë banorë, sipas të dhënave të Qendrës Shëndetësore lokale,
në të janë rreth 250 të sëmurë me kancer. Njëri prej tyre ishte bashkëshorti
i Nasija Xhihanoviq, themelueses së kësaj shoqate. Pas një lufte të vështirë
që përfundoi me vdekjen e tij në vitin 2016, Nasija vendosi të bënte gjithçka
që kishte në dorë që askush në Velika Kladusha të mos ta kalojë vetëm një
përvojë të tillë. Nuk mjafton të thuhet se ajo ia doli: sot shoqata mbledh mbi
400 persona, kryesisht gra, dhe pas vetes ka aksione të shumta humanitare,
ligjërata profesionale dhe – jo më pak e rëndësishme – shumë ditë të kaluara
në biseda, shoqërim dhe të qeshur.
„Shoqatën e emërtuam sipas vargut të Done Ares, ‘Nesër është ditë e re/dhe e dobët,
jam më e fortë’. Ne donim t’u thonim të gjithëve që po përjetojnë çdo formë të
kësaj sëmundjeje të egër se nuk duhet të dorëzohen kurrë, bile edhe në momentet
më të vështira. Të mos kenë frikë nga lufta e gjatë dhe e pasigurt që i pret, por të
luftojnë betejë pas beteje, ditë pas dite dhe krah për krah me ne. “, thotë Nasija. Kjo
mbështetje e përditshme ishte shtylla kryesore e projektit “Jeta ime nuk është
kancer”, me të cilin aplikuan për programin e Akademisë së Qëndrueshmërisë
në vitin 2019, organizuar nga Fondacioni Mozaik. Qëllimi ishte i thjeshtë:
grumbullimi i fondeve që do të përfshijnë këshillim psikologjik, leksione për
zakone të shëndetshme të jetesës dhe punëtori dekupazhi në aktivitetet e
përhershme të shoqatës. E pyetur pse i kanë zgjedhur këto tre artikuj, Nasija
thotë: „Edukimi është i rëndësishëm si për parandalimin ashtu edhe për shërimin,
mbështetja psikologjike është çelësi për fuqizim, ndërsa kreativiteti është gjithashtu
një lloj terapie. Dekupazhin na e mësoi një anëtare, dhe kjo na solli të gjithëve jo
vetëm argëtim dhe një ndjenjë dobie, por me kalimin e kohës, një burim shtesë të
ardhurash për mjekim.“ Edhe para Akademisë së Qëndrueshmërisë, mbledhja
e fondeve në komunitet nuk ishte aspak e huaj për ta. Përkundrazi, që nga
themelimi i saj, ata kanë mbledhur para për të ndihmuar të sëmurët, si dhe për
vetë punën, përmes donacioneve përmes rrjeteve sociale, aksioneve në rrugë,
por edhe në kontakt të drejtpërdrejtë me kompanitë dhe vetëqeverisjen lokale.
Gjatë viteve, i gjithë kantoni ka dëgjuar për këto gra të gëzuara dhe luftarake
dhe ka pasur mundësinë të shohë vetë përpjekjet e tyre. Prandaj, kur erdhi
radha e Akademisë, ato nuk patën asnjë dyshim se si ta zbatonin këtë ide. U
nisën në një rrugë të shkelur më parë.
Hapi i parë: të përhapet fjala për veprimin. „Sigurisht që nuk ka asnjë person
në Velika Kladushë që të mos dëgjojë radion tonë lokale. Fatmirësisht, kemi një
bashkëpunim të shkëlqyer me ta. Ata gjithmonë duan të na transferojnë ftesat
dhe shumë shpesh mjafton të shkruajmë një llogari xhiro në një copë letër dhe për
çfarë mblidhen paratë, që ata ta lexojnë dhe njerëzit përgjigjen.“ Kështu ishte edhe
tani: ata transmetuan një mesazh të thjeshtë se ata mund ta arrijnë qëllimin
vetëm me një përpjekje të përbashkët dhe se, prandaj, edhe dhurimi më i vogël
mund të thotë shumë. Thirrja e tyre shpejt dha rezultate dhe pagesat e para
filluan të mbërrinin.
Hapi i dytë pasoi: të kontaktohen kompanitë. Ato kontaktuan Shoqatën e
Biznesmenëve dhe përmes tyre, të gjitha kompanive anëtare, u dërguan një
email me kërkesë për donacion. Shumica e biznesmenëve e kanë mbështetur
Të jesh dikush i dikujt diku, pa asnjë arsye, është i
gjithë kuptimi i jetës për mua.

punën e tyre më parë dhe kanë ndjerë nevojën të bëjnë të njëjtën gjë tani.
Prandaj, nuk është për t’u habitur që shumë prej tyre iu përgjigjën e-mail-it me
pagesë direkte në të njëjtën ditë, dhe që në analizë përfundimtare, shumica e
mjeteve u grumbulluan përmes donacioneve të korporatave.
U mbeti edhe pak deri në shumën e synuar dhe një hap tjetër, i fundit: të dalin
mes botës dhe të ndajnë diçka të bukur me të. Shoqata “Nesër është ditë e re”
ishte dhe mbetet e njohur për Kolaçijadën, aksionet humanitare të grumbullimit
të parave përmes shitjes së ëmbëlsirave të preferuara. Kështu, në atë prill me
diell, banorët e Velika Kladushës mundën të ëmbëlsohen me pite, krepa,
ëmbëlsira, bakllava, urmashicë e ëmbëlsira të tjera dhe njëkohësisht të lënë një
donacion për punën e mëtejshme të shoqatës. Fakti që një simpatizant i punësoi
si një shërbim katering për aktivitetin e tij të biznesit flet shumë për faktin se
ata fituan plotësisht zemrat dhe shijet e gustatorëve.
Këta tre hapa i mjaftuan shoqatës për të mbledhur fonde, të cilat Fondacioni
Mozaik shumë shpejt i dyfishoi. Nga paratë në dispozicion, ato blenë lëndë
të parë për dekupazh, organizuan rreth dhjetë leksione shumë të ndjekura
me temën e të ushqyerit, dëmin e duhanit dhe parandalimin e kancerit, por
gjithashtu hapën një qendër këshillimi psikologjik. Ky projekt u mundësoi atyre
që nga dita në ditë të ishin aty për njëri-tjetrin. Sot, për disa të huaj, historia e
tyre mund të duket shumë e thjeshtë për të qenë e mundur, por është e vërtetë
që këta tre hapa mund të kishin ardhur vetëm në fund të një udhëtimi mijëra
miljesh. Me fjalë të tjera, u deshën vite që këto para të mblidheshin në më pak
se një muaj e gjysmë. Pikërisht për këtë flet Nasija duke e mbyllur rrëfimin e saj:
„Sekreti i suksesit tonë është te besimi. Ne kurrë nuk kemi ndërhyrë në politikë, nuk
kemi gënjyer askënd, nuk kemi zhgënjyer askënd. Njerëzit kanë parë vazhdimisht se
ne po bëjmë shumë dhe po bëjmë një gjë të rëndësishme. Është e vërtetë që njerëzit
në këtë zonë mund të mos ju hapin derën lehtë, por pasi binden se mund t’ju besojnë,
i lënë gjithmonë të paktën të hapura pak.“
1. Mos harroni: komuniteti i sheh të gjithë përdoruesit si
përfaqësues të shoqatës. Nëse jeni vërtet i rëndësishëm për
anëtarët tuaj në jetë, ata do të flasin vetë për këtë dhe kështu do
të përhapin zërin e mirë.
2. Punoni në mënyrë transparente. Ndani me publikun se
çfarë keni bërë me çdo donacion që keni marrë.
3. Gjeni kanalin më të rëndësishëm të komunikimit në
komunitetin tuaj. Pasi ta zbuloni, shfrytëzojeni sa më shumë. Në
rastin tonë, ishte radio lokale.

Shenjë se mundet

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Shenjë se mundet

Similar to Shenjë se mundet (20)

More from Catalyst Balkans

More from Catalyst Balkans (20)

Shenjë se mundet