Nieuwe F-gassenverordening beperkt synthetische koudemiddelen. Duurzame technieken aan zet, zoals water als transportdrager van thermische energie.

1. © Colt International
F-gassenverordening: natuurlijke koudemiddelen hebben de
toekomst
Wist u dat we wereldwijd jaarlijks zo’n 80 a 90
Megaton koudemiddel uitstoten? En dat de
afbraak van synthetische koudemiddelen meer
dan 1000 jaar duurt? Dat daarom de Europese
Unie de nieuwe F-gassenverordening heeft
opgesteld en dat de nieuwste versie per 1 januari
2015 van toepassing is? De nieuwe regelgeving
geldt voor alle koudemiddelen die onder de
noemer gefluoreerde broeikasgassen (HFK’s)
vallen en is vooral gericht op het verminderen
van HFK-lekkage en het afbouwen van het op de
markt brengen van koudemiddelen met een hoge
GWP (Global Warming Potential) -waarde. Veel
klimaatinstallaties maken nog gebruik van deze
koudemiddelen. De restricties die Europa oplegt,
dagen de markt echter uit om nieuwe duurzame
technieken te omarmen.
Global Warming Potential (GWP)
Het broeikaseffect. We kennen de term allemaal. Maar wat houdt het in? Het broeikaseffect wordt
veroorzaakt door broeikasgassen. Dit zijn gassen die een bijdrage leveren aan de opwarming van de
aarde. Bekend is de bijdrage van CO2, het broeikasgas dat vrijkomt bij de verbranding van fossiele
brandstoffen. Die bijdrage is gesteld op 1. De bijdrage van andere gassen aan het broeikaseffect
drukken we uit in een equivalent, een vergelijkbare hoeveelheid, CO2. Dit is het Global Warming
Potential (GWP in kg CO2/kg gas). Koudemiddelen die toegepast worden in klimaatinstallaties hebben
verschillende GWP-waarden. Zo kennen synthetische koudemiddelen zoals R134a, R407c en R410A
een hoge GWP waarde (variërend van 1300 tot 1900) en hebben daarmee een sterk broeikaseffect.
De nieuwe verordening moet er voor zorgen dat geleidelijk minder HFK’s op de markt gebracht
worden. Van 100% in 2015 tot 21% in 2030. Een van de extra maatregelen is een bijvulverbod op
koudemiddelen met een GWP-waarde die hoger is dan 2500 (bijvoorbeeld R404A en R507A). Andere
beperkende maatregelen houden in dat nieuwe installaties te maken krijgen met een aantal verboden,
er wordt een quotasysteem ingevoerd en HFK’s zijn in de toekomst niet meer onbeperkt leverbaar.
Alternatieven zijn de natuurlijke koudemiddelen.

2. © Colt International
Water, lucht en ook andere natuurlijke koudemiddelen zoals ammoniak en propaan dragen niet of
vrijwel niet bij aan het broeikaseffect. Het lijkt daarom logisch dat het toepassen van natuurlijke
koudemiddelen in klimaatinstallaties de voorkeur verdient. Hierbij moet wel rekening gehouden
worden dat sommige natuurlijke middelen - in beperkte mate- veiligheidsrisico’s kennen. Deze liggen
vooral op het gebied van brandbaarheid, explosiviteit en giftigheid. Samen met de F-gassen
verordening komen er dan ook nieuwe normen (NEN 7600 en 7601) voor het gebruik van natuurlijke
koudemiddelen binnen gebouwen.
Lekcontroles
De praktijk leert ons helaas dat iedere installatie, hoe klein ook, wel lekt. Tijdens het gebruik of na het
afdanken. Hoe groter en mobieler installaties zijn en hoe meer verbindingen en hoe hoger de druk van
een installatie, hoe groter het aantal lekkages is. In het verleden werd het aantal lekcontroles
uitgevoerd op basis van de koudemiddelinhoud per kg van de installatie. Vanaf 1 januari verandert dit
en is de frequentie afhankelijk van de inhoud in CO 2 equivalenten. Voor ieder koudemiddel is dit dus
anders. Globaal kan gesteld worden dat in de nieuwe regeling bij 5-50 ton CO2 equivalent 1 x per jaar
lekcontrole uitgevoerd moet worden. Bij 50- 500 ton CO2 equivalent is dat 1 x per 6 maanden
eveneens bij meer dan 500 ton maar daarbij is automatische lekdetectie verplicht. Voor installaties
voorzien van lekdetectie kan de frequentie gehalveerd worden, maar het lekdetectiesysteem moet
ieder jaar gecontroleerd worden.
Het duurzame alternatief: water
Voor toepassing in klimaatinstallaties zijn passende alternatieven beschikbaar die bovendien
energiezuinig zijn. Bijvoorbeeld installaties die gebruik maken van duurzame energiebronnen zoals
bodemwarmte, restwarmte uit de industrie, warmteopslag in pcm’s of het gebruik van een open bron
of vijver. Of hybride systemen waarbij de uitwisseling van verschillende bronnen voor het meest
efficiënte energieverbruik zorgt of de energiebuffering extra energiebesparing oplevert. Allemaal
duurzame technieken die steeds meer terrein winnen. Toch wordt een van de meest duurzame en
meest efficiënte technieken nog relatief weinig toegepast: water als koudemiddel. In de praktijk
gebruiken we water wel om energie in op te slaan (getijden, stuwdammen, WKO, open bronnen etc.).
Water heeft echter de hoogste soortelijke warmte van alle gangbare stoffen en kan per volume
eenheid veel energie opnemen. Water is dus niet alleen geschikt voor energieopslag maar ook een
ideaal medium om energie mee te verplaatsen. Water is natuurlijk, veilig, goedkoop, beschikbaar en
beheersbaar. Zeker met de nieuwe F-gassenverordening in het verschiet lijkt er voor water een
toekomst weggelegd als dé transportdrager van thermische energie.

3. © Colt International
Meer weten over water als energiedrager? Download hieronder het artikel uit het Duurzaam Gebouwd
Magazine, maart 2014.
Tekst: Gertie Arts