1. PROJEKT
TEMA :GJENET DHE SEMUNDJET
GJENETIKE
LENDA:BIOLOGJI
KLASA:X-K
PUNOI:ANXHELA GJINI
PRANOI:MIRELA
2.
3.
4. Gjenetika moderne filloi me punën e Gregor Mendelit, i cili formuloi bazën e
koncepteve të trashëgimisë. Valter Sutoni parashtroi që kromozomet ishin
pjesë e faktorëve trashëgimore të Mendelit. Gjenetika është një shkencë që
nuk ka më shumë se 100 vjet që i ka nisjet e veta po edhe pse kaq e re ka zëne
një vend mjaft të rendësishëm në jetën tonë të përditshme duke filluar që nga
ana mjekësore si p.sh. terapitë e sëmundjeve të ndryshme e deri të përdorimi i
gjenetikës në raste të ndryshme kriminalistike. Ta marrësh hollë hollë
gjenetika është një shkencë mikroskopike sepse merret pak a shumë me
materialin që ndodhet në bërthamat e qelizave përmasat e të cilave shkojnë në
të dhjetrat e micronit (10^-7). Secili nga në e ka dëgjuar se në bërthamat e
qelizave ka material gjenetik i cili kryen funksione të shumta në trupin e
njeriut.
5. Qeliza është njësia thelbësore, funksionale,ndërtimore dhe strukturale e të gjitha
organizmave të gjalla ; është njësia më e vogël mbartëse e jetës. Ky përkufizim
u formulua nga Robert Huk, shkencëtar i njohur anglez, i cili ishte i pari që
vëzhgoi ekzistencën e qelizës në vitin 1665. Vetë fjala qelizë vjen
nga latinishtja, cellula, që do të thotë "dhomë e vogël".
Organizmat ndahen në njëqelizore, si për shembull bakteret, që përbëhen nga
një qelizë e vetme, dhe shumëqelizore, si, psh, njerëzit, ku shumë qeliza
bashkëveprojnë si një njësi funksionale.Madhësia e qelizave zakonisht varion
nga 1 deri në 30 mikrometër. Por ka edhe raste të veçanta si, psh, veza e strucit,
madhësia e së cilës shkon deri në 7 centimetra. Qeliza më e madhe e njeriut
është, gjithashtu, veza - madhësia e së cilës shkon nga 110 në 140 mikrometra
dhe e cila mund të vëzhgohet edhe me sy të lirë. Si rregull, qelizat shtazore janë
më të vogla se sa ato bimore. Pesha e një qelize llogaritet rreth 1 nanogram.
6. Qelizat në organizëm ndahen në Qeliza Prokariote (pa-organele qelizore)
dhe Qeliza Eukariote (me oraganele).
Qelizat Prokariote : Janë qeliza që gjinden në forma te veçanta. Kane
membrane qelizore, mirëpo organelet mungojnë. Ndër me te qelizat
prokariote me te shpeshta janë Bakteret.
Qelizat Eukariote : Janë qeliza që përmbajnë strukture komplete
mbrenda membranës qelizore, për dallim nga Prokariotet, qelizat eukariote
përmbajnë membranën qelizore që mban me vete materialin gjenetik.
Organelet qelizore me te shpeshta që gjinden mrenda membranës
janë : Mitokondritë, Kloroplastet dhe Aparati i Golgjit. Mirëpo kemi edhe
shume organele te tjera që kanë funksione te ndryshme, ato
janë : Ribozome, Lizozome, Rrjeti endoplazmatik etj.
7. Gregor Mendel ishte biolog dhe një
prift austriak. Më 1856 filloi duke punuar me
kryqëzimin disa bizeleve qe i kishte mbjellur
ne kopshtin e manastirit. Ai i përmblodhi
këto eksperimente ne tre ligje, qe sot njihen
me emrin Ligjet e Mendelit. Babai i
shkencës, siç quhet ndryshe Mendeli
(Johann Gragor Mendel) lindi në Heizendorf
më 22 korrik 1822. Babai ishte një veteran
lufte, ndërsa e ëma ishte e bija e një
kopshtari. Familja e Mendelit jetonte duke
punuar një ngaster toke. Fëmijrinë e tij
Mendeli e kaloi në varfëri. Nga familja e tij ai
arriti te marre njohuri te mira mbi mbjelljen e
frutave, gjë qe e lidhi atë edhe me profesore
qe e edukuan Mendelin ne drejtimin
shkencor. Me 1843 Mendel futet ne
manastirin agustian Konigskloster afër
Bërnos. Ne manastir ai mbajti edhe emrin
Gregor.
8.
9. LENDET KIMIKE
Në aeroportin e Tiranës ulen dhe
ngrihen mesatarisht 50 avionë në ditë.
Duke mos përmendur edhe avionët, të
cilët kalojnë transit në territorin shqiptar,
ky numër bëhet edhe më i madh.Deri më
sot askush nuk ka folur për rrezikun që
kanë gazrat e këtyre avionëve dhe
ndikimin që kanë ato në organizmin e
njeriut dhe në mjedis.Ato që shpesh i
konsiderojmë si ré të zakonshme, në të
vërtetë janë lëndë, të cilat rrezikojnë
drejtpërdrejt shëndetin tonë. Elvis Çela,
specialist mjedisi tregon se vijat e bardha
nuk kanë marrë vëmendjen e duhur nga
organizatat dhe shoqatat ambientaliste
në Shqipëri. Dezinformimi dhe fenomeni i
panjohur e kanë anashkaluar këtë pjesë.
10. VIJAT E BARDHA QË SHOHIM ÇDO DITË NË QIELL GJATË
FLUTURIMIT TË AVIONËVE DHE I KONSIDEROJMË SI RÉ TË
ZAKONSHME ÇFARË JANË NË TË VËRTETË?
Nga anglishtja vija e bardhë quhet “Chemtrail” dhe është një masë e lëngshme
ose e gaztë, e cila formohet nga një lëvizje e fortë e avionëve në një boshllëk
ajri. Ajo formohet nga trashja e avujve të ujit të prodhuar nga djegia e
karburantit të prodhuar, në kushtet e një lagështie relative më të madhe ose të
barabartë me 70 për qind, temperaturë më të ulët se -40ºC dhe në një lartësi
mbi 8000 metra. “Vijat e bardha” janë ndotës të vazhdueshëm edhe pas
emetimit nga avionët. Kontribut më të madh në prodhimin e tyre (emetimeve të
ndotësve) japin avionët luftarakë. Megjithatë, për shkak të numrit të madh të
lëvizshmërisë së avionëve civilë dhe tregtarë në ditët e sotme ata paraqesin të
njëjtin kontribut në prodhimin e sasisë së ndotësve, pavarësisht shkallës së tyre
më të vogël të emetimit.
11. JA SËMUNDJET QË SHKAKTOHEN NGA
GAZRAT E AVIONËVE
Gazrat që lëshojnë aeroplanët gjatë fluturimit të tyre përmbajnë elemente biologjike
dhe kimikate të dëmshme. Derdhja masive e helmeve të tyre në mjedis ndikon
drejtpërdrejtë në organizmin e njeriut, çka shkakton edhe sëmundje të ndryshme. Një
sindrom i shkaktuar nga gazrat e aeroplanëve, është sindromi Morgellons, një
sëmundje e tmerrshme që manifestohet nga fibrat sintetike të veshjeve drejt e në
lëkurë. Për insektet, viruset dhe parazitët krijohen kushte të favorshme dhe sëmundja
zhvillohet si rezultat i pickimit të tyre. Ato përmbajnë kimikate të dëmshme dhe
elemente biologjike. Analizat kimike të kryera kanë konfirmuar praninë e substancave
të mëposhtme: barium, alumin, bakër, titan, silic, litium, kobalt, dibromide etileni
(toksik i rrezikshmërisë së lartë). Janë identifikuar edhe patogjene Pseudomonas,
Fluorescens, Marcescens Serratia, Streptomyces, viruse etj. Derdhjet masive të
këtyre substancave në mjedis në shëndetin me sëmundje, të cilat përhapen në një
kohë të shkurtër. Një ndër sëmundjet më problematike është ajo e infeksionit të
lëkurës, e cila vjen si rezultat i kontaktit të drejpërdrejtë apo nëpërmjet kontaktit të
njeriut me insektet, viruset, parazitet, të prekur nga këto kimikate. Siç e thashë edhe
më lart vijat e bardha kanë përmbajtje të lartë të bariumit dhe aluminit të cilët ndikojnë
në mënyrë të drejtpërdrejtë edhe në sëmundjet e Parkinsonit dhe Alzheimerit (këto dy
sëmundje lidhen drjetpërsëdrejti me akumulimin e metaleve në tru).
12. Bariumi është një helm që sulmon kryesisht muskujt, duke përfshirë
edhe muskujt e zemrës. Ai është një ndër shkaqet kryesore për dridhje
atriale dhe infarkt kardiak te njeriu. Shumë forma të kancerit (të tilla si
Limfonoma) janë të lidhura me dibromide etileni. Ky është një insekticid i
ndaluar zyrtarisht në SHBA. Nëse absorbohet nga trupi i njeriut, mund të
shkaktojë dëmtimin e sistemit nervor, ënjtje dhe simptoma të tilla si
gulçim, ankth, kollë pulmonare. Është shumë irrituese për mukozën dhe
sistemin e frymëmarrjes. Në gazrat e avionëve përfshihen edhe
mikroorganizma si, Enterobacter Coli, Salmonela dhe Klebsiella, të cilat
janë përgjegjëse për pneumoninë. Këto baktere, të prodhuara nga
avionët, në vitin 1950 kanë shkaktuar vdekjen e disa njerëzve në San
Francisko. Sëmundje të tjera më pak serioze të shkaktuara nga gëlltitja
e kimikateve dhe elementeve biologjike të tyre janë; depresioni,
mjegullimi i trurit, kapsllëku, gripi, lodhja kronike, vështirësia në
përqendrim dhe amnezia.
13. STRUKTURA E QELIZES
Qeliza e një kafshë tipike, ku tregohen përbërësit nënqelizorë. Organelet : (1) bërthamëza (2)
bërthama (3) ribozomet (4) fshikëza (5) retikuli endoplazmatik (ER) (6) aparati i Golxhit (7)
Citoskeleti (8) ER (9) mitokondria (10) vakuola (11) citoplazma (12) lisozomet (13)
centriolat
14. C’JANE SEMUNDJET GJENETIKE?????
Semundjet e trasheguara, ose semundjet gjenetike, jane semundje qe
transmetohen nga njeri brez ne tjetrin. Semundjet gjenetike jane aktualisht
te pasherueshme, pasi shkenca akoma nuk eshte ne gjendje te korrigjoje
defektin, edhe pse ekzistojne kura per crregullime te renda te funksionimit
te organeve te njeriut, qe bejne te pamundur nje jetese normale dhe per
nje kohe te gjate. Ne ndryshim nga semundjet e tjera, semundjet gjenetike,
mbasi shtohen bartesit e fshehte te ketyre semundjeve dhe, per rrjedhoje,
rritet mundesia e lindjes se femijeve te semure.
15.
16. SHKAQET E SEMUNDJEVE
Shkaqet kryesore te semundjeve
gjenetike jane crregullimet qe ndodhin ne
strukturen e gjeneve, duke sjelle ne kete
menyre mosfunksionim te tyre. Ne baze
te vendndodhjes se alelit me te mete
percaktohet edhe emri i semundjes.
Mendohet se shfaqjen e semundjeve
gjenetike ndikojne edhe shume faktore te
tjere, ne kete rast te jashtem. Keto faktore
te tjere mund rrezatimet ndaj rrezeve te
demshme, ushqimet, stresi e shume
faktore te tjere.
21. Kemi te bejme me monozomi
te plote ose te pjesshme te
kromozomit X qe
karakterizohet nga
hipogonadizmi femeror.
Personat e tille kane trupin
dhe qafen e shkurter,krahrori
I gjere, vendosje e ulet e vijes
se flokeve,etj.
23. KURIOZITETE
Gjenet ndikojnë në aftësitë e të lexuarit dhe matematikës
Shkencetaret mendojne qe inteligjenca jone vjen duke u ulur
pasi ne nuk kemi me nevoje per te per te mbijetuar. Inteligjenca
dhe sjellja jone kerkon nje funksionim optimal te nje numri te
madh gjenesh, qe nga ana e saj kerkon nje presion te madh
evolucionar.
Tani, ne nje teori provokuese, nje ekip nga Stanford University
deklaron qe ne jemi duke humbur aftesite tona intelektuale dhe
emocionale per shkak se rrjeti i ngaterruar i gjeneve, qe i jep
fuqi trurit tone dhe eshte vecanerisht i prekshem nga mutacionet
– dhe keto mutacione nuk jane duke u zgjedhur me ne
shoqerine tone moderne pasi ne nuk kemi me nevoje per
inteligjencen tone per te mbijetuar.
24. ESE:JETA JONE ,FRYT I QELIZAVE NGA TE
CILAT JEMI BERE.
Qeliza eshte njesia baze strukturore dhe funksionale e te gjitha
gjallesasave.Ajo eshte njesia themlore e jetes.Qeliza nuk mund te
shihet me sy te lire.Cdo qelize mund t’a konsiderojmenjesine me te
vogel te jetes ,per sa kohe ajo kryen funksionet tipike te qenieve te
gjalla :veterregullimin ,kembimin e lendeve dhe te energjise me
mjedisin etj. Te gjitha format e jetes sot e kane prejardhjen nga
qelizat primitive te formuara mbi 3.5 miliarde vjet me pare .Qelizen e
zbuloi shkencetari anglez Robert Hook .Me pas me perparimin e e
mjeteve zmadhuese u zbulua me shume per te .Megjithese qelizat
ndryshojne shume nga njera-tjetra ato grupohen ne dy
lloje:prokariote dhe eukariote .U zbulua struktura e
qelizess,funksionet e organelave etj.Karakteristikat tona si :ngjyra e
syve,forma e fytyres etj ., varen nga mesazhi gjentik qe ndodhet ne
qelize.
