1. Faik Konica
Faik Konica,
Faik Konica, lindi më 15 mars të vitit 1876 në Konicë dhe vdiç më 14 dhjetor të vitit 1942 në
Uashington, ishte magjistër i artit dhe letërsisë, aktivist kombëtarë dhe shkrimtar shqiptar.
Rrjedh nga një familje e vjetër feudale. Mësimet e para i mori në vendlindje, në gjuhën turke,
arabe dhe greke. Mësoi në Shkodër, Kostatinopojë, Francë dhe SHBA.
Ishte bir i derës së famshme të bejlerëve të Konicës. Nga e ëma binte gjak me Ali Pashë
Tepelenën edhe pse vetë kurrë nuk e ka pohuar. Fliste frëngjishte të kulluar. Më vonë hyri në
liceun perandorak francez të Stambollit për të kryer pastaj shkollën e mesme në Francë. Ndoqi
studimet për filozofi në Dizhon dhe Paris ku u konvertua në besimin e krishterë katolik me emrin
Faik Domenik Konica.Shtysat kryesore që e nxitën këtë djalosh, pinjoll të një familjeje të shquar
myslimane, të pagëzohej si i krishterë, mendojmë se duhen kërkuar në formimin e tij kulturor e
shkencor në shkolla katolike, si dhe në përkushtimin atdhetar, në tolerancën fetare dhe në
intuitën e tij. Si 21 vjeçar nxori numrin e parë të revistës “Albania”, ndër revistat më të mira
shqiptare, që u botua deri më 1909 në Bruksel e Londër, me ndihmën e Austro-Hungarisë, e cila
nxiste lëvizjen kombëtare shqiptare për të penguar shtrirjen e sllavëve në Ballkan. Duket se
Faiku e shihte zgjedhën osmane si një tjetërsim të karakterit europian të popullit shqiptar,
Tërthorazi kuptohet se ai e lidhte procesin e çlirimit kombëtar nga zgjedha osmane edhe me një
proces katarsi të pjesës myslimane të popullit tonë, e cila duhej të pendohej për braktisjen që i
kishte bërë fesë së të parëve nën trysninë e rrethanave gjatë pushtuesit osman. Në
rikrishterizimin e shqiptarëve myslimanë ky rilindës shihte një nga faktorët kryesorë për forcimin
e unitetit kombëtar të kombit tonë. Më1912 u diplomua për letërsi në universitetin e Harvardit të
SHBA me medalje ari, ndërkohë që është cilësuar nga miqtë e tij si "biblioteka lëvizëse". Fitoi
disa konkurse,duke u nderuar me çmime për aftësitë e tij intelektuale jo të zakonta. Faik Konica
qysh i ri e lidhi jetën me veprën e tij dhe me lëvizjen kombëtare shqiptare.

2. Pasi botoi broshurën "Shqipëria dhe turqit" (1895) në Paris ai vendoset në Bruksel të (Belgjikës),
ku nxjerr revistën "Albania", kjo revistë politiko-kulturore dhe letrare u bë organi më i
rëndësishëm e më me autoritet i Rilindjes sonë. E botuar në gjuhën shqipe, frënge dhe pjesërisht
turke, si një enciklopedi e vërtetë, ajo propogandoi për vite me radhë 1897-1909 programin e
lëvizjes kombëtare shqiptare, historinë dhe kulturën e popullit tonë .Faiku në jetën e tij familjare
ishte i pa fat apo ndoshta edhe vetë ashtu e kishte zgjedhur. Ca thonë se kishte qenë i martuar me
një farë Sophie Annette Hygo me të cilin i kishte lindur një djalë me emrin Henrik.
Më 1909 Konica, si u mbyll revista "Albania" në Londër, i ftuar nga atdhetarët shkon në SHBA
ku drejton gazetën "Dielli" edhe më pas gazetën "Trumpeta e Krujës". Me themelimin e
Federatës "Vatra", më 1912 ai zgjidhet sekretar i përgjithshëm i saj. Faik Konica dhe Fan Noli
duke qenë udhëheqësit kryesor të lëvizjes kombëtare shqiptare në SHBA, do të shkojnë në
Londër për mbrojtjen e çështjes kombëtare në Konferencën e Ambasadorëve. Në kongresin
shqiptar të Triestes (1913), që u mblodh për të kundërshtuar copëtimin e Shqipërisë nga armiqtë
e saj, Konica u zgjodh kryetar. Nuk e duronte dot Ismail Qemalin, kryetarin e përkohshëm të
shtetit. Mbase edhe për inatin e tij, më 1913 e lë Vlorën dhe i bashkohet në Durrës forcave
të Esat Toptanit, që ndonëse e urrente e ndihmoi të formonte qeverinë e ndarë shqiptare. Mbretin
Zog herë e lavdëronte, herë e shante. Megjithatë, më shumë se sa ambasador i Zogut, ai ishte
ambasador i vendit të tij; dhe Zogun e respektonte si kryetar shteti por personalisht nuk e
vlerësonte. Polemizoi edhe me Fan Nolin, ku me raste e quajti edhe bolshevik dhe mbërriti deri
aty derisa sa i kërkoi departamentit amerikan që të mos lejohej më hyrja e atij komunisti në
SHBA, por nuk e humbi respektin për aftësitë e këtij të fundit. Noli do ta quante veten nxënës të
tij. “Mësova se në shkrimet e Konicës ne e kishim atë që na duhej: letërsinë e mirë shqipe”, thotë
Noli, i cili me këshillat e Konicës kishte përkthyer disa vepra nga Shekspiri.Gjatë Luftës së Parë
Botërore dhe më pas, ai zhvilloi veprimtari të dendur diplomatike në dobi të atdheut,
në Austri, Zvicër, Itali e gjetkë. Ishte delegat i “Vatrës” në Konferencën e Ambasadorëve në
Londër për krijimin e shtetit shqiptar. Në 1921 u kthye në SHBA, ku u zgjodh kryetar i Federatës
"Vatra", po ndërkaq në vitet '20 u lidh dhe ndikoi në lëvizjen demokratike që zhvillohej në
Shqipëri. Këtë do ta bënte nëpërmjet gazetës "Dielli" dhe "Shqiptari i Amerikës". Me dështimin
e Revolucionit Demokratik, me ardhjen e Ahmet Zogut në fuqi, Konica u emërua ministër

3. fuqiplotë i Shqipërisë në SHBA. Ministër i oborrit mbretëror në SHBA (përfaqësues
i Shqipërisë).Pas kësaj u shfuqizua nga Qeveria Amerikane ngaqë delegata e diplomacisë
shqiptare ishte zhytur në borxhe. Prish raportet përfundimisht me Ahmet Zogun, që i ristabilizon
më 1942 në verë për çështjen shqiptare nën okupacionin italian. Faiku vdiq në Uashington i
vetmuar, pranë të cilit gjendej një mikesh e tij zonja G. A. Graham nga e cila na ofrohen çastet e
fundit të jetës së Faik bej Konicës. Ja si i përshkruan z. Graham ato momente: “...Faik bej Konica
u përmend përsëri diku nga ora nëntë e pesëdhjetë. Më kërkoi dhe foli pak. Humbi në kllapi dhe
hera e fundit kur u përmend ishte më vonë. Kishte nevojë për një gotë ujë, por iu luta që të pres.
Ai sikur u pajtua dhe e ktheu kokën. Kjo ishte njëherazi edhe hera e fundit që bisedova me z.
Konica...”..Sistemi komunist për pesëdhjetë vjet e ndaloi kthimin e eshtrave të tij në tokën
shqiptare. Noli dhe Sejfulla Maleshova nuk mund të bënin asgjë. Më 4 mars 1946 Noli i
shkruante Lames që të ndikonte tek autoritetet shqiptare por ai nuk mundi të bënte gjë, atehere
Noli ndërhyri vet tek autoritetet shqiptare dhe fatkeqësisht, për arsye politike, nuk gjeti
mirëkuptim. Eshtrat e tij u kthyen në atdhe, në një ditë maji të vitit 1995 dhe u vendosën në
Parkun e Tiranës, pranë varreve të vëllezërve Frashëri. Kështu u plotësua amaneti i Konicës, të
anatemuarit, njeriut “që hodhi baltë mbi letërsinë shqiptare” , “shkrimtarit reaksionar”, sikurse u
quajt paturpësisht, i cili u letua nga letrat shqipe për motive politike. Në këtë turp morën pjesë
edhe shkrimtarët e kritikët letrarë, të cilët kurrë nuk do të kenë forcë, përmes kritereve estetike,
ta zhvendosin nga maja e kulturës shqiptare. Atje është i përgjithmonshëm. I veçanti, tekanjozi –
Faik Konica. Faik Konica është një nga personalitetet më në zë të kulturës dhe letërsisë
shqiptare.. Njeri me dituri të madhe, dhe dhunti artistike, mjeshtër i hollë i gjuhës shqipe, Konica
ka hyrë në historinë e kulturës sonë kombëtare jo vetëm si erudit e stilist i përkryer, por edhe si
shkrimtar me vlera të shquara ideoartistike.
Disa nga veprat me te njohura
Veprimtarinë e tij publicistike e letrare F.Konica e zhvilloi kryesisht në shtyp, në revistën
"Albania" ai botoi vjersha, proza poetike, skica, tregime, portrete, ese, artikuj të ndryshëm etj.
Përgatiti dhe përmbledhjen letrare "Kandili i kuq", por nuk mundi ta botojë. Në të vërtetë nga
Konica nuk kemi asnjë libër të botuar, me përjashtim të vëllimit me përralla të përkthyer "Nën
hijen e hurmave"(1924). Krijimtaria e tij ka mbetur e shpërndarë në shtypin e kohës dhe një pjesë
është e pa përfunduar. Prej tyre duhen veçuar si vepra të rëndësishme proza e gjatë satirike,
"Doktor Gjilpëra zbulon rrënjët e dramës së Mamurasit", cikli i tregimeve "Kater përralla nga
Zullulandi", udhëpërshkrimi "Shqipëria si m`u duk…". Ai la në dorëshkrim anglisht veprën
"Shqipëria - kopshti shkëmbor i Evropës jug-lindore" dhe ese të tjera, e cila u botua pas vdekjes.