6. Canlıda Organizasyon Düzeyleri
• Doku: aynı görev için özelleşmiş ve
yapıları genellikle benzer olan hücrelerin,
hücrelerarası sıvı ile bir araya gelmesiyle
oluşur.
• Kasılma yeteneğindeki hücreler Kas
dokusu
• Uyarı iletme yeteneğindeki hücreler
Sinir dokusu
7. • Hayvanlarda iş bölümü oldukça
karmaşıktır.
• Ör. bir işlevi yerine getirebilmek için
değişik dokular bir araya gelerek bir organ
oluşturur (Organ)
• Kalp 4 çeşit dokudan oluşmuştur.
8. • Organ Sistemleri: bir veya birkaç organın
belli bir ilişki için fiziksel ve kimyasal
işbirliği kurması ile oluşur.
9. Hücreler Arası İlişki
• Hücre-Canlı kalmak için besin alır, metabolize
eder, artık maddeleri uzaklaştırır.
• Sıvı bir ortam
• Tek hücreli canlı veya doku hücreleri
• İnsan vücudunda trilyonlarca hücre bulunur
• Tümünün beslenmesi ve atıkların boşaltılması
için insan vücudunda 15 lt kadar hücrelerarası
sıvı bulunur. (interselüler sıvı).
10. Hücrelerarası sıvı
1. İnterstisyal sıvı
2. Plazma Kanın sıvı kısmı
Omurgalı bir hayvan yaşadığı müddetçe
kan ile interstisyal sıvı arasında madde
alışverişi olur.
11. • Hücreler arası sıvı ve stoplazma arasında
devamlı temas vardır
• Sıvıdaki değişikler hücreyi doğrudan etkiler
• Hücrelerarası sıvı K+, Ca+2,diğer minerallerin
yoğunluğu önemli
• Uygun değilse canlı yaşamını kaybeder
• Bu durum öncelikle doku düzeyinde önemlidir.
12. HAYVANSAL DOKULAR
1.
a)
b)
c)
Epitel Doku
Örtü Epiteli
Bez Epiteli
Duyu Epiteli
2. Bağ Doku
a)
Öz Bağ Doku
b)
Destek Doku
c)
Kan Dokusu
3. Kas Doku
a)
Düz Kas
b)
İskelet Kası
c)
Kalp Kası
4. Sinir Doku
13. EPİTEL DOKU
• Her 3 embriyonik tabakadan kök alır
• Deri epiteli Ektoderm
• Böbrek ve üreme organlarındaki epitel
Mezoderm
• Akciğer, İdrar Kesesi ve Sindirim Sistemindeki
Epitel Endoderm orijinli
14. • Ayrıca mezoderm orijinli bazı örtüler var
• Seröz boşlukları döşeyen epitel-mezotelium
• Kan damarlarının içini döşeyen epitel-endotelium
• Vücut seröz boşlukları, plevra boşluğu, periton
boşluğu ve perikart boşluğudur.
17. A) Örtü Epiteli
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tek veya çok katlı olabilir
Vücudun dış yüzeyi,
Vücut içi boşluklar
Kan damarlarının içi
Fibröz bir tabaka olan bazal lamina üzerine
sıkıca ve yanyana dizilmişlerdir
Hücreler arası sıvı çok az
Epitel dokuyu diğer dokulardan ayırır
Bazal yüz, apikal yüz
Kan damarı bulunmaz
Kan damarlarınca zengin bağ dokudan
besinler bazal laminadan epitel hücreleri arası
sıvıya ordan da hücrelere geçer
18. A. Örtü Epiteli
a) Tek katlı epitel
-Yassı epitel
-Kubik epitel
-Prizmatik epitel
19. YASSI EPİTEL
• Hücreler ince ve yassı-nükleus hücreye uygun biçimde
yassılaşmıştır
• Tek sıra halinde
•
•
•
•
Akciğer alveollerinde
Kılcal damar duvarlarında
Kan ve lenf damarlarının iç örtüsü (endotel)
Seröz örtüler (mezotel) tek katlı yassı epiteldir
20. KUBİK EPİTEL
• Hücrelerin boyutları az çok eşit-kubik
• Nükleus merkezde-yuvarlak ve büyük
•
•
•
•
Omurgasız hayvanların derisi (epidermis)
Omurgalılarda salgı bezlerinin duvarı
Böbrek ve sidik kanallarının iç yüzü
Ovaryumun üzeri kubik epitel ile örtülüdür
21. PRİZMATİK EPİTEL
• Hücreler prizmatik veya silindirik
• Nükleus uzun
• Omurgalılarda solunum yolları, mide, barsak ve döl yatağının iç
yüzünü örter.
• Sindirim kanalının hem iç yüzünü örter hem de su ile besin emilimini
sağlar
• Solunum yollarındaki prizmatik epitelin apikal yüzeyi sillerle örtülüsilli epitel
• Ritmik hareket-toz ve yabancı maddelerin mukus ve balgam ile
birlikte gırtlağa sürüklenerek dışarı atılmasını sağlar
• Yumurta kanalının iç yüzü-silli- yumurtanın ilerlemesini sağlar.
22. A.
Örtü Epiteli
b) Çok katlı epitel
-Omurgalı derisinin
epidermisinde bulunur.
-Yassı h’ler dış ortamla
temas halindedir.
-Stoplazma azalır, yıpranır
ve dökülür
-Keratin mad. Birikir-ölümü
hızlandırır.
23. • Epitel hücreleri tonofibril denen uzantılar ile birbirine
bağlanır.
• Ölüme yaklaşan hücrelerde bu bağlar zayıflar ve kopar
• Hücreler pul pul dökülür.
• Keratinleşmeye tonofibrillerde katılırsa hücreler birbirine
sıkıcı bağlandığından kıli boynuz, tırnak ve pul gibi
epidermal yapılar oluşur.
• Anal mukoza ve bazı bezlerin boşaltım kanallarında
görülür.
24. A. Örtü Epiteli
c) Çok katlı değişken epitel
•
•
•
•
•
Bulunduğu organın kasılma ve gevşeme
hareketleri ile şekli mekanik olarak değişebilen
epitel türüdür.
İdrar kesesi
İdrar boşalırken-kama veya şemsiye
Kese dolarsa yassılaşır
Boşaltım kanallarının diğer kısımlarında da
bulunur.
25. B) Bez Epiteli
• Bazı salgı maddelerinin üretimini (sekresyon) ve
boşaltımını (ekskresyon) yüklenen hücreler.
• Çoğunlukla basit kubik ve basit prizmatik epitel
hücrelerinin farklılaşması ile meydana gelmişlerdir.
• Deri ve sind. kanalındaki salgı epiteli mukus ve sindirim
salgıları (enzim) için özelleşmiştir.
26. Mukus Salgısının Organizmadaki Önemi :
• Ağızda mekanik sindirimle oluşan partiküllerin yapışıp
lokma haline gelmesi.
• Yüzeyin kayganlaşması.
• Yüzey neminin korunması.
• Sindirim kanalı iç yüzeyinin enzimatik etkilerden
korunması.
• Solunum kanalında hava ile giden partiküllerin sillere
yapışması.
• Solucan ve kurbağada deri solunumunun
gerçekleştirilmesi
27. •
•
1.
2.
3.
4.
Örtü epiteli ile ilişkisini kesmiş olan salgı
bezleri tek veya çok hücreli olabilir.
Salgı bezleri
Hücre sayısı
Hücre şekli
Salgının kimyasal yapısı
Salgının boşaltım şekli’ne göre sınıflandırılır.
28. • Mukus bezi, toprak solucanının derisinde
tek hücreli (goblet h) iken kurbağa
derisinde çok hücreli bir kese şeklindedir.
30. • Salgı bezlerinin bir kısmı salgısını boşalttıktan
sonra parçalanır, yok olur (balık epidermisindeki
mukus hücreleri)
• Bir kısmı salgılama faaliyetlerini devamlı
sürdürür (yağ ve ter bezleri)
31. Bezler, Salgısını Boşalttıkları Yere Göre;
• Endokrin Bezler: Boşaltım kanalı olmadığından
salgılarını doğrudan kana veren bezlerdir.
Hipofiz, epifiz, tiroid, paratiroid, adrenal bez, timus,
pankreas, üreme organlarının salgı bezleri
• Ekzokrin Bezler: Salgılarını bir kanal ile veya doğrudan
doğruya bezden dışarıya veya vücut dışına boşaltan
bezlerdir.
Ter, yağ, süt, tükrük, sindirim, göz yaşı bezleri gibi
32. C) Duyu Epiteli
• Bazı duyuları aalacak şekilde farklılaşmış olan
epitel hücrelerine duyu epiteli denir.
• Duyu epiteli sinir h’lerine yardımcı olur.Ör. Göz
• Duyu epiteli işitme, denge, tatma, koklama ve
dokunma organlarında bulunur.
33. Duyu epitelinde üç çeşit hücre bulunur:
1. Primer Duyu Hücreleri:
Reseptörleri ile aldıkları duyuları kendi uzantıları
ile sinir h’lerinin dendritlerine iletir.
Burundaki koku alma h’leri
Göz retinasındaki pigment h’leri
34. 2. Sekonder Duyu Hücreleri:
Reseptörleri ile aldıkları uyarıları sinir hücrelerine
iletecek uzantıları yoktur.
Sinir h’lerinin dendritleri duyu epitelinin içine kadar
uzanır uyarıyı doğrudan alır.
Tat alma hücreleri
35. 3. Tersiyer Duyu Hücreleri:
Duyu epitel hücrelerinin hiçbir uzantısı bulunmaz.
Sinir h’lerinin dendritleri duyu epitel hücrelerinin
içine dağılmış halde bulunur ve duyuları duyu
hücrelerinin içindeki reseptörlerden doğrudan
alır.
Omurgalıların merkezi sinir sistemi (beyin ve
omurilik) ganglionlarında bulunur.
