нхх лекц №9

1. Ажилгүйдлийн
тэтгэмж
ЛЕКЦ № 1
БАГШ Д.СЭЛГЭМАА /МАГ/

2. Агуулга
Үйлдвэрлэлийн осол
Мэргэжлээс шалтгаалсан өвчин

3. Нэр томъёоны агууламж
Ажилгүй иргэн: ажлаасаа халагдан нийгмийн даатгалын байгууллагад
бүртгүүлсэн ажилгүйдлийн тэтгэмж авах хүсэлтээ гаргасан даатгуулагч
Ажилгүй болох: хуульд заасан үндэслэлээр хөдөлмөрийн харилцаа
дуусгавар болж, ажлаа хүлээлгэн өгөх
Ажилгүйдлийн тэтгэмж: даатгуулагч ажлаас халагдсаны дараа ажилгүй
байх тодорхой хугацаанд олгох тусламж
Ажилласан жил: хөдөлмөрийн гэрээ байгуулан ажилласан хугацаа
Ажлын байр: хөдөлмөрийн гэрээнд заасан ажил үүргийг гүйцэтгэж байгаа
газар

4. Ажилгүйдлийн тэтгэмж нь
дараах онцлог шинжүүдтэй.
Äààòãóóëàã÷èéí øèìòãýë òºëñºí õóãàöààãààð èëýðõèéëýãäýõ
òýòãýìæèéí íýã íü àæèëã¿éäëèéí òýòãýìæ þì
Àæèëã¿éäëèéí òýòãýìæ íü ýäèéí çàñãèéí øèíæ àãóóëãààð
òîäîðõîéëîãäîíî
Àæèëã¿éäëèéí äààòãàëûí øèìòãýëèéã òºëºõ íü
äààòãóóëàã÷èéã õóóëüä çààñàí áóñàä õºíãºëºëò, íºõö뺺ð
õàíãàõ ¿íäýñëýë áîëäîã

5. Àæëààñ õàëàãäàæ, àæëûí áàéð èäýâõòýé
õàéæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñò ýíý òýòãýìæ îëãîãäîíî.
Àæëûí áàéð õàéæ áàéãàà ãýäýã íü
õàëàãäñàíààñ õîéø õàðüÿàëàãäàõ íóòàã
äýâñãýðèéí õºäºëìºðèéí áèðæ, õýðýâ õºäºëìºðèéí
áèðæ áàéõã¿é áîë íèéãìèéí äààòãàëûí ãàçàðò
á¿ðòã¿¿ëýõèéã õýëíý.
Àæèëã¿éäëèéí òýòãýìæèéã àæëûí 126 õîíîãîîð
áîäîæ îëãîõ áà íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýëèéã
çîõèõ õóãàöààãààð òºëñºí áàéõûã øààðäàíà.

6. Õýäèéãýýð àæëààñ õàëàãäñàí òîõèîëäîëä îëãîãäîõ áîëîâ÷
àæèëã¿é áîëñîí øàëòãààíûã õàðãàëçàíà. ªºðèéí õ¿ñýëòýýð
áîëîí õºäºëìºðèéí ñàõèëãûí çºð÷èë óäàà äàðàà ãàðãàñíû
óëìààñ õàëàãäñàí áîë îëãîãäîõ òýòãýìæýýñ 36 õîíîãò
íîãäîõûã òîîöîæ õàñíà.
Õºäºëìºðèéí áèðæ íü òýòãýìæ îëãîõîîñ ãàäíà àæëûí áàéð
îëîõ, ìýðãýæèë îëãîõ ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ
¿¿ðýãòýé. Õàðèí äààòãóóëàã÷ ¿¿íä õàìðàãäààã¿é,
õàìðàãäàõààñ çàéëñõèéñýí, õºäºëìºðèéí áèðæýýñ ñàíàë
áîëãîñîí àæëûí áàéðàíä àæèëëààã¿é, çîõèîí áàéãóóëñàí
àæèëä îðîëöîîã¿é òîõèîëäîëä îëãîõ àæèëã¿éäëèéí
òýòãýìæèéã äóóñãàâàð áîëãîíî.

7. Ãýõäýý äààòãóóëàãчèä ñàíàë áîëãîñîí àæëûí áàéð
íü
Õºäºëìºðèéí õàìòûí ìàðãààíû óëìààñ ò¿ð ÷ºëººëºãäñºí áàéð áàéõ
Äààòãóóëàã÷èéí ºìíº áàéãóóëæ áàéñàí õàìòûí ãýðýýíèé íºõöºëººñ äîðäñîí íºõöºëòýé
àæëûí áàéð áàéâàë òàòãàëçàõ ýðõòýé áà ¿¿íèéã àæèëëàõààñ òàòãàëçñàí ãýæ ¿çýõã¿é.
Àæèëã¿éäëèéí òýòãýìæèéí õóãàöàà äóóñààã¿é áàéõàä äààòãóóëàã÷ ººð àæèëä øèíýýð
îðñîí áîë òýòãýìæ äóóñãàâàð áîëíî. Àæèëã¿éäëèéí òýòãýìæèéã õî¸ð

8. Та ажилгүйдлийн даатгалын шимтгэлийг ажилгүй болохоосоо өмнө
24 сараас доошгүй хугацаанд төлсөн, түүний дотор сүүлийн 9 сард
нь тасралтгүй төлсөн нөхцөлд ажилгүйдлийн тэтгэмж авах эрхтэй.

9. Шимтгэл төлж ажилласан
хугацаа
Тэтгэмж бодох хувь
5 хүртэл жил 45
5-10 жил 50
10-15 жил 60
15 ба түүнээс дээш 70
Даатгуулагчид ажилгүйдлийн тэтгэмжийг оршин
суугаа газрынхаа Хөдөлмөр, халамжийн
үйлчилгээний хэлтэс /ХХУХ/ эсвэл нийгмийн
даатгалын байгууллагад бүртгүүлсэн өдрөөс
эхлэн ажлын 76 өдөр дуустал хугацаанд олгоно.

10. Жишээ
Даатгуулагч С 2008 оны 10-р сард орон тооны
цомхотголоор ажлаасаа халагдсан. Түүний 3
сарын дундаж хөдөлмөрийнхөлс , орлого 220000
төгрөг. Даатгуулагч С 1995 оноос хойш 7 жил
ажилгүйдлийн даатгалын шимтгэл төлсөн тул
тэтгэмжийн сарын дундаж цалин хөлсний хэдэн
хувиар бодож олгох вэ?

11. Даатгуулагч С. 1995 оноос хойш 7 жил ажилгүйдлийн даатгалын
шимтгэл төлсөн тул түүний тэтгэмжийг сарын дундаж цалин,
хөлсний 50 хувиар тооцож 394340 төгрөг (220000*50%:21.2*76
өдөр) -ийн тэтгэмж олгоно.

12. Ажилгүйдлийн тэтгэмжийг ажлын 76 өдрөөр бодож олгох
боловч тэтгэмжээс ажлын 36 өдрийг хасаж олгох нөхцөл
байгаа.
Өөрийн хүсэлтээр хөдөлмөрийн гэрээ
цуцалсан
Хөдөлмөрийн сахилгыг удаа дараа буюу
ноцтой зөрчсвний улмаас захиргааны
санаачилгаар ажлаас халагдсан
Дээрх нөхцлөөр чөлөөлөгдсөн уед ажлын 40
өдрийн тэтгэмж олгоно гэсэн үг.

13. Жишээ
Даатгуулагч Г. 2008 оны 9 дугээр
сард өөрийн хүсэлтээр ажлаасаа
халагдсан. Түүний сүүлийн 3
сарын дундаж хөдөлмөрийн хөлс,
орлого 250000 төгрөг.
Даатгуулагч Г. 1995 оноос хойш
13 жил ажилгүйдлийн даатгалын
шимтгэл төлсөн
Түүний тэтгэмжийг
сарын дундаж цалин,
хөлсний б0 хувиар
тооцож 283020
төгрөг(250000*60%:21.
2*40) - иин тэтгэмж
олгоно.

14. Даатгуулагч ажлаас халагдсанаас хойш 14 хоногийн дотор
өөрийн оршин суугаа аймаг, сум, дуургийн ХХҮХ-т бүртгүүлэх
үүрэгтэй.
Даатгуулагч ажлаас халагдсаны дараа хүндэтгэх
шалтгаангүйгээр 14 хоногийн дотор Хөдөлмөр, халамжийн
үйлчилгээний албанд бүртгүүлээгүй тохиолдолд олговол зохих
тэтгэмжээс 14 хоногоос дээш хожимдсон хугацааны ажлын
өдрүүдэд ногдох тэтгэмжийг хасч олгоно.
 Тухайлбал, даатгуулагч ажлаас халагдсан тушаал гарснаас
хойш 24 хоногийн дараа Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний
албанд бүртгүүлбэл түүнд ажлын 76 хоногийн бус ажлын 66
хоногийн тэтгэмж олгоно гэсэн уг юм.

15. АЖИЛГҮЙДЛИЙН ДААТГАЛЫН САНГААС АЖИЛГҮЙДЛИЙН ТЭТГЭМЖ ОЛГОХ
Үйлчилгээний нөхцөл: Нийтдээ 24 сар, түүнээс Ажлаас чөлөөлөгдхөөс өмнө сүүлийн 9 сар ажилгүйдлийн даатгалын шимтгэл
төлсөн иргэн
№ Бүрдүүлэх баримт бичиг Баримт бичгүүдийг
бүрдүүлэхэд хандах этгээд
Тухайн этгээдэд хандахдаа
авч очих баримт бичиг
1 Тэтгэмж олгохыг хүссэн
өргөдөл(ажлаас халагдсанаас хойш 14 хоногийн
дотор материалыг ХХҮХ-т өгөх)
Өөрөө
бичнэ /батлагдсан
маягтаар/
Байхгүй
2 Иргэний үнэмлэхний хуулбар (эх
хувийн хамт)
Канон Иргэний үнэмлэхийн эх хувь
3 Нийгмийн даатгалын дэвтэр Тухайн иргэнд байна
4 Ажлаас ÷ºëººëñºí ажил олгогчийн
шийдвэр
Ажил олгогч Байхгүй
Асуудлыг шийдвэрлэх хугацаа: 14 хоног