Kształtowanie kultury informacyjnej w szkolnictwie wyższym
Developing an information culture in higher education
Presentation by Dr. Sabina Cisek and Maria Próchnicka
Jagiellonian University, Poland
15-16 December 2011
Kształtowanie kultury informacyjnej w szkolnictwie wyższym
1. Kształtowanie kultury informacyjnej w szkolnictwie wyższym Sabina Cisek, Maria Próchnicka Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ Konferencja „Zarządzanie informacją w nauce III ”, Katowice, 15-16.12. 2010
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15. INFORMATION LITERACY RELATED COMPETENCIES Critical thinking Communication skills Computer literacy Foreign languages Learning skills Research skills GENERAL AND SPECIFIC IL General IL Domain-specific IL Other ‘ specific ’ IL EDUCATION FOR INFORMATION LITERACY ‘ Explicite’ educating for IL ‘ Embedded’ educating/training of IL ‘ Accidental’, ‘by chance’ IL learning DIMENSIONS OF IL Individual Group National European CONTEXTS OF IL (where IL occurs) 1) Learning/teaching of IL 2) Education, everyday life, job, politics, research, science, social context TWO FACES OF IL The ‘state’ to be reached Process of creating this
16. IL - RELATED COMPETENCIES KEY COMPETENCIES FOR LIFELONG LEARNING European Reference Framework http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/publ/pdf/ll-learning/keycomp_en.pdf 1.Communication in the mother tongue 2.Communication in foreign languages 3.Mathematical competencies and basic competencies in science and technology 4.Digital competence 5. Learning to learn 6. Social and civic competencies 7. Sense of initiative and entrepreneurship 8. Cultural awareness and expression Computer/ICT/Internet Literacy ECDL http://www.ecdl.com/programmes/index.jsp EqualSkills E-citizen ECDL / ICDL … . (10 levels)
17. EDUCATION FOR INFORMATION LITERACY HOW TO ASSURE QUALITY OF IL EDUCATION? Internal quality assurance External quality assessment HOW TO TEACH/LEARN IL? Methods, forms, means, ways, other didactic issues Formal and informal education To be based on/taken from the BEST PRACTICES HOW TO RECOGNIZE IF A GIVEN LEVEL OF IL IS ACHIEVED? How to check this? How to acknowledge this? Exams? How to certify this? LEVELS OF IL – how to define them, in terms of what? CONTEXTS OF IL EDUCATION , TARGET AUDIENCES School, higher education, vocational, adult – life long learning STAKEHOLDERS
W jakim zakresie będą to działania? 1. w zakresie dostępu do informacji 2. w zakresie pozyskiwania informacji - Information gathering, looking for information - w tym – wyszukiwania informacji - ogólnie – Information seeking - w aspekcie „technicznym ” – Information searching 3. w zakresie doboru (wybór, ocena, selekcja) i filtracji informacji - umiejętność doboru źródeł do swoich potrzeb informacyjnych - umiejętność wyboru i oceny źródeł - umiejętność oceny i selekcji informacji w źródłach 4. w zakresie posługiwania się szeroko rozumianą technologią informacyjną, ICT, w tym przede wszystkim Internetem - computer literacy, digital literacy / digital divide, ICT literacy 5. w zakresie bezpieczeństwa - związanego z informacją jako taką - związanego z Internetem / środowiskiem informacyjnym - związanego z technologią informacyjną Bezpieczeństwo dzieci Bezpieczeństwo dorosłych i ogólne Ochrona danych osobowych / prywatność Ochrona finansów / pieniądze, zakupy Ochrona przed zagrożeniami „technicznymi ” – wirusy, konie trojańskie etc. Ochrona przed chorobami i uzależnieniami związanymi z informacja w ogóle i z Internetem w szczególności Najlepszą profilaktyką jest kultura informacyjna. 6. w zakresie dostosowania się do wymogów społeczeństwa informacyjnego – e-administracja, e-learning, telepraca
And – stakeholders – WHO is responsible for education or development of Information competencies / literacy ? - EU - National governments - Local authorities - Schools of different level and type - Universities - Libraries and LIS community - Business NGO Everyone themselves - Other
Kolejne slajdy przedstawiają umiejscowienie kompetencji informacyjnych w szerszym kontekście kompetencji generycznych (ogólnych), ich połączenie z innymi kompetencjami, ich transwersalny charakter. Na poziomie deskryptorów obszarowych (czy odnoszących się do kierunków kształcenia, SBS) stopień szczegółowości zdefiniowania efektów kształcenia związanych z IL wzrasta, choć nie ma charakteru kompleksowego i w jednym deskryptorze zawierają się w istocie różne efekty kształcenia, a to oznacza konieczność opracowania wzorcowych efektów kształcenia w zakresie IL w sposób systematyczny, z zastosowaniem poprawnej metodyki formułowania efektów.
Nieformalna grupa specjalistów ze szkolnictwa wyższego z różnych krajów spotkała się w ramach inicjatywy Joint Quality Initiative ( www.jointquality.org ) i opracowała zestaw deskryptorów, które określa się obecnie jako „deskryptory dublińskie ”. Wstępne deskryptory I i II cyklu zostały zarekomendowane ministrom podczas konferencji w Berlinie przez tzw. Konsensus Amsterdamski. Następnie grupa opracowała deskryptor III cyklu, a ostatnio, zgodnie ze wzorem deskryptorów pozostałych trzech cykli, przygotowano również deskryptor krótkiego cyklu (w ramach I cyklu lub w powiązaniu z I cyklem). Te deskryptory (zwłaszcza dla I i II cyklu) zostały uznane za przydatne do różnych celów przez krajowe agencje odpowiedzialne za zapewnianie jakości oraz instytucje i osoby opracowujące standardy dla szkolnictwa wyższego i projektujące programy studiów. Dotychczas nie zaproponowano żadnych istotnych korekt. Deskryptory kwalifikacji mają zwykle stanowić ogólne stwierdzenia przedstawiające typowe osiągnięcia studentów, którzy uzyskali daną kwalifikację po pomyślnym ukończeniu cyklu kształcenia. Koncepcję deskryptorów typowych kwalifikacji uzyskiwanych na zakończenie cyklu opracowała sieć Joint Quality Initiative. Ta koncepcja zyskała szerszą akceptację i ma szersze zastosowanie niż propozycja wprowadzenia bardziej ogólnych deskryptorów poziomów. Deskryptory poziomu obejmują na ogół szerszy zakres i mają określać pełny zestaw efektów przypisanych danemu poziomowi. Deskryptory dublińskie zostały opracowane jako zestaw i należy je czytać we wzajemnym odniesieniu do siebie. Mają one być wykorzystywane przede wszystkim do uszeregowania kwalifikacji, a w związku z tym – w krajowych ramowych strukturach. Same krajowe ramowe struktury mogą obejmować dodatkowe elementy czy efekty i służyć bardziej szczegółowym i specyficznym celom. Deskryptory dublińskie określają w sposób ogólny typowe zakładane osiągnięcia i umiejętności przypisane kwalifikacjom, które oznaczają ukończenie każdego cyklu bolońskiego. Nie mają one charakteru normatywnego, nie wyznaczają progowych czy minimalnych wymagań i nie stanowią wyczerpującej listy; można je uzupełnić lub zastąpić podobnymi lub równoważnymi wyróżnikami. Deskryptory mają definiować charakter całej kwalifikacji. Deskryptory nie są specyficzne dla określonych przedmiotów, a ich zastosowanie nie ogranicza się do dziedzin kształcenia akademickiego czy zawodowego.
Wybrałam te deskryptory dublińskie, które opisują kwalifikacje związane z oceną i formułowaniem sądów oraz umiejętnością komunikacji; wprawdzie nie występuje tu nigdzie sformułowanie „kompetencje informacyjne ”, czy information literacy , ale samo sformułowanie deskryptora jest wyraźnie z zakresem kompetencji informacyjnych związane
W EQF kompetencje informacyjne także nie są wyrażone explicite w deskryptorach umiejętności właściwych dla poszczególnych poziomów (wyszczególniłam te poziomy, które odnoszą się do szkolnictwa wyższego, uwzględniłam także poziom 5, by EQF był spójny z deskryptorami dublińskimi) Jednakże posiadanie kompetencji informacyjnych jest „wpisane ” w umiejętność rozwiązywania problemów, zaś istotą rozwoju umiejętności uczącego się, opisanego deskryptorami na poszczególnych poziomach EQF, jest wzrost zdolności pokonywania coraz bardziej złożonych specjalistycznych problemów, tworzenia nowej wiedzy i projektowania nowych metod. Rozwój tych zdolności jest uwarunkowany wzrostem poziomu kompetencji informacyjnych.
S. Corrall w wyniku analizy modeli strategicznych IL w badanych uczelniach: 1. dokonała analizy kontekstów, w obrębie których umieszczane są uniwersyteckie strategie rozwoju IL (znaczenie IL w kształceniu formalnym i LLL, znaczenie IL dla rozwoju kompetencji badawczych, związek IL z uniwersyteckimi strategiami nauczania i uczenia się, związki IL z zatrudnialnością) 2. Określiła sposoby formułowania elementów, wokół których zogniskowana jest strategia (focus) 3. wyodrębniła kluczowe tematy uwzględnianie w strategiach (integracja kształcenia w zakresie IL z kształceniem przedmiotowym – zanurzenie IL w programach kształcenia i systemach oceniania studentów; konieczność ścisłej współpracy bibliotecznych służb informacyjnych z kadrą akademicką, adaptacja standardów kształcenia w zakresie IL, doskonalenie kadry zaangażowanej w kształcenie IL 4. Określiła sposoby prezentacji strategii