Μικροβιολογία του πόσιμου
νερού
Αθηνά Μαυρίδου
Καθηγήτρια ΜΙκροβιολογίας
Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων
ΤΕΙ Αθήνας

Προέλευση της επιβάρυνσης
• Η σημαντικότερη απαίτηση για τη παροχή
ασφαλούς νερού είναι η προστασία της
πηγής και της περιοχής της από ρύπους
ανθρώπινης ή ζωικής προέλευσης, κυρίως
από αστικά απόβλητα και κτηνοτροφικές
δραστηριότητες.
• Η πρόληψη της ρύπανσης είναι
ασφαλέστερη από την προσπάθεια
καθαρισμού ενός νερού ήδη ρυπασμένου

Παράγοντες επιβάρυνσης
• Μικροβιολογικοί (βακτήρια, παράσιτα, ιοί,
μύκητες): αποτελούν τις συχνότερες αιτίες
επιδημιών, 90% του συνόλου. Καταλήγουν
στο νερού με τα κόπρανα ανθρώπων,
ζώων.
• Χημικοί: όχι πολύ συχνοί (8%) αλλά όταν
συμβούν η βλάβες στην υγεία είναι
σοβαρότερες, κυρίως από φυτοφάρμακα
και ζιζανιοκτόνα.
• Αλλοι: παραπροϊόντα της απολύμανσης
(ΤΤΜs κλπ)

Παθαίνουν λοιμώξεις
• 8.000.00 Αμερικανοί τον χρόνο από
πόσιμο νερό
Μέχρι 3.500.000 από νερά κολύμβησης
(HRWM, 2007).

Σημεία παρακολούθησης
• Υδροφόρος ορίζοντας
• 􀂾 Πηγή
• 􀂾 Περιοχή πηγής
• 􀂾 Επεξεργασία
• 􀂾 Απολύμανση
• 􀂾 Δίκτυα πόλης (διαρροή, διάβρωση)
• 􀂾 Ενδιάμεσες υδροδοτήσεις (πηγάδια)
• 􀂾 Κτίρια (δεξαμενές)
• 􀂾 Οικία π.χ. Χρήση οικιακών φίλτρων

Παθογόνος δράση
• Παθογόνοι μικροοργανισμοί: Προκαλούν
λοιμώξεις σε όλο τον πληθυσμό αν βρεθούν στο
νερό σε κατάλληλη συγκέντρωση- μολυσματική
δόση (ΜΔ)
• Δυνητικά παθογόνοι: προκαλούν λοιμώξεις στις
ευαίσθητες ομάδες (παιδιά, ασθενείς,
ηλικιωμένους)
• Μικροοργανισμοί αλλοιώσεων: επηρεάζουν τις
οργανοληπτικές ιδιότητες του νερού (γεύση,
οσμή, χρώμα)

Χρόνος επιβίωσης
Είναι ο χρόνος αδρανοποίησης αφού
απομακρυνθεί από το σώμα του ανθρώπου
• Υποπίπτει σε κατάσταση αδράνειας (μη
καλλιεργητικές μορφές)
• Θάνατος
Ο χρόνος αυτός επηρεάζεται από παράγοντες
όπως η ηλιοφάνεια, η θερμοκρασία, ο
ανταγωνισμός, τα θρεπτικά συστατικά του νερού

ΔΕΙΚΤΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ
• Υπάρχουν δείκτες κοπρανώδους ρύπανσης οι
οποίοι υποδεικνύουν ρύπανση κοπρανώδους
προέλευσης
• Στην πλειοψηφία τους αποτελούν φυσική
χλωρίδα του εντέρου του ανθρώπου, ζώων και
οι περισσότεροι ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΘΟΓΟΝΟΙ
• Βρίσκονται στο έντερο σε μεγάλη συγκέντρωση
• Ανιχνεύονται με απλές τεχνικές
• Χρησιμοποιούνται και μη κοπρανώδεις δείκτες

ΔΕΙΚΤΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ
Ολικά
κολοβακτηριοειδή
Θερμοάντοχα
κολοβακτηριοειδή
Escherichia coli
Κολοβακτηρίδιο
Κοπρανώδεις
στρεπτόκοκκοι/
Eντερόκοκκοι
Ψευδομονάδα
πυοκυανική
Κλωστρίδιο
διαθλαστικό
Ολικός αριθμός
μικροοργ/σμών
στους 37ºC
Ολικός αριθμός
μικροοργ/μών
στους 22ºC
Bακτηριοφάγοι για
τον έλεγχο της
απολύμανσης

Υδατογενείς λοιμώξεις
• Προκαλούν μεγάλο αριθμό κρουσμάτων
• Συχνά μετά την πρωτογενή υπάρχει
δευτερογενής μετάδοση λόγο μεγάλης διάδοσης
• Προκαλούνται από
«κλασσικούς» μικροοργανισμούς»
«αναδυόμενους» μικροοργανισμούς
• Η πρόκληση εξαρτάται από την συγκέντρωση
του παθογόνου στο νερό, το ποσόν κατάποσης,
την μολυσματικότητα του παθογόνου, την
αντοχή του ατόμου.

Salmonella spp
• Σαλμονέλλες γαστρεντερίτιδων(>2000 τύποι ,
κυρίως Salmonella enteritidis (υψηλή ΜΔ)
• Σαλμονέλλες τυφοειδούς και παρατύφων (μικρή
ΜΔ)
• Οι επιδημίες χαρακτηρίζονται απο εκρηκτική
έναρξη και ακολουθεί δευτερογενής έξαρση από
μετάδοση από άτομο σε άτομο
• Η παρουσία τους σε υπόγεια νερά δηλώνει
σφάλματα στην διαχείρηση του συστήματος.

Shigella spp
• Σιγκέλλες γαστρεντερίτιδων (3 τύποι) και η
Shigella dysenteriae (δυσεντερία)
• Tοξινη τύπου shiga
• Είναι αποκλειστικοί άποικοι του ανθρώπου
• Είναι ισχυρά παθογόνα με αιματώδη
κόπρανα
• Η παρουσία τους υποδηλώνει πρόσφατη
μόλυνση
• Εχουν μικρή ΜΔ

Campylobacter jejuni
• Υπάρχουν 14 είδη, κυρίως Campylobacter
jejuni
• Εχει σχετικά μικρή ΜΔ
• Μετάδοση στο νερό κυρίως μέσω των
πτηνών
• Επιβιώνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα
σε μη χλωριωμένα νερά χαμηλής
θερμοκρασίας

Escherichia coli 0157:H7
• Παράγει ισχυρή τοξίνη τύπου shiga και προκαλεί
δυσεντερία με αιματώδη κόπρανα και Αιμολυτικό
ουρεμικό σύνδρομο (10%)
• Eχει πολύ μικρή Μ.Δ
• Πολλές επιδημίες (Καμπούλ, 1990, 243
κρούσματα, Σκωτία, 1991, 496 κρούσματα.
Οντάριο, 2.500/5000 κατοίκους!)
• Αποτελεί αναδυόμενο μικροοργανισμό.

Vibrio cholerae
• Δύο τύποι, Vibrio cholerae 01 και “El Tor”
• Πρώτη φορά Αγγλία, 1832.
• Παράγει ισχυρή εντεροτοξίνη που προκαλεί
διαταραχή των ηλεκτρολυτών.
• Εχει μεγάλη ΜΔ.
• Εχει προκαλέσει πολλές επιδημίες τα τελευταία
15 χρόνια( Βεγγάλη, 1992) και μία πανδημία
στην Ν. Αμερική (>1.000.000 κρούσματα και
10.000 θάνατοι). Ευνοείται από χαμηλό επίπεδο
υγιεινής
• Θεωρείται αναδυόμενο παθογόνο.

Επιδημία χολέρας στην Αλβανία

Ιοί εντερικής προέλευσης
• Δεν πολλαπλασιάζονται έξω από ζωντανό
κύτταρο.
• 􀂾 Προκαλεί ελαφρά αλλά επίμονα συμπτώματα
• 􀂾 Entero-ιοί
• 􀂾 Ιός της Ηπατίτιδας Α
• 􀂾 Noro-ιοί
• 􀂾 Rota-ιοί
• 􀂾 Ιός της Ηπατίτιδας Ε (χοίροι)

Παθογόνα στο νερό και χρόνιες
νόσοι
• Διαβήτης  ιός Coxsackie B4
• Μυοκαρδίτιδες ιός echovirus
• Καρκίνος πεπτικού  Helicobacter sp.
• Αρθρίτις  Klebsiella
• Σύνδρομο Guillian-Barré  Campylobacter

Τα φίλτρα του νερού
• Υπάρχουν διάφορες τεχνολογίες
(ενεργός άνθρακας,αντίστροφη
όσμωση, διήθηση, ιόντα).
• Η χρήση τους απαιτεί προσοχή στις
οδηγίες, αλλιώς μπορεί να έχει τα
αντίθετα αποτελέσματα, την
πρόκληση λοιμώξεων.

Cryptosporidium parvum
• Πρωτόζωο υπεύθυνο για μεγάλο αριθμό επιδημιών και
• κρουσμάτων
• 􀂾 Είναι υποχρεωτικά ενδοκυτταρικό υδατογενές
παράσιτο που
• μολύνει τον άνθρωπο, τα βοοειδή, τα πουλιά, τα ψάρια
και τα
• ερπετά.
• 􀂾 Η μεγαλύτερη υδατογενής επιδημία
(Milwaukee1993,400.000
• κρούσματα).
• 􀂾 Πολύ μικρή μολυσματική δόση (10 κύστεις)
• 􀂾 Προκαλεί διάρροια, κυρίως σε ανοσοκατεσταλμένους
• 􀂾 Παρόμοια προβλήματα από αμοιβάδες και γιάρδια.