1.
SEPEDI (HL)
THUTO YA MPHATO WA LESOME (10)

2.
Naa o bona eng mo diswantšhong tše?
Hlaloša gore go diragala eng?

3.
Madiri ke mantšu ao a re botšago ka ga tiro ya ka gare ga lefoko.
Tlhamego:
1. Hlogo: hlogo ya lediri ga e be gona ka dinako ka moka, ge e ba gona e tliša tlhalošo ye nngwe.
1.1 Leitiri: le tliša hlogo ya (I) gomme tiro e wela godimo ga sediri.
Mohlala; kgama > Ikgama
1.2 Lentiri: le tliša hlogo ya (n) gomme tiro e wela mothong yo mongwe.
Mohlala; gata > nkgata
2. Modu + a > kutu
gat + a > gata

4.
3. Moselana wa lediri
 Moselana wa lediri o hlomelwa magareng ga (modu) le (a) ya mafelelo.
Mohlala; monna o a lema > Monna o lemela mosadi tšhemo. Mo lefokong le, sediri se dira legatong
la sedirelwa.
 O tliša tlhalošo ye nngwe.
Go lema le go lemela go a fapana.
 O tswala lentšu le lefsa.
Lema > lemela

5.
Mehuta ya meselana ya madiri
 Lediredi
 Ledirani
 Ledireledi
 Lediregi
 Lediriši
 Ledirišiši

6.
 Lediredi ( -el-)
Tiro e direlwa motho.
Mohlala: Bofa > bofela
Tate o bofela mma ngata ya dikgong.
 Ledirani ( -an-)
Tiro e direga ka kamogelano.
Mohlala; kgoka > Kgokagana
 Ledireledi ( -elel-)
Tiro e dirwa ka botlalo go ba ka pheto.
Mohlala; bofa > bofelela

7.
 Lediregi ( -eg- )
Tiro e laetša maemo a kgonego eupša go se na modiri yoo a laetšago maemo ao.
Mohlala: Bofa > Bofega
 Lediriši ( -iš-)
Tiro e tliša kgopolo ya go thuša goba go gapeletša.
Mohlala: Bofa > Bofiša
 Ledirišiši (-išiš-)
Tiro e a tiišetšwa
Mohlala; bofa > Bofišiša

8.
Naa ke ithutile eng?
 Tlhamego ya lediri
 Hlogo – Leitiri (I-)
_ Lentiri (N-)
 Modu + a > Kutu
 Moselana
- Lediredi (-el-)
- Ledireledi (-elel-)
- Ledirani (-an-)
- Lediregi (-eg-)
- Lediriši (-š-)
- Ledirišiši (-išiš-)

9.
Mošomo wa phapoši
Thabo le Lesiba ba rile ge ba e tšwa sekolong ba tšama ba bethana ka marula ba utama ka
mehlare go fihla ge Thabo a betha moo go dulago dinose gomme tša thoma go ba kitimiša go
fihla Lesiba a wela fase a robega letsogo. Ka gore Lesiba o be a e kwa bohloko kudu, Thabo o ile
a mo rwalela mokotla wa gagwe gomme ba leba gae. Mmago Lesiba o ile a itshwera hlogo ka
diatla ge a e kwa Lesiba a hlabile mokgoši gomme a kitima a šia molaetša go koko wa Lesiba a re
“ntlhokomelele dipitša tše, ke gahlanetša Lesiba”. Ntle le go senya nako a hlanola direthe a leba
go Lesiba, ge a fihla a lemoga gore ka mokgwa wo letsogo la Lesiba le robegilego ka gona, le ka
se bofege ka tukwana yeo a bego a itlemile letheka.
Dipotšišo
1. Go tšwa temaneng ya ka godimo ntšha lediri le go tlwaelega?
2. Go tšwa temaneng, ntšha mohuta wa lentiri le leitiri?
3. Nntšha mehuta ya meselana ya madiri ao a tšwelelago ka gare ga temana o be o hlaloše
gore o a tseba bjang?