SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 9
Descargar para leer sin conexión
AKADEMİK ARAŞTIRMALARDA WEB 2.0 ETKİSİ: ODTÜ VE MENDELEY
İŞBİRLİĞİ

Levent Kutlutürk* ve Emre Hasan Akbayrak*

Anahtar Kelimeler: Mendeley, ODTÜ, Akademik Sosyal Ağlar, Kaynakça Yönetim
Araçları
ÖZET
Akademik işbirliği günümüzde sosyal ağlar ve gelişen Web 2.0 araçları ile gitgide
artmakta ve çeşitlenmektedir. İnternet, disiplinlerarası çalışmaların gelişmesinde
önemli araçlar ve hizmetler sunmakta ve bu hizmetler, donanım ve yazılıma bağımlı
olmaksızın araştırmacıların birlikte çalışabilmeleri yönünde oldukça önem
kazanmaktadır. Bununla beraber bu çalışmalarda faydalanılan kaynakların düzenli ve
erişilebilir olmaları, atıf yapılması ve kaynakçada yer alması bilimsel yayınların
birbiriyle olan ilişkisini kurmak adına büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla kullanılan
yazılımlar, günümüzde akademik sosyal ağ özelliklerini ve dosya yönetim aracı
işlevlerini de içererek araştırmacıların kullanımına sunulmaktadır.
GİRİŞ
Bu çalışmanın amacı; araştırmacıların araştırmalarını yönetmelerine ve
geliştirmelerine, diğer araştırmacılar ile çevrimiçi işbirliği yapabilmelerine ve yapılmış
olan son araştırmaları keşfetmelerine yardımcı olurken, bir kaynakça yönetim aracı ve
akademik sosyal ağ hizmetini kurumlara yönelik sunan Mendeley Institutional Edition
(MIE) hakkında bir değerlendirme yapmaktır. Bu anlamda Orta Doğu Teknik
Üniversitesi (ODTÜ) ile Swets Türkiye arasında Mendeley Institutional Edition (MIE)
kullanımına yönelik bir ortaklık anlaşması yapılmıştır. Bu anlaşma ile Mendeley’in
kütüphane hizmetlerinin tasarımına ve akademik çalışmalara olan etkilerinin
değerlendirilmesi sağlanacaktır. Bu bağlamda, Türkiye’de Mendeley ile yapılmış olan
ilk ortaklık anlaşmasıyla ODTÜ Kütüphanesi, kullanıcılarına etkin kaynakça yönetimi
desteği sağlamakta, akademik sosyal ağ yapısı içinde etkileşimli ve ortak akademik
çalışma yapma olanağı sunmaktadır. MIE’ye yönelik eğitim ve tanıtım etkinlikleri
devam etmektedir. Mendeley’in kullanıcı tutum ve eğilimlerine etkileri ile koleksiyon
geliştirme politikalarına entegrasyonu hakkındaki veriler anlaşma sürecinin bitimi
itibariyle değerlendirilecektir.
Bu çalışmanın ilk kısmında akademik sosyal ağlara olanak veren Web 2.0 hakkında
bilgi verilecektir. İkinci bölümde Mendeley yazılımı ve kullanımı hakkında genel bir
bilgi verildikten sonra Türkiye’deki uygulamaları değerlendirilecektir. Son bölümde ise
genel bir değerlendirme yapılarak süreç tartışılacaktır.

*Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Web 2.0
Web 2.0 kavramı ilk olarak 2004 yılında bilgisayar konusunda kitaplar yayınlayan Tim
O’Reilly tarafından gerçekleştirilen “Web 2.0 Konferansı” ile literatüre girmiştir.
1990’larda yaşanan İnternet krizinden sonra bir çıkış yolu olarak sosyalleşme işlevini
tanımlayan Web 2.0 kavramı, Wikipedia’nın 2001 yılında kurulmasıyla hayat
bulmuştur (Han, 2011). İnternet’in ilk yıllarında, bilginin sadece vitrinde sunulması ve
bilgi gereksiniminin bu alanlardan sağlanması söz konusuyken; bugün Web 2.0 ile
daha etkileşimli, paylaşım odaklı ve ortaklaşa bilgi üretimi ve kullanımı, İnternet’i
vazgeçilmez bir mecra haline getirmiştir. Özellikle Web 2.0 kavramının ortaya
çıkmasından önce de var olan sosyal ağlar ile dünyanın her yerinden kişilerarası
etkileşim sağlanabilir olmuş ve günlük hayatı değiştirdiği gibi profesyonel etkinliklerin
değişmesini de sağlamıştır (Wei Jeng, Daqing He, J Jiang ve Y Zhang, 2012). Sosyal
ağlar ve Web 2.0 teknolojilerinin temel yapıtaşlarından biri olarak, bu platformu
kullanan her bir bireyin katılımıyla ortaya konulan ortak akıl ya da küresel beyin
olarak adlandırılan kavramdır (Han, 2011). Blog sayfalarındaki yorum alanları,
forumların tartışmaya açık yapısı, sosyal ağlarda yapılan paylaşımlar üzerine
yorumların yapılabilmesi ortak aklın ortaya konulmasında rol oynamaktadır.
Sosyal ağların ortaya çıktığı 1997 yılından bugüne yaşanan değişimler; arkadaşlar ile
iletişim, çöpçatanlık, iş bağlantılarının kurulması, bloglar aracılığıyla bilgi paylaşımı,
tartışma forumları, sosyal ilgilere yönelik paylaşımları, müzik paylaşımı, sanat
çalışmalarının paylaşımı gibi alanlarda gerçekleşmiştir (danah m. boyd ve Nicole B.
Ellison, 2007). Bununla beraber Web 2.0 ile ilgili değişmeyen özellik; çoğunlukla
yazılım değil, hizmet üzerine olmasıdır. Hedeflenen bir yazılım güncellemesi yoktur,
sadece sürekli olarak geliştirilen yenilikler vardır (O’Reilly, 2005). Herhangi bir işletim
sistemi ve İnternet tarayıcısı ile bu hizmetlere ulaşılabildiğinden, uygulama
geliştirmektense kullanıcıların farklı aygıt ve platformlarda Web 2.0 deneyimini
zenginleştirmek önem kazanmaktadır. Eğer bir uygulama çoklu platform desteği
sağlamıyorsa, başarılı olma ihtimali hemen hemen yok gibidir (Han, 2011).

Akademik Sosyal Ağlar
Akademik Sosyal Ağ Hizmetleri (ASAH); çevrimiçi bir platform ve/veya yazılım ile
araştırma amaçlı faaliyetleri desteklemeye odaklanmış, aynı zamanda bilim
insanlarının profesyonel sosyal ağlarını kurup geliştirebildikleri hizmetlerdir (Oh ve
Jeng, 2011). Akademik iletişim ve işbirliği, geçmiş yıllarda kişisel, yerel ve coğrafi
özelliklerin sunduğu olanaklar ile sınırlıyken, İnternet’in hayatımıza girmesiyle
gelişmeye başlamış ve buna paralel olarak değişime uğramıştır. Daha önce farklı
coğrafyalardan katılım sağlayarak ortak çalışma yapan bilim insanlarının ve
araştırmacıların birbirleriyle olan iletişimi ve paylaşımı, yalnızca e-posta üzerinden
gerçekleşebilmekte ve tek bir ortak belge üzerinde yapılan çalışmalardan
oluşmaktaydı.
Sosyal ağlar başlangıçta daha çok, kullanıcıların önceden tanıdıkları kişiler ile iletişim
kanalı olarak tercih edilmiş, bu nedenle birbirini tanımayan kullanıcıların olduğu haber
grupları ve benzeri sitelerden daha farklı değerlendirilmişlerdir (Nicole B. Ellison,
Charles Steinfield ve Cliff Lampe, 2007). Günümüzde ise birbirini tanımayan fakat
ortak noktaları bulunan kişiler de sosyal ağlar aracılığıyla iletişim kurmaya ve
etkileşim içine girmeye başlamışlardır. Akademik Sosyal Ağlar aracılığıyla farklı
kişilerle bağlantı kurulması, kaynak paylaşımı yapılması ve yapılan çalışmaların
sonuçlarının paylaşılması önem kazanmaktadır (Rebuin, 2011). ASAH, temel sosyal
ağ özelliklerinin yanı sıra bilim insanlarına şu olanakları sunmaktadır;
1. Profesyonel bir portfolyo ve özgeçmiş oluşturarak bu bilgilerin paylaşılması ile
basit bir profil oluşturmaktan öteye geçerek araştırmacı kimliğinin öne
çıkartılabilmektedir.
2. Kişisel yayınların, kullanılan kaynakça ve atıfların yönetimi desteklenmektedir.
Kaynakça yönetim araçları uzun süredir kullanılmaktadır fakat günümüzde bu
sistemler; kullanıcıların kaynakça paylaşmalarına, kendilerinin veya diğer
araştırmacıların okuma listelerinde arama yapmalarına olanak veren web
platformları ile masaüstü programlarını bütünleştirerek hizmet sunmaktadır.
3. Çevrimiçi gruplar oluşturarak araştırma faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi
sağlanmaktadır (Oh ve Jeng, 2011).
Akademisyenlerin kendi akademik ağlarını oluşturabilecekleri birçok sosyal ağ sitesi
bulunmaktadır; Research Gate, Academia.eu gibi. Bu mecralarda yalnızca bilimsel
amaçlarla bir araya gelen akademisyenlerin yaptıkları ortak çalışmalarda
yararlandıkları bazı yardımcı yazılımlar, yapılan işbirliğini destekleyebilmektedir. Bu
yazılımlar, dosya paylaşımı ve bu dosyalar üzerinde ortaklaşa çalışmalar yapabilme
olanağını veren web hizmetleridir. Google Drive, iCloud, Dropbox gibi sanal sürücüler
cihaz bağımlılığını ortadan kaldırmakta ve İnternet erişimi olan her yerde bu
sürücülere kolayca ulaşılabilmektedir. Bu hizmetler, kullanıcıların ortak dosya ve
klasörler oluşturmasını ve paylaşmasını kolaylaştırmakta ve hatta bütünleşik yazı
editörleri, tablo ve sunum uygulamaları sunan Google (Docs, Sheets, Slides) ve
iCloud (Pages, Numbers, Keynote) gibi ürünler, donanım – yazılım beraberliği ve
uyumlu olma zorunluluğunu ortadan kaldırmaktadırlar.

Kaynakça Yönetim Araçları
Araştırmacılar açısından bakıldığında, ister bir lise öğrencisinin yıl sonu ödevi olsun,
isterse Nobel ödülü sahibi bir bilim insanının çalışması olsun, yararlanılan kaynaklara
atıf yapılması temel bir gerekliliktir (Kern ve Hensley, 2011). Bilimsel çıktılarda
faydalanılan eserlerin sahiplerinin belirtilmesi, mevcut çalışmanın altyapısını ve
sonraki çalışmalar için de bir temel oluşturmaktadır. Bu amaçla kullanılan kaynakça
yönetim araçları, 90’lardan 2000’lerin sonuna kadar üç temel işlevi sunmaktaydı:
atıfları bir araya getirmek, saklamak ve metin içinde atıf sunarken kaynakçayı
düzenlemek. Bu düzenlemelerin yapılması için yazı editörü olarak kullanılan
programın (WORD, Pages vb.) kaynakça yönetim aracı ile bütünleşik olması
gerekmektedir. Bu sayede yazım sürecinde kullanılan kaynaklar ve yapılan atıflar,
istenilen kaynak gösterme kuralına (APA, MLA, IEEE vb.) göre bir tıklama ile belgeye
işlenebilmekte ve kaynakça düzenlenebilmektedir. Her yayının kendi kuralları gereği
belirli bir biçimde kaynak gösterimi vardır ve bu biçimlerin sayısının 6500’den fazla
olduğu ifade edilmektedir (“Mendeley,” 2013).
Kaynakça yönetim araçlarını değerlendirmek için öncelikle gereksinimler göz önünde
bulundurulmalıdır. Bu gereksinimler kurum ve kuruluşlarda kullanılan yazılım ve
donanıma, araştırma faaliyetlerinin kapsamına ve kullanıcı gruplarının yapılarına göre
farklılık gösterebilmektedir. Kullanılan bilgisayar modelleri (PC, Macintosh), işletim
sistemleri (Windows, OSX, Linux vb.), ofis programları (MS Office, Open Office, Libre
Office vb.) akademik çalışma alanlarına göre değişiklikler görülebilmektedir. Sanat ve
tasarım alanında daha çok Macintosh bilgisayarlar tercih edilirken, yazılım alanında
Linux işletim sistemi ve açık kaynak kodlu yazılımlar tercih edilebilmektedir. Bununla
beraber birçok kurum ve kuruluşta ofis bilgisayarlarında sıkça Microsoft ürünlerinin
kullanıldığını görülmektedir.
Bir akademik kurumda çok farklı platformların kullanılması, birlikte çalışabilirliği
desteklemeli ancak disiplinlerarası akademik çalışmaların yürütülmesine engel
olmamalıdır. Bu nedenle son zamanlarda dördüncü bir öğe olarak kullanıcılara
paylaşım desteği sağlanması, kaynakça yönetim araçlarının bir öğesi haline gelmiştir
(Glassman ve Sorensen, 2012). Akademik araştırmalar için kullanılan her platformda
bu sistemlerin etkin olması ve her kullanıcı grubuna hitap etmesi önemli bir fark
yaratmaktadır. Günümüzde birçok kaynakça yönetim aracı bulunmaktadır fakat bir
kısmı sadece masaüstü uygulaması iken bir kısmı web tabanlı bulut teknolojisine ve
hatta İnternet tarayıcıları için eklentilere sahiptir. Bütün bu özellikleri bir arada
taşıyan sistemleri kullanan araştırmacılar, meslektaşlarıyla ortaklaşa yapmakta
oldukları çalışmalarını veri kaybı olmaksızın zamandan, mekândan, kullanılan yazılım
ve donanımdan bağımsız bir şekilde sürdürebilmektedirler.
MENDELEY
Mendeley, kullanıcıların araştırmalarını düzenleyebildikleri, meslektaşlarıyla işbirliği
yapabildikleri ve yeni bilgileri keşfedebildikleri bir araştırma platformudur (Henning
ve Reichelt, 2008). Bu platform; web arayüzü, masaüstü programı ve mobil
uygulamalar olmak üzere üç farklı erişim olanağını sağlamaktadır. Günümüzde
önemli bir kavram olan eşzamanlılık, bu üç unsurla beraber akademisyenler için
vazgeçilmez bir öğe olarak kullanıcılara sunulmaktadır. Bulut teknolojisi aracılığıyla
çalışma grubu üyeleri her yerden eşzamanlı dosya güncellemesi yapabilmektedir. Bu
da grupların etkinliğini artırmakta ve çalışma hızına olumlu etki yapmaktadır.

Çalışma Grupları
Bir konuda akademik çalışmalarını yürüten Mendeley kullanıcıları, dilerlerse
coğrafyadan ve kurumlardan bağımsız olarak, aynı konuda çalışan ve sistemde kayıtlı
olan kullanıcılarla irtibat kurabilmekte ve çalışma grupları oluşturabilmektedirler. Bu
gruplar herkese açık olabileceği gibi özel gruplar da oluşturulabilmektedir. Akademik
yayınların kurumlar ve araştırmacılar tarafından paylaşılması lisans anlaşmaları
uyarınca, eğitime veya bilimsel araştırmalara temel olduğu sürece yayıncılar,
akademik kurum ve kuruluşlar tarafından desteklenmektedir. Bu nedenle kendi
kurumunda belirli bir yayına erişimi olmayan kullanıcılar, grup üyelerinden bu hakka
sahip olan kullanıcıların paylaşımlarından faydalanabilmektedir. Mendeley
kullanıcıları, lisans anlaşmaları kapsamında sahip oldukları akademik çalışmaları
sisteme yükleyerek şu anda dünyanın en büyük akademik arşivini oluşturmuş ve
paylaşıma açılmasını sağlamışlardır. Bununla birlikte paylaşım ve etkileşimin belki de
en önemli öğesi olan bilimsel yayın paylaşımı, birçok yayıncı tarafından, sadece
kullanıcılar arasında gerçekleştiği durumda, lisans anlaşmalarına aykırı bir paylaşım
olarak görülmektedir. Dünyanın en büyük bilimsel yayıncılarından olan Elsevier, önce
karşı tavır sergilediği bu uygulamaya karşın Mendeley üzerinde yapılan paylaşımların
izlenebilmesi ve analiz edilebilmesi için veri sağlıyor olmasını, yenilikçi ve gelecek için
yol gösterici bulmuştur. Bu nedenle Mendeley’e ilgi göstermiş ve çok yakın bir
zamanda şirketi kendi bünyesine katmıştır (Dobbs, 2013).
Mendeley’in sunduğu olanaklardan bir diğeri de, sisteme kayıt yaptıran üyelerin
çalışma alanlarını seçimli menülerden profillerine ekleyebilmeleridir. Benzer şekilde
bütün üyelere açık bir grup kurulduğunda, grup yöneticisinin bir ile üç arasında
disiplin adını açıklama sayfasında belirtmesi zorunludur. Üyelere ve gruplara ait bu
tanımlayıcı bilgilerin bir arada sunulması, disiplinlerarası paylaşıma ve ortaklığa
olanak sağlamaktadır. Oh ve Jeng’in (2011) Mendeley ve çalışma grupları üzere
yapmış olduğu çalışma, bu bağlamda disiplinlerarası çalışmaların artmasında olumlu
etki sağlayarak ASAH kapsamında gelecek için ümit veren bir sistem olarak
değerlendirilmiştir.

PDF Yönetim Aracı Olarak Mendeley
Araştırmacılar için kişisel ve iş bilgisayarlarında oluşturmuş oldukları klasörler içinde
kaydedilmiş olan dosyaları organize etmek ve aranan bilgiye en kısa zamanda
ulaşabilmek son derece önemlidir. Mendeley yalnızca sürükle-bırak yöntemiyle bir
klasör içindeki bütün PDF biçimli dosyaların üst verisini harmanlayıp, eğer varsa
Digital Object Identifier (DOI) numarası ile web üzerinde tarama yaparak, kaynağın
künyesini çıkartabilmektedir. Bu özellik, sistemin kullanılması için geçecek olan
zamanı, araştırmacıların alanlarındaki faaliyetleri için kullanabilmesine olanak
vermektedir ve Mendeley’in bir PDF yönetim yazılımı olarak da değerlendirilmesini
sağlamaktadır (Mead ve Berryman, 2010).
Araştırmacıların veritabanlarından bilgisayarlarına kaydetmiş oldukları belgelerin
isimleri genelde bir numara veya bir algoritma ile oluşturularak sunulmaktadır.
Makaleyi okumaksızın üst verisine erişerek düzenlemek ve bilgiye erişim sağlamak
üzere ODTÜ mensuplarına yardımcı olacak olan bu sistem ücretsiz olarak
kullanılmakta olup, MIE ile daha kapsamlı veriyi sunmakta yardımcı olmaktadır.
Mendeley kullanıcılarının paylaştığı yayınlar, bağlı olunan kurumun kütüphane
kataloğunun ve elektronik kaynaklarının içerik listelerinin sisteme eklenmesiyle, ilgili
kullanıcılar tarafından erişilebilir hale gelmektedir. Bunun için, MIE konusunda yetkili
bir personelin yönetici olarak sisteme bu bilgileri EXCEL formatında yüklemesi ve
kullanılan bir keşif aracı veya federe arama sistemi varsa, bağlantısının eklenmesi
yeterli olmaktadır. Bu işlemler ile kullanıcıların faydalandıkları kaynakların takibi ve
değerlendirilmesi mümkün olmaktadır.
Türkiye ve Mendeley
Bu değerlendirmenin yapıldığı tarihte yaklaşık 2.500.000 kullanıcı, 430.000.000 belge
ve 240.000 çalışma grubu Mendeley içeriğinde yer almaktadır. Birbiriyle
haberleşebilen masaüstü ve web tabanlı uygulamaları bir arada kullanmaya olanak
veren Mendeley, büyük miktarda veriyi kayıt altında tutarken aynı zamanda bu
verilerin analizlerini de yapabilme yetisine sahiptir (Jack ve diğerleri, t.y.).
Kullanıcıların paylaştıkları belgelerin ve çalışmalarında kullandıkları kaynakların
analizlerinin sadece istatistiki veriler ile yapılmasına izin veren MIE; okuma
alışkanlıkları yönelimlerinin gözlemlenmesi, satın alma politikalarının düzenlenmesi ve
kaynak
seçimi
gibi
konularda
kütüphane
yönetimine
önemli
veriler
sağlayabilmektedir. ODTÜ Kütüphanesi ve MIE ortaklığının sağladığı faydaların
başında kullanıcılara sunulan 5 GB dosya saklama alanı sağlanması, 5 kişilik gruplar
oluşturularak dosya paylaşımına olanak vermesi, daha geniş kullanıcı desteği
sunması ve daha önemlisi; kütüphane yönetimine, kullanıcılarının tüm ilgi alanlarını
ve araştırma davranışlarını gözlemleyerek analizler yapabilme olanağı sunması olarak
değerlendirilebilir.
Türkiye için, bu çalışmanın yapıldığı tarihte ODTÜ dışında MIE kullanımı söz konusu
olmamasına karşın, kişisel hesap sahibi olan araştırmacıların, Mendeley web
sayfasında yer alan istatistiki verilere göre 35 farklı ülke ile işbirliği yapılmaktadır.
Şekil 1’de görüldüğü üzere, kullanıcı sayısına göre dünyada 21. sırada yer alan
Türkiye, başta İspanya, ABD, Almanya, Hindistan, Portekiz, Japonya gibi ülkeler ile
işbirliği içindedir (bkz. Şekil 1).

Şekil 1. Türkiye ve diğer ülkelerle Mendeley üzerinden yapılan işbirliği haritası.
ODTÜ ve Mendeley
ODTÜ Kütüphanesi, ODTÜ içerisinde öğretim, araştırma faaliyetleri ve topluma
hizmet için gerekli doğru, güvenilir ve evrensel bilgiye çağdaş olanaklarla erişilmesini
sağlamak ve örnek bir kütüphane olmak için çalışmalarını sürdürmektedir. Bununla
beraber geleceğin öğrenme gereksinimlerine uygun her türlü çağdaş teknolojiyi ve
fiziksel olanakları kullanan, zaman ve yerden bağımsız bir şekilde tüm paydaşlarına
en iyi hizmeti sunabilen, bölgesinde referans olmayı başarmış, güçlü, zengin bir bilgi
ve belge merkezidir. ISO 9001: 2008 Kalite Yönetim Sistemi standartlarına sahip olan
ODTÜ Kütüphanesi, ulusal ve uluslararası ölçütlerde kullanıcılarına hizmet
sunmaktadır. Öngörü ve görev bilinci ile kalite standartları gereği sunulan hizmetler,
günü yakalamak ve geleceği planlamak üzere geliştirilmektedir. Özellikle akademik
kütüphane hizmetleri, mevcut ve güncel altyapının değerlendirilmesi ve öngörülen
gelecek için yapılan çalışmalar ile tasarlanmakta ve hayata geçirilmektedir. Bu
kapsamda, kaynakça yönetim araçları günümüzde ve gelecek için büyük önem
taşımaktadır. ODTÜ Kütüphanesi, 2008’den beri dünyada kullanılan Mendeley’i,
akademik kurumlar için olan sürümüyle değerlendirmek üzere Swets Türkiye ile bir
anlaşma imzalayarak mensuplarına sunmuştur. ODTÜ Kütüphanesi farkındalık
yaratarak, kullanıcılarının araştırmalarda Web 2.0 etkisini, faydalarını ve kullanımının
akademik araştırmalar için önemini ve gelecekte doğabilecek fırsatlar hakkında
öngörü kazandırmak adına bir çalıştay ve eğitim toplantısı düzenlemiştir. Her
fakülteden öğretim elemanları ve üyelerinin katılımıyla gerçekleşen bu toplantı,
olumlu geribildirim almıştır. Bu bağlamda, mensuplarımızın gelecekteki çalışmaları
için faydalı olacağını düşündüğümüz, yeni nesil kaynakça yönetim araçlarından
Mendeley’in sunulduğu, eğitimlerin ilkinde yakalanan başarının devamlılığı için
çalışmalara devam edilmektedir.
SONUÇ
Yukarıda bahsedilmiş olan Web 2.0, akademik sosyal ağ ve referans yönetim
araçlarının, akademisyenlere ve araştırmacılara büyük kolaylık sağladığı ortadadır.
Çalışmaların herhangi bir zamanda, herhangi bir platformda veya herhangi bir yerde
olması mümkündür. ODTÜ mensuplarının çeşitliliği ve disiplinlere göre çalışma
alanlarının değişkenliği ile bilgi arama davranışlarının farklılıkları göz önünde
bulundurulduğunda, eşzamanlılık ve platform bağımsızlığı ön plana çıkmaktadır. Bu
nedenle ODTÜ Kütüphanesi Mendeley’i değerlendirerek mensuplarına sunmaktadır.
ODTÜ ve MIE işbirliğinin akademik araştırmalarda Web 2.0 etkisinin artmasında
şüphesiz önemli bir rolü olacaktır. Bu bağlamda, öncü çalışmaların gerçekleştirildiği
ve bu çalışmalara ait süreç ve sonuçların diğer kurum ve kuruluşlarla paylaşma
sorumluluğunu her zaman taşımakta olan ODTÜ Kütüphanesi, doğabilecek yeni
olanakları değerlendirmeye devam etmektedir. Henüz yeni sayılabilecek bu
değerlendirme sürecinin sonuçlarının, farklı bir çalışmada ayrıca sunulması için bugün
yapılmış olan işbirliği büyük önem taşımaktadır
Kaynakça
danah m. boyd, & Nicole B. Ellison. (2007). Social Network Sites: Definition, History,
and
Scholarship,
13(1), 210–230. 21 Temmuz 2013 tarihinde
http://doi.wiley.com/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x adresinden erişildi.
Dobbs, D. (2013). When the Rebel Alliance Sells Out. The Newyorker. 1 Ağustos
2013 tarihinde
http://www.newyorker.com/online/blogs/elements/2013/04/elsevier-mendeleyjournals-science-software.html adresinden erişildi.
Glassman, N. R., & Sorensen, K. (2012). Citation Management. Journal of Electronic
Resources
in
Medical
Libraries,
9(3),
223–231.
doi:10.1080/15424065.2012.707097
Han, S. (2011). Web 2.0. New York: Routledge.
Henning, V., & Reichelt, J. (2008). Mendeley-A Last. fm For Research? eScience,
2008.
eScience’08.
IEEE
….
12
Ağustos
2013
tarihinde
http://medcontent.metapress.com/index/A65RM03P4874243N.pdf
adresinden
erişildi.
Jack, K., Hammerton, J., Harvey, D., Hoyt, J. J., Reichelt, J., & Henning, V. (t.y.).
Mendeley ’ s Reply to the DataTEL Challenge, 1–3.
Kern, M., & Hensley, M. (2011). Citation Management Software. Reference & User
Services Quarterly, 50(3), 204–208. doi:10.5860/rusq.50n3.204
Mead, T. L., & Berryman, D. R. (2010). Reference and PDF-manager software:
complexities, support and workflow. Medical reference services quarterly, 29(4),
388–93. doi:10.1080/02763869.2010.518928
Mendeley. (2013). 31.08.2013 tarihinde http://www.mendeley.com/citationstyles/
adresinden erişildi.
Nicole B. Ellison, Charles Steinfield, & Cliff Lampe. (2007). The Benefits of Facebook
“Friends:” Social Capital and College Students’ Use of Online Social Network
Sites, 12(4), 1143–1168. Retrieved from http://doi.wiley.com/10.1111/j.10836101.2007.00367.x
O’Reilly, T. (2005). What is Web 2.0: Design Patterns and Business Models for the
Next
Generatiobs
of
Software.
20
Ağustos
2013
tarihinde
http://oreilly.com/pub/a/web2/archive/what-is-web-20.html?page=1 adresinden
erişildi.
Oh, J., & Jeng, W. (2011). Groups in Academic Social Networking Services--An
Exploration of Their Potential as a Platform for Multi-disciplinary Collaboration.
In Proceeding of 2011 IEEE SocialCom. 16 Temmuz 2013 tarihinde
http://ieeexplore.ieee.org/xpls/abs_all.jsp?arnumber=6113165
erişildi.

adresinden

Rebuin. (2011). The Use Of Social Networking in Research. 13 Ağustos 2013
tarihinde
http://openaccess.uoc.edu/webapps/o2/bitstream/10609/10261/1/Ciencia20_re
biun_eng.pdf adresinden erişildi.
Wei Jeng, Daqing He, J Jiang, & Y Zhang. (2012). Groups in Mendeley: Owners’
descriptions and group outcomes, 1–4. 16 Ağustos 2013 tarihinde
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/meet.14504901256/full
adresinden
erişildi.

Más contenido relacionado

Similar a Akademik araştırmalarda web2.0 etkisi: ODTÜ ve Mendeley işbirliği

1.word web 2.0 kavramı
1.word   web 2.0 kavramı1.word   web 2.0 kavramı
1.word web 2.0 kavramıHüseyin Bicen
 
Web ortamında çoklu ortam tasarımı
Web ortamında çoklu ortam tasarımıWeb ortamında çoklu ortam tasarımı
Web ortamında çoklu ortam tasarımıyasin uyar
 
Yeni Teknolojiler ve Halkla İlişkiler Uygulamaları
Yeni Teknolojiler ve Halkla İlişkiler UygulamalarıYeni Teknolojiler ve Halkla İlişkiler Uygulamaları
Yeni Teknolojiler ve Halkla İlişkiler Uygulamalarımurat bayram
 
OpenAIREplus Türkiye Masası’ndan E-Bilim için Bilimsel Bilgiye Açık Erişim De...
OpenAIREplus Türkiye Masası’ndan E-Bilim için Bilimsel Bilgiye Açık Erişim De...OpenAIREplus Türkiye Masası’ndan E-Bilim için Bilimsel Bilgiye Açık Erişim De...
OpenAIREplus Türkiye Masası’ndan E-Bilim için Bilimsel Bilgiye Açık Erişim De...Dr. Burcu Bulut
 
Web 2 internet
Web 2 internetWeb 2 internet
Web 2 internetpoyraz92
 
Rda ve ulusal girişim sunum
Rda ve ulusal  girişim sunumRda ve ulusal  girişim sunum
Rda ve ulusal girişim sunumAysel Gümüş
 
E-öğrenmenin bugünü ve geleceği
E-öğrenmenin bugünü ve geleceğiE-öğrenmenin bugünü ve geleceği
E-öğrenmenin bugünü ve geleceğiHakan Genç
 
Web 1.0-2.0-3.0 - Berk TURKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCU
Web 1.0-2.0-3.0 - Berk TURKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCUWeb 1.0-2.0-3.0 - Berk TURKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCU
Web 1.0-2.0-3.0 - Berk TURKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCUBerkTrksever
 
Google Sunumları - Berk TÜRKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCU
Google Sunumları - Berk TÜRKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCUGoogle Sunumları - Berk TÜRKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCU
Google Sunumları - Berk TÜRKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCUBerkTrksever
 
Social media and Web 2.0.pps
Social media and Web 2.0.ppsSocial media and Web 2.0.pps
Social media and Web 2.0.ppsAydnSatlm
 

Similar a Akademik araştırmalarda web2.0 etkisi: ODTÜ ve Mendeley işbirliği (20)

1.word web 2.0 kavramı
1.word   web 2.0 kavramı1.word   web 2.0 kavramı
1.word web 2.0 kavramı
 
Web ortamında çoklu ortam tasarımı
Web ortamında çoklu ortam tasarımıWeb ortamında çoklu ortam tasarımı
Web ortamında çoklu ortam tasarımı
 
Web 2.0 internet
Web 2.0   internetWeb 2.0   internet
Web 2.0 internet
 
Web 2.0
Web 2.0Web 2.0
Web 2.0
 
Web 2.0
Web 2.0 Web 2.0
Web 2.0
 
Web 2.0
Web 2.0Web 2.0
Web 2.0
 
Yeni Teknolojiler ve Halkla İlişkiler Uygulamaları
Yeni Teknolojiler ve Halkla İlişkiler UygulamalarıYeni Teknolojiler ve Halkla İlişkiler Uygulamaları
Yeni Teknolojiler ve Halkla İlişkiler Uygulamaları
 
OpenAIREplus Türkiye Masası’ndan E-Bilim için Bilimsel Bilgiye Açık Erişim De...
OpenAIREplus Türkiye Masası’ndan E-Bilim için Bilimsel Bilgiye Açık Erişim De...OpenAIREplus Türkiye Masası’ndan E-Bilim için Bilimsel Bilgiye Açık Erişim De...
OpenAIREplus Türkiye Masası’ndan E-Bilim için Bilimsel Bilgiye Açık Erişim De...
 
Web 2.0
Web 2.0Web 2.0
Web 2.0
 
Öğrenme Araçları
Öğrenme AraçlarıÖğrenme Araçları
Öğrenme Araçları
 
Web.2.0 araçları
Web.2.0 araçlarıWeb.2.0 araçları
Web.2.0 araçları
 
Web 2 internet
Web 2 internetWeb 2 internet
Web 2 internet
 
Rda ve ulusal girişim sunum
Rda ve ulusal  girişim sunumRda ve ulusal  girişim sunum
Rda ve ulusal girişim sunum
 
E-öğrenmenin bugünü ve geleceği
E-öğrenmenin bugünü ve geleceğiE-öğrenmenin bugünü ve geleceği
E-öğrenmenin bugünü ve geleceği
 
Web 1.0-2.0-3.0 - Berk TURKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCU
Web 1.0-2.0-3.0 - Berk TURKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCUWeb 1.0-2.0-3.0 - Berk TURKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCU
Web 1.0-2.0-3.0 - Berk TURKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCU
 
Web 2.0
Web 2.0Web 2.0
Web 2.0
 
Google Sunumları - Berk TÜRKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCU
Google Sunumları - Berk TÜRKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCUGoogle Sunumları - Berk TÜRKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCU
Google Sunumları - Berk TÜRKSEVER - DOÇ. DR. Agah Tuğrul KORUCU
 
web 2.0 Tools
web 2.0 Toolsweb 2.0 Tools
web 2.0 Tools
 
Social media and Web 2.0.pps
Social media and Web 2.0.ppsSocial media and Web 2.0.pps
Social media and Web 2.0.pps
 
PR 2.0 - ONLINE HALKLA İLİŞKİLER
PR 2.0 - ONLINE HALKLA İLİŞKİLERPR 2.0 - ONLINE HALKLA İLİŞKİLER
PR 2.0 - ONLINE HALKLA İLİŞKİLER
 

Más de Emre Hasan Akbayrak

Dönüşüm i̇çindeki kütüphaneler ve yenilikçi yaklaşımlar - Emre Hasan Akbayrak
Dönüşüm i̇çindeki kütüphaneler ve yenilikçi yaklaşımlar - Emre Hasan AkbayrakDönüşüm i̇çindeki kütüphaneler ve yenilikçi yaklaşımlar - Emre Hasan Akbayrak
Dönüşüm i̇çindeki kütüphaneler ve yenilikçi yaklaşımlar - Emre Hasan AkbayrakEmre Hasan Akbayrak
 
Geleceğin Kütüphanelerinde Değişen Hizmetler ve Kütüphanecilerin Yeni Rolleri
Geleceğin Kütüphanelerinde Değişen Hizmetler ve Kütüphanecilerin Yeni RolleriGeleceğin Kütüphanelerinde Değişen Hizmetler ve Kütüphanecilerin Yeni Rolleri
Geleceğin Kütüphanelerinde Değişen Hizmetler ve Kütüphanecilerin Yeni RolleriEmre Hasan Akbayrak
 
Institutional Repository Movement in Turkey (Poster)
Institutional Repository Movement in Turkey (Poster)Institutional Repository Movement in Turkey (Poster)
Institutional Repository Movement in Turkey (Poster)Emre Hasan Akbayrak
 
Middle East Technical University Library: A Pilot Institutıon in the Project ...
Middle East Technical University Library: A Pilot Institutıon in the Project ...Middle East Technical University Library: A Pilot Institutıon in the Project ...
Middle East Technical University Library: A Pilot Institutıon in the Project ...Emre Hasan Akbayrak
 
Yayınevi Danışma Kurulları Nasıl Çalışır?
Yayınevi Danışma Kurulları Nasıl Çalışır?Yayınevi Danışma Kurulları Nasıl Çalışır?
Yayınevi Danışma Kurulları Nasıl Çalışır?Emre Hasan Akbayrak
 
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case Study
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case StudyEvaluation of Open Access (OA) Resources METU Case Study
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case StudyEmre Hasan Akbayrak
 
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case Study
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case StudyEvaluation of Open Access (OA) Resources METU Case Study
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case StudyEmre Hasan Akbayrak
 
METU LIBRARY: A PILOT INSTITUTION IN THE PROJECT OF PERFORMANCE-BASED BUDGETING
METU LIBRARY: A PILOT INSTITUTION IN THE PROJECT OF PERFORMANCE-BASED BUDGETINGMETU LIBRARY: A PILOT INSTITUTION IN THE PROJECT OF PERFORMANCE-BASED BUDGETING
METU LIBRARY: A PILOT INSTITUTION IN THE PROJECT OF PERFORMANCE-BASED BUDGETINGEmre Hasan Akbayrak
 
Konsorsiyum olusturma sureci 21 04 2011
Konsorsiyum olusturma sureci 21 04 2011Konsorsiyum olusturma sureci 21 04 2011
Konsorsiyum olusturma sureci 21 04 2011Emre Hasan Akbayrak
 
Kutuphanelerde Carpici Uygulamalar
Kutuphanelerde Carpici UygulamalarKutuphanelerde Carpici Uygulamalar
Kutuphanelerde Carpici UygulamalarEmre Hasan Akbayrak
 
Orta Dogu Teknik Universitesi Kutuphanesi'nde Hizmet Kalitesi Olcumu
Orta Dogu Teknik Universitesi Kutuphanesi'nde Hizmet Kalitesi OlcumuOrta Dogu Teknik Universitesi Kutuphanesi'nde Hizmet Kalitesi Olcumu
Orta Dogu Teknik Universitesi Kutuphanesi'nde Hizmet Kalitesi OlcumuEmre Hasan Akbayrak
 

Más de Emre Hasan Akbayrak (13)

Dönüşüm i̇çindeki kütüphaneler ve yenilikçi yaklaşımlar - Emre Hasan Akbayrak
Dönüşüm i̇çindeki kütüphaneler ve yenilikçi yaklaşımlar - Emre Hasan AkbayrakDönüşüm i̇çindeki kütüphaneler ve yenilikçi yaklaşımlar - Emre Hasan Akbayrak
Dönüşüm i̇çindeki kütüphaneler ve yenilikçi yaklaşımlar - Emre Hasan Akbayrak
 
Geleceğin Kütüphanelerinde Değişen Hizmetler ve Kütüphanecilerin Yeni Rolleri
Geleceğin Kütüphanelerinde Değişen Hizmetler ve Kütüphanecilerin Yeni RolleriGeleceğin Kütüphanelerinde Değişen Hizmetler ve Kütüphanecilerin Yeni Rolleri
Geleceğin Kütüphanelerinde Değişen Hizmetler ve Kütüphanecilerin Yeni Rolleri
 
Institutional Repository Movement in Turkey (Poster)
Institutional Repository Movement in Turkey (Poster)Institutional Repository Movement in Turkey (Poster)
Institutional Repository Movement in Turkey (Poster)
 
Middle East Technical University Library: A Pilot Institutıon in the Project ...
Middle East Technical University Library: A Pilot Institutıon in the Project ...Middle East Technical University Library: A Pilot Institutıon in the Project ...
Middle East Technical University Library: A Pilot Institutıon in the Project ...
 
Yayınevi Danışma Kurulları Nasıl Çalışır?
Yayınevi Danışma Kurulları Nasıl Çalışır?Yayınevi Danışma Kurulları Nasıl Çalışır?
Yayınevi Danışma Kurulları Nasıl Çalışır?
 
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case Study
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case StudyEvaluation of Open Access (OA) Resources METU Case Study
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case Study
 
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case Study
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case StudyEvaluation of Open Access (OA) Resources METU Case Study
Evaluation of Open Access (OA) Resources METU Case Study
 
Konsorsiyum Modelleri
Konsorsiyum Modelleri Konsorsiyum Modelleri
Konsorsiyum Modelleri
 
METU LIBRARY: A PILOT INSTITUTION IN THE PROJECT OF PERFORMANCE-BASED BUDGETING
METU LIBRARY: A PILOT INSTITUTION IN THE PROJECT OF PERFORMANCE-BASED BUDGETINGMETU LIBRARY: A PILOT INSTITUTION IN THE PROJECT OF PERFORMANCE-BASED BUDGETING
METU LIBRARY: A PILOT INSTITUTION IN THE PROJECT OF PERFORMANCE-BASED BUDGETING
 
Konsorsiyum olusturma sureci 21 04 2011
Konsorsiyum olusturma sureci 21 04 2011Konsorsiyum olusturma sureci 21 04 2011
Konsorsiyum olusturma sureci 21 04 2011
 
Akbayrak
AkbayrakAkbayrak
Akbayrak
 
Kutuphanelerde Carpici Uygulamalar
Kutuphanelerde Carpici UygulamalarKutuphanelerde Carpici Uygulamalar
Kutuphanelerde Carpici Uygulamalar
 
Orta Dogu Teknik Universitesi Kutuphanesi'nde Hizmet Kalitesi Olcumu
Orta Dogu Teknik Universitesi Kutuphanesi'nde Hizmet Kalitesi OlcumuOrta Dogu Teknik Universitesi Kutuphanesi'nde Hizmet Kalitesi Olcumu
Orta Dogu Teknik Universitesi Kutuphanesi'nde Hizmet Kalitesi Olcumu
 

Akademik araştırmalarda web2.0 etkisi: ODTÜ ve Mendeley işbirliği

  • 1. AKADEMİK ARAŞTIRMALARDA WEB 2.0 ETKİSİ: ODTÜ VE MENDELEY İŞBİRLİĞİ Levent Kutlutürk* ve Emre Hasan Akbayrak* Anahtar Kelimeler: Mendeley, ODTÜ, Akademik Sosyal Ağlar, Kaynakça Yönetim Araçları ÖZET Akademik işbirliği günümüzde sosyal ağlar ve gelişen Web 2.0 araçları ile gitgide artmakta ve çeşitlenmektedir. İnternet, disiplinlerarası çalışmaların gelişmesinde önemli araçlar ve hizmetler sunmakta ve bu hizmetler, donanım ve yazılıma bağımlı olmaksızın araştırmacıların birlikte çalışabilmeleri yönünde oldukça önem kazanmaktadır. Bununla beraber bu çalışmalarda faydalanılan kaynakların düzenli ve erişilebilir olmaları, atıf yapılması ve kaynakçada yer alması bilimsel yayınların birbiriyle olan ilişkisini kurmak adına büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla kullanılan yazılımlar, günümüzde akademik sosyal ağ özelliklerini ve dosya yönetim aracı işlevlerini de içererek araştırmacıların kullanımına sunulmaktadır. GİRİŞ Bu çalışmanın amacı; araştırmacıların araştırmalarını yönetmelerine ve geliştirmelerine, diğer araştırmacılar ile çevrimiçi işbirliği yapabilmelerine ve yapılmış olan son araştırmaları keşfetmelerine yardımcı olurken, bir kaynakça yönetim aracı ve akademik sosyal ağ hizmetini kurumlara yönelik sunan Mendeley Institutional Edition (MIE) hakkında bir değerlendirme yapmaktır. Bu anlamda Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ile Swets Türkiye arasında Mendeley Institutional Edition (MIE) kullanımına yönelik bir ortaklık anlaşması yapılmıştır. Bu anlaşma ile Mendeley’in kütüphane hizmetlerinin tasarımına ve akademik çalışmalara olan etkilerinin değerlendirilmesi sağlanacaktır. Bu bağlamda, Türkiye’de Mendeley ile yapılmış olan ilk ortaklık anlaşmasıyla ODTÜ Kütüphanesi, kullanıcılarına etkin kaynakça yönetimi desteği sağlamakta, akademik sosyal ağ yapısı içinde etkileşimli ve ortak akademik çalışma yapma olanağı sunmaktadır. MIE’ye yönelik eğitim ve tanıtım etkinlikleri devam etmektedir. Mendeley’in kullanıcı tutum ve eğilimlerine etkileri ile koleksiyon geliştirme politikalarına entegrasyonu hakkındaki veriler anlaşma sürecinin bitimi itibariyle değerlendirilecektir. Bu çalışmanın ilk kısmında akademik sosyal ağlara olanak veren Web 2.0 hakkında bilgi verilecektir. İkinci bölümde Mendeley yazılımı ve kullanımı hakkında genel bir bilgi verildikten sonra Türkiye’deki uygulamaları değerlendirilecektir. Son bölümde ise genel bir değerlendirme yapılarak süreç tartışılacaktır. *Orta Doğu Teknik Üniversitesi
  • 2. Web 2.0 Web 2.0 kavramı ilk olarak 2004 yılında bilgisayar konusunda kitaplar yayınlayan Tim O’Reilly tarafından gerçekleştirilen “Web 2.0 Konferansı” ile literatüre girmiştir. 1990’larda yaşanan İnternet krizinden sonra bir çıkış yolu olarak sosyalleşme işlevini tanımlayan Web 2.0 kavramı, Wikipedia’nın 2001 yılında kurulmasıyla hayat bulmuştur (Han, 2011). İnternet’in ilk yıllarında, bilginin sadece vitrinde sunulması ve bilgi gereksiniminin bu alanlardan sağlanması söz konusuyken; bugün Web 2.0 ile daha etkileşimli, paylaşım odaklı ve ortaklaşa bilgi üretimi ve kullanımı, İnternet’i vazgeçilmez bir mecra haline getirmiştir. Özellikle Web 2.0 kavramının ortaya çıkmasından önce de var olan sosyal ağlar ile dünyanın her yerinden kişilerarası etkileşim sağlanabilir olmuş ve günlük hayatı değiştirdiği gibi profesyonel etkinliklerin değişmesini de sağlamıştır (Wei Jeng, Daqing He, J Jiang ve Y Zhang, 2012). Sosyal ağlar ve Web 2.0 teknolojilerinin temel yapıtaşlarından biri olarak, bu platformu kullanan her bir bireyin katılımıyla ortaya konulan ortak akıl ya da küresel beyin olarak adlandırılan kavramdır (Han, 2011). Blog sayfalarındaki yorum alanları, forumların tartışmaya açık yapısı, sosyal ağlarda yapılan paylaşımlar üzerine yorumların yapılabilmesi ortak aklın ortaya konulmasında rol oynamaktadır. Sosyal ağların ortaya çıktığı 1997 yılından bugüne yaşanan değişimler; arkadaşlar ile iletişim, çöpçatanlık, iş bağlantılarının kurulması, bloglar aracılığıyla bilgi paylaşımı, tartışma forumları, sosyal ilgilere yönelik paylaşımları, müzik paylaşımı, sanat çalışmalarının paylaşımı gibi alanlarda gerçekleşmiştir (danah m. boyd ve Nicole B. Ellison, 2007). Bununla beraber Web 2.0 ile ilgili değişmeyen özellik; çoğunlukla yazılım değil, hizmet üzerine olmasıdır. Hedeflenen bir yazılım güncellemesi yoktur, sadece sürekli olarak geliştirilen yenilikler vardır (O’Reilly, 2005). Herhangi bir işletim sistemi ve İnternet tarayıcısı ile bu hizmetlere ulaşılabildiğinden, uygulama geliştirmektense kullanıcıların farklı aygıt ve platformlarda Web 2.0 deneyimini zenginleştirmek önem kazanmaktadır. Eğer bir uygulama çoklu platform desteği sağlamıyorsa, başarılı olma ihtimali hemen hemen yok gibidir (Han, 2011). Akademik Sosyal Ağlar Akademik Sosyal Ağ Hizmetleri (ASAH); çevrimiçi bir platform ve/veya yazılım ile araştırma amaçlı faaliyetleri desteklemeye odaklanmış, aynı zamanda bilim insanlarının profesyonel sosyal ağlarını kurup geliştirebildikleri hizmetlerdir (Oh ve Jeng, 2011). Akademik iletişim ve işbirliği, geçmiş yıllarda kişisel, yerel ve coğrafi özelliklerin sunduğu olanaklar ile sınırlıyken, İnternet’in hayatımıza girmesiyle gelişmeye başlamış ve buna paralel olarak değişime uğramıştır. Daha önce farklı coğrafyalardan katılım sağlayarak ortak çalışma yapan bilim insanlarının ve araştırmacıların birbirleriyle olan iletişimi ve paylaşımı, yalnızca e-posta üzerinden gerçekleşebilmekte ve tek bir ortak belge üzerinde yapılan çalışmalardan oluşmaktaydı. Sosyal ağlar başlangıçta daha çok, kullanıcıların önceden tanıdıkları kişiler ile iletişim kanalı olarak tercih edilmiş, bu nedenle birbirini tanımayan kullanıcıların olduğu haber grupları ve benzeri sitelerden daha farklı değerlendirilmişlerdir (Nicole B. Ellison, Charles Steinfield ve Cliff Lampe, 2007). Günümüzde ise birbirini tanımayan fakat
  • 3. ortak noktaları bulunan kişiler de sosyal ağlar aracılığıyla iletişim kurmaya ve etkileşim içine girmeye başlamışlardır. Akademik Sosyal Ağlar aracılığıyla farklı kişilerle bağlantı kurulması, kaynak paylaşımı yapılması ve yapılan çalışmaların sonuçlarının paylaşılması önem kazanmaktadır (Rebuin, 2011). ASAH, temel sosyal ağ özelliklerinin yanı sıra bilim insanlarına şu olanakları sunmaktadır; 1. Profesyonel bir portfolyo ve özgeçmiş oluşturarak bu bilgilerin paylaşılması ile basit bir profil oluşturmaktan öteye geçerek araştırmacı kimliğinin öne çıkartılabilmektedir. 2. Kişisel yayınların, kullanılan kaynakça ve atıfların yönetimi desteklenmektedir. Kaynakça yönetim araçları uzun süredir kullanılmaktadır fakat günümüzde bu sistemler; kullanıcıların kaynakça paylaşmalarına, kendilerinin veya diğer araştırmacıların okuma listelerinde arama yapmalarına olanak veren web platformları ile masaüstü programlarını bütünleştirerek hizmet sunmaktadır. 3. Çevrimiçi gruplar oluşturarak araştırma faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi sağlanmaktadır (Oh ve Jeng, 2011). Akademisyenlerin kendi akademik ağlarını oluşturabilecekleri birçok sosyal ağ sitesi bulunmaktadır; Research Gate, Academia.eu gibi. Bu mecralarda yalnızca bilimsel amaçlarla bir araya gelen akademisyenlerin yaptıkları ortak çalışmalarda yararlandıkları bazı yardımcı yazılımlar, yapılan işbirliğini destekleyebilmektedir. Bu yazılımlar, dosya paylaşımı ve bu dosyalar üzerinde ortaklaşa çalışmalar yapabilme olanağını veren web hizmetleridir. Google Drive, iCloud, Dropbox gibi sanal sürücüler cihaz bağımlılığını ortadan kaldırmakta ve İnternet erişimi olan her yerde bu sürücülere kolayca ulaşılabilmektedir. Bu hizmetler, kullanıcıların ortak dosya ve klasörler oluşturmasını ve paylaşmasını kolaylaştırmakta ve hatta bütünleşik yazı editörleri, tablo ve sunum uygulamaları sunan Google (Docs, Sheets, Slides) ve iCloud (Pages, Numbers, Keynote) gibi ürünler, donanım – yazılım beraberliği ve uyumlu olma zorunluluğunu ortadan kaldırmaktadırlar. Kaynakça Yönetim Araçları Araştırmacılar açısından bakıldığında, ister bir lise öğrencisinin yıl sonu ödevi olsun, isterse Nobel ödülü sahibi bir bilim insanının çalışması olsun, yararlanılan kaynaklara atıf yapılması temel bir gerekliliktir (Kern ve Hensley, 2011). Bilimsel çıktılarda faydalanılan eserlerin sahiplerinin belirtilmesi, mevcut çalışmanın altyapısını ve sonraki çalışmalar için de bir temel oluşturmaktadır. Bu amaçla kullanılan kaynakça yönetim araçları, 90’lardan 2000’lerin sonuna kadar üç temel işlevi sunmaktaydı: atıfları bir araya getirmek, saklamak ve metin içinde atıf sunarken kaynakçayı düzenlemek. Bu düzenlemelerin yapılması için yazı editörü olarak kullanılan programın (WORD, Pages vb.) kaynakça yönetim aracı ile bütünleşik olması gerekmektedir. Bu sayede yazım sürecinde kullanılan kaynaklar ve yapılan atıflar, istenilen kaynak gösterme kuralına (APA, MLA, IEEE vb.) göre bir tıklama ile belgeye işlenebilmekte ve kaynakça düzenlenebilmektedir. Her yayının kendi kuralları gereği belirli bir biçimde kaynak gösterimi vardır ve bu biçimlerin sayısının 6500’den fazla olduğu ifade edilmektedir (“Mendeley,” 2013).
  • 4. Kaynakça yönetim araçlarını değerlendirmek için öncelikle gereksinimler göz önünde bulundurulmalıdır. Bu gereksinimler kurum ve kuruluşlarda kullanılan yazılım ve donanıma, araştırma faaliyetlerinin kapsamına ve kullanıcı gruplarının yapılarına göre farklılık gösterebilmektedir. Kullanılan bilgisayar modelleri (PC, Macintosh), işletim sistemleri (Windows, OSX, Linux vb.), ofis programları (MS Office, Open Office, Libre Office vb.) akademik çalışma alanlarına göre değişiklikler görülebilmektedir. Sanat ve tasarım alanında daha çok Macintosh bilgisayarlar tercih edilirken, yazılım alanında Linux işletim sistemi ve açık kaynak kodlu yazılımlar tercih edilebilmektedir. Bununla beraber birçok kurum ve kuruluşta ofis bilgisayarlarında sıkça Microsoft ürünlerinin kullanıldığını görülmektedir. Bir akademik kurumda çok farklı platformların kullanılması, birlikte çalışabilirliği desteklemeli ancak disiplinlerarası akademik çalışmaların yürütülmesine engel olmamalıdır. Bu nedenle son zamanlarda dördüncü bir öğe olarak kullanıcılara paylaşım desteği sağlanması, kaynakça yönetim araçlarının bir öğesi haline gelmiştir (Glassman ve Sorensen, 2012). Akademik araştırmalar için kullanılan her platformda bu sistemlerin etkin olması ve her kullanıcı grubuna hitap etmesi önemli bir fark yaratmaktadır. Günümüzde birçok kaynakça yönetim aracı bulunmaktadır fakat bir kısmı sadece masaüstü uygulaması iken bir kısmı web tabanlı bulut teknolojisine ve hatta İnternet tarayıcıları için eklentilere sahiptir. Bütün bu özellikleri bir arada taşıyan sistemleri kullanan araştırmacılar, meslektaşlarıyla ortaklaşa yapmakta oldukları çalışmalarını veri kaybı olmaksızın zamandan, mekândan, kullanılan yazılım ve donanımdan bağımsız bir şekilde sürdürebilmektedirler. MENDELEY Mendeley, kullanıcıların araştırmalarını düzenleyebildikleri, meslektaşlarıyla işbirliği yapabildikleri ve yeni bilgileri keşfedebildikleri bir araştırma platformudur (Henning ve Reichelt, 2008). Bu platform; web arayüzü, masaüstü programı ve mobil uygulamalar olmak üzere üç farklı erişim olanağını sağlamaktadır. Günümüzde önemli bir kavram olan eşzamanlılık, bu üç unsurla beraber akademisyenler için vazgeçilmez bir öğe olarak kullanıcılara sunulmaktadır. Bulut teknolojisi aracılığıyla çalışma grubu üyeleri her yerden eşzamanlı dosya güncellemesi yapabilmektedir. Bu da grupların etkinliğini artırmakta ve çalışma hızına olumlu etki yapmaktadır. Çalışma Grupları Bir konuda akademik çalışmalarını yürüten Mendeley kullanıcıları, dilerlerse coğrafyadan ve kurumlardan bağımsız olarak, aynı konuda çalışan ve sistemde kayıtlı olan kullanıcılarla irtibat kurabilmekte ve çalışma grupları oluşturabilmektedirler. Bu gruplar herkese açık olabileceği gibi özel gruplar da oluşturulabilmektedir. Akademik yayınların kurumlar ve araştırmacılar tarafından paylaşılması lisans anlaşmaları uyarınca, eğitime veya bilimsel araştırmalara temel olduğu sürece yayıncılar, akademik kurum ve kuruluşlar tarafından desteklenmektedir. Bu nedenle kendi kurumunda belirli bir yayına erişimi olmayan kullanıcılar, grup üyelerinden bu hakka sahip olan kullanıcıların paylaşımlarından faydalanabilmektedir. Mendeley kullanıcıları, lisans anlaşmaları kapsamında sahip oldukları akademik çalışmaları sisteme yükleyerek şu anda dünyanın en büyük akademik arşivini oluşturmuş ve
  • 5. paylaşıma açılmasını sağlamışlardır. Bununla birlikte paylaşım ve etkileşimin belki de en önemli öğesi olan bilimsel yayın paylaşımı, birçok yayıncı tarafından, sadece kullanıcılar arasında gerçekleştiği durumda, lisans anlaşmalarına aykırı bir paylaşım olarak görülmektedir. Dünyanın en büyük bilimsel yayıncılarından olan Elsevier, önce karşı tavır sergilediği bu uygulamaya karşın Mendeley üzerinde yapılan paylaşımların izlenebilmesi ve analiz edilebilmesi için veri sağlıyor olmasını, yenilikçi ve gelecek için yol gösterici bulmuştur. Bu nedenle Mendeley’e ilgi göstermiş ve çok yakın bir zamanda şirketi kendi bünyesine katmıştır (Dobbs, 2013). Mendeley’in sunduğu olanaklardan bir diğeri de, sisteme kayıt yaptıran üyelerin çalışma alanlarını seçimli menülerden profillerine ekleyebilmeleridir. Benzer şekilde bütün üyelere açık bir grup kurulduğunda, grup yöneticisinin bir ile üç arasında disiplin adını açıklama sayfasında belirtmesi zorunludur. Üyelere ve gruplara ait bu tanımlayıcı bilgilerin bir arada sunulması, disiplinlerarası paylaşıma ve ortaklığa olanak sağlamaktadır. Oh ve Jeng’in (2011) Mendeley ve çalışma grupları üzere yapmış olduğu çalışma, bu bağlamda disiplinlerarası çalışmaların artmasında olumlu etki sağlayarak ASAH kapsamında gelecek için ümit veren bir sistem olarak değerlendirilmiştir. PDF Yönetim Aracı Olarak Mendeley Araştırmacılar için kişisel ve iş bilgisayarlarında oluşturmuş oldukları klasörler içinde kaydedilmiş olan dosyaları organize etmek ve aranan bilgiye en kısa zamanda ulaşabilmek son derece önemlidir. Mendeley yalnızca sürükle-bırak yöntemiyle bir klasör içindeki bütün PDF biçimli dosyaların üst verisini harmanlayıp, eğer varsa Digital Object Identifier (DOI) numarası ile web üzerinde tarama yaparak, kaynağın künyesini çıkartabilmektedir. Bu özellik, sistemin kullanılması için geçecek olan zamanı, araştırmacıların alanlarındaki faaliyetleri için kullanabilmesine olanak vermektedir ve Mendeley’in bir PDF yönetim yazılımı olarak da değerlendirilmesini sağlamaktadır (Mead ve Berryman, 2010). Araştırmacıların veritabanlarından bilgisayarlarına kaydetmiş oldukları belgelerin isimleri genelde bir numara veya bir algoritma ile oluşturularak sunulmaktadır. Makaleyi okumaksızın üst verisine erişerek düzenlemek ve bilgiye erişim sağlamak üzere ODTÜ mensuplarına yardımcı olacak olan bu sistem ücretsiz olarak kullanılmakta olup, MIE ile daha kapsamlı veriyi sunmakta yardımcı olmaktadır. Mendeley kullanıcılarının paylaştığı yayınlar, bağlı olunan kurumun kütüphane kataloğunun ve elektronik kaynaklarının içerik listelerinin sisteme eklenmesiyle, ilgili kullanıcılar tarafından erişilebilir hale gelmektedir. Bunun için, MIE konusunda yetkili bir personelin yönetici olarak sisteme bu bilgileri EXCEL formatında yüklemesi ve kullanılan bir keşif aracı veya federe arama sistemi varsa, bağlantısının eklenmesi yeterli olmaktadır. Bu işlemler ile kullanıcıların faydalandıkları kaynakların takibi ve değerlendirilmesi mümkün olmaktadır.
  • 6. Türkiye ve Mendeley Bu değerlendirmenin yapıldığı tarihte yaklaşık 2.500.000 kullanıcı, 430.000.000 belge ve 240.000 çalışma grubu Mendeley içeriğinde yer almaktadır. Birbiriyle haberleşebilen masaüstü ve web tabanlı uygulamaları bir arada kullanmaya olanak veren Mendeley, büyük miktarda veriyi kayıt altında tutarken aynı zamanda bu verilerin analizlerini de yapabilme yetisine sahiptir (Jack ve diğerleri, t.y.). Kullanıcıların paylaştıkları belgelerin ve çalışmalarında kullandıkları kaynakların analizlerinin sadece istatistiki veriler ile yapılmasına izin veren MIE; okuma alışkanlıkları yönelimlerinin gözlemlenmesi, satın alma politikalarının düzenlenmesi ve kaynak seçimi gibi konularda kütüphane yönetimine önemli veriler sağlayabilmektedir. ODTÜ Kütüphanesi ve MIE ortaklığının sağladığı faydaların başında kullanıcılara sunulan 5 GB dosya saklama alanı sağlanması, 5 kişilik gruplar oluşturularak dosya paylaşımına olanak vermesi, daha geniş kullanıcı desteği sunması ve daha önemlisi; kütüphane yönetimine, kullanıcılarının tüm ilgi alanlarını ve araştırma davranışlarını gözlemleyerek analizler yapabilme olanağı sunması olarak değerlendirilebilir. Türkiye için, bu çalışmanın yapıldığı tarihte ODTÜ dışında MIE kullanımı söz konusu olmamasına karşın, kişisel hesap sahibi olan araştırmacıların, Mendeley web sayfasında yer alan istatistiki verilere göre 35 farklı ülke ile işbirliği yapılmaktadır. Şekil 1’de görüldüğü üzere, kullanıcı sayısına göre dünyada 21. sırada yer alan Türkiye, başta İspanya, ABD, Almanya, Hindistan, Portekiz, Japonya gibi ülkeler ile işbirliği içindedir (bkz. Şekil 1). Şekil 1. Türkiye ve diğer ülkelerle Mendeley üzerinden yapılan işbirliği haritası.
  • 7. ODTÜ ve Mendeley ODTÜ Kütüphanesi, ODTÜ içerisinde öğretim, araştırma faaliyetleri ve topluma hizmet için gerekli doğru, güvenilir ve evrensel bilgiye çağdaş olanaklarla erişilmesini sağlamak ve örnek bir kütüphane olmak için çalışmalarını sürdürmektedir. Bununla beraber geleceğin öğrenme gereksinimlerine uygun her türlü çağdaş teknolojiyi ve fiziksel olanakları kullanan, zaman ve yerden bağımsız bir şekilde tüm paydaşlarına en iyi hizmeti sunabilen, bölgesinde referans olmayı başarmış, güçlü, zengin bir bilgi ve belge merkezidir. ISO 9001: 2008 Kalite Yönetim Sistemi standartlarına sahip olan ODTÜ Kütüphanesi, ulusal ve uluslararası ölçütlerde kullanıcılarına hizmet sunmaktadır. Öngörü ve görev bilinci ile kalite standartları gereği sunulan hizmetler, günü yakalamak ve geleceği planlamak üzere geliştirilmektedir. Özellikle akademik kütüphane hizmetleri, mevcut ve güncel altyapının değerlendirilmesi ve öngörülen gelecek için yapılan çalışmalar ile tasarlanmakta ve hayata geçirilmektedir. Bu kapsamda, kaynakça yönetim araçları günümüzde ve gelecek için büyük önem taşımaktadır. ODTÜ Kütüphanesi, 2008’den beri dünyada kullanılan Mendeley’i, akademik kurumlar için olan sürümüyle değerlendirmek üzere Swets Türkiye ile bir anlaşma imzalayarak mensuplarına sunmuştur. ODTÜ Kütüphanesi farkındalık yaratarak, kullanıcılarının araştırmalarda Web 2.0 etkisini, faydalarını ve kullanımının akademik araştırmalar için önemini ve gelecekte doğabilecek fırsatlar hakkında öngörü kazandırmak adına bir çalıştay ve eğitim toplantısı düzenlemiştir. Her fakülteden öğretim elemanları ve üyelerinin katılımıyla gerçekleşen bu toplantı, olumlu geribildirim almıştır. Bu bağlamda, mensuplarımızın gelecekteki çalışmaları için faydalı olacağını düşündüğümüz, yeni nesil kaynakça yönetim araçlarından Mendeley’in sunulduğu, eğitimlerin ilkinde yakalanan başarının devamlılığı için çalışmalara devam edilmektedir. SONUÇ Yukarıda bahsedilmiş olan Web 2.0, akademik sosyal ağ ve referans yönetim araçlarının, akademisyenlere ve araştırmacılara büyük kolaylık sağladığı ortadadır. Çalışmaların herhangi bir zamanda, herhangi bir platformda veya herhangi bir yerde olması mümkündür. ODTÜ mensuplarının çeşitliliği ve disiplinlere göre çalışma alanlarının değişkenliği ile bilgi arama davranışlarının farklılıkları göz önünde bulundurulduğunda, eşzamanlılık ve platform bağımsızlığı ön plana çıkmaktadır. Bu nedenle ODTÜ Kütüphanesi Mendeley’i değerlendirerek mensuplarına sunmaktadır. ODTÜ ve MIE işbirliğinin akademik araştırmalarda Web 2.0 etkisinin artmasında şüphesiz önemli bir rolü olacaktır. Bu bağlamda, öncü çalışmaların gerçekleştirildiği ve bu çalışmalara ait süreç ve sonuçların diğer kurum ve kuruluşlarla paylaşma sorumluluğunu her zaman taşımakta olan ODTÜ Kütüphanesi, doğabilecek yeni olanakları değerlendirmeye devam etmektedir. Henüz yeni sayılabilecek bu değerlendirme sürecinin sonuçlarının, farklı bir çalışmada ayrıca sunulması için bugün yapılmış olan işbirliği büyük önem taşımaktadır
  • 8. Kaynakça danah m. boyd, & Nicole B. Ellison. (2007). Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship, 13(1), 210–230. 21 Temmuz 2013 tarihinde http://doi.wiley.com/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x adresinden erişildi. Dobbs, D. (2013). When the Rebel Alliance Sells Out. The Newyorker. 1 Ağustos 2013 tarihinde http://www.newyorker.com/online/blogs/elements/2013/04/elsevier-mendeleyjournals-science-software.html adresinden erişildi. Glassman, N. R., & Sorensen, K. (2012). Citation Management. Journal of Electronic Resources in Medical Libraries, 9(3), 223–231. doi:10.1080/15424065.2012.707097 Han, S. (2011). Web 2.0. New York: Routledge. Henning, V., & Reichelt, J. (2008). Mendeley-A Last. fm For Research? eScience, 2008. eScience’08. IEEE …. 12 Ağustos 2013 tarihinde http://medcontent.metapress.com/index/A65RM03P4874243N.pdf adresinden erişildi. Jack, K., Hammerton, J., Harvey, D., Hoyt, J. J., Reichelt, J., & Henning, V. (t.y.). Mendeley ’ s Reply to the DataTEL Challenge, 1–3. Kern, M., & Hensley, M. (2011). Citation Management Software. Reference & User Services Quarterly, 50(3), 204–208. doi:10.5860/rusq.50n3.204 Mead, T. L., & Berryman, D. R. (2010). Reference and PDF-manager software: complexities, support and workflow. Medical reference services quarterly, 29(4), 388–93. doi:10.1080/02763869.2010.518928 Mendeley. (2013). 31.08.2013 tarihinde http://www.mendeley.com/citationstyles/ adresinden erişildi. Nicole B. Ellison, Charles Steinfield, & Cliff Lampe. (2007). The Benefits of Facebook “Friends:” Social Capital and College Students’ Use of Online Social Network Sites, 12(4), 1143–1168. Retrieved from http://doi.wiley.com/10.1111/j.10836101.2007.00367.x O’Reilly, T. (2005). What is Web 2.0: Design Patterns and Business Models for the Next Generatiobs of Software. 20 Ağustos 2013 tarihinde http://oreilly.com/pub/a/web2/archive/what-is-web-20.html?page=1 adresinden erişildi. Oh, J., & Jeng, W. (2011). Groups in Academic Social Networking Services--An Exploration of Their Potential as a Platform for Multi-disciplinary Collaboration. In Proceeding of 2011 IEEE SocialCom. 16 Temmuz 2013 tarihinde
  • 9. http://ieeexplore.ieee.org/xpls/abs_all.jsp?arnumber=6113165 erişildi. adresinden Rebuin. (2011). The Use Of Social Networking in Research. 13 Ağustos 2013 tarihinde http://openaccess.uoc.edu/webapps/o2/bitstream/10609/10261/1/Ciencia20_re biun_eng.pdf adresinden erişildi. Wei Jeng, Daqing He, J Jiang, & Y Zhang. (2012). Groups in Mendeley: Owners’ descriptions and group outcomes, 1–4. 16 Ağustos 2013 tarihinde http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/meet.14504901256/full adresinden erişildi.