Het gebruik van de stedelijke openbare ruimte verandert. Straten, pleinen en de voorzieningen erlangs dragen in toenemende mate het sociaaleconomisch succes van de stad. Hoe die kwaliteit te borgen in ruimtelijk beleid en ontwerp?
Interactieruimte zo oud als de stad zelf. Was vroeger de primaire functie van straten en pleinen. Verkeer was ondergeschikt. Paard en wagen mochten de stad niet eens in. Woord OR bestond vroeger niet. Als interactiefunctie in het gedrang komt, blijkt pas behoefte aan begrip. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Opkomst van het wegverkeer in 19 e en 20 e eeuw. Hangt samen met industrialisatie en urbanisatie. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Afstanden nemen toe, mobiliteit neemt toe. Verkeer steeds dominanter in de stad. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Tot op moment dat de vraag rijst of er in de stad nog wel plek is om te leven. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Fort Worth jaren ‘50: onderzoek naar ruimte die nodig is voor faciliteren van auto’s. Bleek geen ruimte meer te zijn voor gebouwen. Meer plek voor auto dan voor gebouwen. Inwoners voelen dat schijnbaar ook en verlaten tussen 1960 en 1980 en masse de steden. Letterlijk meer parkeerterreinen dan gebouwen (Hartfort) Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Stedenbouwers en architecten zoeken oplossing door nieuwe steden te verenigen met massamobiliteit. Professor Jokinen, 1968 75 jarig bestaan van Stichting Weg. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Het lukt ze echter niet de traditionele stedelijke kwaliteit van de openbare ruimte, rijke en gevarieerde voorzieningenmix, te creëren. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Vanaf de jaren ’70 zien we pogingen om de erosie van de openbare ruimte in de stad te stoppen. Rond 1980 stopt ook de leegloop. Amsterdam is dan van haar 870.000 inwoners in 1963 250.000 kwijtgeraakt aan de voorsteden Almere, Purmerend, Hoofddorp, Uithoorn en Hoorn. Stad wordt weer populair. Reden: economische wederopstanding van de stad. Industrie verliet de stad, maar gespecialiseerde dienstverlening groeit juist als kool in de stad. Opkomst van kenniseconomie, die over de hele wereld vitaliteit terugbrengt in grote steden. Stedelijke crisis ten einde. Overheidsbeleid volgt met compacte stadbeleid dat uit Amsterdam stamt (structuurplan 1985). Wederopstanding van Amsterdam is niet minder dan spectaculair. De binnenstad en de 19 e- eeuwse ring (‘de grafkrans rond de binnenstad’, zoals de stedenbouwers van PW de oude wijken noemden) worden in een kleine 20 jaar tijd van armoedige krotwijken tot hippe woon-werk-ontspanningsmilieus. Je moet het gezien hebben om te geloven hoe totaal verpauperd de Pijp, de Staatsliedenbuurt en de Jordaan er bijlagen rond 1980. Mooi voorbeeld komt uit jullie eigen stadsdeel. Frans Halsstraat. Van een anonieme straat vol auto’s naar de eerste serieuze uitgaansstraat buiten de binnenstad. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Centrum van een zeer gewilde buurt. De herwonnen kwaliteit van de stedelijke openbare ruimte is daarvan een zeer belangrijk onderdeel. Rijke voorzieningenmix met voldoende ruimte voor interactie. Heel belangrijk om je te realiseren dat het dus niet gaat om alleen een goede inrichting. Openbare ruimte is een samenspel van mensen, functies, gebouwen en de vloer. In die volgorde! Een brede in marmer gevatte stoep is dus geen redmiddel voor probleemwijken. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
In opdracht van IVV hebben wij onderzocht wat nu de economische waarde van deze stedelijke openbare ruimte is. Gaat eigenlijk om de aantrekkelijkheid van de stad als vestigingsmilieu en het feit dat openbare ruimte steeds meer een productiemilieu wordt. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Over de hele wereld laten metropolen een opmerkelijke comeback zien. Is sinds de jaren ‘80 bezig. Aansprekende voorbeelden zijn New York en Londen. Basis voor het succes van Amsterdam is hetzelfde. Opkomst kenniseconomie die sterk gericht is op grote steden. Kenniseconomie draait op de creativiteit en de kennis van mensen. Menselijk kapitaal is de belangrijkste productiefactor. Dat menselijk kapitaal is om verschillende redenen sterk op de stad gericht. Zeer positief voor de stedelijke economie is dat bedrijven in de kenniseconomie de werknemers volgen. Daardoor zijn steden die een aantrekkelijk leefmilieu bieden in het voordeel. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Een goed voorzieningenniveau langs levendige straten en pleinen is de belangrijkste trekker van grote steden. Onderzoek van Gerard Marlet (CPB/Atlas Nederlandse Gemeenten). Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Maakt Amsterdam tot een gewild vestigingsmilieu voor kansrijke bevolkingsgroepen. Tsunami van hoogopgeleide jongvolwassenen. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Zeer gunstig voor de opbouw van de beroepsbevolking. Nu 54% van de beroepsbevolking hoogopgeleid en relatief jong. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Ze vestigen zich ook duidelijk in de stadsdelen met een levendige openbare ruimte. Functiekaart. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Zoals iedereen wel weet, ligt het zwaartepunt van de horeca in de stad binnen de ring. In de uitgaansgebieden in de binnenstad, maar ook steeds meer langs de stadsstraten in de wijken daar omheen. Het gaat niet alleen om de traditionele uitgaansmilieus dus, maar om plekken waar je op ieder ogenblik van de dag naar toe gaat. Titel presentatie 1 januari 2003 Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Hetzelfde geldt voor de culturele voorzieningen, denk aan Studio K, de Balie, Podium Mozaiek, de nieuwe OBA. Titel presentatie 1 januari 2003 Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Overlap is duidelijk. Zoals onderzoekers voorspellen komen jonge hoger opgeleiden inderdaad af op de levendige stadsmilieus. Dit is duidelijk geen korte rage. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
De stroom zwelt steeds sterker aan. Amsterdam zag de afgelopen drie jaar de snelste groei sinds de jaren ‘50. 30.000 inwoners erbij. Dat is ongekend en een duidelijke demografische trendbreuk. Voor het eerst in vijftig jaar zijn zowel het geboorteoverschot als de binnen en buitenlandse migratie positief. Instroom van hoogopgeleide jongeren uit de provincie, kenniswerkers uit westerse landen en bijvoorbeeld India en Brazilië en, dat is zeker nieuw, steeds meer gezinnen die in de stad blijven wonen. En al deze groepen willen graag in die levendige stedelijke milieus wonen. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Die populariteit heeft zo zijn effecten. Schaars product waarnaar veel vraag is, wordt duur. Eenvoudige economische wet. Geldt ook voor levendige stedelijke woonwerkmilieus. Prijsstijging van woningen in de kern van de stad is het gevolg. Wordt ook wel waardecreatie genoemd. Sterkste ontwikkeling in de levendige wijken direct rondom de binnenstad. Waardecreatie het laagst in de naoorlogse tuinsteden, waar de openbare ruimte vooral groen is en niet zozeer stedelijk. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Ook ‘sociale waardecreatie’. Stijging leefbaarheid in de vooroorlogse stad houdt nauw verband met de heropleving van Amsterdam. Hoe dat werkt hebben we recent kunnen zien in de westelijke Indische Buurt. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Kwaliteiten van het bestaande stedelijk weefsel worden uitgemunt door investeringen door overheid (inrichting openbare ruimte), ondernemers (winkels, horeca), corporaties en particuliere woningbezitters (gevels, woningverbetering). Was in 2005 93% sociale huur. Wordt sinds 2005 omlaag gebracht naar 70%. Instroom van middenklasse huishoudens in combinatie met investeringen heeft geleid tot flinke waardecreatie. Vastgoed is meer waard geworden, voorzieningenniveau is gevarieerder geworden, leefbaarheidsindex schoot omhoog van een 5,1 in 2005 naar een 7,0 vorig jaar en bedrijvigheid met een hoge toegevoegde economische waarde vestigt zich in dit soort wijken. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Die vestiging van bedrijven houdt verband met de kwaliteit van de stedelijke openbare ruimte. Het gaat enerzijds om bedrijven die op het arbeidspotentieel afkomen. Zoals gezegd volgen bedrijven in de kenniseconomie hun werknemers. Denk aan MTV en Vodafone! Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Anderzijds gaat het om creatieve en kennisintensieve bedrijven die specifiek gebruik willen maken van de interactiefunctie van de stedelijke openbare ruimte. Kijken we naar het vestigingspatroon van bedrijven in de kenniseconomie, dan komt dat deels overeen met wat we zagen bij de inwoners Het sterkst geldt dat voor de creatieve sectoren van de economie. Hier zien we de afgelopen jaren een groei van het aantal vestigingen en een versterkte concentratie binnen de A10, met een lichte uitrol naar buiten. Titel presentatie 1 januari 2003 Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Titel presentatie 1 januari 2003 Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Titel presentatie 1 januari 2003 Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Titel presentatie 1 januari 2003 Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Titel presentatie 1 januari 2003 Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Titel presentatie 1 januari 2003 Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
De interactiefuntie van de openbare ruimte is voor veel bedrijven een harde vestigingsvoorwaarde. De laatste jaren zien we ook dat die leuke openbare ruimte een plek is waar economische waarde wordt toegevoegd. Er wordt gewerkt in openbare gelegenheden, en als het weer het toestaat ook op straat. Op terrassen, in parken. Mogelijk dankzij de draadloos internet en smartphones. Tot voor kort werd de opkomst van internet en mobiele telecommunicatie nog gezien als een bedreiging voor de openbare ruimte en voor steden in het algemeen. Je kan immers overal werken. De praktijk leert echter dat juist stedelijke kwaliteiten er toe doen in een wereld zonder vaste werkplekken. Je ontmoet elkaar buiten de deur, maar moet dat snel kunnen doen. Anekdote over fotograaf die naar Drenthe verhuisde. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
ZZP-ers concentreren zich dan ook in de vooroorlogse kern, vooral de zzp-ers die werkzaam zijn in de kenniseconomie. En dan met name in buurten waar reeds langere tijd gevestigde stedelingen wonen. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
De afnemende vraag naar kantoorruimte wordt deels verklaard door de opkomst van het Nieuwe Werken. Een zaak als Dauphine fungeert voor veel zzp-ers als een kantoor. Ze werken er en ontvangen er hun zakenrelaties. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
In het kort een succesverhaal dat steunt op de traditioneel stedelijke kwaliteit van Amsterdam. Is geen vanzelfsprekendheid! We hebben het geluk dat er nog veel oud weefsel is waar snel een gevarieerde functiemix tot ontwikkeling komt. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Karakteristieken: gunstige relatieve ligging, efficiënt stratenplan, hoge dichtheden en flexibele gebouwen Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Wat dat betreft kunnen we wat leren van de 19 e -eeuwse bouwers.
Want hoe prachtig ontworpen ook, sommige gebouwen zijn nu eenmaal minder flexibel dan andere. En dat heeft direct gevolgen voor de manier waarop het gebruik van de openbare ruimte zich ontwikkelt.
Verhaal heeft ook een duidelijke schaduwzijde. De snelle stijging van de huizenprijzen bedreigt de toegankelijkheid van de woningmarkt. Jaarlijks 10.000 jongvolwassenen die allemaal in de stad willen wonen. De afgelopen jaren verdween deze groep geruisloos in de bestaande woningvoorraad in de oude stad. Vooral in de particuliere huursector. Er wordt veel samen ingewoond. Is overigens goed voor het gebruik van de voorzieningen. Meerpersoonshuishoudens zijn immers uithuiziger omdat de privéruimte vaak beperkt is. Maar het opname vermogen van de stad kent zijn grenzen. Voor stadsgezinnen geldt weer dat er onvoldoende grote woningen in de stad zijn, waardoor ze toch gedwongen worden naar buiten te verhuizen. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Kern van de stad is de demografische motor van de metropoolregio. Hier komt de instroom binnen, en van hieruit vertrekken jonge gezinnen naar de ruimere buitenwijken. Als deze motor vastloopt heeft Amsterdam een serieus probleem. Parijs biedt wat dat betreft een weinig opwekkend toekomstbeeld. De tijd dat zich hier de avant garde van de Europese kunsten verzamelde is voorbij. De stad is onbetaalbaar voor starters en mensen met een marginaal inkomen, ook de zolderkamers. Niet voor niets dat Berlijn nu in zwang is bij creatieve voorlopers. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Amsterdam begin steeds meer op Parijs te lijken, maar is ook heel anders. De omtrek van de Route Peripherique en de A10 zijn ongeveer gelijk, en in beide steden is de kloof tussen binnen en buiten de rondweg flink gegroeid en in beide steden valt dat voor een groot deel terug te voeren op de stedelijke structuur die binnen en buiten de ring te vinden is. Amsterdam is daarin extremer dan Parijs. Voorstad Levallois-Perret is het dichtstbevolkte stuk Frankrijk. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Parijs wil ook nadrukkelijk inzetten op openbare ruimte als middel binnen en buiten de peripherique met elkaar te verbinden. Dat zou Amsterdam ook moeten doen. Is een belangrijke ruimtelijke opgave, die nog onvoldoende wordt opgepakt. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
De beruchte 180 graden momenten. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Vaak een lastige ruimtelijke opgave. Hoe de stedelijke openbare ruimte Overtoom te verbinden met de Schipluidenlaan en station Lelylaan? Stel dat de transformatieopgave zo wordt geformuleerd... Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Dan kom je zeer waarschijnlijk op iets anders uit dat een min of meer op zichzelf staande gebiedsontwikkeling. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening
Wat dan wel? Een ruwe schets. Maar geeft een idee van wat zou kunnen. Gunstige relatieve ligging, efficiënt stratenplan, hoge dichtheden en flexibele gebouwen. Andreas als doorgeefluik naar Nieuw-West. Je kan niet alles sturen en zeker stedelijkheid niet. Maar we kunnen wel ons best doen om in ieder geval de juiste randvoorwaarden mee te geven. Titel presentatie Gemeente Amsterdam | Dienst Ruimtelijke Ordening