1. 1
Από: Καθηγητή Γεώργιο Κ. Μπήτρο
8 Ιανουαρίου 2023
Σημείωση
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί κεφάλαιο ενός βιβλίου το οποίο βρίσκεται στη
διαδικασία της συγγραφής. Κατόπιν τούτου δεν πρέπει να τύχει ευρύτερης
κυκλοφορίας. Παρέχεται στο συμμετέχοντες στο συνέδριο για προσωπική τους
χρήση και για τυχόν παροχή σχολίων προς τους συγγραφείς.
● Το Συνταξιοδοτικό Σύστημα της Αυστραλίαs
Ιωάννης Λιβανάς, Διευθύνων Σύμβουλος, State Super NSW, Αυστραλία,
John_Livanas@statesuper@nsw.gov.au
Στέργιος Μπακάλης, τ. Καθηγητή Οικονομικών, Πανεπιστήμιο Βικτώριας,
Αυστραλία, steve.bakalis@gmail.com
Γεώργιος Κ. Μπήτρος, Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας,
Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Bitros@aueb.gr
4ο Συνέδριο Επαγγελματικής Ασφάλισης
«Σε σταυροδρόμι το μέλλον της Επαγγελματικής Ασφάλισης: Αναγκαιότητα άμεσων μεταρρυθμίσεων
για αναπτυξιακή ώθηση»
Ελληνική Ένωση Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α.)
22 & 23 Φεβρουαρίου 2023
Συγγραφέας επικοινωνίας:
Στέργιος Μπακάλης, τ. Καθηγητή Οικονομικών, Πανεπιστήμιο Βικτώρια,
Αυστραλία, steve.bakalis@gmail.com

2. 2
1. Εισαγωγή
Το 1987, επί Εργατικής Κυβερνήσεως με πρωθυπουργό τον Bob Hawke1
και θησαυροφύλακα
(treasurer) τον Paul Keating,2
ο οποίος διαδέχθηκε τον πρώτο στην πρωθυπουργία το 1991,
δόθηκαν στην Αυστραλία φορολογικά κίνητρα στους πολίτες να γίνουν υπεύθυνοι για την
συνταξιοδότησή τους μέσω ενός κεφαλαιοποιητικού-ανταποδοτικού συστήματος
προκαθορισμένης υποχρεωτικής αποταμίευσης.3
Αυτή η επιλογή κρίθηκε ως η καλύτερη γιατί τα
ιδιωτικά ταμεία συνταξιοδότησης που ήδη λειτουργούσαν είχαν σημαντικά υψηλότερες
αποδόσεις από τα δημόσια ταμεία, δεδομένου ότι μπορούσαν και επένδυαν τις αποταμιεύσεις
των πολιτών σε χρηματοοικονομικά και άλλα περιουσιακά στοιχεία υψηλότερων μεν αλλά
επιλεγόμενων κινδύνων.4
Σε μία χώρα με υψηλή οικονομολογική νοημοσύνη, η επιλογή αυτή
έγινε αποδεκτή και επικράτησε πέρα από τον ανταγωνισμό των πολιτικών κομμάτων σε
συνάρτηση, πρώτον, με την παροχή εγγυήσεων προστασίας για τους οικονομικά αδύναμους
πολίτες,5
και δεύτερον, με αυστηρές νομοθετικές ρυθμίσεις για την διαχείριση των
1
Πριν γίνει πρωθυπουργός, ο Bob Hawke είχε υπηρετήσει ως πρόεδρος του Συνδικαλιστικού Κινήματος
Αυστραλίας. Συνεπώς, γνώριζε τις απόψεις που επικρατούσαν αναφορικά με το συνταξιοδοτικό στον
συνδικαλιστικό χώρο.
2
Στον Paul Keating προτάθηκε ως επιλογή η εργατική κυβέρνηση να υιοθετήσει την εισήγηση της Επιτροπής
Hancock, η οποία βρισκόταν για πάνω από μια δεκαετία στα αρχεία του εργατικού κόμματος και συνιστούσε την
θέσπιση ενός δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος. Αλλά το ιδεολογικό και πολιτικό κλίμα είχε αλλάξει και ο
Paul Keating υποστηριζόμενος αποφασιστικά από τον Bill Kelty, o οποίος ηγείτο τότε του συνδικαλιστικού
κινήματος της Αυστραλίας, απέρριψε την πρόταση και άνοιξε ο δρόμος για την μεταρρύθμιση του
1987. Ειδικότερα, η λογική τόσο του Paul Keating όσο και του Bill Kelty ήταν υπέρ ενός συστήματος
συσσώρευσης των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων (superannuation) σε ιδιωτικούς λογαριασμούς των
πολιτών, και όχι σε μια κυβερνητική δεξαμενή. Αψήφησαν την αριστερά όσο και την δεξιά ορθοδοξία,
επέβαλλαν την ιδιωτική οικονομία της συνταξιοδότησης, και τα αποτελέσματα τους δικαίωσαν πέραν
πάσης προσδοκίας.
3
Το εν λόγω κεφαλαιοποιητικό συνταξιοδοτικό σύστημα καλείται στα Αγγλικά “superannuation”. Εννοιολογικά
πρόκειται για όρο της Βρετανικής Κοινοπολιτείας , ο οποίος χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια
προκαθορισμένη υποχρεωτική αποταμίευση προς τον σκοπό της εξασφάλισης σύνταξης εντός ενός πλαισίου
φορολογίας και κανονισμών που παρέχουν ικανά κίνητρα στους πολίτες να ανταποκρίνονται, αλλά χωρίς να
θίγονται οι αρχές ότι «φορολογείται το συνολικό ατομικό εισόδημα» και ότι «τα ατομικά εισοδήματα
φορολογούνται προοδευτικά». Φυσικά, κατά την διαδρομή του εργασιακού τους βίου, οι πολίτες μπορούν να
κάνουν μεγαλύτερες από τις προκαθορισμένες υποχρεωτικές αποταμιεύσεις. Στην Ελλάδα ο όρος
«κεφαλαιοποιητικός» αποδίδεται συχνά με τον όρο «ανταποδοτικός». Γι’ αυτό, στην συνέχεια οι δύο αυτοί όροι
θα χρησιμοποιούνται εναλλάξ ως ταυτόσημοι.
4
Είναι αξιοσημείωτο ότι στον κεφαλαιοποιητικό πυλώνα του συνταξιοδοτικού συστήματος της Αυστραλίας
λειτουργούν παράλληλα δημόσια και ιδιωτικά ασφαλιστικά ταμεία κάτω από ίσους όρους ανταγωνισμού.
5
Όπως θα τεκμηριώσουμε στην συνέχεια, εκτός από τον πυλώνα του ιδιωτικού κεφαλαιοποιητικού
συνταξιοδοτικού συστήματος, στην Αυστραλία λειτουργεί και ο πυλώνας του δημόσιου συνταξιοδοτικού
συστήματος. Ο τελευταίος καλύπτει όλους τους πολίτες οι οποίοι, για τους δικούς τους λόγους, παραμένουν
οικονομικά αδύναμοι και πρέπει να καλυφθούν κατά τα συντάξιμα χρόνια τους από το κοινωνικό σύνολο,
δηλαδή το δημόσιο. Συνεπώς, η παροχή δημόσια σύνταξης λειτουργεί ως «δείκτη ασφαλείας» για όλους, αν και

3. 3
ασφαλιστικών εισφορών εκ μέρους των συνταξιοδοτικών ταμείων. Από την μεγάλη διεθνή
χρηματοοικονομική κρίση του 2009 μέχρι τα τελευταία χρόνια της πανδημίας, τα
συνταξιοδοτικά ταμεία όχι μόνο λειτούργησαν εξαιρετικά αποδοτικά για τους ασφαλισμένους
τους, αλλά απορρόφησαν επίσης σημαντικούς κραδασμούς σε επίπεδο οικονομίας, και συνάμα
βοήθησαν τη δημοσιονομική πολιτική, δίνοντας στους ασφαλισμένους τους την ευχέρεια να
διαχειρίζονται πιο ευέλικτα κατά τις ανάγκες τους τις ασφαλιστικές τους εισφορές-
αποταμιεύσεις.
Το υπόδειγμα (ή μοντέλο ή πλαίσιο) υποχρεωτικής ατομικής αποταμίευσης για
συνταξιοδότηση που προέκυψε από τη συμφωνία μεταξύ μιας Κυβέρνησης των Εργατικών, του
Συνδικαλιστικού Κινήματος, και των Εργοδοτών δημιούργησε την τρίτη μεγαλύτερη δεξαμενή
συνταξιοδοτικής αποταμίευσης στον κόσμο. Μετέτρεψε την Αυστραλία από εισαγωγέα σε
καθαρό εξαγωγέα κεφαλαίων, και βοήθησε στη σταθεροποίηση της οικονομίας της Αυστραλίας
η οποία, δοθέντος ότι βασίζεται στις εξαγωγές πρώτων υλών, είναι ιδιαίτερα επιρρεπής σε
οικονομικές κρίσεις. Το 2021 τα αποθεματικά αυτών των συνταξιοδοτικών ταμείων ανέρχονταν
σε 157% του ΑΕΠ της Αυστραλίας ή, όπως δείχνει το Σχεδιάγραμμα 5.1 πιο κάτω, σε 3,3 τρις.
για τους πολίτες πρώτη καλύτερη επιλογή είναι να συνταξιοδοτηθούν μέσω του πυλώνα του ιδιωτικού
κεφαλαιοποιητικού συστήματος. Γι’ αυτό, στο εξής θα αναφερόμαστε στον «κεφαλαιοποιητικό» και τον
«δημόσιο» πυλώνα του συνταξιοδοτικού συστήματος.

4. 4
Figure 5.1 Reserves of Australia's insurance funds (trillion dollars)
ABS source
δολάρια Αυστραλίας. Προβλέπεται δε να εκτοξευθούν σε περίπου 244% του ΑΕΠ έως το 2061.
Έτσι, εκ των αποτελεσμάτων τεκμηριώνεται ότι πρόκειται για μια πολύ μεγάλη επιτυχία, η
οποία στα 30 χρόνια λειτουργίας της Εγγύησης Συνταξιοδότησης ξεπέρασε τις προσδοκίες των
θεμελιωτών του συστήματος.6
Σήμερα η Αυστραλία συμπεριλαμβάνεται στις επτά μεγαλύτερες
αγορές συνταξιοδοτικών αποθεματικών μαζί με τον Καναδά, την Ιαπωνία, την Ολλανδία, την
Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.
Από οργανωτική άποψη, το παρόν κεφάλαιο αποτελείται από επτά ενότητες και την
βιβλιογραφία. Το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται στο ανταποδοτικό συνταξιοδοτικό σύστημα.
Αλλά δεδομένου ότι αυτός ο πυλώνας λειτουργεί σε ένα ευρύτερο συνταξιοδοτικό περιβάλλον,
για πληρέστερη κατανόηση, στην Ενότητα 5.1 παρουσιάζουμε συνοπτικά τις βασικές ρυθμίσεις
που αφορούν και στον άλλο πυλώνα, ο οποίος έχει να κάνει με την παροχή σύνταξης εκ μέρους
του δημοσίου. Εν συνεχεία, στις Ενότητες 5.2 , 5.3, και 5.4, αναφερόμαστε αντίστοιχα στους
πολιτειακούς θεσμούς και τα όργανα εποπτείας των συνταξιοδοτικών ταμείων, τη δομή και την
6
Ας θυμηθούμε ότι ένας από τους εμπνευστές του συστήματος ήταν ο Paul Keating. Αυτός συνήθιζε να
μιλάει ατελείωτα για την ανάγκη μεγέθυνσης της οικονομικής πίτας αντί να διαφωνεί για το πώς θα
πρέπει να διανεμηθεί, λέγοντας ότι «Οι άνθρωποι που εκπροσωπούμε δεν μπορούμε να τους
φροντίσουμε σε μια οικονομία χαμηλής ανάπτυξης».

5. 5
λειτουργία της αγοράς υπηρεσιών διαχείρισης των συνταξιοδοτικών εισφορών, και τέλος, πως
οι αρχές της «ταξικής συναίνεσης» και της «εμπιστοσύνης» γίνονται πράξη στο πλαίσιο της
διοίκησης ενός τυπικού συνταξιοδοτικού ταμείου. Στις ίδιες ενότητες τεκμηριώνουμε επίσης
γιατί και πως ο οξύς ανταγωνισμός, ο οποίος έχει επικρατήσει και συντηρείται από την αρμόδια
Ρυθμιστική Αρχή, εξυπηρετεί τα καλύτερα συμφέροντα των εργαζομένων. Ακολουθούν οι
Ενότητες 5.5 και 5.6. Στην πρώτη εστιάζουμε στην καινοτομία της «ταξικής συναίνεσης» και
στον τρόπο εφαρμογής της από την ρυθμιστική αρχή και τις διοικήσεις των ασφαλιστικών
ταμείων σε ένα περιβάλλον ανταγωνισμού, ενώ στην δεύτερη κλείνουμε το κεφάλαιο με μια
σύνοψη των κύριων διαπιστώσεων και τα συμπεράσματα.
2. Οι πυλώνες της δημόσιας και της ιδιωτικής σύνταξης
Αναφέραμε πιο πάνω ότι τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων στην Αυστραλία
προβλέπεται να ανέλθουν το 2061 σε 244% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι στις δεκαετίες που
μεσολαβούν όλο και ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού θα απεξαρτηθούν και θα παύσουν να
προσβλέπουν στην σύνταξη γήρατος από το δημόσιο. Δηλαδή, συστηματικά και βάσει των
παρεχόμενων κινήτρων, οι πολίτες θα φροντίζουν οι ίδιοι για την συνταξιοδότησή τους. Αλλά αν
κάτι δεν πάει καλά και δεν τα καταφέρουν, το δίκτυ ασφαλείας της δημόσιας σύνταξης θα
βρίσκεται εκεί να τους καλύψει στα γηρατειά τους. Ότι θα βρίσκεται εκεί, το γνωρίζουμε από
τις σχετικές προβολές των αναλογιστικών μελετών του ΟΟΣΑ (Βλ. επίσης Διαγενεακή Έκθεση
Αυστραλίας 2021) από τις οποίες προκύπτει ότι οι σχετικές κρατικές δαπάνες θα μειωθούν μεν
από περίπου 2,7% του ΑΕΠ το 2020-21 στο πολύ χαμηλό 2,1% του ΑΕΠ το 2060-61, αλλά δεν
θα μηδενιστούν. Έτσι, αν και είναι βέβαιο ότι μέχρι τότε οι όροι λήψης σύνταξης από τον ένα η
τον άλλο πυλώνα θα προσαρμόζονται στις εκάστοτε μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες, είναι
σκόπιμο να δούμε σύντομα τι ισχύει σήμερα.
2.1Όροι και προϋποθέσεις για δημόσια σύνταξη
Οι άνθρωποι παντού και πάντα ξεκινούν τη ζωή με υψηλούς στόχους για «επιτυχία». Όμως,
κάποιοι, για λόγους που έχουν αναλυθεί, αλλά δεν είναι του παρόντος, φθάνουν στην τρίτη
ηλικία, έχοντας μείνει πίσω στην κλίμακα των απαραίτητων υλικών μέσων για αξιοπρεπή
διαβίωση. Αυτούς, το συνταξιοδοτικό σύστημα της Αυστραλίας τους θεωρεί «αδύναμους» και
τους καλύπτει συνταξιοδοτικά μέσω του δημόσιου προϋπολογισμού.

6. 6
Αυτή η προνοιακή σύνταξη που χορηγεί το δημόσιο αποτελεί τον πρώτο πυλώνα του
συνταξιοδοτικού συστήματος. Παρέχεται δε στο 67ο
έτος της ηλικίας του πολίτη και θεωρείται
ως μία αξιοπρεπής σύνταξη. Για την λήψη της ισχύουν οι ακόλουθοι όροι και προϋποθέσεις:
1. Τα ποσά των συντάξεων που ισχύουν για το τρέχον έτος είναι 952.70 δολάρια ανά
δεκαπενθήμερο (περίπου $24,770 ετήσια), εάν πρόκειται για άτομο, η 1436.20 (περίπου
$37,280 ετήσια) δολάρια για ζευγάρι. Οι συντάξεις είναι αφορολόγητες.
2. Οι συνταξιούχοι μπορούν να εργάζονται. Για κάθε δολάριο που κερδίζει ο συνταξιούχος
από την εργασία του πάνω από 180 δολάρια ανά δεκαπενθήμερο, η 320 δολάρια αν
πρόκειται για ζευγάρι, η σύνταξη μειώνεται κατά μισό δολάριο.
3. Για το διάστημα από 1η
Ιουλίου 2021 μέχρι 30 Ιουνίου 2022, σύνταξη δικαιούται ο
πολίτης ο οποίος, πέρα από την κατοικία του οποιασδήποτε αξίας, έχει στην κατοχή του
αλλά περιουσιακά στοιχεία (εξοχική κατοικία, τραπεζικές καταθέσεις, κλπ.) αξίας
μικρότερης των 270.500 δολαρίων, εάν είναι μόνος του, ή 405.000 δολαρίων, εάν
πρόκειται για ζευγάρι. Για τους πολίτες χωρίς κατοικία, τα όρια είναι 487.000 και 621.500
δολάρια αντίστοιχα.
4. Μόλις τα περιουσιακά στοιχεία που μπορούν να εκτιμηθούν υπερβούν το κατώτατο όριο,
η σύνταξη μειώνεται κατά $ 3 ανά δεκαπενθήμερο για κάθε $ 1000, και για όσο χρόνο τα
εκτιμώμενα περιουσιακά στοιχεία υπερβαίνουν το κατώτατο όριο. Αυτό σημαίνει ότι ένας
μεμονωμένος ιδιοκτήτης σπιτιού μπορεί να έχει έως και 588.250 δολάρια αξιολογήσιμων
περιουσιακών στοιχείων και να λάβει μερική σύνταξη- ενώ για έναν μεμονωμένο μη
ιδιοκτήτη σπιτιού το κατώτατο όριο είναι $ 804.750. Για ένα ζευγάρι, το υψηλότερο όριο
στα 884.000 $ για έναν ιδιοκτήτη σπιτιού και 1.100.500 $ για έναν μη ιδιοκτήτη σπιτιού.
Συμπερασματικά, η κάλυψη που παρέχεται από το δημόσιο είναι προσδιορισμένη έτσι ώστε
να είναι μεν επαρκής για αξιοπρεπή διαβίωση, αλλά χαμηλή για να δημιουργεί κίνητρα στους
πολίτες να προσπαθούν στην ζωή τους να αποφύγουν την ανάγκη να συνταξιοδοτηθούν από το
δημόσιο. Σημειώνουμε ότι, το ποσοστό των συνταξιοδοτούμενων από το δημόσιο συνεχίζει να
μειώνεται, καθώς όλο και περισσότεροι προσφεύγουν στην ιδιωτική συνταξιοδότηση.

7. 7
2.2Όροι και προϋποθέσεις για ιδιωτική σύνταξη
Όπως εξηγήσαμε ήδη, στην Αυστραλία το 2021 οι πολίτες κατείχαν και διαχειρίζονταν με την
βοήθεια ανταγωνιζόμενων συνταξιοδοτικών ταμείων 3.3 τρις. δολάρια Αυστραλίας, πέραν των
καταθέσεων που διέθεταν στις τράπεζες. Ήταν δε η διαχείριση των ασφαλιστικών αποθεματικών
τόσο επιτυχημένη, ώστε οι πολίτες εν μέσω χαμηλότατων, σχεδόν μηδενικών παγκόσμιων
επιτοκίων, πέτυχαν αποδόσεις οι οποίες θεωρούνται εξωπραγματικές, αφού κυμαίνονταν γύρω
στο 5%. Οι Αυστραλοί έχουν σίγουρα υψηλή οικονομολογική νοημοσύνη και προπάντων
διάθεση να διαχειρίζονται οι ίδιοι τις ασφαλιστικές τους αποταμιεύσεις. Αλλά παράλληλα,
βοηθούνται σημαντικά από το αυτοδιαχειριστικό συνταξιοδοτικό σύστημα που έχει υιοθετηθεί
και εποπτεύεται από την πολιτεία.
Σ’ εμάς είναι προφανές ότι ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας οφείλεται στην θεσμική,
οργανωτική, και λειτουργική δομή του συνταξιοδοτικού συστήματος. Γι’ αυτό, στις ενότητες
που ακολουθούν θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε τα πλεονεκτήματά της. Αλλά πριν
στρέψουμε την προσοχή μας σ’ αυτό το έργο, είναι σκόπιμο να αναφέρουμε τις ακόλουθες
πληροφορίες που αφορούν μερικές βασικές ρυθμίσεις σχετικές με την ιδιωτική σύνταξη.
1. Το δικαίωμα στην ιδιωτική σύνταξη μπορεί να ασκηθεί από τους πολίτες αρχής γενομένης
από το 60ο
έτος, αντί τού 67ου
έτους πού ισχύει για την δημόσια σύνταξη.
2. Οι εργοδότες συνεισφέρουν ως ελάχιστο 9.5 % των μικτών αποδοχών του εργαζομένου
στο συνταξιοδοτικό ταμείο της επιλογής του. (Από τον Ιούλιο του 2021 οι εργοδοτικές
εισφορές ανέρχονται σταδιακά μέχρι να φτάσουν 12% το 2025).
3. Οι εργοδοτικές εισφορές και οι οικειοθελείς αποταμιεύσεις των πολιτών μέσω των
συνταξιοδοτικών ασφαλιστικών ταμείων φορολογούνται με 15 % μέχρι του συνολικού
ποσού των 25.000 δολαρίων ετησίως. (Παράδειγμα: Εάν ο μισθός ενός εργαζομένου μέσα
στο έτος είναι 100.000 δολάρια και ο εργοδότης συνεισφέρει 9.500, τότε ο εργαζόμενος,
εάν το επιθυμεί, μπορεί να συνεισφέρει στο συνταξιοδοτικό του κεφάλαιο με τον ευνοϊκό
φορολογικό συντελεστή μέχρι 15.500 δολάρια. Εάν ο εργοδότης του συνεισφέρει
περισσότερα, τότε η συνεισφορά του εργαζόμενου με την προνομιακή φορολογική
κλίμακα είναι τέτοια ώστε το συνολικό ποσό να μην υπερβαίνει τα 25.000 δολάρια.)
4. Οι συντάξεις που παρέχονται από τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία είναι αφορολόγητες,
αλλά μόνο για μέγιστο συσσωρευμένο κεφάλαιο 1.6 εκατ. δολάρια ανά
συνταξιοδοτούμενο. (Πρέπει να επισημανθεί εδώ ότι, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, τα

8. 8
κέρδη των ασφαλιστικών συνταξιοδοτικών ταμείων από τα οποία παρέχονται οι ιδιωτικές
συντάξεις φορολογούνται με ένα αποτελεσματικό φορολογικό συντελεστή γύρω στο 7%).
5. Όπως προείπαμε, οι επιλογές αυτές ισχύουν όταν τα κριτήρια για προνοιακή σύνταξη
υπερβαίνουν «για ένα άτομο ιδιοκτήτη σπιτιού τα 588.250 δολάρια αξιολογήσιμων
περιουσιακών στοιχείων για να λάβει μερική δημόσια σύνταξη», ενώ για ένα άτομο μη
ιδιοκτήτη σπιτιού, το κατώτατο όριο είναι 804.750 δολάρια. Για ένα ζευγάρι, τα
υψηλότερα όρια είναι δολάρια 884.000 με ιδιοκτησία σπιτιού και 1.100.500 χωρίς
ιδιοκτησία.
Εν κατακλείδι, το συνταξιοδοτικό σύστημα της Αυστραλίας είναι ένα από τα καλύτερα στον
κόσμο.7
Η επιτυχία του πηγάζει καθαρά από την διάρθρωσή του. Αυτή μεταφέρει στους πολίτες
την ευθύνη να σχεδιάσουν το συνταξιοδοτικό τους μέλλον. Η ίδια ς κινητοποιεί το ενδιαφέρον
τους να διαχειριστούν συνετά τις συνταξιοδοτικές τους αποταμιεύσεις κατά την διάρκεια του
εργασιακού τους βίου, αντλώντας βοήθεια από πληθώρα ασφαλιστικών ταμείων, τα οποία
λειτουργούν σε περιβάλλον οξύτατου ανταγωνισμού . Και το δημόσιο, ενώ από την μια μεριά
βοηθάει τους πολίτες να πετύχουν τα σχέδιά τους, παρέχοντας ένα σταθερό θεσμικό και
ρυθμιστικό περιβάλλον, από την άλλη παρέχει ένα δίκτυ ασφαλείας σε όσους πολίτες για
οποιουσδήποτε λόγους αποτυγχάνουν να ικανοποιήσουν τις συνταξιοδοτικές τους προσδοκίες,
οπότε καταφεύγουν στη λήψη της δημόσιας σύνταξης.
Ο σκοπός μας στην συνέχεια είναι διττός. Ήτοι, πρώτον, να αποτυπώσουμε το πλέγμα των
θεσμών και των οργάνων που συνθέτουν την δομή του συνταξιοδοτικού συστήματος, και,
δεύτερον, να εξηγήσουμε πως λειτουργούν και γιατί τα καταφέρνουν με αποδεδειγμένα υψηλό
βαθμό αποτελεσματικότητας, παρά τα μικροπροβλήματα που μπορεί να αναφύονται από καιρού
σε καιρό.
3. Κρατική εποπτεία του κεφαλαιοποιητικού συστήματος
Στην αγορά της διαχείρισης των αποθεματικών του κεφαλαιοποιητικού-ανταποδοτικού
συνταξιοδοτικού πυλώνα θα δούμε πιο κάτω ότι δραστηριοποιούνται πολλές δεκάδες μεγάλων
και πολλές χιλιάδες μικρών ασφαλιστικών ταμείων, τα οποία λειτουργούν είτε αυτόνομα είτε
στα πλαίσια επώνυμων χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Ειδικότερα, συμμετέχουν μεμονωμένα
ασφαλιστικά ταμεία, όπως για παράδειγμα το ταμείο του Προσωπικού των Πανεπιστημίων,
7
Βλ.https://www.afr.com/wealth/superannuation/these-are-the-world-s-best-and-worst-pension-systems-20191021-
p532ks)

9. 9
ασφαλιστικές εταιρείες, τράπεζες, και πάσης μορφής χρηματοοικονομικοί οργανισμοί του
δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
Η αγορά αυτή είναι ενσωματωμένη στο ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Αυστραλίας,
το οποίο με την σειρά του βρίσκεται κάτω από την επίβλεψη της πολιτικής εξουσίας και των
προς τούτο αρμόδιων ρυθμιστικών αρχών. Συνεπώς, πριν εγκύψουμε λεπτομερέστερα στη
διάρθρωση και στην λειτουργία της αγοράς διαχείρισης των ασφαλιστικών εισφορών προηγείται
να ρίξουμε μια σύντομη ματιά στο θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί. Για το σκοπό
αυτό φτιάξαμε το Σχεδιάγραμμα 5.2.
Σχεδιάγραμμα 5.2: Πολιτειακά και ρυθμιστικά όργανα εποπτείας

10. 10
Κοιτώντας από τα πάνω προς τα κάτω, παρατηρούμε ότι αρμόδιοι είναι σε ομοσπονδιακό
επίπεδο ο Γενικός Κυβερνήτης, η Κυβέρνηση, το Κοινοβούλιο, και η Γερουσία. Αποτελεί δε
σήμα κατατεθέν του τρόπου με τον οποίο ασκούν τις αρμοδιότητες τους ότι οι αποφάσεις τους
χαρακτηρίζονται από σεβασμό στην αξιοκρατία, με έμφαση στην διαφάνεια και την κοινωνική
συναίνεση.
Η Εκτελεστική Διοίκηση της Ρυθμιστικής Αρχής Ασφαλιστικών Κινδύνων (ΡΑΑΚ)
διορίζεται μεν από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, αλλά κατόπιν αποδοχής του ανώτατου
πολιτειακού άρχοντα ή Γενικού Κυβερνήτη, όπως αποκαλείται. Η επιλογή των προσώπων που
προτείνονται και τελικά διορίζονται γίνεται στα πλαίσια της κοινοβουλευτικής διαδικασίας, η
οποία χαρακτηρίζεται από πάγιες τάσεις κομματικής συναίνεσης, ώστε να εξασφαλίζεται η
απαραίτητη εμπιστοσύνη των πολιτών στις αποφάσεις της Αρχής. Για εξαιρετικά δύσκολα και
αμφιλεγόμενα θέματα, θεωρούμε σημαντικό να αναφέρουμε ότι η Αυστραλία έχει μακρά
παράδοση ανάθεσης της διεξαγωγής δημόσιων συζητήσεων και ερευνών σε επιτροπές ειδικών.
Για παράδειγμα, οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις που έγιναν στο χρηματοπιστωτικό και το
συνταξιοδοτικό σύστημα την περίοδο 1996-1997 ακολούθησαν τα ευρήματα και τις προτάσεις
μιας δημόσιας έρευνας, γνωστής ως Wallis Inquiry. Μέρος των εν λόγω μεταρρυθμίσεων ήταν
και η δημιουργία της προαναφερθείσας Ρυθμιστικής Αρχής Ασφαλίσιμων Κινδύνων (ΡΑΑΚ).
Στην αρμοδιότητα και ευθύνη αυτής της Αρχής, η οποία βλέπουμε ότι αναφέρεται στην
Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, υπάγονται η εποπτεία του Χρηματοπιστωτικού Τομέα, καθώς και η
εισήγηση προς την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο νομοθετικών πρωτοβουλιών για την επίλυση
των εκάστοτε αναφυόμενων νέων προβλημάτων. Αντικείμενο της εποπτείας είναι η
παρακολούθηση της λειτουργίας όλων των φορέων που αναφέρονται στο κάτω μέρος του
σχεδιαγράμματος, με επίκεντρο τη συμμόρφωση στην κείμενη νομοθεσία και στην διαφύλαξη
της ευρωστίας του ανταγωνισμού ως της πλέον αποτελεσματικής μορφής ρύθμισης. Το έργο
αυτό είναι κάθε άλλο παρά εύκολο γιατί, με δεδομένο το ευρύτατο φάσμα των διαφορετικών
επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται, η διατήρηση της ανταγωνιστικής ισορροπίας μεταξύ
αντικρουόμενων συμφερόντων, είναι εύλογο να συνοδεύεται από σημαντικές θεσμικές
αντιθέσεις και τριβές. Αλλά κρίνοντας από τις εμπειρίες των τριών τελευταίων δεκαετιών ισχύει
ότι, με την συναινετική κοινωνική και πολιτική κουλτούρα που επικρατεί, ο χρηματοπιστωτικός

11. 11
τομέας στην Αυστραλία βρίσκεται στο μεταίχμιο των παγκόσμιων εξελίξεων, προς γενικό
όφελος της Αυστραλίας και των πολιτών της.
4. Η αγορά της διαχείρισης ασφαλιστικών εισφορών
Ο Πίνακας 5.2 πιο κάτω εμφανίζει τους διάφορους τύπους συνταξιοδοτικών ταμείων
που λειτουργούν στην Αυστραλία, τα αποθεματικά που διαχειρίζονται, και τον αριθμό
τους ανά κατηγορία μέχρι τον Μάιο του 2021.
Πίνακας 5.2: Ταμεία διαχείρισης ασφαλιστικών εισφορών και αποθεματικά υπό
διαχείριση σε τρις. Δολάρια Αυστραλίας1
Από την μια μεριά έχουμε 179 μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις που ανταγωνίζονται
προκειμένου να προσελκύσουν τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων, και από την άλλη
έχουμε σχεδόν 600 χιλιάδες συνταξιοδοτικά Ταμεία τα οποία λειτουργούν με λιγότερους από 5
ασφαλισμένους. Από την πλευρά τους, οι ασφαλισμένοι δικαιούνται, υπό προϋποθέσεις, να
μεταφέρουν την διαχείριση των ασφαλιστικών τους αποθεματικών σε οποιοδήποτε διαχειριστή

12. 12
της επιλογής τους. Αυτό σημαίνει ότι με το ζωηρό ενδιαφέρον τους, καθ’ όλη τη διάρκεια του
ενεργού εργασιακού τους βίου, εξασφαλίζονται συνθήκες ανταγωνισμού για το καλύτερο
δυνατό αποτέλεσμα και από την πλευρά της παροχής διαχειριστικών υπηρεσιών και από την
πλευρά της ζήτησης. Προς την ίδια κατεύθυνση συμβάλλει επίσης σε σημαντικό βαθμό, η
δημοσίευση My Super από την Ρυθμιστική Αρχή Ασφαλίσιμων Κινδύνων (ΡΑΑΚ). Αυτή είναι
ένα εργαλείο αξιολόγησης και σύγκρισης των συνταξιοδοτικών ταμείων το οποίο, μεταξύ
άλλων:
● Εμφανίζει ένα πίνακα με τα προϊόντα MySuper ταξινομημένα κατά χρεώσεις και καθαρές
αποδόσεις (ενημερώνεται ανά τρίμηνο).
● Επιτρέπει την επιλογή και τη σύγκριση με περισσότερες λεπτομέρειες έως και 4
προϊόντων MySuper κάθε φορά;
● Επιτρέπει τη διασύνδεση με τον ιστότοπο ενός συνταξιοδοτικού ταμείου όταν επιλέγεται
ένα προϊόν MySuper από τον πίνακα.
Οι πληροφορίες που εμφανίζονται στο εν λόγω εργαλείο σύγκρισης συγκεντρώνονται και
παρέχονται από την Ρυθμιστική Αρχή Ασφαλίσιμων Κινδύνων (ΡΑΑΚ). Η ΡΑΑΚ αξιολογεί
την ετήσια απόδοση κάθε προϊόντος MySuper. Η στήλη απόδοση επένδυσης παρέχει ένα από τα
ακόλουθα αποτελέσματα για κάθε αμοιβαίο κεφάλαιο:
● Απόδοση – Το προϊόν έχει εκπληρώσει ή υπερβεί το σημείο αναφοράς δοκιμής απόδοσης.
● Χαμηλή απόδοση - Το προϊόν δεν πληροί το αναμενόμενο όριο βέλτιστης απόδοσης.
● Δεν αξιολογήθηκε - Το προϊόν έχει λιγότερο από 5 χρόνια ιστορικό απόδοσης και δεν έχει
αξιολογηθεί από την ΡΑΑΚ.
Εάν ένα προϊόν MySuper αξιολογηθεί με χαμηλή απόδοση για 2 συναπτά έτη, δεν μπορεί πλέον
να δέχεται νέα μέλη έως ότου αξιολογηθεί ως αποδοτικό, και δίνονται ανάλογες επιλογές για
εργαζόμενους και εργοδότες.
Ως συνταξιούχοι πανεπιστημιακοί καθηγητές των οικονομικών, ομολογούμε ότι η περίπτωση
της Αυστραλίας, ενώ αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του τέλειου ανταγωνισμού που
προβάλλεται στους φοιτητές ως μοναδικού για τα συμφέροντα μιας χώρας και των πολιτών της,
μας είχε διαφύγει. Αυτή η αγορά είναι τόσο τέλεια ανταγωνιστική, ώστε οδηγεί μετά
βεβαιότητος στα ακόλουθα αποτελέσματα:
● Μεγιστοποιεί τις αποδόσεις των επικουρικών αποθεματικών, εξασφαλίζοντας ότι σε

13. 13
μακροχρόνια βάση οι ασφαλισμένοι στα συνταξιοδοτικά ταμεία απολαμβάνουν αποδόσεις
ίσες με εκείνες όλων γενικά των επενδύσεων στην Αυστραλία;
● Κανένα από τα συνταξιοδοτικά ταμεία, μεγάλο ή μικρό, δεν μπορεί να υστερήσει
συστηματικά από την μέση μακροχρόνια απόδοση των επενδύσεων όλων των επικουρικών
ταμείων, γιατί κινδυνεύει να δει τα αποθεματικά που διαχειρίζεται να μεταφέρονται σε
άλλα ταμεία;
● Ο κίνδυνος της απώλειας αποθεματικών είναι πραγματικός και συντηρείται από δύο
δεδομένα. Το πρώτο είναι ότι η Ρυθμιστική Αρχή φροντίζει να διαχέει συστηματικά την
πληροφόρηση για τις αποδόσεις που επιτυγχάνουν βραχυχρόνια, μεσοχρόνια, και
μακροχρόνια με τις επενδύσεις τους τα διάφορά συνταξιοδοτικά ταμεία. Το δεύτερο
δεδομένο είναι ότι οι ασφαλιζόμενοι, κάτω από κάποιες προϋποθέσεις, μπορούν να
μεταφέρουν τα αποθεματικά τους σε άλλο πάροχο ανάλογων διαχειριστικών υπηρεσιών;
● Καμιά τράπεζα, καμιά ασφάλεια, και κανένας άλλος χρηματοοικονομικός οργανισμός που
δραστηριοποιείται και στην αγορά των συνταξιοδοτικών ταμείων δεν μπορεί να
χρησιμοποιήσει τα αποθεματικά ως εγγύηση (Collateral) προκειμένου να καλύψει
κινδύνους επενδύσεων άλλων απ’ αυτές που αποφασίζονται από την διοίκηση των
ταμείων. Στη χειρότερη περίπτωση, μια τράπεζα ή μια ασφάλεια μπορεί να πτωχεύσει,
αλλά αυτό το γεγονός δεν επηρεάζει την αξία των υπό διαχείριση συνταξιοδοτικών
αποθεματικών, τα οποία οι ιδιοκτήτες τους μπορούν να τα μεταφέρουν σε άλλους
διαχειριστές της επιλογής τους;
● Από την οικονομική ανάλυση γνωρίζουμε ότι τα άριστα αποτελέσματα μιας αγοράς από
κοινωνικής σκοπιάς εξαρτώνται εκτός από τον έμπρακτο και από τον δυνητικό
ανταγωνισμό. Ο τελευταίος εξαρτάται με την σειρά του από το κόστος εισόδου που πρέπει
να απορροφήσει μια επιχείρηση για να εισέλθει στην αγορά. Στην προκειμένη περίπτωση
διαπιστώνουμε ότι το κόστος εισόδου είναι εξαιρετικά χαμηλό γιατί διαφορετικά δεν θα
μπορούσε να εξηγηθεί πως έχουν εισέλθει και λειτουργούν 600 χιλιάδες ταμεία με
λιγότερα από πέντε μέλη. Συνεπώς, χωρίς καμία επιφύλαξη συμπεραίνουμε ότι η αγορά
των επικουρικών συνταξιοδοτικών ταμείων λειτουργεί προς όφελος της Αυστραλίας και
των αυστραλών κατά τρόπο απαράμιλλο. Με άλλα λόγια, με οποιοδήποτε άλλο

14. 14
διαχειριστικό μηχανισμό των ασφαλιστικών εισφορών τα αποτελέσματα θα ήταν
υποδεέστερα.
Συμπερασματικά, κανένας θεσμός, καμιά κεντρικά κατευθυνόμενη δημόσια διοίκηση, και καμιά
πολιτική τάξη δεν μπορεί να εξυπηρετήσει καλύτερα τις ελευθερίες, τα δικαιώματα και τα
συμφέροντα των εργαζομένων από την αγορά και τον ανόθευτο ανταγωνισμό. Κυρίαρχο ρόλο
στην αγορά και στον ανταγωνισμό, είτε πρόκειται για τις ιδιωτικές συντάξεις, είτε για άλλα
αγαθά και υπηρεσίες, παίζουν από την μια μεριά οι πολίτες με τις επιλογές τους, και από την
άλλη η πολιτεία, η οποία έχει την ευθύνη της επιβολής των όρων του ανόθευτου ανταγωνισμού.
Στην επόμενη ενότητα, θα επικεντρωθούμε στην σύνθεση της διοίκησης ενός τυπικού
ταμείου διαχείρισης ασφαλιστικών εισφορών, στις διαδικασίες λήψης των επενδυτικών
αποφάσεων, στον έλεγχο και στη πιστοποίηση των αποτελεσμάτων, και στην συνέχεια και
πειθαρχία της διαχείρισης που επιβάλλουν οι ίδιοι οι ασφαλιζόμενοι μέσα από την ενεργή
άσκηση των επιλογών τους.
5. Ταξική συναίνεση και εμπιστοσύνη
Τα εξαιρετικά αποτελέσματα για την Αυστραλία από την μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού
συστήματος στο τέλος της δεκαετίας του 1980, προήλθαν σε σημαντικό βαθμό από την μεγάλη
αποδοχή που της επεφύλαξαν οι εργαζόμενοι, τα συνδικάτα, και τα πολιτικά κόμματα . Στην
επιτυχία της σίγουρα συνέβαλε επίσης η κουλτούρα των Αυστραλών, η οποία δίνει έμφαση στην
«ανάληψη ατομικής ευθύνης για το κοινό καλό». Αλλά δεν έχουμε καμία επιφύλαξη να πούμε
ότι η επιτυχία, εκτός από την πλήρη ιδιοκτησία της μεταρρύθμισης από τους Αυστραλούς,
βασίστηκε σε τρεις βασικές δεσμεύσεις. Την μία απ’ αυτές την εξηγήσαμε ήδη. Πρόκειται για
την ρύθμιση της αγοράς των ανταποδοτικών συντάξεων, έτσι ώστε να λειτουργεί κάτω από την
συνεχή πίεση του έμπρακτου και του δυνητικού ανταγωνισμού. Ισχυριζόμαστε δε ότι επέδρασε
καταλυτικά γιατί όλοι οι παράγοντες που κλήθηκαν να δραστηριοποιηθούν σ’ αυτήν την αγορά
κατάλαβαν και αποδέχθηκαν από την πρώτη στιγμή ότι οι κανόνες ήταν δεδομένοι, ότι δεν
επρόκειτο να αλλάξουν στο προβλεπτό μέλλον, και ότι έπρεπε να γίνουν σεβαστοί ώστε να
προκύψουν τα προβλεπόμενα αποτελέσματα. Αυτή η γραμμή πέρασε και παγιώθηκε με ιδιαίτερα
εμφαντική κατοχύρωση των αρχών της «ταξικής συναίνεσης» και της «εμπιστοσύνης» σε όλα
τα επίπεδα του συνταξιοδοτικού συστήματος. Για του λόγους το ασφαλές θα δούμε αμέσως πιο

15. 15
κάτω πως επικράτησε αυτό το κλίμα στα πλαίσια της διοίκησης ενός τυπικού
κεφαλαιοποιητικού-ανταποδοτικού συνταξιοδοτικού ταμείου.
Η σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου
Τα εκάστοτε μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου (ΔΣ) εκπροσωπούν τους εργαζόμενους και τους
εργοδότες. Όλοι προτείνονται, διορίζονται για ορισμένη θητεία, και ανακαλούνται για βάσιμους
λόγους μέσα από προκαθορισμένες και διαφανείς διαδικασίες. Στο ΔΣ συμμετέχουν επίσης
χωρίς ψήφο Ειδικοί Επενδυτικοί Σύμβουλοι οι οποίοι προσλαμβάνονται μετά από έρευνα της
αγοράς και εισήγηση σχετικής Επιτροπής του Διοικητικού Συμβουλίου.
Οι αρμοδιότητες του Διοικητικού Συμβουλίου
Σε καθημερινή βάση όλες οι λειτουργίες του ταμείου εποπτεύονται και καθοδηγούνται από τον
«Διευθύνοντα Σύμβουλο» ή «Εκτελεστικό Διευθυντή». Συνεπώς, μια από τις πλέον σημαντικές
και υπεύθυνες αρμοδιότητες του ΔΣ είναι ανεύρεση, ο διορισμός, η αξιολόγηση και, εάν είναι
απαραίτητο, η απομάκρυνση του εκτελεστικού διευθυντή. Για λογαριασμό του ΔΣ ο τελευταίος:
▪ Επιβλέπει τις λειτουργίες του ασφαλιστικού ταμείου
▪ Διασφαλίζει ότι το Ταμείο λειτουργεί σύμφωνα με την «Ιδρυτική Πράξη» ( Τrust deed)
και τις πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης.
▪ Παρακολουθεί τις εξελίξεις στους τομείς της:
● Επενδυτικής πολιτικής και των αποδόσεων
● Συμμόρφωσής με τον Κώδικα Δεοντολογίας
● Προετοιμασίας και της έγκρισης των ετήσιων οικονομικών εκθέσεων, καθώς και της
συνεργασίας με τους ελεγκτές.
● Συνεχούς επικαιροποίησης των συστημάτων διαχείρισης των επενδυτικών και άλλων
κινδύνων.
● Ενημέρωσης των «εργαζόμενων-μεριδιούχων» για τις μεταβολές της αποτίμησης των
μεριδίων τους,
▪ Βρίσκεται σε συνεχή επαφή με την Ρυθμιστική Αρχή, τις άλλες αρχές της πολιτείας, και
οπωσδήποτε με τις άλλες επιτροπές που λειτουργούν στα πλαίσια του ΔΣ.
▪ Φροντίζει για την υλοποίηση του διαφημιστικού προγράμματος και την ενίσχυση της
καλής φήμης του ταμείου στο κοινό.

16. 16
▪ Προετοιμάζει και υποβάλλει για έγκριση στο Διοικητικό Συμβούλιο σχέδια και προτάσεις
για την στρατηγική κατεύθυνση του Ταμείου.8
▪ Κ.λπ., Κλπ.
Οι αρμοδιότητες της Επενδυτικής Επιτροπής
Αυτή η επιτροπή αναφέρεται στον Εκτελεστικό Διευθυντή και είναι επιφορτισμένη με την
ευθύνη να βρίσκεται σε επαφή με τους μεριδιούχους και να τους:
▪ Ενημερώνει σε τακτά διαστήματα για την πορεία των επενδύσεων που έχουν επιλέξει,
καθώς και για τις συγκριτικές αποδόσεις άλλων χαρτοφυλακίων μικρότερου η
μεγαλύτερου επενδυτικού κινδύνου.
▪ Πληροφορεί για τις συγκριτικές επιδόσεις άλλων ταμείων με στόχο την καλλιέργεια της
αμοιβαίας εμπιστοσύνης των μεριδιούχων και στις επιλογές τους και στους χειρισμούς του
Ταμείου τους.
▪ Παρέχει γενικές επενδυτικές συμβουλές, καθώς και επ’ αμοιβή αν πρόκειται για παροχή
εξατομικευμένων συμβουλών.
▪ Εκτελεί τις εντολές τους για την προσαρμογή των επενδυτικών χαρτοφυλακίων τους
σύμφωνα με τις εντολές τους.
Αξίζει να επισημανθεί εδώ ότι οι επιλογές των μεριδιούχων δεν περιορίζονται σε επενδύσεις
αποκλειστικά στην Αυστραλία. Η μόνη παράμετρος που κατευθύνει τις επιλογές μεταξύ εθνικών
και διεθνών επενδύσεων είναι οι προσδοκώμενες αποδόσεις σταθμισμένες με τον επενδυτικό
κίνδυνο. Κατά συνέπεια, τα συνταξιοδοτικά ταμεία βρίσκονται σε ανταγωνισμό με τις διεθνείς
αποδόσεις των επενδύσεων.
8
Για ένα σχετικό παράδειγμα, ο κ. Ιωάννης Λιβανάς, εκ των συγγραφέων του παρόντος και Διευθύνων Σύμβουλος
του ταμείου State Super, το οποίο διαχειρίζεται συνταξιοδοτικά αποθεματικά 43 δις. δολάρια Αυστραλίας,
αναφέρεται στην έμφαση που δίνει πλέον στην πρόληψη των επιπτώσεων των κλιματικών κινδύνων. Ο στόχος
είναι να μειώσει τις ανθρακούχες εκπομπές στο επενδυτικό του χαρτοφυλάκιο σχεδόν στο μισό έως το 2030,
καθώς ξεκινά την πορεία προς το καθαρό μηδέν έως το 2050, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού. Λέει
χαρακτηριστικά ο κ Λιβανάς: «Βασικά, ο πρωταρχικός μας στόχος είναι να διασφαλίσουμε ότι καλύπτονται τα
καλύτερα οικονομικά συμφέροντα των μελών με την μετατόπιση του επενδυτικού τοπίου εν μέσω της
εκτεταμένης πράσινης ώθησης. Και πραγματικά, η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές του χαρτοφυλακίου
μας γίνεται μέσα από αυτό το πρίσμα», σε συμφωνία με τον πρόεδρο του αμοιβαίου κεφαλαίου State Super κ.
Nicholas Johnson. Συμπερασματικά, έχει καταστεί απολύτως σαφές ότι, ενεργώντας προς το βέλτιστο οικονομικό
συμφέρον των μελών, οι διαχειριστές των συνταξιοδοτικών αποθεματικών πρέπει να ανταποκρίνονται στους
επενδυτικούς κινδύνους που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, και όχι μόνο, και να επιδιώκουν να
μετριάσουν τις επιπτώσεις τους, λειτουργώντας ανεξάρτητα, αλλά και σε συνδυασμό με τις σχετικές
κυβερνητικές πολιτικές.

17. 17
Αν κάποιος περιοριζόταν στην μέχρι εδώ περιγραφή, σίγουρα θα κατέληγε στο συμπέρασμα
ότι δεν υπάρχει τίποτε καινοφανές στην λειτουργία των εν λόγω ταμείων. Αλλά αυτό θα ήταν
αβάσιμο γιατί από την κείμενη νομοθεσία απαιτείται ίση εκπροσώπηση στο ΔΣ της
«εργοδοσίας» και των «εργαζόμενων-μεριδιούχων» του ταμείου». Η αρχή αυτή ισχύει για όλα
τα ταμεία και η Ρυθμιστική Αρχή, με την άδεια λειτουργίας που χορηγεί και επιβεβαιώνει
διαρκώς στην πράξη, εγγυάται με ευθύνη της ότι η αρχή αυτή ικανοποιείται στη βάση του 50%
εκάστης πλευράς και στα λεπτομερή πλαίσια των όρων που περιγράφονται στην «ιδρυτική
πράξη» του ταμείου, η οποία στα Αγγλικά καλείται πράξη εμπιστοσύνης (Trust deed). Συνεπώς,
δεδομένου ότι ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Ταμείου ασκεί τα ανωτέρω καθήκοντα για
λογαριασμό του ΔΣ, στο οποίο συμμετέχουν ισομερώς η «εργοδοσία» και οι «εργαζόμενοι-
μεριδιούχοι», δεν χρειάζεται έμφαση για να αντιληφθούμε ότι η «ταξική συναίνεση» γίνεται
ακρογωνιαίος λίθος της διαχείρισης των συνταξιοδοτικών ταμείων, με αποτέλεσμα οι δύο
πλευρές, οι οποίες για χρόνια ήταν σε διαρκή αντιπαράθεση, να έχουν πλέον κοινούς στόχους
και προσδοκίες. Τόσο δε είναι το βάθος της ωρίμανσης στις σχέσεις «ταξικής συναίνεσης» και
«εμπιστοσύνης», ώστε αξίζει να πιστοποιηθεί με αναφορά στο ακόλουθο πραγματικό
περιστατικό.
Η πρόσφατα απελθούσα κυβέρνηση πρότεινε στο Κοινοβούλιο το 2021 την κατάργηση της
αρχής της ίσης εκπροσώπησης και την πλήρη ανεξαρτητοποίηση των διαχειριστών των
συνταξιοδοτικών ταμείων, όπως συμβαίνει και σε άλλους χρηματοπιστωτικούς φορείς. Η
πρόταση αυτή απορρίφθηκε από την Ομοσπονδιακή Γερουσία. Αλλά αξίζει να αναφερθούμε στο
σκεπτικό της απόρριψης. Αυτό δεν βασίστηκε στην αμφισβήτηση της αξίας που μπορούν να
προσθέσουν για τους μεριδιούχους οι ανεξάρτητοι διευθυντές στα διοικητικά συμβούλια,
Αντιθέτως, η πρόταση απορρίφθηκε γιατί πρυτάνευσε η εκτίμηση ότι η επιτυχημένη διαδρομή
του παρόντος συστήματος διαχείρισης έχει ένα υψηλό επίπεδο αποτελεσματικότατος. Απλά η
επιλογή της "ανεξαρτησίας" των διαχειριστών θα μπορούσε να υποσκάψει θεμελιακά την αρχή
της ισότιμης εκπροσώπησης, η οποία δεν έχει μόνο οικονομική αλλά και δημοκρατική
νομιμοποίηση. Η μεταρρύθμιση του κεφαλαιοποιητικού-ανταποδοτικού συνταξιοδοτικού
συστήματος έγινε με γνώμονα να επέλθει συναίνεση. Ήταν αυτή η πολιτική η οποία έφερε ένα
κλίμα εμπιστοσύνης, γιατί έκανε την εργατική τάξη ισότιμο συμμέτοχο και συνιδιοκτήτη στις
επενδύσεις και στην ανάπτυξη της οικονομίας στην Αυστραλία. Προς επιβεβαίωση, αξίζει να
θυμηθούμε ότι, σε ένα σύνολο 7,7 τρισεκατομμυρίων κεφαλαίων του χρηματοπιστωτικού

18. 18
συστήματος το 2021, τα αποθεματικά των συνταξιοδοτικών ταμείων σύμφωνα με τον Πίνακα
5.2 πιο πάνω ανέρχονταν σε 3,1 τρις. δολάρια Αυστραλίας. Αυτή η σύγκριση σηματοδοτεί την
τεράστια συμβολή των συνταξιοδοτικών κεφαλαίων και την σπουδαιότητα ως της εργατικής
τάξης ως πρωταρχικής πηγής χρηματοοικονομικών πόρων, αφού οι ασφαλιστικές εισφορές
γίνονται μοχλός επενδύσεων και έχουν πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη της
οικονομίας. Ότι η θεμελίωση αυτής της σχέσης βρισκόταν στον πυρήνα της μεταρρύθμισης του
1987, προκύπτει επίσης από το πιο κάτω εδάφιο από ομιλία ενός εκ των αρχιτεκτόνων του
ανταποδοτικού συνταξιοδοτικού συστήματος της Αυστραλίας, του πρώην πρωθυπουργός Paul
Keating:9
“Αυτό πού είναι καινούργιο είναι η έννοια ότι λόγω της πανδημίας και της ύφεσης,
η οικονομία της Αυστραλίας έχει χάσει την ικανότητα ανάκαμψης και ανάπτυξης.
Αν κρατήσουμε τα νεύρα μας και εστιάσουμε την προσοχή μας στις δυνάμεις που
συμπεριλαμβάνουν μία διευρυνόμενη και δυναμική δεξαμενή συνταξιοδοτικών
αποταμιεύσεων, ο κινητήρας της ανάπτυξης θα πυροδοτήσει ξανά. Όπως έχει κάνει
πάντα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι χρηματαγορές παγκοσμίως έχουν ήδη συμπεριλάβει
την ανάκαμψη στις αποτιμήσεις τους"
6. Σύνοψη και συμπεράσματα
Στο τέλος της δεκαετίας του 1980, τα πολιτικά κόμματα και τα συνδικάτα των εργαζομένων και
των εργοδοτών στην Αυστραλία συμφώνησαν σε μια μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού
συστήματος, τα αποτελέσματα της οποίας ξεπέρασαν ακόμη και τις πιο αισιόδοξες προσδοκίες
των εμπνευστών της, αφού το 2021 τα ασφαλιστικά αποθεματικά ήταν 157% του ΑΕΠ και το
2061 προβλέπεται να ανέλθουν στο 244%. Σ’ αυτήν την μεγάλη επιτυχία συνέβαλλαν τα
κίνητρα που η μεταρρύθμιση δημιούργησε στους πολίτες να πάρουν οι ίδιοι την ευθύνη της
διαχείρισης των συνταξιοδοτικών τους εισφορών, με την βοήθεια αφενός των ασφαλιστικών
ταμείων και αφετέρου την εγγύηση ότι, αν παρ’ ελπίδα αποτύχουν να συσσωρεύσουν επαρκείς
πόρους για την τρίτη ηλικία, θα μπορούν να συνταξιοδοτηθούν από το δημόσιο. Τα κίνητρα
δούλεψαν και το εκπληκτικό αποτέλεσμα προέκυψε, πρώτον, γιατί αναπτύχθηκε μια αγορά
διαχείρισης των συνταξιοδοτικών εισφορών στην οποία επικρατεί οξύτατος έμπρακτος και
δυνητικός ανταγωνισμός, δεύτερον, γιατί παρά τον πειρασμό του πολιτικού συστήματος να
πειραματιστεί με νέες ιδέες στην σύνθεση των διοικητικών συμβουλίων των ασφαλιστικών
ταμείων, τελικά επικράτησε η σταθερότητα της επιτυχίας, και τρίτον, γιατί η Ρυθμιστική Αρχή,
9
Βλ. http://www.paulkeating.net.au/shop/item/superannuation-paul-keating-9-july-2020.

19. 19
εμμένοντας στο γράμμα και στο πνεύμα της μεταρρύθμισης, έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον
στο οποίο επικρατούν:
Συνθήκες συναίνεσης και συνεργασίας μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων
Σε μεγάλο βαθμό η επιτυχία οφείλεται στην ίση συμμετοχή στα ΔΣ των ασφαλιστικών ταμείων
των εκπροσώπων των εργαζομένων/ιδιοκτητών και των εργοδοτών/παρόχων των ασφαλιστικών
εισφορών. Όταν κάθονται γύρω από το τραπέζι του συμβουλίου αυτοί γνωρίζουν ότι δεν είναι
εκεί για να προάγουν τα προσωπικά τους συμφέροντα, αλλά για να επιτύχουν τα καλύτερα
δυνατά αποτελέσματα για τους/τις εργαζόμενους που τους εμπιστεύονται την διαχείριση των
αποθεματικών τους. Από μόνη της αυτή η ρύθμιση οδηγεί σε συναινετική συμπεριφορά και
διάθεση συνεργασίας για συνεχή βελτίωση των αποτελεσμάτων. Διαφορετικά, στα επί μέρους
ΔΣ γνωρίζουν ότι ελλοχεύουν οι δυσάρεστες συνέπειες της διαρροής αποθεματικών προς
ανταγωνιστικούς διαχειριστές και της παρέμβασης της Ρυθμιστικής Αρχής μέσω τηs
δημοσίευσης My Super και άλλων διοικητικών μέσων που έχει στη διάθεσή της.
Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, είναι εύλογο οι εργαζόμενοι να αισθάνονται ότι λαμβάνουν ένα
δίκαιο μέρισμα από το παραγόμενο πλεόνασμα, με αποτέλεσμα να περιορίζονται στο έπακρο οι
δυσάρεστες επιπτώσεις από την όποια «ταξική αντιπαλότητα» μεταξύ εργοδοτών και
εργαζομένων. Αυτή είναι μια άλλη επιτυχία του κεφαλαιοποιητικού συνταξιοδοτικού
συστήματος στην Αυστραλία, η οποία είναι ελάχιστα γνωστή στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και άλλες
Δημοκρατίες Δυτικού τύπου.
Εμπιστοσύνη
Η σχέση μεταξύ των μεριδιούχων και του ασφαλιστικού τους ταμείου είναι άμεση. Αυτό
σημαίνει ότι καθένας τους μπορεί να δει οποιαδήποτε στιγμή το υπόλοιπό στο λογαριασμό του,
την απόδοση την οποία πέτυχε σε διάφορα διαστήματα, και άλλες χρήσιμες λεπτομέρειες. Έτσι,
και σε συνδυασμό με συγκριτικές πληροφορίες που λαμβάνει μέσω των κοινοποιήσεων του My
Super από την Ρυθμιστική Αρχή και άλλων καθημερινών δημοσιεύσεων, μπορεί να αποφασίσει
με πλήρη γνώση για την ποιότητα των υπηρεσιών που λαμβάνει από το ασφαλιστικό του ταμείο.
Αυτή η αμεσότητα και η διαφάνεια στη διαχείριση των αποθεματικών προσφέρει την πρώτη
πηγή ενίσχυσης της εμπιστοσύνης των εργαζομένων προς τα ασφαλιστικά ταμεία και το
συνταξιοδοτικό σύστημα γενικότερα.

20. 20
Άλλες πηγές ενίσχυσης της εμπιστοσύνης είναι η σταθερότητα στους θεσμούς της
πολιτειακής εποπτείας του συνταξιοδοτικού συστήματος, η ανταγωνιστική διάρθρωση της
αγοράς διαχείρισης ασφαλιστικών αποθεματικών, η απλότητα των ρυθμίσεων ώστε να είναι
κατανοητές ακόμη και από πολίτες χωρίς κάποια σχετική εξειδίκευση, και το ίδιο το νομικό
καθεστώς των ασφαλιστικών ταμείων. Αναφορικά με την τελευταία πηγή, είναι αξιοσημείωτο
ότι ή άδεια λειτουργίας των ασφαλιστικών ταμείων παρέχεται στα πλαίσια και υπό τις αυστηρές
προϋποθέσεις που διατυπώνονται στο νόμο περί καταπιστεύματος (Trust law), Αυτό σημαίνει
ότι οι διευθυντές και τα στελέχη των ασφαλιστικών ταμείων είναι καταπιστευματοδόχοι
(Fiduciaries) και συνεπάγεται την νομική και ηθική τους υποχρέωση να ενεργούν προς το
συμφέρον του καταπιστεύματος, και συνεπώς όλων γενικά των μεριδιούχων.
Ευελιξία επενδυτικών επιλογών
Αρχικά, ασφαλιστικά ταμεία ιδρύθηκαν από πολλούς εργοδότες. Αυτά ήταν συμβεβλημένα με
βιομηχανίες που είχαν κοινά συνδικάτα εργαζομένων. Η κεντρική ιδέα ήταν το συνταξιοδοτικό
να μην γίνεται κίνητρο για τους εργαζόμενους να αλλάζουν κλάδους απασχόλησης. Τώρα έχουν
αναπτυχθεί και συγχωνευθεί εκτός των ορίων των βιομηχανικών κλάδων και τα 20 πρώτα σε
μέγεθος διαχειρίσιμων αποθεματικών είναι από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Η μεγέθυνση
κλίμακας των ταμείων είναι ενσωματωμένη στο σύστημα και επιτρέπει την κατάλληλη
άντληση πόρων, πρόσβαση σε καλύτερες προμήθειες, και την δυνατότητα επενδύσεων σε
μεγάλα έργα και διεθνώς.10
Φυσικά, υπάρχουν πολλά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, συμπεριλαμβανομένης
της επάρκειας για τους εργαζόμενους με χαμηλότερο εισόδημα, τις γυναίκες, και την ευέλικτη
οικονομία (gig economy).11
Αλλά η Αυστραλία έχει μια τεράστια δεξαμενή συνταξιοδοτικών
αποθεματικών, μια ελεύθερη και άκρως ανταγωνιστική οικονομία, με έναν από τους
υψηλότερους κατώτατους μισθούς στον κόσμο, και θεσμούς που προστατεύουν την ιδιοκτησία
και τις ελεύθερες συναλλαγές, Τα όποια προβλήματα είναι βέβαιο ότι θα βρουν την λύση τους.
Η βεβαιότητά μας περί αυτού πηγάζει από τις ακόλουθες σκέψεις. Όπως στην Αρχαία Αθηναϊκή
10
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό της Green Investment Group (GIG), της Macquarie Bank, που
αναδείχθηκε προτιμητέος επενδυτής στην Ελλάδα για το 49% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας της
εταιρείας Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ).
11
Η gig economy βασίζεται σε ευέλικτες, προσωρινές ή ανεξάρτητες θέσεις εργασίας, που συχνά περιλαμβάνουν
την σύνδεση με πελάτες διαδικτυακά. Μπορεί να ωφελήσει τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις και τους
καταναλωτές κάνοντας την εργασία πιο προσαρμόσιμη στις ανάγκες της στιγμής, όπως και στην ζήτηση για
ευέλικτους τρόπους ζωής.

21. 21
Δημοκρατία, το συνταξιοδοτικό σύστημα της Αυστραλίας βασίξεται σε ένα υπόδειγμα άμεσης
δημοκρατίας με συμμετοχή στα κοινά από υπεύθυνους και ενήμερους πολίτες σε ένα ζήτημα
που έχει να κάνει με τις ατομικές επιλογές και τους κινδύνους που συνεπάγονται, όταν πρόκειται
για την αποταμίευσή τους που τελικά προορίζεται για την κάλυψη των αναγκών τους κατά την
τρίτη ηλικία. Έτσι, ή πολιτική στην Αυστραλία έχει γίνει διαγωνισμός ιδεών και
ανταγωνιζόμενων αξιών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός τοπίου στο οποίο τα πολιτικά
κόμματα μπορούν να αποδώσουν καλύτερα, διατυπώνοντας επιχειρήματα και πολιτικές με βάση
ιδέες και αξίες.
Βιβλιογραφία
Ξενόγλωσση
1. Australian Prudential Regulation Authority (APRA), Prudential and Reporting Standards
for Superannuation, https://www.apra.gov.au/industries/superannuation
2. Association of Superannuation Funds of Australia (ASFA), Retirement Standard,
https://www.superannuation.asn.au/resources/retirement-standard
3. Association of Superannuation Funds of Australia (ASFA), Superannuation Statistics,
https://www.superannuation.asn.au/resources/superannuation-statistics
4. Australian Taxation Office, YourSuper Comparison Tools and Legislation,
https://www.ato.gov.au/YourSuper-Comparison-Tool/,
https://moneysmart.gov.au/how-super-works/choosing-a-super-fund
https://treasury.gov.au/programs-and-initiatives-superannuation/mysuper
5. Australian Government, Treasury Financial System Inquiry (1996) Final Report,
https://treasury.gov.au/publication/p1996-fsi-fr
6. Commonwealth Consolidated Acts, Superannuation Industry (Supervision) ACT 1993 -
SECT 89, Basic Equal Representation Rules,
http://classic.austlii.edu.au/au/legis/cth/consol_act/sia1993473/s89.html
7. Donald, M. Scott and Le Mire, Suzanne M., Independence in Practice: Superannuation
Fund Governance through the Eyes of Fund Directors (May 29, 2019). M Scott Donald and
Suzanne Le Mire, 'Independence in Practice: Superannuation Fund Governance through the Eyes
of Fund Directors' (2019) 42(1) University of New South Wales Law Journal 300, U. of

22. 22
Adelaide Law Research Paper No. 2019-54, Available at SSRN:
https://ssrn.com/abstract=3395581
8. Hancock Committee Report, Australian Parliament House, Major superannuation and
retirement income changes in Australia: A Chronology, Updated 11 March 2014 ,
https://www.aph.gov.au/About_Parliament/Parliamentary_Departments/Parliamentary_Library/p
ubs/rp/rp1314/SuperChron
9. Kingston, G. and Thorp, S. (2019), Superannuation in Australia: A Survey of Literature.
Econ Rec, 95: 141-160. https://doi.org/10.1111/1475-4932.12443
10. Keating, P., Superannuation Statement, 9 July 2020
http://www.paulkeating.net.au/shop/item/superannuation-paul-keating-9-july-2020
11. KPMG, (March 2019), Royal Commission’s Final Report, Board Composition for Super
Funds
12. Livanas, J., (September 2022), “Australia's Super Industry an Incredible Experiment”,
https://www.asianinvestor.net/article/australias-super-industry-an-incredible-experiment-state-
super-ceo/481464
13. Livanas, J., (December 2021), “State Super CEO John Livanas Commits to Major Slash
of Emissions in Investment Portfolio”, https://greekherald.com.au/news/state-super-ceo-john-
livanas-commits-to-major-slash-of-emissions-in-investment-portfolio/ (Source : The Australian)
14. Macquarie Bank, (October 2021), Press Release, Greek Public Power Corporation agrees
sale of 49% of HEDNO to Macquarie Asset Management,
https://www.macquarie.com/au/en/about/news/2021/ppc-agrees-sale-of-49-percent-of-hedno-to-
macquarie-asset-management.html
15. Mercer Chartered Financial Analyst (CFA) Institute Global Pension Index,
https://www.mercer.com/our-thinking/global-pension-index.html
16. Wallis Report on the Australian Financial System: Summary and Critique, Australian
Parliament House, 23 June 1997,
https://www.aph.gov.au/about_parliament/parliamentary_departments/parliamentary_library/pub
s/rp/rp9697/97rp16

23. 23
Ελληνική
17. Μπήτρος, Γ. Κ., Μπακάλης, Σ., (2021α), «Συνταξιοδοτικό Αυστραλίας: Ένα μοντέλο για
την Ελλάδα,» ΤΟ ΒΗΜΑ, 25-4-2021.
18. Μπήτρος, Γ. Κ., Μπακάλης, Σ., (2021β), «8 δοκίμια για τις επικουρικές συντάξεις,»
https://www.euro2day.gr/specials/folders/arthra-fakeloy/article-folder-item.