Монгол түүх

1. Батмөнх Даян хаан
Э.Цэрэнбаатар
Хагас зуун жилийн хаанчлал
Гар газар, хөл хөсөр ,амар тайван байсан үе...

2. Удам судар
Монголын 19
дэх хаан Элбэг
нигүүлсгэгч
1393-1399
Самар гүнж
(Элбэг хааны гүнж )
Батула
Чинсан(Ойрадын
Хуухай Даюгийн хүү)
Тогоон тайш
-1439(Батула, Самар
нарын хүү)
Эсэн тайш
1407-1455
(Тогоон
тайшийн хүү)
Цэцэг хатан
(Эсэнгийн охин)
Хархуцаг тайж
(Агваржин хааны хүү)
Баянмөнх болох
жонон
1452-1470
(Эсэнгийн зээ хүү,
Агваржин хааны ач)
Шихэр хатан
Батмөнх
1464-1517
(Баянмөнх Жононгийн
хүү )

3. Алтан ургийн сүйрэл
• 1452 онд Эсэн тайш Хуралдай зарлаж алтан
ургийн бүх ноёд, ихэс дээдсийг цуглуулав
• Энэ цуглаанд алтан ургийн 44 ноёд, 33 тайж
түшмэл, 61 цэргийн жанжид амь насаа алдсан
байдаг.
• Энэ хядлагаас Агваржин жононгийн хүү
Хархуцаг тайж зугтан амьд үлдэн Цагаадайн
улсад очсон боловч алагджээ.
• Харин хатан Цэцэгийг аав Эсэн нь хянаж байв.

4. Батмөнх даян хаан 1469 онд эцэг Баямөнх
бусдад хорлогдож,эх Шихэр хатанг
Исмайл авч өнчрөн хоцорсон
1470 онд 7 настайд нь Мандухай Цэцэн
хатан олж авч Даян хаанд өргөмжилсөн
• 1470-1517 он хүртэл 47 жил хаан төр барьсан
• Энэ хугацаанд монголын дотоодын хямралыг
зогсоож бүх монголыг ахин нэгтгэсэн
• Энэ үеийг түүхэнд “Гар газар, хөл хөсөр” тайван
байсан үе гэж тэмдэглэдэг.

5. Даян хааны хатад
• Мандухай цэцэн хатан (1448-1526) –
Их хатан Мандухай сэцэн хатан
нь Түмэд аймгийн Цоросбай Төмөр чинсан
хэмээх хүний охин.
• Хүсэй хатан (Гүүши): Ойрад хатан.
• Жимсгэнэ хатан: Мөн адил Ойрад
аймгийнх.

6. Даян хааны үр хүүхдүүд
Батмөнх Даян хаан
Мандухай цэцэн хатан
1482 он
Төрболд
Улс болд
1484 он
Төрөлт гүнж
Барсболд сайн
алаг хаан
1487 он
Арсболд
1490 он
Алчболд
Очирболд
Арболд
1494
Хүсэй хатан
Чин тайж Гэр-Од
Жимсгэнэ хатан
Гэрболд Гэрсэнз

7. • Даян хаан 11 хүү, 1 охин ,нийт 12 хүүхэдтэй
болсноор Чингис хааны алтан ургийг цааш
нь үргэлжлүүлсэн байна.
• 11 хүүдээ Монгол нутгаа хуваан
захируулнаас отгон хүү Гэрсэнз жалайр
хунтайжид халхын 7 хошууг өгсөн.

8. • Төрболд: Цахар түмэн,
Цахарын Үзэмчин, Сөнид, Хуучид, Аохан зэрэг отгууд
• Улсболд: Залуудаа үхсэн.
• Барсболд Сайн Алаг хаан: Ордос түмэн, Түмэд түмэн
• Арсболд: Түмэд
• Очирболд: Цахарын Хишигтэн отог
• Алчболд: Өвөр Халх 5 отог
• Гэрболд: Цахарын Найман (Цахар), Урад отгууд
• Арболд : Хар гэр, Шарай гол
• Чинтайж: Хар Татаар
• Гэр-Од: Цагаан Татаар
• Гэрсэнз: Халх 7 отог
• Төрөлт гүнж: Халх Жаруудын Баасан тавнанд гэргий
болон очсон. Зарим сурвалжид түүнийг Гэгээн
гүнж хэмээн нэрийддэг.

9. • Даян хааны ая
Алтан хан (1507-
1582) 1578 онд
Төвд лам
Содномжамцад
“Далай лам”
хэмээх цол
хүртээв.

10. • Барс болд сайн
алаг хааны 4-р
үеийн ач
Ёндонжамц 4-р
далай лам болж
байв.

11. 1470-1634 он хүртэл 164 жилд 7
хаан төр барьсан байна.

12. • 20-р зуун хүртэл алтан ургийн ихэс дээдэс
Монголын төрийг удирдаж байсан
• “Манудхай цэцэн хатан “ кинонд Даян
хааны дүрийг МУГЖ Ж.Сүххуяг , Мандухай
хатны дүрийг МУАЖ Н.Сувд нар бүтээсэн
билээ