Sigurjón Árnason, Matís

1. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
1
Matís
Stjórn fiskmjölsferla með
ferlastýringu
Sigurjón Arason
yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, 30. og 31. mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
© Matís 2016 2
Fiskmjölsvinnsla gerir kröfur um
Hráefni
Afurð
Vinnslubúnaði
Verklagi - verkþekkingu
Hugbúnaði

2. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
2
© Matís 2016 3
Hrognafylling og fituinnihald loðnu fyrir 2009 og 2010
© Matís 2016 4
Fituinnihald í norsk-íslenskri síld
(fita í flökum og heilfita í heilli síld)

3. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
3
© Matís 2016 5
Breytileiki fituhlutfalls kolmunna eftir árstíma
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
jan feb mar apr maí jún júl ágú sep okt nóv des
%Fita
Loðnuvinnslan RF-Neskaupstað Verk 1455 Nordfisk SR- Seyðisfj.
Jón I. Ingimarsson 2001
© Matís 2016 6
Fituinnihald (%) makríls á Íslandsmiðum
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
16.jún. 26.jún. 6.júl. 16.júl. 26.júl. 5.ágú. 15.ágú. 25.ágú. 4.sep. 14.sep. 24.sep.
Meðaltal 2008-SVN 2009-SVN
2008-Matís 2009-Matís 2010 SVN
2011 HB Grandi 2011 Ísf 2012 Ísf
2012 HB Gr 2013 Ísf 2013 HB Gr
Poly. (Meðaltal) Poly. (2008-SVN) Poly. (2009-SVN)
Poly. (2008-Matís) Poly. (2009-Matís) Poly. (2010 SVN)
Poly. (2011 HB Grandi) Poly. (2011 Ísf) Poly. (2012 Ísf)
Poly. (2012 HB Gr) Poly. (2013 Ísf) Poly. (2013 HB Gr)10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
17.jún. 27.jún. 7.júl. 17.júl. 27.júl. 6.ágú. 16.ágú. 26.ágú. 5.sep. 15.sep.
Meðaltal

4. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
4
© Matís 2016 7
Vatnsinnihald makríls 2010
© Matís 2016 8
Fituinnihald

5. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
5
© Matís 2016 9
Hitastig í RSW - lest
(SVN & Matis)
© Matís 2016 10
Vöðvi : Vatnsinnihald 55%
Fyrstu ískristallar myndast við -2,5 - -3°C
Innyfli : Vatnsinnihald 73%
Fyrstu ískristallar myndast við -1- -1,5°C
Eðliseiginleikar makrílsvöðva og innyfla á
miðri vertíð.

6. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
6
© Matís 2016 11
Nutrition and Seafood Research (NIFES) 2014.
Fituinnihald norsk makríls og greining á staðsetningu
fitu með tölvusneiðmyndaskönnun (MR scanning)
Nutrition and Seafood Research (NIFES) 2014.
© Matís 2016 12
Notkun massa- og orkubókhalds við stjórnun
fiskmjölsvinnsluferils.
Breytileiki hráefnis hefur mikil áhrif keyrslu
verksmiðju og nauðsýnlegt er að geta fylgst með
þessum breytum og stýrt vinnsluferlinu.
Þannig er auðveldara að hámarka gæði afurða og
draga úr orkukostnaði og umleið bæta
rekstraafkomu verksmiðjunnar.

7. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
7
© Matís 2016 13
Gufuþurrkari (Multi-disc)
© Matís 2016 14

8. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
8
© Matís 2016 15
The Dyno-Jet loftþurrkari.
Atlas-Stord.
© Matís 2016 16
Tveggja þrepa þurrkun
55-65%
40-42%
Fallstraumsgufari 3þrepa
Þjöppugufari
Forhitari
Sjóðari
Gufuþurrkari
Loftþurrkari
Fiskmjöl 8%

9. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
9
© Matís 2016 17
Rafknúin soðkjarnatæki - þjöppugufari
Kjarni
Soð
Eimur
Gufuþjappa
Þéttaður
eimur
Soð
© Matís 2016 18
Orkusamanburður á vinnslubúnaði til að
fjarlægja vatn frá hráefni
Mismunandi kerfi kJ/kg eimur
Gufun 405 -2.250
● Eitt þrep 2.250
● Tveggja þrepa 1.115
● Þriggja þrepa 875
● Fjögra þrepa 615
Þjöppu gufari 75 -250
Himnusíun 115– 460
Gufuþurrkari 2.800
Loftþurrkari 3.000
kg gufa/kg eimur
1,05
0,52
0,41
0,29
0,10
0,05-0,2
1,30
1,40

10. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
10
© Matís 2016 19
Afköst gufuþurrkara
© Matís 2016 20
Efnisflæði
G.Þurrkari
Forhitari
Kælir
Mjöl
Lýsi
Vatn (%) 52,4
Fita (%) 4,5
F.F.Þe. 43,2
Flæði 25,1
Pressukaka
Vatn (%) 79,1
Fita (%) 13,2
F.F.Þe. 7,7
Flæði 74,9
Pressuvökvi
Vatn (%) 81,0
Fita (%) 13,0
F.F.Þe. 6,1
Flæði 69,6
Soðlýsi
Vatn (%) 66,9
Fita (%) 3,9
F.F.Þe. 29,3
Flæði 5,3
Mjölvinduhrat
Vatn (%) 77,1
Fita (%) 3,0
F.F.Þe. 19,9
Flæði 21,0
Soðkjarni
Vatn (%) 92,0
Fita (%) 1,2
F.F.Þe. 6,9
Flæði 60,6
Soð
Vatn (%) 87,4
Fita (%) 1,7
F.F.Þe. 11,0
Flæði 46,6
Þykkni úr MVR
Vatn (%) 63,5
Fita (%) 4,0
F.F.Þe. 32,5
Flæði 51,4
Fyrir þurrkun
Vatn (%) 8,4
Fita (%) 11,8
Prótein (%) 69,8
F.F.Þe. 79,8
Flæði 20
Mjöl
Eimur L.þurrkun
14,3
Eimur Þ.gufun
24,9
Sjóðari Forsía Forhitari
Mjölskilvinda
Skilvindur
GufariÞjöppugufari
Blandari
Loftþurrkari
Kvörn
Vog Vatn (%) 73,0
Fita (%) 10,5
Prótein (%) 13,9
F.F.Þe. 16,6
Flæði 100,0
Loðna í febrúar
HráefniLoðnu í
febrúar
Vatn (%) 45,9
Fita (%) 6,8
F.F.Þe. 47,4
Hálfþurrkað
Flæði 33,8
Flæði 7,8
Lýsi
Eimur G.þurrkun
16,8
Eimur gufun
16,6
Eimur gufun-öll
41,5
Eimur Gufun
55,5
Eimur Þurrkun
24,8
Eimur þurrk-öll
31,1
Loðnu í
mars

11. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
11
© Matís 2016 21
Efnisflæði síldar og makríl afskurður
Flæði 10,3
Lýsi
Mjöl
Lýsi
Vatn (%) 71,3
Fita (%) 14,0
Prótein (%) 12,2
F.F.Þe. 14,8
Flæði 100,0
Hráefni
Síldar og makrílhrat
Vatn (%) 74,7
Fita (%) 17,9
F.F.Þe. 7,5
Flæði 82,4
Pressuvökvi
Vatn (%) 81,0
Fita (%) 13,4
F.F.Þe. 5,6
Flæði 76,7
Soðlýsi
Vatn (%) 93,2
Fita (%) 0,7
F.F.Þe. 6,2
Flæði 66,4
Soð
Vatn (%) 88,9
Fita (%) 2,4
F.F.Þe. 8,8
Flæði 45
Þykkni úr MVR
Vatn (%) 62,2
Fita (%) 4,7
F.F.Þe. 33,2
Flæði 5,7
Mjölvinduhrat
Vatn (%) 60,6
Fita (%) 5,6
F.F.Þe. 33,8
Flæði 38,0
Fyrir þurrkun
Vatn (%) 29,1
Fita (%) 7,2
F.F.Þe. 62,9
Flæði 24,5
Hálfþurrkað
Vatn (%) 7,6
Fita (%) 8,2
Prótein (%) 66,5
F.F.Þe. 84,2
Flæði 15,3
Mjöl Raun
Vatn (%) 68,2
Fita (%) 4,1
F.F.Þe. 27,8
Flæði 15,7
Soðkjarni
Vatn (%) 45,9
Fita (%) 5,5
F.F.Þe. 48,7
Flæði 17,6
Pressukaka
Vatn (%) 7,6
Fita (%) 9,3
Flæði 18,0
Mjöl- reiknað
Eimur L.þurrkun
5,5
Eimur Þ.gufun
19
Eimur G.þurrkun
15,5
Eimur gufun
29,3
Blandari
© Matís 2016 22
Efnisflæði samantekt
Makríll 100
Síld 100
Loðna feb 100
Loðna mars 100
Hráefni
Makríll 20,0
Síld 17,6
Loðna feb 25,1
Loðna mars 28,8
Pressukaka
Makríll 12,2
Síld 10,3
Loðna feb 9,0
Loðna mars 1,9
Lýsi
Makríll 16,3
Síld 14,7
Loðna feb 21,0
Loðna mars 10,0
Soðkjarni
Makríll 18,6
Síld 19,7
Loðna feb 22,4
Loðna mars -
Gufun MVR
Makríll 39,0
Síld 38,0
Loðna feb 51,4
Loðna mars 42,6
Fyrir þurrkun
Makríll 30,2
Síld 32,0
Loðna feb 17,2
Loðna mars 55,5
Gufun 2þrepa
Makríll 6,0
Síld 5,2
Loðna feb 14,3
Loðna mars 7,8
Eimur Loftþurrkari
Makríll 48,8
Síld 51,7
Loðna feb 39,6
Loðna mars 55,5
Gufun Heild
Makríll 20,0
Síld 17,6
Loðna feb 25,1
Loðna mars 28,8
Pressukaka
Makríll 12,2
Síld 10,3
Loðna feb 9,0
Loðna mars 1,9
Lýsi
Makríll 23,9
Síld 27,8
Loðna feb 19,9
Loðna mars 23,9
Soðkjarni
F.F.Þe (%)
Makríll 48,8
Síld 51,7
Loðna feb 39,6
Loðna mars 55,5
Gufun Heild
Makríll 39,0
Síld 38,0
Loðna feb 51,4
Loðna mars 42,6
Fyrir þurrkun
Makríll 6,0
Síld 5,2
Loðna feb 14,3
Loðna mars 7,8
Eimur Loftþurrkari
Makríll 23,2
Síld 20,4
Loðna feb 35,3
Loðna mars 25,6
Hálf þurrkað
Makríll 15,8
Síld 17,6
Loðna feb 16,1
Loðna mars 17,0
Eimur Gufuþurrkari
Makríll 100
Síld 100
Loðna feb 100
Loðna mars 100
Hráefni
Flæði Vatn (%) Pótein (%) Fita (%)
Makríll 17,3 8,0 66,7 9,6
Síld 15,3 7,6 66,5 8,2
Loðna feb 20,9 8,4 69,8 11,8
Loðna mars 17,7 7,3 69,0 8,0
Mjöl

12. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
12
© Matís 2016 23
Áhrif þurrefnis í soði á segju við þykkingu í gufara
© Matís 2016 24
Samsetning og nýting helstu uppsjávarfiska –
Gufað vatn er eimur frá sjóðkjarnatækjum og þurrkurum.
Heill Afskurður
Samsetning (%)
Fita 24 14 15 6 9
Þurrefni 21 16 19 20 15
Nýting (%)
Mjöl 24,8 19,1 22,7 23,3 17,7
Lýsi 21,6 12,0 12,7 4,3 7,4
Gufað vatn (%) 53,6 68,8 64,6 72,4 74,9
Makríll Síld Kolmunni Loðna

13. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
13
© Matís 2016 25
Gufuframleiðsla miðað við 160°C heita gufu
Gufuframleiðsla
kggufa/orkueiningu
Olíuketill 14,7
Rafm.ketill 1,3
þéttgufa ekki nýtt þéttgufa nýtt
85% 12,50 16,33
97% 1,28 1,68
Raungufuframleiðsla
Ketilnýting
1 kg olía ~ 40.000 kJ
kWkst rafmagn ~ 3.600 kJ
© Matís 2016 26
Vinnslurás í fiskmjölsverksmiðju
Mjölblöndun
Lýsis
tankur
Lýsisskilvinda
Grófskilvindur
Mjölsi
gti
Kvörn Mjölkælir Þurrkari
Blandari
Mjölskilvinda
Skrúfupressa
Forsía
Pressuvökvi
Soðlýsi
So
ð
Lýsi
SnigilsjóðariForhitari
Hráef
ni
Vog
Mjölgeymsla
Soðkjarna
rtæki
Kjar
ni
Kjarni
Soð
Eimur
Gufuþjappa
Þétt
eim
Filtrun

14. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
14
© Matís 2016 27
© Matís 2016 28

15. Stjórn fiskmjölsferla með ferlastýringu
Sigurjón Arason, Yfirverkfræðingur, Matís ohf.
Prófessor, Háskóli Íslands
Vorráðstefna FÍF, mars 2016
Grand Hótel, Reykjavík
15
© Matís 2016 29