SlideShare a Scribd company logo
1 of 12
Орчин цагийн монгол
хэл

Хичээлийн индекс:
LANG203
Агуулгын багтаамж: 3 кредит
Судлах анги:
АХО-1, АХБ-1, СХО-1, СС-1
Судлах улирал: I улирал
Лекцийн агуулга:
1. Авиазүйн ухаан юуг судлах вэ?
2. Авиазүйн ухааныг судлах
зорилгоор нь хэрхэн ангилах вэ?
Авиазүй гэж юу вэ?
Хэлийг бүтээж байгаа авиаг тал
бүрээс нь судалдаг шинжлэх ухааныг
авиазүй гэнэ.
Авиазүйд хэлний авиа, түүний
бүрэлдэхүүн,
авианы
тогтолцоо,
авианы тохиолдох байр, авианы
нийлц, авиа өөррчлөгдөх, авиа сэлгэх
ѐс, авианы хууль зүй тогтол, авиа
үсгийн харьцаа, зөв бичих ба дуудах ѐс
зэргийг судална.
Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах нь
Авиазүйг судлах зорилгоор нь хэд хэд
ангилан хувааж болно. Үүнд:
1.Ерөнхий авиазүй.
Ерөнхий авиазүйд дэлхийн олон хэлний
авиазүйн ухааны ерөнхий судлагдахуун,
шинж чанар, онцлог, авианы хуулийг
судалдаг. Тухайлбал Зөвлөлтийн нэрт
эрдэмтэн
Л.Р.Зиндерийн
‘’Общая
фонетика’’ М.,1979 зэрэг номыг дурдаж
болно.
Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах нь
2. Тодорхой авиазүй.
Тухайн нэг хэлний нэгэн үеийн авианы
байгууллыг судалж, зүй тогтлыг нээн
илрүүлэх зорилготой байвал тодорхой
авиазүй гэнэ. Орчин цагийн монгол
хэлний авиазүйг судлах ч юм уу, аль
эсвэл дунд үеийн монгол бичгийн
хэлний авиазүйг тусгайлан судалсан бол
тодорхой авиазүйн бүтээл болно.
Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах нь
3. Түүхэн авиазүй.
Аливаа нэгэн хэлний авиазүйг хэлний
хөгжлийн түүхэн үе шатаар нь дэс
дараалан судалж, авианы хувьсал
хөгжил, хуульзүйг нээн илрүүлэх
зорилготой байвал түүхэн авиазүй
гэнэ. Орчин цагийн монгол хэлний
авиазүйн тогтолцоо, түүний хөгжлийн
асуудлыг дунд үе, эртний үеийн монгол
хэлтэй харьцуулан хийсэн судалгаа нь
түүхэн авиазүйд хамаарах юм.
Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах нь
4.Харьцуулсан авиазүй.
Харьцуулсан авиазүй нь төрөл
хэлнүүд, эсвэл нэгэн хэлний олон
аялгууг харьцуулан судалж ижил
хэв шинж, эсвэл ялгаа онцлогийг
танин мэдсэний дүнд авианы
хөгжлийн хууль, авианы гарал
үүсэл, харьцаа холбоо зэргийг
танин мэдэх зорилготой байна.
Àâèàç¿éã ñóäëàõ çîðèëãîîð àíãèëàõ íü
5. Зэрэгцүүлсэн авиазүй.
Зэрэгцүүлсэн авиазүй нь төрөл биш
хэлний авиазүйн асуудлыг жишин
зэрэгцүүлэх аргаар ижил төстэй зүйл,
эсвэл ялгаа бүхий тогтолцоог илрүүлэн
таних зорилготой.
Авиазүйн зэрэгцүүлсэн судалгаа нь
ерөнхий
хэлшинжлэлийн
онолын
мэдлэгийг тэлж, гадаад хэл сурахад
онол-үйлдлэгийн ач тустай юм.
Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах нь
6. Туршилт авиазүй.
Хэлний авиазүйн тогтолцоо, үе,
өргөлт, аялга зэрэг авиазүйн гол гол
асуудлыг
тусгай
лабораторид
зориулалтын багаж төхөөрөмжөөр
судалж үр дүнд хүрэхийг туршилт
авиазүй гэнэ
Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах
нь
7.Хэрэглээний авиазүй.
Хэрэглээний авиазүйд авиазүйн шинжлэх ухааны онол
судалгааны үр дүнг хэлбичиг
заан сургах үйл ажиллагаанд
хэрхэн нэвтрүүлэх, ашиглах
асуудлыг судалж, сургалтад
нэвтрүүлнэ.
Ашиглах материал
– Э.Вандуй, Монголын утга зохиолын хэлний
/фонема/ авиалбар, ХЗС, 1961, 1 боть
– Ш. Лувсанвандан, Орчин цагийн монгол хэлний
бүтэц /авиа, авиалбар хоѐр/ , УБ.,1967
– Ш. Лувсанвандан, Хэл зохиолын тогтолцоо болох
нь, ХЗС, УБ.,1975, 10 боть
– Ш. Лувсанвандан, Фонемийн онолын тухай
асуудалд, МХШ-ийн асуудлууд, УБ.,1981
– Ж.Надмид, Ж.Санжаа, Орчин цагийн монгол
хэлний авиазүй, УБ.,1993
– Ж.Цолоо,Орчин цагийн монгол хэлний
Àøèãëàõ ìàòåðèàë
– МУБИС, Орчин цагийн монгол хэл, УБ.,2004,
– МУИС, Монгол хэлний сурах бичиг, УБ.,1998,
– Б.Я.Владимирцов,
Сравнительная
грамматика
монгольского писмененного языка и халхаского
наречия,/ Введение и фонетика/издание-2, М., 1989,
– Ч. Чимэгбаатар, Ш.Лувсанвандангийн Фонемийн
хөдлөнги харьцангуй онол дахь фонемийн утгагүй
тэмдгийн
учир,
МХШ,
УБИС-ийн
эрдэм
шинжилгээний бичиг, 1996, 1.
– Ж.Санжаа,
Ш.Лувсанвандангийн
Фонемийн
хөдлөнги харьцангуй онолыг баяжуулан хөгжүүлье,
МХШ, УБИС-ийн эрдэм шинжилгээний бичиг, 1996
– www.khelzasag.mn

More Related Content

What's hot

1. Үгийн сангийн судлал
1. Үгийн сангийн судлал1. Үгийн сангийн судлал
1. Үгийн сангийн судлалoyunaadorj
 
Жинхэнэ нэр
Жинхэнэ нэрЖинхэнэ нэр
Жинхэнэ нэрGe Go
 
монгол xэлний зөв бичиx дүрэм
монгол xэлний зөв бичиx дүрэммонгол xэлний зөв бичиx дүрэм
монгол xэлний зөв бичиx дүрэмguest00835cf3
 
холбоо үг
холбоо үг холбоо үг
холбоо үг jiguurten
 
монгол хэлний шалгалт
монгол хэлний шалгалтмонгол хэлний шалгалт
монгол хэлний шалгалтOyuhai1127
 
хэрэгсу1
хэрэгсу1хэрэгсу1
хэрэгсу1sumka79
 
Дутмаг хувилах нэр
Дутмаг хувилах нэрДутмаг хувилах нэр
Дутмаг хувилах нэрGe Go
 
сургалтын аргууд
сургалтын аргуудсургалтын аргууд
сургалтын аргуудbayarmaa_mish
 
баймж бүтээврийн утга
баймж бүтээврийн утгабаймж бүтээврийн утга
баймж бүтээврийн утгаmuuduu
 
монгол хэлний тест
монгол хэлний тестмонгол хэлний тест
монгол хэлний тестehkhtuya
 
9 ой тогтоолт )
9 ой тогтоолт )9 ой тогтоолт )
9 ой тогтоолт )Tsuntsaga Ch
 
гурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанаргурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанарKhishighuu Myanganbuu
 
Монгол хэлний үг бүтэх ёс, үг бүтэх аргууд
Монгол хэлний үг бүтэх ёс, үг бүтэх аргуудМонгол хэлний үг бүтэх ёс, үг бүтэх аргууд
Монгол хэлний үг бүтэх ёс, үг бүтэх аргуудGe Go
 

What's hot (20)

дүрэм
дүрэм дүрэм
дүрэм
 
1. Үгийн сангийн судлал
1. Үгийн сангийн судлал1. Үгийн сангийн судлал
1. Үгийн сангийн судлал
 
Жинхэнэ нэр
Жинхэнэ нэрЖинхэнэ нэр
Жинхэнэ нэр
 
монгол xэлний зөв бичиx дүрэм
монгол xэлний зөв бичиx дүрэммонгол xэлний зөв бичиx дүрэм
монгол xэлний зөв бичиx дүрэм
 
лекц 4
лекц 4лекц 4
лекц 4
 
хэлц
 хэлц хэлц
хэлц
 
холбоо үг
холбоо үг холбоо үг
холбоо үг
 
монгол хэлний шалгалт
монгол хэлний шалгалтмонгол хэлний шалгалт
монгол хэлний шалгалт
 
хэрэгсу1
хэрэгсу1хэрэгсу1
хэрэгсу1
 
Дутмаг хувилах нэр
Дутмаг хувилах нэрДутмаг хувилах нэр
Дутмаг хувилах нэр
 
сургалтын аргууд
сургалтын аргуудсургалтын аргууд
сургалтын аргууд
 
баймж бүтээврийн утга
баймж бүтээврийн утгабаймж бүтээврийн утга
баймж бүтээврийн утга
 
Mongol angli helnii holboos uge 2014 03 24
Mongol angli helnii holboos uge 2014 03 24Mongol angli helnii holboos uge 2014 03 24
Mongol angli helnii holboos uge 2014 03 24
 
монгол хэлний тест
монгол хэлний тестмонгол хэлний тест
монгол хэлний тест
 
Эссе
ЭссеЭссе
Эссе
 
9 ой тогтоолт )
9 ой тогтоолт )9 ой тогтоолт )
9 ой тогтоолт )
 
гурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанаргурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанар
 
хэлэлцүүлэг
хэлэлцүүлэгхэлэлцүүлэг
хэлэлцүүлэг
 
Монгол хэлний үг бүтэх ёс, үг бүтэх аргууд
Монгол хэлний үг бүтэх ёс, үг бүтэх аргуудМонгол хэлний үг бүтэх ёс, үг бүтэх аргууд
Монгол хэлний үг бүтэх ёс, үг бүтэх аргууд
 
Дугуй дүрсээр хөгжих технологи
Дугуй дүрсээр хөгжих технологиДугуй дүрсээр хөгжих технологи
Дугуй дүрсээр хөгжих технологи
 

Viewers also liked

Хэлзүй, түүний үндсэн ойлголт
Хэлзүй, түүний үндсэн ойлголтХэлзүй, түүний үндсэн ойлголт
Хэлзүй, түүний үндсэн ойлголтGe Go
 
Гийгүүлэгч авиалбар, түүний бүрэлдэхүүн, ангилал
Гийгүүлэгч авиалбар, түүний бүрэлдэхүүн, ангилалГийгүүлэгч авиалбар, түүний бүрэлдэхүүн, ангилал
Гийгүүлэгч авиалбар, түүний бүрэлдэхүүн, ангилалGe Go
 
Эгшиг авиалбар
Эгшиг авиалбарЭгшиг авиалбар
Эгшиг авиалбарGe Go
 
монгол, солонгос хэлний харьцуулсан хэлзүй бүх лекц
монгол, солонгос хэлний харьцуулсан хэлзүй бүх лекцмонгол, солонгос хэлний харьцуулсан хэлзүй бүх лекц
монгол, солонгос хэлний харьцуулсан хэлзүй бүх лекцOyunna
 
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэм
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэмангли хэлний авиа зүйн бүх дүрэм
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэмtsoogii25
 
сху
схусху
схуDejima
 
монголчуудын бичгийн соёл,түүх
монголчуудын бичгийн соёл,түүхмонголчуудын бичгийн соёл,түүх
монголчуудын бичгийн соёл,түүхTemka Temuujin
 
нэрийн тийн ялгалын утга
нэрийн тийн ялгалын утганэрийн тийн ялгалын утга
нэрийн тийн ялгалын утгаmuuduu
 
үйл үгийн нөхцөлүүд
үйл үгийн нөхцөлүүдүйл үгийн нөхцөлүүд
үйл үгийн нөхцөлүүдsaruulkaa
 
тийн ялгал
тийн ялгалтийн ялгал
тийн ялгалulziimanlai
 
найруулгын төрөл
найруулгын төрөлнайруулгын төрөл
найруулгын төрөлsainaa88
 
20110601説明会プレゼン
20110601説明会プレゼン20110601説明会プレゼン
20110601説明会プレゼンMakiko Kishi
 
хэрэглэгдэхүүн 2
хэрэглэгдэхүүн 2хэрэглэгдэхүүн 2
хэрэглэгдэхүүн 2Duugii
 
Eh helnii hereglee
Eh helnii heregleeEh helnii hereglee
Eh helnii heregleeGe Go
 
зайн сургалт3
зайн сургалт3зайн сургалт3
зайн сургалт3Horolsuren
 
Zuvluguu.үгийн гарал
Zuvluguu.үгийн гаралZuvluguu.үгийн гарал
Zuvluguu.үгийн гаралDorjderem Zolboo
 

Viewers also liked (20)

Byamba2
Byamba2Byamba2
Byamba2
 
Хэлзүй, түүний үндсэн ойлголт
Хэлзүй, түүний үндсэн ойлголтХэлзүй, түүний үндсэн ойлголт
Хэлзүй, түүний үндсэн ойлголт
 
Гийгүүлэгч авиалбар, түүний бүрэлдэхүүн, ангилал
Гийгүүлэгч авиалбар, түүний бүрэлдэхүүн, ангилалГийгүүлэгч авиалбар, түүний бүрэлдэхүүн, ангилал
Гийгүүлэгч авиалбар, түүний бүрэлдэхүүн, ангилал
 
Soril
SorilSoril
Soril
 
Эгшиг авиалбар
Эгшиг авиалбарЭгшиг авиалбар
Эгшиг авиалбар
 
монгол, солонгос хэлний харьцуулсан хэлзүй бүх лекц
монгол, солонгос хэлний харьцуулсан хэлзүй бүх лекцмонгол, солонгос хэлний харьцуулсан хэлзүй бүх лекц
монгол, солонгос хэлний харьцуулсан хэлзүй бүх лекц
 
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэм
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэмангли хэлний авиа зүйн бүх дүрэм
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэм
 
сху
схусху
сху
 
Word
WordWord
Word
 
монголчуудын бичгийн соёл,түүх
монголчуудын бичгийн соёл,түүхмонголчуудын бичгийн соёл,түүх
монголчуудын бичгийн соёл,түүх
 
нэрийн тийн ялгалын утга
нэрийн тийн ялгалын утганэрийн тийн ялгалын утга
нэрийн тийн ялгалын утга
 
үйл үгийн нөхцөлүүд
үйл үгийн нөхцөлүүдүйл үгийн нөхцөлүүд
үйл үгийн нөхцөлүүд
 
тийн ялгал
тийн ялгалтийн ялгал
тийн ялгал
 
найруулгын төрөл
найруулгын төрөлнайруулгын төрөл
найруулгын төрөл
 
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulelMongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
Mongol angli helnii niilmel uguulberiin zeregtsuulel
 
20110601説明会プレゼン
20110601説明会プレゼン20110601説明会プレゼン
20110601説明会プレゼン
 
хэрэглэгдэхүүн 2
хэрэглэгдэхүүн 2хэрэглэгдэхүүн 2
хэрэглэгдэхүүн 2
 
Eh helnii hereglee
Eh helnii heregleeEh helnii hereglee
Eh helnii hereglee
 
зайн сургалт3
зайн сургалт3зайн сургалт3
зайн сургалт3
 
Zuvluguu.үгийн гарал
Zuvluguu.үгийн гаралZuvluguu.үгийн гарал
Zuvluguu.үгийн гарал
 

Similar to Авиазүйн ухаан, түүний судлах зүйл

лекц 2,
лекц 2,лекц 2,
лекц 2,Ge Go
 
ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН 12 ЖИЛИЙН СУРГУУЛИЙН 7-Р АНГИЙН БИОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛИЙН СУРГА...
ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН 12 ЖИЛИЙН СУРГУУЛИЙН 7-Р АНГИЙН БИОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛИЙН СУРГА...ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН 12 ЖИЛИЙН СУРГУУЛИЙН 7-Р АНГИЙН БИОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛИЙН СУРГА...
ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН 12 ЖИЛИЙН СУРГУУЛИЙН 7-Р АНГИЙН БИОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛИЙН СУРГА...Enkhbold Myagmarsuren
 
лекц 3,
лекц 3,лекц 3,
лекц 3,Ge Go
 
Eshz ba niitelgee 7
Eshz ba niitelgee 7Eshz ba niitelgee 7
Eshz ba niitelgee 7oyunaadorj
 
Lecture 1.
Lecture 1.Lecture 1.
Lecture 1.Ge Go
 
хичээлийн тодорхойлолт логик
хичээлийн тодорхойлолт логикхичээлийн тодорхойлолт логик
хичээлийн тодорхойлолт логикDorj Otgonchimeg
 
лекц 5,
лекц 5,лекц 5,
лекц 5,Ge Go
 
Lecture 6.
Lecture 6.Lecture 6.
Lecture 6.Ge Go
 
Lecture 2 3.
Lecture 2 3.Lecture 2 3.
Lecture 2 3.Ge Go
 
Монгол үгийн бүтэц: Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл
Монгол үгийн бүтэц: Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйлМонгол үгийн бүтэц: Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл
Монгол үгийн бүтэц: Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйлGe Go
 
Sudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichihSudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichihNyamkhuu_531
 
Sudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichihSudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichihotgoo_muis
 
Sudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichihSudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichihhelsudlal
 
Монгол хэлний найруулга зүйн удиртгал
Монгол хэлний найруулга зүйн удиртгалМонгол хэлний найруулга зүйн удиртгал
Монгол хэлний найруулга зүйн удиртгалNational University Of Mongolia
 
"Солонгос хэлний орчуулгын онол" Хичээл-6
 "Солонгос хэлний орчуулгын онол" Хичээл-6 "Солонгос хэлний орчуулгын онол" Хичээл-6
"Солонгос хэлний орчуулгын онол" Хичээл-6E-Gazarchin Online University
 
лекц 4,
лекц 4,лекц 4,
лекц 4,Ge Go
 

Similar to Авиазүйн ухаан, түүний судлах зүйл (20)

лекц 2,
лекц 2,лекц 2,
лекц 2,
 
Лекц №4 Найруулга зүйн тухай ерөнхий ойлголт
Лекц №4 Найруулга зүйн тухай ерөнхий ойлголтЛекц №4 Найруулга зүйн тухай ерөнхий ойлголт
Лекц №4 Найруулга зүйн тухай ерөнхий ойлголт
 
ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН 12 ЖИЛИЙН СУРГУУЛИЙН 7-Р АНГИЙН БИОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛИЙН СУРГА...
ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН 12 ЖИЛИЙН СУРГУУЛИЙН 7-Р АНГИЙН БИОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛИЙН СУРГА...ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН 12 ЖИЛИЙН СУРГУУЛИЙН 7-Р АНГИЙН БИОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛИЙН СУРГА...
ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН 12 ЖИЛИЙН СУРГУУЛИЙН 7-Р АНГИЙН БИОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛИЙН СУРГА...
 
лекц 3,
лекц 3,лекц 3,
лекц 3,
 
Eshz ba niitelgee 7
Eshz ba niitelgee 7Eshz ba niitelgee 7
Eshz ba niitelgee 7
 
Lecture 1.
Lecture 1.Lecture 1.
Lecture 1.
 
хичээлийн тодорхойлолт логик
хичээлийн тодорхойлолт логикхичээлийн тодорхойлолт логик
хичээлийн тодорхойлолт логик
 
лекц 5,
лекц 5,лекц 5,
лекц 5,
 
Lecture 6.
Lecture 6.Lecture 6.
Lecture 6.
 
Lecture 2 3.
Lecture 2 3.Lecture 2 3.
Lecture 2 3.
 
философийн хичээлийн хөтөлбөр
философийн хичээлийн хөтөлбөрфилософийн хичээлийн хөтөлбөр
философийн хичээлийн хөтөлбөр
 
Монгол үгийн бүтэц: Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл
Монгол үгийн бүтэц: Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйлМонгол үгийн бүтэц: Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл
Монгол үгийн бүтэц: Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл
 
Sudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichihSudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichih
 
Sudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichihSudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichih
 
Sudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichihSudalgaani iltgel bichih
Sudalgaani iltgel bichih
 
Монгол хэлний найруулга зүйн удиртгал
Монгол хэлний найруулга зүйн удиртгалМонгол хэлний найруулга зүйн удиртгал
Монгол хэлний найруулга зүйн удиртгал
 
илтгэл
илтгэлилтгэл
илтгэл
 
"Солонгос хэлний орчуулгын онол" Хичээл-6
 "Солонгос хэлний орчуулгын онол" Хичээл-6 "Солонгос хэлний орчуулгын онол" Хичээл-6
"Солонгос хэлний орчуулгын онол" Хичээл-6
 
лекц 4,
лекц 4,лекц 4,
лекц 4,
 
найруулгын байр ба утга
найруулгын байр ба утганайруулгын байр ба утга
найруулгын байр ба утга
 

More from Ge Go

Eh helnii hereglee
Eh helnii heregleeEh helnii hereglee
Eh helnii heregleeGe Go
 
лекц 1,
лекц 1,лекц 1,
лекц 1,Ge Go
 
Lecture 10.
Lecture 10.Lecture 10.
Lecture 10.Ge Go
 
Lecture 9.
Lecture 9.Lecture 9.
Lecture 9.Ge Go
 
Lecture 7 8.
Lecture 7 8.Lecture 7 8.
Lecture 7 8.Ge Go
 
Lecture 4 5.
Lecture 4 5.Lecture 4 5.
Lecture 4 5.Ge Go
 
Lecture 13 14
Lecture 13 14Lecture 13 14
Lecture 13 14Ge Go
 
Монгол хэлний найруулгазүй
Монгол хэлний найруулгазүйМонгол хэлний найруулгазүй
Монгол хэлний найруулгазүйGe Go
 
Үйл үг
Үйл үгҮйл үг
Үйл үгGe Go
 
Үл хувилах нэр 2
Үл хувилах нэр 2Үл хувилах нэр 2
Үл хувилах нэр 2Ge Go
 
Тэмдэг нэр үгийн аймаг
Тэмдэг нэр үгийн аймагТэмдэг нэр үгийн аймаг
Тэмдэг нэр үгийн аймагGe Go
 
Монгол үгийн бүтэц, Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл
Монгол үгийн бүтэц, Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйлМонгол үгийн бүтэц, Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл
Монгол үгийн бүтэц, Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйлGe Go
 
Авиазүйн ухааны судлах зүйл
Авиазүйн ухааны судлах зүйлАвиазүйн ухааны судлах зүйл
Авиазүйн ухааны судлах зүйлGe Go
 
Utga zohioliin helnii tuhai
Utga zohioliin helnii tuhaiUtga zohioliin helnii tuhai
Utga zohioliin helnii tuhaiGe Go
 
Төлөөний үгийн аймаг
Төлөөний үгийн аймагТөлөөний үгийн аймаг
Төлөөний үгийн аймагGe Go
 

More from Ge Go (15)

Eh helnii hereglee
Eh helnii heregleeEh helnii hereglee
Eh helnii hereglee
 
лекц 1,
лекц 1,лекц 1,
лекц 1,
 
Lecture 10.
Lecture 10.Lecture 10.
Lecture 10.
 
Lecture 9.
Lecture 9.Lecture 9.
Lecture 9.
 
Lecture 7 8.
Lecture 7 8.Lecture 7 8.
Lecture 7 8.
 
Lecture 4 5.
Lecture 4 5.Lecture 4 5.
Lecture 4 5.
 
Lecture 13 14
Lecture 13 14Lecture 13 14
Lecture 13 14
 
Монгол хэлний найруулгазүй
Монгол хэлний найруулгазүйМонгол хэлний найруулгазүй
Монгол хэлний найруулгазүй
 
Үйл үг
Үйл үгҮйл үг
Үйл үг
 
Үл хувилах нэр 2
Үл хувилах нэр 2Үл хувилах нэр 2
Үл хувилах нэр 2
 
Тэмдэг нэр үгийн аймаг
Тэмдэг нэр үгийн аймагТэмдэг нэр үгийн аймаг
Тэмдэг нэр үгийн аймаг
 
Монгол үгийн бүтэц, Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл
Монгол үгийн бүтэц, Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйлМонгол үгийн бүтэц, Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл
Монгол үгийн бүтэц, Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл
 
Авиазүйн ухааны судлах зүйл
Авиазүйн ухааны судлах зүйлАвиазүйн ухааны судлах зүйл
Авиазүйн ухааны судлах зүйл
 
Utga zohioliin helnii tuhai
Utga zohioliin helnii tuhaiUtga zohioliin helnii tuhai
Utga zohioliin helnii tuhai
 
Төлөөний үгийн аймаг
Төлөөний үгийн аймагТөлөөний үгийн аймаг
Төлөөний үгийн аймаг
 

Авиазүйн ухаан, түүний судлах зүйл

  • 1. Орчин цагийн монгол хэл Хичээлийн индекс: LANG203 Агуулгын багтаамж: 3 кредит Судлах анги: АХО-1, АХБ-1, СХО-1, СС-1 Судлах улирал: I улирал
  • 2. Лекцийн агуулга: 1. Авиазүйн ухаан юуг судлах вэ? 2. Авиазүйн ухааныг судлах зорилгоор нь хэрхэн ангилах вэ?
  • 3. Авиазүй гэж юу вэ? Хэлийг бүтээж байгаа авиаг тал бүрээс нь судалдаг шинжлэх ухааныг авиазүй гэнэ. Авиазүйд хэлний авиа, түүний бүрэлдэхүүн, авианы тогтолцоо, авианы тохиолдох байр, авианы нийлц, авиа өөррчлөгдөх, авиа сэлгэх ѐс, авианы хууль зүй тогтол, авиа үсгийн харьцаа, зөв бичих ба дуудах ѐс зэргийг судална.
  • 4. Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах нь Авиазүйг судлах зорилгоор нь хэд хэд ангилан хувааж болно. Үүнд: 1.Ерөнхий авиазүй. Ерөнхий авиазүйд дэлхийн олон хэлний авиазүйн ухааны ерөнхий судлагдахуун, шинж чанар, онцлог, авианы хуулийг судалдаг. Тухайлбал Зөвлөлтийн нэрт эрдэмтэн Л.Р.Зиндерийн ‘’Общая фонетика’’ М.,1979 зэрэг номыг дурдаж болно.
  • 5. Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах нь 2. Тодорхой авиазүй. Тухайн нэг хэлний нэгэн үеийн авианы байгууллыг судалж, зүй тогтлыг нээн илрүүлэх зорилготой байвал тодорхой авиазүй гэнэ. Орчин цагийн монгол хэлний авиазүйг судлах ч юм уу, аль эсвэл дунд үеийн монгол бичгийн хэлний авиазүйг тусгайлан судалсан бол тодорхой авиазүйн бүтээл болно.
  • 6. Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах нь 3. Түүхэн авиазүй. Аливаа нэгэн хэлний авиазүйг хэлний хөгжлийн түүхэн үе шатаар нь дэс дараалан судалж, авианы хувьсал хөгжил, хуульзүйг нээн илрүүлэх зорилготой байвал түүхэн авиазүй гэнэ. Орчин цагийн монгол хэлний авиазүйн тогтолцоо, түүний хөгжлийн асуудлыг дунд үе, эртний үеийн монгол хэлтэй харьцуулан хийсэн судалгаа нь түүхэн авиазүйд хамаарах юм.
  • 7. Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах нь 4.Харьцуулсан авиазүй. Харьцуулсан авиазүй нь төрөл хэлнүүд, эсвэл нэгэн хэлний олон аялгууг харьцуулан судалж ижил хэв шинж, эсвэл ялгаа онцлогийг танин мэдсэний дүнд авианы хөгжлийн хууль, авианы гарал үүсэл, харьцаа холбоо зэргийг танин мэдэх зорилготой байна.
  • 8. Àâèàç¿éã ñóäëàõ çîðèëãîîð àíãèëàõ íü 5. Зэрэгцүүлсэн авиазүй. Зэрэгцүүлсэн авиазүй нь төрөл биш хэлний авиазүйн асуудлыг жишин зэрэгцүүлэх аргаар ижил төстэй зүйл, эсвэл ялгаа бүхий тогтолцоог илрүүлэн таних зорилготой. Авиазүйн зэрэгцүүлсэн судалгаа нь ерөнхий хэлшинжлэлийн онолын мэдлэгийг тэлж, гадаад хэл сурахад онол-үйлдлэгийн ач тустай юм.
  • 9. Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах нь 6. Туршилт авиазүй. Хэлний авиазүйн тогтолцоо, үе, өргөлт, аялга зэрэг авиазүйн гол гол асуудлыг тусгай лабораторид зориулалтын багаж төхөөрөмжөөр судалж үр дүнд хүрэхийг туршилт авиазүй гэнэ
  • 10. Авиазүйг судлах зорилгоор ангилах нь 7.Хэрэглээний авиазүй. Хэрэглээний авиазүйд авиазүйн шинжлэх ухааны онол судалгааны үр дүнг хэлбичиг заан сургах үйл ажиллагаанд хэрхэн нэвтрүүлэх, ашиглах асуудлыг судалж, сургалтад нэвтрүүлнэ.
  • 11. Ашиглах материал – Э.Вандуй, Монголын утга зохиолын хэлний /фонема/ авиалбар, ХЗС, 1961, 1 боть – Ш. Лувсанвандан, Орчин цагийн монгол хэлний бүтэц /авиа, авиалбар хоѐр/ , УБ.,1967 – Ш. Лувсанвандан, Хэл зохиолын тогтолцоо болох нь, ХЗС, УБ.,1975, 10 боть – Ш. Лувсанвандан, Фонемийн онолын тухай асуудалд, МХШ-ийн асуудлууд, УБ.,1981 – Ж.Надмид, Ж.Санжаа, Орчин цагийн монгол хэлний авиазүй, УБ.,1993 – Ж.Цолоо,Орчин цагийн монгол хэлний
  • 12. Àøèãëàõ ìàòåðèàë – МУБИС, Орчин цагийн монгол хэл, УБ.,2004, – МУИС, Монгол хэлний сурах бичиг, УБ.,1998, – Б.Я.Владимирцов, Сравнительная грамматика монгольского писмененного языка и халхаского наречия,/ Введение и фонетика/издание-2, М., 1989, – Ч. Чимэгбаатар, Ш.Лувсанвандангийн Фонемийн хөдлөнги харьцангуй онол дахь фонемийн утгагүй тэмдгийн учир, МХШ, УБИС-ийн эрдэм шинжилгээний бичиг, 1996, 1. – Ж.Санжаа, Ш.Лувсанвандангийн Фонемийн хөдлөнги харьцангуй онолыг баяжуулан хөгжүүлье, МХШ, УБИС-ийн эрдэм шинжилгээний бичиг, 1996 – www.khelzasag.mn