Unidade 10. as primeiras civilizacións. exipto e mesopotamia

UNIDADE 10. AS PRIMEIRAS CIVILIZACIÓNS:
MESOPOTAMIA E EXIPTO

As primeiras civilizacións: Mesopotamia e Exipto
5. A relixión exipcia
4. O Exipto dos faraóns
3. Exipto, o río e o deserto
2. A arte mesopotámica
1. Mesopotamia, terra entre dous ríos
6. O templo morada dos deuses
7. As tumbas exipcias

INTRODUCIÓN. CRONOLOXÍA
• Hai uns 6000 anos, no Crecente Fértil, as melloras
agrícolas deron orixe a sociedades máis prósperas e
complexas.
• Moitas aldeas neolíticas transformáronse en cidades e
apareceron as primeiras grandes civilizacións urbanas.
• A agricultura estendeuse por Mesopotamia e Exipto.
• Foi tamén nestas civilizacións onde se inventou a
escritura. Con ela a humanidade entrou na Historia.

Civilización mesopotámica
Civilización exipcia

1.1. As primeiras cidades-estado
• En Sumer (Baixa Mesopotamia), cara ao IV
milenio a.C., xurdiron as primeiras cidades-
Estado: Ur, Uruk, Lagash e Eridu.
• Estas cidades estaban rodeadas por murallas e
ao seu redor estendíanse os campos de cultivo,
atravesados por canles de rega, que
aproveitaban a auga dos ríos. A maioría dos
seus habitantes eran agricultores e pastores.
• A prosperidade agrícola e gandeira destas
cidades permitiu que unha parte da poboación
se dedicase a outras tarefas: naceron os
comerciantes e os artesáns. Comezaron a
utilizar a moeda.

1. Mesopotamia, terra entre dous
ríos
1.1. As primeiras cidades-estado
• No centro da cidade sentábase o templo (cigurat)
dedicado ao deus que protexía a cidade. Alí vivían
os sacerdotes, que controlaban as colleitas e o
comercio, impoñían os tributos e garantían a orde.
• O xefe dos sacerdotes detentaba o poder relixioso
e político da cidade. Para os labores de
administración axudábanse de funcionarios.
• Os conflitos entre as cidades veciñas polo control
da terra deron lugar a aparición de xefes militares
que acabaron dominando as cidades e
convertéronse en monarcas. As guerras fixeron
aumentar o número de escravos, que eran
habitantes dos territorios sometidos.

• IV milenio a.C. Sumer, cidades-estado da Baixa
Mesopotamia.
• Entre o III e o I milenio a.C., as terras de Mesopotamia
foron sucesivamente dominadas por diversos pobos, que
crearon grandes imperios.
• Akad (III milenio a.C.) Iniciado por Sargón.
• Imperio babilónico (cara ao 1800 a.C.). En época do rei
Hammurabi (1750 a.C.) redactouse o primeiro código de
leis coñecidos.
• Imperio asirio (cara ao 1300 a.C.). Estendíase do Golfo
Pérsico ata o Mediterráneo.
• Imperio persa (século VI a.C.). Espallouse ata o Indo.
1.2. Os primeiros imperios

• A escritura xurdiu nas cidades mesopotámicas
cara ao 3500 a.C.
• Os funcionarios e sacerdotes tiñan necesidade
de controlar a propiedade das terras, as
colleitas, os impostos, etc., e comezaron a facer
anotacións para levar a contabilidade.
• Os reis utilizaron sistemas de escritura para
escribir ordes, fixar leis e redactar códigos.
• Tamén se comezaron a escribir textos literarios
e relixiosos.
1.3. A orixe da escritura

• As primeiras formas de escritura eran pictográficas, isto
é, debuxábase un símbolo (pictograma), que representaba
un obxecto ou un concepto.
• Máis adiante, convertéronse en ideogramas, que
representaban accións ou conceptos máis xerais. Co
tempo, estes signos foron simplificándose e deron lugar á
escritura cuneiforme.
• A escritura realizábase facendo incisións con punzóns
sobre táboas de arxila húmida, nas que quedaban
impresos os signos. A continuación deixábanse secar ao
solo para endurecelas. Coñecer todos os signos era un
labor difícil, que estaba reservado a uns especialistas: os
escribas.
1.3. A orixe da escritura: a escritura cuneiforme

O CÓDIGO DE
HAMMURABI
• 1. Se un señor acusa a outro señor
e presenta contra el denuncia de
homicidio, pero non a pode probar,
o seu acusador será castigado coa
morte.
• 3. Se un señor aparece nun
proceso para presentar un falso
testemuño e non pode probar a
palabra que dixo, se o proceso é
un proceso de pena capital tal
señor será castigado coa morte.
• 6. Se un señor rouba a propiedade
relixiosa ou estatal, ese señor será
castigado coa morte. Ademais o
que recibiu das súas mans os bens
roubados será tamén castigado
coa morte.

O CÓDIGO DE
HAMMURABI
• 16. Se un señor deu refuxio na súa casa
a un escravo ou escrava fuxitivos,
pertencentes ao Estado ou a un
subalterno e se non o entregou á
chamada do pregoeiro, o dono da casa
recibirá a morte.
• 141. Se a esposa dun señor, que vive
na casa dese señor, decide marcharse,
adquire un peculio secretamente,
dilapida a súa casa e humilla ao seu
marido, probarano contra ela. Entón, se
o seu marido declara que quere
repudiala, poderá repudiala; non terá
que darlle nada nin para os seus gastos
de partida nin pola repudiación. Se o
seu marido declara que non quere
repudiala, o seu marido poderá tomar
en matrimonio a outra muller; en canto á
primeira muller vivirá como escrava na
casa do seu marido.

O CÓDIGO DE
HAMMURABI
• 195. Se un fillo golpeou ao
seu pai, amputaráselle a
man.
• 196. Se un señor
rebentou o ollo doutro
señor, rebentaráselle o seu
ollo.
• 197. Se un señor rompeu
o óso doutro señor,
romperáselle o seu óso.
• 198. Se rebentou o ollo
dun subalterno ou rompeu o
óso dun subalterno, pagará
unha mina de prata.

APARTADO 1 (páx. 149)
ACTIVIDADES
1. ¿Que características tiñan as primeiras
cidades-Estado de Mesopotamia?
2. ¿Cando apareceron estas cidades? ¿En que
zona? ¿Que características tiña esta área?
3. ¿Que grupos sociais existían? ¿A que se
dedicaban?
4. ¿Por que apareceron os primeiros monarcas?
5. ¿Como se orixinou a escritura? ¿En que
época se inventou?

• O cigurat e o palacio foron as dúas grandes
construcións das cidades mesopotámicas.
• Construíanse con adobes e recuberta con
betume. Para a súa decoración utilizábanse
revestimentos de cerámica vidrada de cores
brillantes.
• A grande contribución mesopotámica á
arquitectura foron o arco e a bóveda cos que
construíron impoñentes templos e palacios.
2.1. A arquitectura (páx. 150)

Porta de Isthar
(período neobabilónico: s. VI a.C.)
http://www.youtube.com/watch?v=2vF2eC9McPE

Os cigurats
• Nun país chan como era Mesopotamia, a
montaña era o lugar sagrado por excelencia.
• Para comunicárense cos deuses, os
mesopotámicos levantaron os cigurats,
unhas montañas artificiais construídas a
partir da superposición de diferentes
socalcos de ladrillos.
• Na cúspide atopábase o santuario, a
morada dos deuses.

2.2. A escultura
• Elaboráronse unhas pequenas estatuíñas de orantes, homes e
mulleres en actitude de pegraria e a representación dos reis.
• En escultura salientan unhas pequenas estatuíñas de orantes e
as representacións dos reis (Gudea de Lagash).
• Para decorar os muros e as portas dos templos e palacios
utilizábanse relevos que representaban as figuras de reis ou de
animais monstruosos.
• Tamén se realizaban unhas estelas nas que se esculpían
escenas de vitorias militares ou cazarías.

Quique Alcatena,
Debuxante arxentino de cómic
Algúns dos seus temas inspíranse na arte mesopotámica
http://quiquealcatena.blogspot.com/2009_07_01_archive.html

Figura orante
que representa
a un sacerdote
do templo de
Mari (2.400 a.C.)

Estela de Naramsim
2.250 a.C.
Naramsim conmemora o seu
triunfo
Montaña dos deuses
Exército que acompaña
ao seu monarca

Touro alado de Senaquerib
(701-680 a.C.)

Friso persa dos inmortais
(arqueiros reais) do palacio de Susa
(550 a.C.)

Animal fantástico
do palacio de Susa
(550 a.C.)

ACTIVIDADES
1. Explica as características da arquitectura
das cidades de Mesopotamia.
2. ¿Para que se usaba a cerámica vidrada?
3. ¿Como eran as esculturas
mesopotámicas? ¿Que escultura se
utilizou como modelo?
4. ¿Que representaban as figuras e os
relevos que decoraban os templos e mais
os palacios?

• A situación xeográfica de Exipto presenta dúas
vantaxes: o deserto íllao dos seus inimigos e o
Nilo permite a irrigación e fertilización das terras
de cultivo.
• En Exipto distínguense dúas grandes rexións: o
Baixo Exipto, no delta do Nilo, e o Alto Exipto,
unha terra árida onde só é posible a vida na
zona irrigada polo río Nilo.
• Entre o V e o IV milenio a.C., as tribos que vivían
espalladas por todo o territorio fóronse
concentrando ás beiras do Nilo.
3. Exipto, o Nilo e o deserto
3.1. Marco xeográfico

• Exipto é un regalo do Nilo (Herodoto)
• Cada primavera, no nacemento do Nilo, prodúcense choivas
torrenciais que alimentan o seu caudal. Dende primeiros de xuño
ata setembro o río inunda todas as terras da beira; en setembro
principia a retirada da auga e queda un limo negro que fertiliza
os campos para o seu cultivo.
• Para poder desenvolver a agricultura foi necesario controlar as
enchentes do río.
• Os exipcios construíron diques e canles para almacenar a auga
e distribuíla polas terras circundantes, aumentando deste xeito a
produción agrícola.
• O Nilo converteuse na gran vía de comunicación e nas súas
beiras xurdiron grandes cidades, como Menfis ou Tebas.
3.2. Aproveitamento das augas

• Para levar a cabo estas tarefas, os exipcios
desenvolveron o cálculo e a xeometría, e
estableceron un calendario de enchentes.
• Tamén crearon sistemas de contabilidade e
técnicas construtivas e hidráulicas.
• Era nos templos onde se realizaban as
observacións astronómicas e os cálculos
matemáticos.
• O ano foi dividido en 365 días, e o día, en 24
períodos.
3.3. Os avances técnicos

ACTIVIDADES
1. ¿Que utilidades tiña o Nilo para
os exipcios?
2. ¿Que avances técnicos
permitiron o control das augas do
Nilo? ¿Por que se desenvolveron
os primeiros calendarios?

• Cara o ano 3000 a.C., o faraón Narmer unificou o Baixo e o Alto Exipto e
corouse cos atributos de ambos os dous reinos. Inciáronse unha serie
de dinastías (ou familias reais) que sucederon no trono durante máis de
2500 anos.
• A organización do Estado exipcio estaba dominada por un rei, o faraón,
que tiña un poder absoluto.
• O faraón garantía a orde e a xustiza. O seu poder baseábase no control e
na dirección das obras de canalización e irrigación das terras, e no
monopolio do comercio exterior.
• Para gobernar un territorio tan extenso, o faraón necesitaba servidores
fieis e eficaces. O reino estaba dirixido por gobernadores que
controlaban a innumerables funcionarios.
• O outro gran piar do poder do faraón era o exército, do que era xefe
supremo. Contra inimigos exteriores e revoltas internas.
4.1. O poder dos faraóns

3050 a.C.
2670 a.C.
1550 a.C.
ETAPAS DO ANTIGO EXIPTO
NOMARQUÍA 4000 a.C.
3050 a.C. •Poboados independentes gobernados por Nomarcas.
IMPERIO ANTIGO
2580 a.C.-2486
a.C.
2200 a. C.
•O faraón Narmer unifica Exipto. I dinastía.
•Capital en Menfis
•Período de estabilidade e prosperidade
•Grandes pirámides de Gizeh (Keops, Kefrén e Micerinos). IV dinastía
Invasións 1º período intermedio: 2175 a.C.-2040 a.C.
IMPERIO MEDIO
2040 a.C.
1700 a.C. •Capital en Tebas
•Período turbulento con guerras e invasións.
Invasións 2º período intermedio: 1700 a.C.-1550 a.C. Hicsos
IMPERIO NOVO
1550 a.C.
1085 a.C.
•Capital en Tebas e Tell-el-Amarna.
•Expansión territorial de Ramsés II
•Amenofis IV (Akhenatón) proclama o monoteísmo (culto a Atón)
•Fin do Exipto Unificado
Invasións
ÉPOCA TARDÍA
700 a.C.
•Século VI a.C. Exipto covértese en provincia Persa.
•332 a.C. Conquista de Alexandro Magno.
•69-30 a.C.: Cleopatra VII. Exipto, provincia romana.

PALETA DE NARMERhttp://gl.wikipedia.org/wiki/Paleta_de_Narmer

• Os altos funcionarios, os xefes do exército e os
sacerdotes constituían a clase social máis
importante do Antigo Exipto, unha verdadeira
nobreza.
• Para atender os innumerables templos do país
existía unha casta de sacerdotes que dirixían os
ritos relixiosos, practicaban a ciencia,
dominaban a escritura e administraban a terras
do templo.
• Os escribas tamén gozaban dunha vida
privilexiada, coñecían todos os segredos do
cálculo e da complexa escritura exipcia.
4.2. Os privilexiados

A ESCRITURA EXIPCIA
• Os exipcios adoptaron un
sistema de escritura
similar ao dos
mesopotámicos.
• Os seus primeiros textos
datan do 3150 a.C.
• Fronte ao modelo
mesopotámico máis
esquematizado
(cuneiforme), os
exipcións déronlle unha
forma complexa e artística
(xeroglífica), utilizada para
decorar templos e
tumbas.

DESCIFRAR A ESCRITURA XEROGLÍFICA
A PEDRA DA ROSETTA
http://gl.wikipedia.org/wiki/Pedra_de_Rosetta
http://www.youtube.com/watch?v=z1EIJ6jjm9I

Algúns exemplos
de xeroglíficos co
nome de Cleopatra

• Os campesiños constituían a maioría da poboación; aínda
que eran libres, estaban ligados á terra, que lles pertencía
ao faraón, aos nobres ou aos templos.
• Debían entregar parte do produto obtido aos funcionarios
do faraón e o templo. Tiñan que prestar traballo gratuíto e
obrigatorio na construción de pirámides, templos, obras
públicas…
• Existía, tamén, un abundante número de mercaderes e
artesáns, que realizaban as súas actividades en pequenos
obradoiros privados ou en grandes complexos que
dependían do faraón, dos nobres ou dos templos.
• Por debaixo do resto da poboación, e en peores
condicións, atopábanse os escravos. O seu número era
reducido.
4.3. O pobo exipcio

ACTIVIDADES
1. ¿Que faraón unificou as terras de
Exipto?
2. ¿Que poderes tiña o faraón? ¿Quen
eran os que o axudaban no goberno
dun país tan extenso?
3. ¿Que grupos formaban o pobo
exipcio? ¿Cal era a función de cada
un?
4. ¿Tiñan moita importancia os
escravos?

• A maioría da poboación era campesiña.
Vivía en aldeas á beira do Nilo.
• As cidades eran escasas. Nelas reuníanse
comerciantes e artesáns.
• A familia tiña importancia. Pai e nai
coidaban dos fillos. As fillas debían coidar
dos pais anciáns e garantirlles a
momificación e enterro. A autoridade recaía
no home. As mulleres traballaban no campo
e dedicábanse da vida doméstica. Podían
posuír riqueza, exercer o comercio e nomear
herdeiros.
4.4. A vida cotiá no Antigo Exipto

O anano Seneb
e a súa familia (2450 a.C).

• Pan e cervexa eran os alimentos básicos.
• Engadíaselle o peixe seco, lentellas, e chícharos.
Tamén consumían froitas, principalmente figos e
uvas. Usaban dátiles e mel para adozar e facer
pasteis.
• Os máis ricos consumían máis pratos e
incorporaban aves, carne, verdura e froitas á dieta.
• O vestiario era sinxelo. Os nenos adoitaban ir
espidos, mentres que as mulleres se cubían cun
pano de liño e os homes cun trapo que anoaban á
cintura.
• Os ricos tiñan tamén unha roupa moi liviá pero
adornábanse con xoias, diademas e peitorais. As
mulleres adoitaban cubrir a cabeza con vistosas
perrucas.
4.5. Alimentación e vestido

Estela funeraria
representación familiar (1980 a.C).

• A relixión exipcia era politeísta, isto é, adoraban a moitos
deuses.
• O deus máis popular era Ra, deus do sol, ao que se lle
uniu Amón, deus de Tebas (Amón Ra).
• Osiris era o deus dos mortos porque, segundo constaba a
lenda, resucitara despois de ter sido asasinado polo seu
irmán Seth, deus das tebras.
• Do matrimonio de Osiris e a súa irmá Isis (deusa da
fertilidade) naceu Horus, deus da guerra.
• Outras divinidades eran Anubis (deus do inferno) e Thot,
inventor da escritura e deus da sabedoría.
5.1. Os deuses de Exipto

Ra Amón Osiris
Isis Seth Horus

5. Akenaton: a revolución do faraón
Amenofis IV: Akenaton Nefertiti

http://gl.wikipedia.org/wiki/Akhenatón
http://www.youtube.com/watch?v=Sf4HOlC3j3s

• Fóra do culto oficial, a xente adoraba as
divinidades familiares e locais; era moi
supersticiosa e protexíase con amuletos da
influencia dos malos espíritos.
• Os deuses habitaban nos templos e
reencarnábanse na estatua que se atopaba no
santuario.
• Os sacerdotes debían renderlles culto e
obsequialos coas ofrendas.
• Durante as festas relixiosas sacaban a estatua do
deus sobre a barca sagrada.
5.5. Os deuses de Exipto

Procesión sobre
a barca sagrada

• A relixión exipcia prometía unha vida despois da morte.
• Para os exipcios, os seres humanos estaban formados
por un corpo e unha alma (o ka).
• Cando o corpo morría, o ka pasaba á vida de ultratumba,
pero para isto, o corpo debía permanecer incorrupto
(momificación).
• Con este fin, a familia embalsamaba o defunto, que tras 40
días se convertía nunha momia desecada.
• Os defuntos debían presentarse ante o Tribunal de Osiris,
que xulgaba a súa vida terreal.
5.2. A vida de ultratumba

Anubis realizando
o proceso de momificación

• Para superar o Xuízo, colocábase na tumba un
exemplar do Libro dos Mortos, recompilación de
regras sobre como debía comportarse o defunto
perante o Tribunal. Se o defunto superaba o
Xuízo, podía entrar no máis alá, onde restablecía
as súas actividades cotiás.
• A familia colocaba ofrendas nas tumbas e
rodeábaas de pequenas estatuas cubertas de
inscripcións máxicas que se encargaban de
suplir o defunto nos seus traballos. Os exipcios
crían na maxia e pensaban que as pinturas e
mais as estatuas cobraban vida no alén.
5.2. A vida de ultratumba

Vasos canópeos
usábanse para gardar
as vísceras

Tribunal dos deuses
Defunto
Anubis
Corazón do defunto Pluma de Maat
Balanza da xustiza
se o corazón pesa máis que a pluma,
un monstro devorábao
Thot anota o resultado
Horus
Cruz da vida
Osiris preside
o xuízo

Confesión perante o tribunal
• Aos homes non lles causei sufrimentos. Cos meus
parentes non empreguei a violencia (...) Con exceso non
fixen traballar no meu proveito. Non intriguei por
ambición. Non maltratei os meus servidores. Non privei o
indixente da súa subsistencia. Non blasfemei contra os
deuses. (...) Non permitín que servidor ningún fose
maltratado por seu amo. (...) Non provoquei a fame. Non
ordenei matar, nin matei. Non substraín as ofrendas dos
templos. (...) Non tratei de empregar medios ilícitos para
aumentar os meus dominios, nin de usurpar os campos
doutros. Non quitei o leite da boca dun neno. (...) ¡Son
puro! ¡Son puro!

ACTIVIDADES
1. ¿Que significa que a relixión exipcia
era politeista? ¿Cales eran os deuse
máis importantes?
2. ¿Que función tiñan os templos? ¿Que
traballo desempeñaban os
sacerdotes?
3. ¿Que crían os exipcios que acontecía
despois da morte?
4. ¿Por que os exipcios momificaban aos
seus defuntos?

6. O templo, morada dos deuses
6.1. A arquitectura exipcia
• A arte exipcia caracterizouse por seguir unhas
regras fixas e inamovibles. Non se debía innovar,
senon coñecer as reglas e aplicalas.
• A arquitectura exipcia era arquitrabada, sen arcos
nin bóvedas.
• Os edificios realizábanse en pedra e decorábanse
profusamente con gravados, esculturas e pinturas.
• As grandes construcións foron os templos e as
tumbas, que tendían ao monumentalismo.

6. O templo, morada dos deuses
6.2. Os templos
• Todos os templos exipcios construíronse cunha
estrutura moi semellante: avenida de esfinxes que
conducía a porta principal con dous grandes
pilonos. Diante da porta situábase un obelisco que é
unha columna á entrada. O templo está amurallado.
Dentro situábase un patio de columnas, a sala
hipóstila e o santuario.
• Só o faraón e os sacerdotes tiñan acceso ao
santuario do templo.
• O pobo só podía entrar no patio durante as
procesións e festas, mentres que os nobres e
funcionarios podían chegar ata a sala hipóstila.

PILONO TEMPLO DE LUXOR
http://www.youtube.com/watch?v=KQkNSyDlY8Q

Sala hipóstila do
Templo de Karnak (Luxor)

Estatua de Ramsés II
Templo de Luxor

ACTIVIDADES
1. ¿Onde se atopa o templo que vimos
no debuxo anterior?
2. Describe as súas partes e explica que
función tiña cada unha delas.
3. ¿Por que estaban amurallados? ¿Que
riquezas gardaban?
4. ¿Coidas que os templos eran un lugar
de culto para o pobo? Xustifica a
resposta.

7. As tumbas exipcias
7.1. Como eran as tumbas exipcias
• As primeiras tumbas exipcias eran unhas sinxelas construcións
rectangulares e de escasa altura chamadas mastabas.
• Da superposición de mastabas naceron as pirámides, entre as
que salientan as de Keops, Kefrén e Micerinos, en Gizeh.
• Para protexer o repouso dos faraóns e impedir a pillaxe, as
entradas das pirámides estaban agachadas.
• Ao longo do Imperio Medio, a crenza na inmortalidade da alma
estendeuse a todas as capas sociais. Os máis pobres eran
momificados e soterrados en grandes fosas ou mesmo
sepultados baixo a area do deserto.
• O medo aos frecuentes saqueos e roubos nas tumbas fixo que,
no Imperio Novo, os faraóns preferisen enterrarse en hipoxeos.
Cámaras funerarias soterradas baixo terra e decoradas.

Pirámide graduada
Saqqara
Zoser (III dinastía)
2648 a.C.

Pirámide graduada
de Zoser
http://gl.wikipedia.org/wiki/Saqqara
http://gl.wikipedia.org/wiki/Zoser

¡Soldados! ¡Dende o
alto desas Pirámides,
corenta séculos vos
contemplan

Keops
KefrénMicerinos
http://gl.wikipedia.org/wiki/Necrópole_de_Giza
http://www.youtube.com/watch?v=R1fAfziMvok

Altura actual: 143,49 m
Lado da base: 215,25 m
Pendiente, ángulo: 53º 07' 48" 21
Volumen: 2.216.240 m³
PIRÁMIDE DE KEFRÉN

http://gl.wikipedia.org/wiki/Hatshepsut
HIPOXEO DE HATSHEPSUT
http://www.youtube.com/watch?v=vwn6rgQvkOY&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=_fGMR6Hap2c&feature=fvsr
http://gl.wikipedia.org/wiki/Abu_Simbel

TESOURO DE TUTANKAMON
http://gl.wikipedia.org/wiki/Maldición_do_faraón
http://www.youtube.com/watch?v=CCBh3l8E86k

ACTIVIDADES
1. Explica as diferenzas entre unha mastaba,
unha pirámide e un hipoxeo, e cal era a súa
función
2. ¿Onde se atopaba o sarcófago en cada unha
delas?
3. Describe polo miúdo un hipoxeo ¿Como cres
que había pintura nas paredes?
4. ¿Por que os faraóns se enterraban con
obxectos da vida cotiá, pequenas estatuíñas
ou tesouros?

SOLUCIÓNS ACTIVIDADES
1. As cidades-Estado eran organizacións políticas
independentes, enfrontadas entre si, o que deu lugar á
construción de murallas defensivas.
2. Aparecen na Crecente Fértil contra o IV milenio a.C. como
consecuencia do desenvolvemento da agricultura, o
crecemento da poboción e a rivalidade entre cidades. A
C.F. era unha zona rica en agricultura.
3. O grupo social máis numeroso eran os agricultores e
pastores. Tamén había comerciantes e artesáns. Ao
principio poder estaba en mans dos sacerdotes, que vivían
no templo.
4. As constantes guerras orixinaron a aparición de líderes
guerreiros. Estes xenerais, co paso do tempo,
convertéronse en monarcas hereditarios.
5. A escritura orixinouse nas cidades de Mesopotamia por mor
de controlar a contabilidade das colleitas, impostos... A
escritura aparece contra o 3.500 a.C.

Unidade 10. as primeiras civilizacións. exipto e mesopotamia

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (17)

Viewers also liked

Viewers also liked (8)

Similar to Unidade 10. as primeiras civilizacións. exipto e mesopotamia

Similar to Unidade 10. as primeiras civilizacións. exipto e mesopotamia (20)

More from Agrela Elvixeo

More from Agrela Elvixeo (20)

Unidade 10. as primeiras civilizacións. exipto e mesopotamia