‫دویم‬
‫فصل‬
‫پروتوپالزم‬
‫لري‬ ‫برخې‬ ‫درې‬ ‫مخې‬ ‫له‬ ‫جوړښت‬ ‫فزیکي‬ ‫د‬ ‫پروتوپالزم‬
:
۱
-
‫غشاء‬ ‫حجروي‬ ‫یا‬ ‫غشاء‬ ‫سایتوپالزمیک‬
.
۲
-
‫سایتوپالزم‬
(
Cytoplasm
.)
۳
-
‫هسته‬
(
Nucleus
.)

‫غشاء‬ ‫حجروي‬
‫غشاء‬ ‫سایتوپالزمیک‬ ‫یا‬
(
Plasma membrane or plasma lemma
:)
‫کوي‬ ‫جال‬ ‫څخه‬ ‫مایعاتو‬ ‫الحجروي‬ ‫بین‬ ‫له‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫چې‬ ‫ده‬ ‫پرده‬ ‫هغه‬
.
‫پرده‬ ‫دا‬
۷
-
۱۰
‫نانومتره‬
‫ضخامت‬
‫په‬ ‫مایکروسکوپ‬ ‫الکترون‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫لري‬
‫کیږي‬ ‫لیدل‬ ‫واسطه‬
.
‫پرده‬ ‫دا‬
‫نفوذیه‬ ‫انتخابي‬
‫له‬ ‫او‬ ‫لري‬ ‫قابلیت‬
‫طبقو‬ ‫دریو‬
‫ده‬ ‫شوې‬ ‫جوړه‬ ‫څخه‬
‫چې‬
‫داخلي‬ ‫او‬ ‫خارجي‬
‫او‬ ‫موادو‬ ‫پروتیني‬ ‫د‬ ‫یې‬ ‫طبقې‬
‫طبقه‬ ‫منځنۍ‬
‫له‬ ‫یې‬
‫ده‬ ‫شوې‬ ‫جوړه‬ ‫څخه‬ ‫موادو‬ ‫شحمي‬
.

‫مخې‬ ‫له‬ ‫ترکیب‬ ‫د‬
۵۵‫ۺ‬
،‫پروتین‬
۴۰‫ۺ‬
‫او‬ ‫شحمیاتو‬
۵‫ۺ‬
‫کابوهایدریتونو‬
‫ده‬ ‫شوې‬ ‫جوړه‬ ‫څخه‬
.
‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫کولسترول‬ ‫او‬ ‫فوسفولیپیدونو‬ ‫له‬ ‫یې‬ ‫شحمیات‬
.
‫مخې‬ ‫له‬ ‫تنظیم‬ ‫د‬
‫په‬ ‫چې‬ ‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫کې‬ ‫طبقو‬ ‫دوو‬ ‫په‬ ‫فوسفولیپیدونه‬ ‫؛‬
‫او‬ ‫ګالیکولپیډ‬ ،‫کولسترول‬ ‫یې‬ ‫کې‬ ‫منځ‬
Integral
(
‫استنادي‬ ‫ډول‬ ‫یو‬
‫دي‬ ‫پروتینونه‬
)
‫دي‬ ‫شوي‬ ‫غرس‬
.

‫فوسفولیپیدونو‬ ‫د‬
‫مالیکول‬ ‫هر‬
‫د‬ ‫یې‬ ‫یو‬ ‫چې‬ ‫لري‬ ‫قطبونه‬ ‫دوه‬
Hydrophilic pole
‫د‬ ‫یې‬ ‫دوهم‬ ‫او‬
Hydrophobic pole
‫نوم‬ ‫په‬
‫یادیږي‬
.
Hydrophilic pole
‫چې‬ ‫ته‬ ‫مایعاتو‬ ‫الحجروي‬ ‫بین‬ ‫او‬ ‫سایتوپالزم‬
‫دی‬ ‫متوجه‬ ‫لري‬ ‫اوبه‬
.
Hydrophobic pole
‫وسطي‬ ‫په‬ ‫غشاء‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫دي‬ ‫متوجه‬ ‫ته‬ ‫بل‬ ‫یو‬
‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫کې‬ ‫برخه‬
.

،‫شحمیات‬
‫پروتین‬
‫او‬
‫کاربوهایدریت‬
‫چې‬
‫د‬
‫حجروي‬
‫غشاء‬
‫په‬
‫ترکیب‬
‫کې‬
‫موقعیت‬
‫لري؛‬
‫خپل‬
‫خاص‬
‫ارزښت‬
‫لري‬
:
۱
-
‫په‬
‫حجروي‬
‫غشاء‬
‫کې‬
‫د‬
‫شحمیاتو‬
‫وظیفوي‬
‫ارزښت‬
:
‫د‬
‫شحمیاتو‬
‫په‬
‫واسطه‬
‫نیمه‬
‫قابل‬
‫نفوذ‬
‫غشاء‬
‫رامنځته‬
،‫کیږي‬
‫په‬
‫دې‬
‫معنې‬
‫چې‬
‫په‬
‫شحمو‬
‫کې‬
‫منحل‬
‫مواد‬
(
‫لکه‬
،‫اکسیجن‬
‫کاربن‬
‫دای‬
‫الکهول‬،‫اکساید‬
‫او‬
‫داسې‬
‫نور‬
)
‫ورڅخه‬
‫په‬
‫اسانۍ‬
‫سره‬
‫تیریږي‬
‫او‬
‫په‬
‫اوبو‬
‫کې‬
‫منحل‬
‫مواد‬
(
‫لکه‬
،‫ګلوکوز‬
،‫یوریا‬
‫الکتروالیتونه‬
‫او‬
‫داسې‬
‫نور‬
)
‫ورڅخه‬
‫په‬
‫انتخابي‬
‫ډول‬
(
‫یواځې‬
‫د‬
‫مخصوصو‬
‫چینلونو‬
‫له‬
‫الرې‬
)
‫عبور‬
‫کوي‬
.
‫هرڅومره‬
‫چې‬
‫په‬
‫شحمو‬
‫کې‬
‫د‬
‫یوې‬
‫مادي‬
‫انحاللیت‬
‫زیات‬
‫وي‬
‫په‬
‫همغه‬
‫اندازه‬
‫حجرې‬
‫ته‬
‫په‬
‫سرعت‬
‫سره‬
‫داخلیږي‬
.

۲
-
‫کې‬ ‫غشاء‬ ‫حجروي‬ ‫په‬
‫وظیفوي‬ ‫پروتینونو‬ ‫د‬
‫ارزښت‬
:
‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫دندې‬ ‫بیالبیلې‬
:
۱
-
Integral protein
:
‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫دنده‬ ‫استنادي‬
.
۲
-
Channel protein
:
‫تیریدو‬ ‫د‬ ‫موادو‬ ‫منحلو‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫اوبو‬ ‫په‬
‫جوړوي‬ ‫چینلونه‬ ‫لپاره‬
.
۳
-
Carrier protein
:
‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫دنده‬ ‫حیث‬ ‫په‬ ‫ناقل‬ ‫د‬
.
۴
-
Receptor protein
:
‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫دنده‬ ‫حیث‬ ‫په‬ ‫آخذو‬ ‫د‬
.

۳
-
‫د‬ ‫کې‬ ‫غشاء‬ ‫حجروي‬ ‫په‬
‫ارزښت‬ ‫وظیفوي‬ ‫کاربوهایدریتو‬
:
‫په‬ ‫کاربوهایدریتونه‬ ‫کې‬ ‫غشاء‬ ‫حجروي‬ ‫په‬
‫شکلونو‬ ‫دوو‬
‫کیږي‬ ‫لیدل‬
:
۱
-
‫ګالیکوپروتین‬
.
۲
-
‫ګالیکولپیډ‬
.
‫دندې‬ ‫الندې‬
‫کوي‬ ‫ترسره‬
:
۱
-
‫سره‬ ‫بل‬ ‫له‬ ‫یو‬ ‫حجرې‬ ‫مجاورې‬
‫نښلوي‬
.
۲
-
‫کاربوهایدریتونه‬ ‫دا‬
‫چارچ‬ ‫منفي‬
‫داخل‬ ‫له‬ ‫حجرې‬ ‫د‬ ‫ځکه‬ ‫نو‬ ‫لري‬
‫ته‬ ‫بهر‬ ‫څخه‬
‫لرونکو‬ ‫چارچ‬ ‫منفي‬ ‫د‬
‫مخنیوی‬ ‫څخه‬ ‫عبور‬ ‫له‬ ‫مالیکولونو‬
‫کوي‬
.
۳
-
‫مواد‬ ‫قندي‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬
‫رسپتورونو‬ ‫د‬
‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫دنده‬ ‫حیث‬ ‫په‬
.

‫د‬ ‫وتل‬ ‫موادو‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫حجرې‬ ‫له‬
exocytosis
‫موادو‬ ‫د‬ ‫ته‬ ‫حجرې‬ ‫او‬
‫د‬ ‫ننوتل‬
endocytosis
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.
‫مواد‬
‫شکلونو‬ ‫دوو‬ ‫په‬
‫داخلیږي‬ ‫ته‬ ‫حجرې‬ ‫یوې‬
:
۱
-
Pinocytosis
:
‫د‬ ‫ننوتل‬ ‫موادو‬ ‫مایع‬ ‫د‬ ‫ته‬ ‫حجرې‬ ‫یوې‬
Pinocytosis
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.
۲
-
Phagocytosis
:
‫د‬ ‫ننوتل‬ ‫موادو‬ ‫جامدو‬ ‫د‬ ‫ته‬ ‫حجرې‬ ‫یوې‬
Phagocytosis
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.

‫دندې‬ ‫غشاء‬ ‫حجروې‬ ‫د‬
:
‫غشاء‬ ‫حجروي‬ ‫ډول‬ ‫مجموعې‬ ‫په‬
‫دندې‬ ‫الندې‬
‫کوي‬ ‫ترسره‬
:
۱
-
‫کول‬ ‫محافظه‬ ‫ارګانیلونو‬ ‫او‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫د‬
.
۲
-
‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫دنده‬ ‫حیث‬ ‫په‬ ‫غشاء‬ ‫نفوذ‬ ‫قابل‬ ‫نیمه‬ ‫د‬
.
۳
-
‫اخیستل‬ ‫موادو‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬ ‫د‬
(
endocytosis
)
‫موادو‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬ ‫د‬ ‫او‬
‫اطراح‬
(
exocytosis
. )
۴
-
‫کوي‬ ‫اطراح‬ ‫مواد‬ ‫فضوله‬ ‫شوي‬ ‫تولید‬ ‫کې‬ ‫نتیجه‬ ‫په‬ ‫استقالب‬ ‫د‬
.
۵
-
‫تبادله‬ ‫ګازاتو‬ ‫تنفسي‬ ‫د‬
.
۶
-
‫ساتل‬ ‫اندازې‬ ‫او‬ ‫شکل‬ ‫د‬ ‫حجرې‬ ‫د‬
.
۷
-
‫کول‬ ‫ترسره‬ ‫حسیت‬ ‫د‬ ‫سره‬ ‫لرلو‬ ‫په‬ ‫آخذو‬ ‫مخصوصو‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬ ‫د‬
.
۸
-
‫کول‬ ‫بلع‬ ‫او‬ ‫تشخیص‬ ‫جن‬ ‫انتی‬ ‫د‬
.

‫سایتوپالزم‬
(
Cytoplasm
:)
‫برخه‬ ‫هغه‬
‫غشاء‬ ‫حجروي‬ ‫او‬ ‫غشاء‬ ‫هستوي‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫ده‬
‫ترمنځ‬
‫لري‬ ‫موقعیت‬
.
‫دی‬ ‫شوی‬ ‫جوړ‬ ‫څخه‬ ‫برخو‬ ‫دوو‬ ‫له‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫مخې‬ ‫له‬ ‫موقعیت‬ ‫د‬
:
۱
-
Ectoplasm
:
‫کې‬ ‫تماس‬ ‫په‬ ‫سره‬ ‫غشاء‬ ‫حجروي‬ ‫له‬ ‫چې‬ ‫ده‬ ‫برخه‬ ‫هغه‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫د‬
‫لري‬ ‫موقعیت‬
.
‫سره‬ ‫مقدار‬ ‫زیات‬ ‫په‬ ‫برخه‬ ‫دا‬
‫مواد‬ ‫استنادي‬
‫لري‬ ‫مایکروفالمنټونه؛‬ ‫لکه‬
.
۲
-
Endoplasm
:
‫د‬ ‫چې‬ ‫ده‬ ‫برخه‬ ‫هغه‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫د‬
Ectoplasm
‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫کې‬ ‫منځ‬ ‫په‬
.

‫مخې‬ ‫له‬ ‫ترکیب‬ ‫د‬
‫دی‬ ‫شوی‬ ‫جوړ‬ ‫څخه‬ ‫برخو‬ ‫الندې‬ ‫له‬ ‫سایتوپالزم‬
:
۱
-
‫برخه‬ ‫مایع‬ ‫یا‬ ‫سایتوسول‬
(
Cytosol
.)
۲
-
‫ارګانیلونه‬
(
Organells
.)
۳
-
‫سکلیت‬ ‫حجروي‬ ‫یا‬ ‫سایتوسکلیت‬
(
Cytoskeleton
.)
۴
-
‫انکلوژن‬
(
Inclusion
.)

‫راښیي‬ ‫جوړښت‬ ‫حجرې‬ ‫د‬

‫سایتوزول‬
(
Cytosol
:)
‫له‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫د‬
‫برخې‬ ‫مایع‬
‫چې‬ ‫ده‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬
‫کې‬ ‫ترکیب‬ ‫په‬
‫یې‬
‫مواد‬ ‫پروتیني‬
،
‫انزایمونه‬
،
‫ایونونه‬
‫او‬
‫اوبه‬
‫دي‬ ‫شاملې‬
.

‫ارګانیلونه‬
(
Organelles
:)
‫او‬ ‫لري‬ ‫موقعت‬ ‫کې‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫په‬ ‫چې‬ ‫دي‬ ‫جوړښتونه‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬
‫خپلې‬
‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫دندې‬ ‫خاصې‬
.
‫کې‬ ‫حجره‬ ‫یوه‬ ‫په‬
‫ارکانیولونه‬ ‫ډوله‬ ‫دوه‬
‫لري‬ ‫وجود‬
:
۱
-
‫ارګانیلونه‬ ‫غشایي‬
.
۲
-
‫ارګانیلونه‬ ‫غشایي‬ ‫غیر‬
.
‫واسطه‬ ‫په‬ ‫غشاء‬ ‫یوې‬ ‫د‬ ‫ارګانیلونه‬ ‫غشایي‬
‫شوي‬ ‫پوښل‬
‫دي‬
.
‫غشاوې‬ ‫دا‬
‫د‬
‫جوړښت‬
‫او‬ ‫کاربوهایدریتو‬ ،‫پروتین‬ ‫له‬ ‫مخې‬ ‫له‬
‫دي‬ ‫شوې‬ ‫جوړې‬ ‫څخه‬ ‫شحمیاتو‬
.

‫ډول‬ ‫په‬ ‫نمونې‬ ‫د‬
Membranous organelles
‫اندوپالزمیک‬ ‫له‬
‫یا‬ ‫پراکسیزوم‬ ،‫الیزوزوم‬ ،‫باډي‬ ‫کلجي‬ ،‫مایتوکاندریا‬ ،‫ریتیکولم‬
‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬ ‫نورو‬ ‫داسې‬ ‫او‬ ‫مایکروباډي‬
.
‫ارګانیلونه‬ ‫غشایي‬ ‫غیر‬
،‫مایکروتیوبولونه‬ ،‫رایبوزوم‬ ‫له؛‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬
،‫سنتریول‬
Basal bodies
(
‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫کې‬ ‫قاعده‬ ‫په‬ ‫سلیا‬ ‫د‬
)
،
،‫فالجیل‬ ،‫سلیا‬
micro filament
‫نور‬ ‫داسې‬ ‫او‬ ‫کروموزومونه‬ ،
.

‫انکلوژن‬
(
Inclusion
:)
‫حجرې‬ ‫د‬
‫دي‬ ‫مواد‬ ‫ذخیروي‬
‫په‬ ‫چې‬
‫فعال‬ ‫غیر‬
‫او‬
‫موقتي‬
‫په‬ ‫ډول‬
‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫کې‬ ‫سایتوپالزم‬
.
‫مواد‬ ‫دا‬
‫وخت‬ ‫ډیری‬
‫او‬ ‫وي‬ ‫مواد‬ ‫کاربوهایدریتي‬ ‫او‬ ‫شحمي‬
‫نادرا‬
‫وي‬ ‫مواد‬ ‫رنګه‬ ‫ځینې‬ ‫او‬ ‫مواد‬ ‫پروتیني‬
.

‫شمیر‬ ‫یو‬
‫ارګانیلونه‬ ‫مهم‬
‫دي‬ ‫ډول‬ ‫الندې‬ ‫په‬
:
۱
-
‫مایتوکاندریا‬
(
Mitochonderia
:)
‫دي‬ ‫څخه‬ ‫جملې‬ ‫له‬ ‫ارګانیلونو‬ ‫غشایي‬ ‫د‬
.
‫هه‬‫ه‬‫پ‬
‫هکوپ‬‫ه‬‫مایکروس‬ ‫هادي‬‫ه‬‫ع‬
‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫او‬ ‫هده‬‫ه‬‫مانن‬ ‫هک‬‫ه‬‫چوب‬ ‫ها‬‫ه‬‫ی‬ ‫او‬ ‫هارونو‬‫ه‬‫ت‬ ‫ها‬‫ه‬‫ی‬ ،‫هو‬‫ه‬‫دان‬ ‫د‬ ‫هې‬‫ه‬‫ک‬
‫مایکروسکوپ‬ ‫الکترون‬
‫معلومیږي‬ ‫شان‬ ‫په‬ ‫کشتۍ‬ ‫وړې‬ ‫د‬ ‫کې‬
.
‫مې‬‫م‬‫مخ‬ ‫مه‬‫م‬‫ل‬ ‫ممیر‬‫م‬‫ش‬ ‫د‬
‫د‬ ،‫وي‬ ‫هاتې‬‫ه‬‫زی‬ ‫ها‬‫ه‬‫ی‬ ‫او‬ ‫هې‬‫ه‬‫کم‬ ‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هره‬‫ه‬‫حج‬ ‫هوه‬‫ه‬‫ی‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هي‬‫ه‬‫ش‬ ‫هدای‬‫ه‬‫کی‬
‫شمیر‬ ‫یې‬ ‫کې‬ ‫حجراتو‬ ‫په‬ ‫ځګر‬ ‫د‬ ‫ډول‬ ‫په‬ ‫نمونې‬
۲۵۰۰
‫رسیږي‬ ‫ته‬
.
‫د‬ ‫نظر‬ ‫یې‬ ‫اندازه‬ ‫شمیر‬ ‫د‬
‫فعالیت‬ ‫حجراتو‬
‫چهې‬ ‫حجهرات‬ ‫هغهه‬ ،‫کهوي‬ ‫فهرک‬ ‫تهه‬
‫مایتوکانهدریا‬ ‫او‬ ‫دی‬ ‫زیهات‬ ‫ههم‬ ‫یې‬ ‫شمیر‬ ‫مایتوکاندریا‬ ‫د‬ ‫وي‬ ‫زیات‬ ‫یې‬ ‫فعالیت‬
‫د‬ ‫معموال‬
‫برخه‬ ‫فعاله‬ ‫په‬ ‫حجرې‬
‫د‬ ‫لکهه‬ ‫کیهږي‬ ‫لیهدل‬ ‫انهدازه‬ ‫زیاتهه‬ ‫په‬ ‫کې‬
‫سهلیا‬
‫او‬
‫فالجیل‬
‫د‬ ‫یا‬ ‫او‬ ‫کې‬ ‫بیخونو‬ ‫په‬
‫سپرم‬
‫کې‬ ‫قاعده‬ ‫په‬ ‫لکۍ‬ ‫د‬
.

‫مخمې‬ ‫لمه‬ ‫جوړښمت‬ ‫کیمیاوي‬ ‫د‬
‫شهحمي‬ ‫او‬ ‫پروتینهي‬ ‫لهه‬ ‫مایتوکانهدریا‬
‫او‬ ‫ده‬ ‫هوې‬‫ه‬‫ش‬ ‫هوړه‬‫ه‬‫ج‬ ‫هه‬‫ه‬‫څخ‬ ‫هوادو‬‫ه‬‫م‬
‫هوده‬‫ه‬‫م‬ ‫هد‬‫ه‬‫ژون‬ ‫د‬
‫هې‬‫ه‬‫ی‬
۱۵
‫ده‬ ‫هې‬‫ه‬‫ورځ‬
‫هر‬‫ه‬‫ه‬ ‫هې‬‫ه‬‫یعن‬
۱۵
‫هوې‬‫ه‬‫ن‬ ‫هدریا‬‫ه‬‫مایتوکان‬ ‫هرې‬‫ه‬‫حج‬ ‫هوې‬‫ه‬‫ی‬ ‫د‬ ‫هته‬‫ه‬‫وروس‬ ‫هې‬‫ه‬‫ورځ‬
‫کیږي‬
.
‫مایتوکاندریا‬
‫مخې‬ ‫له‬ ‫منشاء‬ ‫د‬
‫له‬ ‫شي‬ ‫کیدای‬
:
۱
-
‫واخلي‬ ‫منشاء‬ ‫څخه‬ ‫غشاء‬ ‫حجروي‬
.
۲
-
‫واخلي‬ ‫منشاء‬ ‫څخه‬ ‫غشاء‬ ‫هستوي‬
.
۳
-
‫واخلي‬ ‫منشاء‬ ‫څخه‬ ‫ریتیکولوم‬ ‫اندوپالزمیک‬
.
۴
-
‫واخلي‬ ‫منشاء‬ ‫څخه‬ ‫مایتوکاندریا‬ ‫بلې‬ ‫له‬
.

‫مخې‬ ‫له‬ ‫جوړښت‬ ‫فزیکي‬ ‫د‬
‫لهه‬ ‫مایتوکاندریا‬
Matrix
‫غشهاوو‬ ‫دوو‬ ‫او‬
(
‫هاء‬‫ه‬‫غش‬ ‫هارجي‬‫ه‬‫خ‬ ‫او‬ ‫هی‬‫ه‬‫داخل‬
)
‫هې‬‫ه‬‫چ‬ ‫هه‬‫ه‬‫څخ‬
‫هې‬‫ه‬‫ی‬ ‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هنځ‬‫ه‬‫م‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬
‫هافه‬‫ه‬‫مس‬ ‫هوه‬‫ه‬‫ی‬
(
Inter membranous space
)
‫ده‬ ‫شوې‬ ‫جوړه‬ ‫لري‬ ‫وجود‬
.
‫مایتوکاندریا‬ ‫د‬
‫غشاء‬ ‫داخلي‬ ‫له‬
‫د‬ ‫تبارزات‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬ ‫څخه‬
Crista
‫پهه‬
‫مایتوکانهدریا‬ ‫د‬ ‫نوم‬
‫تمه‬ ‫جموت‬ ‫داخلمي‬
‫د‬ ‫چهې‬
Matrix space
‫نهوم‬ ‫پهه‬
‫دي‬ ‫راوتلي‬ ‫یادیږي‬
.

‫د‬
Crista
‫د‬ ‫ذرات‬ ‫واړه‬ ‫شههههمیر‬ ‫یههههو‬ ‫سههههطحه‬ ‫پههههه‬
Elementary
particles
‫ها‬‫ه‬‫ی‬
Oxysome
‫د‬ ‫هې‬‫ه‬‫چ‬ ‫هري‬‫ه‬‫ل‬ ‫هود‬‫ه‬‫وج‬ ‫هوم‬‫ه‬‫ن‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬
‫هدریا‬‫ه‬‫مایتوکان‬
‫واحدونه‬ ‫وظیفوي‬
‫مرسهته‬ ‫پهه‬ ‫انزایمونهو‬ ‫بیالبیلو‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫کیږي‬ ‫بلل‬
ATP
‫تولیدوي‬
.
‫هرې‬‫ه‬‫حج‬ ‫د‬ ‫مایتوکانهدریا‬
‫هور‬‫ه‬‫ک‬ ‫د‬ ‫انهرژی‬ ‫د‬
(
Power house
)
‫هوم‬‫ه‬‫ن‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬
‫یادیږي‬ ‫هم‬
.
‫شهمیر‬ ‫یهو‬ ‫د‬ ‫تولیهدوي؛‬ ‫انهرژي‬ ‫مایتوکانهدریا‬ ‫چې‬ ‫دې‬ ‫له‬ ‫پرته‬
‫لیپیهدونو‬
‫او‬
‫پروتینونو‬
‫کې‬ ‫سنتیز‬ ‫په‬
‫اخلي‬ ‫ونډه‬ ‫هم‬
.
‫هدریا‬‫ه‬‫مایتوکان‬ ‫د‬
‫هي‬‫ه‬‫اساس‬
‫هده‬‫ه‬‫دن‬
‫ه‬‫ه‬‫غ‬ ‫هو‬‫ه‬‫بیالبیل‬ ‫هه‬‫ه‬‫ل‬
‫ذ‬
‫هه‬‫ه‬‫څخ‬ ‫هو‬‫ه‬‫توک‬ ‫ایي‬
‫هرژي‬‫ه‬‫ان‬ ‫د‬
‫تولید‬
‫دی‬
.

‫وروسته‬ ‫بیا‬ ‫او‬ ‫دوران‬ ‫وینې‬ ‫د‬ ‫واسطه‬ ‫په‬ ‫سږو‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫آکسیجن‬ ‫هغه‬
‫حجراتو‬ ‫د‬ ‫داخلیږي؛‬ ‫ته‬ ‫حجراتو‬
‫کې‬ ‫مایتوکاندریا‬ ‫په‬
‫مصرف‬ ‫په‬
‫رسیږي‬
.
‫اکسیجن‬ ‫د‬
‫کې‬ ‫موجودیت‬ ‫په‬
‫څخه‬ ‫ګلوکوز‬ ‫مالیکول‬ ‫یوه‬ ‫له‬
۳۸
‫مالیکوله‬
ATP
‫په‬ ‫او‬ ‫تولیدیږي‬
‫شرایطو‬ ‫هوازي‬ ‫غیر‬
‫د‬ ‫کې‬
Glycolysis
‫عملیې‬
‫مالیکوله‬ ‫دوه‬ ‫څخه‬ ‫ګلوکوز‬ ‫مالیکول‬ ‫یوه‬ ‫له‬ ‫واسطه‬ ‫په‬
ATP
‫تولیدیږي‬
.
‫کې‬ ‫لومړیو‬ ‫په‬
‫د‬
Oxidative phosphorylation
‫واسطه‬ ‫په‬ ‫عملیې‬
AMP
‫په‬
ADP
‫بیا‬ ‫او‬
ADP
‫په‬
ATP
‫د‬ ‫انرژي‬ ‫بیا‬ ‫او‬ ‫بدلیږي‬
ATP
‫په‬
‫کیږي‬ ‫ذخیره‬ ‫کې‬ ‫حجره‬ ‫په‬ ‫شکل‬
.

۲
-
‫ریتیکولوم‬ ‫اندوپالزمیک‬
(
Endoplasmic reticulum
:)
‫همیر‬‫ه‬‫ش‬ ‫هو‬‫ه‬‫ی‬ ‫هه‬‫ه‬‫ل‬
‫هو‬‫ه‬‫کیس‬ ‫ها‬‫ه‬‫ی‬ ‫هوب‬‫ه‬‫تی‬
(
‫هاکټونو‬‫ه‬‫پ‬
)
‫د‬ ‫هې‬‫ه‬‫چ‬ ‫هه‬‫ه‬‫څخ‬ ‫هتونو‬‫ه‬‫جوړښ‬ ‫هه‬‫ه‬‫ورت‬ ‫هه‬‫ه‬‫ت‬
‫دی‬ ‫شوی‬ ‫جوړ‬ ‫دي‬ ‫شوي‬ ‫پوښل‬ ‫واسطه‬ ‫په‬ ‫غشاء‬
.
‫څخه‬ ‫امینواسیدونو‬ ‫له‬ ‫ارګانیل‬ ‫دا‬
‫مواد‬ ‫پروتیني‬
‫کوي‬ ‫تهیه‬
.
‫لري‬ ‫ډولونه‬ ‫دوه‬
:
‫الف‬
:
Rough endoplasmic reticulum
.
‫ب‬
:
Smooth endoplasmic reticulum
.

‫الت‬
:
Rough endoplasmic reticulum
:
‫سطحه‬ ‫خپله‬ ‫په‬ ‫ریتیکولم‬ ‫اندوپالزمیک‬ ‫ډول‬ ‫دا‬
‫لهري‬ ‫رایبوزومونهه‬
‫نهو‬
‫یا‬ ‫ځیږ‬ ‫ځکه‬
Rough
‫معلومیږي‬
.
‫غشهاء‬ ‫ریتیکولم‬ ‫اندوپالزمیک‬ ‫ډول‬ ‫ددې‬
‫خهارجي‬ ‫لهه‬ ‫غشهاء‬ ‫هسهتوي‬ ‫د‬
‫طبقې‬
‫ده‬ ‫پرته‬ ‫امتداد‬ ‫په‬ ‫هغې‬ ‫د‬ ‫یعنې‬ ‫لري‬ ‫اړیکه‬ ‫مستقیمه‬ ‫سره‬
.
‫هولم‬‫ه‬‫ریتیک‬ ‫هدوپالزمیک‬‫ه‬‫ان‬ ‫ډول‬ ‫دا‬
‫مو‬‫م‬‫جوړول‬ ‫مه‬‫م‬‫پ‬ ‫مو‬‫م‬‫پروتینون‬ ‫د‬
‫هو‬‫ه‬‫پخول‬ ‫او‬
‫اخلي‬ ‫برخه‬ ‫کې‬
.

‫ب‬
:
Smooth endoplasmic reticulum.
:
‫هطحه‬‫ه‬‫س‬ ‫هه‬‫ه‬‫خپل‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هولم‬‫ه‬‫ریتیک‬ ‫هدوپالزمیک‬‫ه‬‫ان‬ ‫ډول‬ ‫دا‬
‫هري‬‫ه‬‫ل‬ ‫هه‬‫ه‬‫ن‬ ‫هوزوم‬‫ه‬‫رایب‬
.
‫یې‬ ‫دنده‬
‫لیپیهډونو‬ ‫او‬ ‫کولسترول‬ ‫د‬
‫تولیهد‬
‫درملهو‬ ‫یها‬ ‫مهوادو‬ ‫زههري‬ ‫د‬ ‫او‬
‫زهري‬ ‫غیر‬
(
Detoxification
)
‫دي‬ ‫کول‬
.
‫مه‬‫م‬‫همدارنګ‬
‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هافو‬‫ه‬‫الی‬ ‫هلي‬‫ه‬‫عض‬ ‫هکلیتي‬‫ه‬‫اس‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬
‫هت‬‫ه‬‫وخ‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هص‬‫ه‬‫تقل‬ ‫د‬
‫د‬ ‫هې‬‫ه‬‫ک‬
‫د‬ ‫هم‬ ‫تولید‬ ‫کلسیم‬
SER
‫کیږي‬ ‫بلل‬ ‫دنده‬
.
‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هو‬‫ه‬‫حجرات‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هر‬‫ه‬‫ځګ‬ ‫د‬
‫هالیکولونو‬‫ه‬‫م‬ ‫د‬ ‫هوجن‬‫ه‬‫ګالیک‬ ‫د‬
‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هاتولوو‬‫ه‬‫م‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬
SER
‫لري‬ ‫ونډه‬ ‫مهمه‬
.

۳
-
‫رایبوزم‬
(
Ribosome
:)
‫او‬ ‫هو‬‫ه‬‫پروتینون‬ ‫هه‬‫ه‬‫ل‬ ،‫هري‬‫ه‬‫ل‬ ‫هه‬‫ه‬‫ن‬ ‫هاء‬‫ه‬‫غش‬ ‫هه‬‫ه‬‫کوم‬ ،‫دي‬ ‫هتونه‬‫ه‬‫جوړښ‬ ‫هدور‬‫ه‬‫م‬ ‫واړه‬
RNA
‫او‬ ‫دي‬ ‫شوي‬ ‫جوړ‬ ‫څخه‬
‫کهې‬ ‫حجهره‬ ‫په‬
‫پروتینونهو‬ ‫د‬
‫جوړولهو‬ ‫پهه‬
‫اخلي‬ ‫برخه‬ ‫کې‬
.
‫کې‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫په‬ ‫ارګانیل‬ ‫دا‬
‫په‬
‫الندې‬
‫شکلونو‬
‫کیږي‬ ‫لیدل‬ ‫سره‬
:
‫الف‬
:
‫د‬ ‫یې‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬
RER
‫لپاسه‬
‫لري‬ ‫موقعیت‬
‫د‬ ‫چې‬
Associated ribosome
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.
‫ب‬
:
‫یهې‬ ‫نور‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬
‫کهې‬ ‫سهایتوپالزم‬ ‫پهه‬
‫پهه‬
‫شهکل‬ ‫آزد‬
‫کیهږي‬ ‫لیهدل‬
‫د‬ ‫چهې‬
Free
ribosome
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.
‫ج‬
:
‫د‬ ‫یې‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬
‫شکل‬ ‫په‬ ‫ګروپونو‬
‫لیهدل‬ ‫کهې‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫په‬ ‫نښتي‬ ‫سره‬ ‫بل‬ ‫یو‬ ‫له‬
‫د‬ ‫چې‬ ‫کیږي‬
Poly ribosome
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.

‫هه‬‫ه‬‫ل‬ ‫هه‬‫ه‬‫ارګانیلون‬ ‫دا‬
RNA
‫هي‬‫ه‬‫غن‬ ‫هه‬‫ه‬‫څخ‬
‫ها‬‫ه‬‫تقریب‬ ‫او‬ ‫دي‬
‫هوعي‬‫ه‬‫مجم‬ ‫د‬
RNA
۶۰‫ۺ‬
‫په‬ ‫برخه‬
Ribosome
‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫کې‬
.
‫مخې‬ ‫له‬ ‫جوړښت‬ ‫فزیکي‬ ‫د‬
‫لري‬ ‫برخې‬ ‫دوه‬ ‫رایبوزم‬
:
۱
-
‫برخه‬ ‫وړه‬
Small component
.
۲
-
‫برخه‬ ‫لویه‬
Large component
.
‫مره‬‫م‬‫نظ‬ ‫مه‬‫م‬‫ل‬ ‫موژي‬‫م‬‫فزیول‬ ‫د‬
‫هه‬‫ه‬‫هغ‬ ‫هوزوم‬‫ه‬‫رایب‬ ‫هولي‬‫ه‬‫پ‬ ‫او‬ ‫هه‬‫ه‬‫رایبوزومون‬ ‫آزاد‬
‫د‬ ‫چې‬ ‫تولیدوي‬ ‫مواد‬ ‫پروتیني‬
‫کې‬ ‫داخل‬ ‫په‬ ‫حجرې‬
‫مصرفیږي‬
.
Associated ribosome
‫هه‬‫ه‬‫ل‬ ‫هې‬‫ه‬‫چ‬ ‫هدوي‬‫ه‬‫تولی‬ ‫هواد‬‫ه‬‫م‬ ‫هي‬‫ه‬‫پروتین‬ ‫هه‬‫ه‬‫هغ‬
‫مصرفیږي‬ ‫باندې‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫حجرې‬
.

‫له‬
‫پاملرنې‬
‫یوه‬ ‫مو‬ ‫څخه‬

۴
-
‫باډي‬ ‫ګلجي‬
‫جهاز‬ ‫ګلجي‬ ‫یا‬
(
Golgi body or Golgi apperatus
:)
‫باډي‬ ‫ګلجي‬
‫شهمیر‬ ‫یهو‬ ‫له‬
‫څخهه‬ ‫ګهانو‬ ‫غشهاء‬ ‫او‬ ‫ویزیکلونهو‬ ،‫توبولونهو‬
‫چې‬ ‫ده‬ ‫شوې‬ ‫جوړه‬
‫مخونه‬ ‫دوه‬
‫لري‬
:
۱
-
‫مقعر‬
‫مخ‬ ‫خام‬ ‫یا‬
(cis face )
:
‫ده‬ ‫متوجه‬ ‫ته‬ ‫هستې‬ ‫چې‬
.
۲
-
‫هخ‬‫ه‬‫م‬ ‫هو‬‫ه‬‫پ‬ ‫ها‬‫ه‬‫ی‬ ‫هدب‬‫ه‬‫مح‬
(trans face)
:
‫هه‬‫ه‬‫ت‬ ‫هاء‬‫ه‬‫غش‬ ‫هروي‬‫ه‬‫حج‬ ‫هې‬‫ه‬‫چ‬
‫ده‬ ‫متوجه‬
.

‫ارګانیلونه‬ ‫دا‬
‫نږدې‬ ‫ته‬ ‫هستې‬
‫لري‬ ‫موقعیت‬
.
‫دا‬
‫ارګانیل‬
‫د‬
‫پهه‬ ‫پروتینونهو‬
‫ځهای‬ ‫د‬ ‫هغهو‬ ‫د‬ ‫کهې‬ ‫ویزیکلونهو‬ ‫پهه‬ ‫او‬ ‫پخولهو‬
‫کولو‬ ‫پرځای‬
‫لري‬ ‫غاړه‬ ‫په‬ ‫دنده‬
.
‫جوړیممدل‬ ‫پروتینونممو‬ ‫د‬
‫اصههال‬
‫رایبههوزوم‬ ‫پههه‬
‫بیهها‬ ‫او‬ ‫کیههږي‬ ‫شههروږ‬ ‫کههې‬
‫هته‬‫ه‬‫وروس‬
‫هوم‬‫ه‬‫ریتیکول‬ ‫هدوپالزمیک‬‫ه‬‫ان‬
‫د‬ ‫هو‬‫ه‬‫مراحل‬ ‫هړ‬‫ه‬‫ل‬ ‫هو‬‫ه‬‫ی‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫هالیږي‬‫ه‬‫انتق‬ ‫هه‬‫ه‬‫ت‬
‫وروسته‬ ‫څخه‬ ‫کولو‬ ‫طی‬
‫وزیکل‬ ‫دیوه‬
‫آزاد‬ ‫تهه‬ ‫سهایتوپالزم‬ ‫کهې‬ ‫داخهل‬ ‫پهه‬
‫د‬ ‫او‬
‫هاډي‬‫ه‬‫ب‬ ‫هي‬‫ه‬‫ګلج‬
‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هروتین‬‫ه‬‫پ‬ ‫هه‬‫ه‬‫دغ‬ ‫هته‬‫ه‬‫وروس‬ ‫هږي‬‫ه‬‫کی‬ ‫هتل‬‫ه‬‫اخیس‬ ‫هطه‬‫ه‬‫واس‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬
‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هاډي‬‫ه‬‫ب‬ ‫هي‬‫ه‬‫ګلج‬
‫هه‬‫ه‬‫پاخ‬
‫هه‬‫ه‬‫ت‬ ‫هایتوپالزم‬‫ه‬‫س‬ ‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هل‬‫ه‬‫داخ‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هل‬‫ه‬‫ویزیک‬ ‫هوه‬‫ه‬‫ی‬ ‫د‬ ‫او‬
‫آزادیږي‬
.

‫آزاد‬ ‫هه‬‫ه‬‫ت‬ ‫هایتوپالزم‬‫ه‬‫س‬ ‫هل‬‫ه‬‫ویزیک‬ ‫لرونکهی‬ ‫هروتین‬‫ه‬‫پ‬ ‫هه‬‫ه‬‫دغ‬ ‫هې‬‫ه‬‫چ‬ ‫کلهه‬
‫الندې‬ ‫له‬ ‫یو‬ ‫نو‬ ‫شي‬
‫مسیرونو‬ ‫دوو‬
‫انتخابوي‬ ‫څخه‬
:
۱
-
‫کې‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫په‬
‫کیږي‬ ‫پاته‬
‫الیزوزوم‬ ‫لکه‬
.
۲
-
‫هه‬‫ه‬‫ل‬
‫هه‬‫ه‬‫څخ‬ ‫هایتوپالزم‬‫ه‬‫س‬
‫د‬
Exocytosis
‫هطه‬‫ه‬‫واس‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هې‬‫ه‬‫عملی‬
‫هتل‬‫ه‬‫اخیس‬ ‫هه‬‫ه‬‫ګټ‬ ‫هه‬‫ه‬‫ورڅخ‬ ‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هو‬‫ه‬‫برخ‬ ‫هورو‬‫ه‬‫ن‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هدن‬‫ه‬‫ب‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫هارج‬‫ه‬‫خ‬
‫کیږي‬
.

‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫دندې‬ ‫مهمې‬ ‫الندې‬ ‫باډي‬ ‫ګولجې‬
:
۱
-
‫تولید‬ ‫الیزوزوم‬ ‫د‬
.
۲
-
‫هغه‬
‫مواد‬ ‫پروتیني‬
‫په‬ ‫چې‬
RER
‫کې‬ ‫باډي‬ ‫ګلجې‬ ‫په‬ ‫جوړیږي‬ ‫کې‬
‫پخیږي‬
.
۳
-
‫او‬ ‫کیږي‬ ‫یوځای‬ ‫سره‬ ‫کاربوهایدریتو‬ ‫له‬ ‫پروتین‬ ‫کې‬ ‫باډي‬ ‫ګلجي‬ ‫په‬
‫جوړوي‬ ‫پروتین‬ ‫ګالیکو‬
.
۴
-
‫مواد‬ ‫هغه‬ ‫ټول‬
‫واسطه‬ ‫په‬ ‫باډي‬ ‫ګلجي‬ ‫د‬ ‫تولیدیږي‬ ‫کې‬ ‫حجره‬ ‫په‬ ‫چې‬
‫بندي‬ ‫بسته‬
(
packing
)
‫کیږي‬
.
۵
-
‫غلیظول‬ ‫او‬ ‫ذخیره‬ ‫موادو‬ ‫شویو‬ ‫تولید‬ ‫د‬
.
۶
-
‫ترمیم‬ ‫دوباره‬ ‫دېوال‬ ‫حجروي‬ ‫او‬ ‫غشاء‬ ‫حجري‬ ‫د‬
.

‫مخ‬ ‫خام‬
‫مخ‬ ‫پو‬

۵
-
‫الیزوزوم‬
(
Lysosome
:)
،‫هکله‬‫ه‬‫ش‬ ‫هروي‬‫ه‬‫ک‬ ،‫واړه‬
‫ارګانیل‬ ‫هه‬‫ه‬‫ورت‬ ‫هه‬‫ه‬‫ت‬ ‫هوړې‬‫ه‬‫کڅ‬
‫هه‬‫ه‬‫ون‬
‫د‬
‫ي‬
‫د‬ ‫هې‬‫ه‬‫چ‬
‫هي‬‫ه‬‫ګلج‬
‫باډي‬
‫آزادیږي‬ ‫ته‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫بیا‬ ‫او‬ ‫جوړ‬ ‫واسطه‬ ‫په‬
.
‫د‬ ‫الیزوزوم‬
‫غشهاء‬ ‫یوې‬
‫غشهایي‬ ‫یهو‬ ‫یعنهې‬ ‫دی‬ ‫شهوی‬ ‫پوښهل‬ ‫واسهطه‬ ‫پهه‬
‫دی‬ ‫ارګانیل‬
.
‫تقریبا‬ ‫الیزوزوم‬
۰‫ۻ‬۲۵
-
۰‫ۻ‬۰۵
‫پورې‬ ‫میکرومترو‬
‫لري‬ ‫جسامت‬
.
‫الیزوزوم‬
‫دندې‬ ‫هضمي‬
‫کوي‬ ‫ترسره‬
.
‫مواد‬ ‫هغه‬ ‫ټول‬
‫ته‬ ‫حجرې‬ ‫چې‬
‫د‬
phagocytosis
‫او‬
pinocytosis
‫هطه‬‫ه‬‫واس‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هې‬‫ه‬‫عملی‬
‫هه‬‫ه‬‫پارچ‬ ‫او‬ ‫هم‬‫ه‬‫هض‬ ‫هطه‬‫ه‬‫واس‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هزوزوم‬‫ه‬‫الی‬ ‫د‬ ‫هږي‬‫ه‬‫داخلی‬
‫کیږي‬ ‫پارچه‬
.

‫د‬
‫داخل‬ ‫په‬ ‫الیزوزوم‬
‫کې‬
‫شهمیر‬ ‫چهې‬ ‫لهرې‬ ‫وجهود‬ ‫انزایمونهه‬ ‫شهمیر‬ ‫ګه‬
‫له‬ ‫یې‬
۴۰
‫ډولونو‬
‫دی‬ ‫زیات‬ ‫څخه‬
.
،‫فاسفاتاز‬ ‫اسید‬ ‫د‬ ‫ډول‬ ‫په‬ ‫نمونې‬ ‫د‬
Protease
‫او‬
Lipase
‫یادونه‬ ‫څخه‬
‫شو‬ ‫کولی‬
.
‫انزایمونه‬ ‫الیزوزوم‬ ‫د‬
‫په‬
RER
‫جهوړ‬ ‫کې‬
‫انتقهال‬ ‫تهه‬ ‫بهاډي‬ ‫ګلجهي‬ ‫بیها‬ ‫او‬
‫هلته‬ ‫او‬
‫بندي‬ ‫بسته‬
‫کیږي‬
.
‫وروسته‬
‫د‬ ‫او‬ ‫آزاد‬ ‫څخه‬ ‫باډې‬ ‫ګلجي‬ ‫له‬
primary lysosome
‫نهوم‬ ‫پهه‬
‫یادیږي‬
.

‫د‬ ‫ههې‬‫ه‬‫چ‬ ‫ههواد‬‫ه‬‫م‬ ‫ههه‬‫ه‬‫هغ‬
Phagocytosis
‫ههه‬‫ه‬‫ت‬ ‫ههرې‬‫ه‬‫حج‬ ‫ههطه‬‫ه‬‫واس‬ ‫ههه‬‫ه‬‫پ‬ ‫ههې‬‫ه‬‫عملی‬
‫د‬ ‫داخلیږي‬
Phagosome
‫د‬ ‫چهې‬ ‫مهواد‬ ‫هغه‬ ‫او‬
pinocytosis
‫عملیهې‬
‫د‬ ‫داخلیږي‬ ‫ته‬ ‫حجرې‬ ‫واسطه‬ ‫په‬
Pinosome
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.
‫چې‬ ‫کله‬
primary lysosome
‫لهه‬
Phagosome
‫یها‬
Pinosome
‫نههو‬ ‫شههي‬ ‫یوځههای‬ ‫سههره‬
Secondary lysosome
‫د‬ ‫چههې‬ ‫جههوړوي‬
Heterosome
‫یادیږي‬ ‫هم‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.
‫د‬
Phagosome
‫او‬
Pinosome
‫محتویهات‬
‫واسهطه‬ ‫پهه‬ ‫الیهزوزوم‬ ‫د‬
‫هضمیږي‬
.
‫چې‬ ‫مواد‬ ‫هغه‬
‫لهري‬ ‫نه‬ ‫قابلیت‬ ‫هضم‬ ‫د‬
‫د‬ ‫څخهه‬ ‫الیهزوزوم‬ ‫لهه‬
Vacules
‫د‬ ‫چهې‬ ‫آزادیهږي‬ ‫تهه‬ ‫سهایتوپالزم‬ ‫کهې‬ ‫داخهل‬ ‫په‬
Residual bodies
‫پمه‬
‫یادیږي‬ ‫نوم‬
.

Residual bodies
‫د‬ ‫یا‬
Exocytosis
‫عملیې‬
‫حجهرې‬ ‫لهه‬ ‫واسطه‬ ‫په‬
‫او‬ ‫خههارجیږي‬ ‫بانههدې‬ ‫د‬ ‫څخههه‬
‫کههې‬ ‫حجههره‬ ‫پههه‬ ‫هههم‬ ‫یهها‬
‫او‬ ‫کههوي‬ ‫تههراکم‬
‫په‬ ‫وروسته‬
lipo fusine
‫یا‬
Age pigment
‫حجهرې‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫بدلیږي‬
‫کیږي‬ ‫اخیستل‬ ‫ګټه‬ ‫ورڅخه‬ ‫کې‬ ‫معلومولو‬ ‫په‬ ‫عمر‬ ‫د‬
.
Age pigment
‫عضهلي‬ ‫په‬
‫او‬
‫حجراتهو‬ ‫عصهبي‬
‫پیمانهه‬ ‫ډیهره‬ ‫پهه‬ ‫کهې‬
‫کیږي‬ ‫لیدل‬
.
‫وخت‬ ‫ځینې‬
‫ارګانیل‬ ‫یو‬
‫د‬ ‫یها‬
‫برخهه‬ ‫یهوه‬ ‫سهایتوپالزم‬
‫پهه‬ ‫واکیهول‬ ‫یهوه‬ ‫د‬
‫د‬ ‫او‬ ‫هږي‬‫ه‬‫کی‬ ‫هه‬‫ه‬‫احاط‬ ‫هطه‬‫ه‬‫واس‬
Auto phagosome
‫هادیږي‬‫ه‬‫ی‬ ‫هوم‬‫ه‬‫ن‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬
.
‫مته‬‫م‬‫وروس‬
Auto phagosome
‫هه‬‫ه‬‫ل‬
primary lysosome
‫هره‬‫ه‬‫س‬
‫د‬ ‫او‬ ‫یوځای‬
Cyto lysosome
‫جوړوي‬
.

‫د‬ ‫هزوزوم‬‫ه‬‫الی‬
‫موادو‬‫م‬‫م‬ ‫مي‬‫م‬‫اجنب‬
‫او‬
‫ماوو‬‫م‬‫باکتری‬
‫هه‬‫ه‬‫مهم‬ ‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هل‬‫ه‬‫مقاب‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬
‫هاعي‬‫ه‬‫دف‬
‫دنده‬
‫کوي‬ ‫ترسره‬
.
‫مواد‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬
‫الیزوزوم‬ ‫د‬
‫زیاتوي‬ ‫مقاومت‬ ‫غشاء‬ ‫د‬
:
‫ونه‬ ‫کورتیکوستیرویید‬ ‫لکه‬
‫هت‬‫ه‬‫مقاوم‬ ‫هاء‬‫ه‬‫غش‬ ‫د‬ ‫هزوزوم‬‫ه‬‫الی‬ ‫د‬ ‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هه‬‫ه‬‫نتیج‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هتلو‬‫ه‬‫اخیس‬ ‫د‬ ‫هوادو‬‫ه‬‫م‬ ‫ددې‬
‫له‬ ‫او‬ ‫زیاتیږي‬
‫العمل‬ ‫عکس‬ ‫التهابي‬
‫نتیجه‬ ‫په‬ ‫چې‬ ‫کوي‬ ‫مخنیوی‬ ‫څخه‬
‫المهل‬ ‫مړینهې‬ ‫د‬ ‫شهخص‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫کهوي‬ ‫مداخلهه‬ ‫سهره‬ ‫اسانۍ‬ ‫په‬ ‫انتانات‬ ‫کې‬
‫ګرځي‬
.

‫الیزوزوم‬ ‫د‬ ‫مواد‬ ‫نور‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬
‫ګرځي‬ ‫المل‬ ‫نازکیدو‬ ‫د‬ ‫غشاء‬ ‫د‬
:
‫لکه‬
Vit -A intoxication
‫پهه‬ ‫چهې‬ ‫تخریبیهږي‬ ‫کهې‬ ‫پایلهه‬ ‫پهه‬ ‫او‬ ‫کهم‬ ‫مقامهت‬ ‫غشهاء‬ ‫د‬ ‫کهې‬ ‫حالت‬ ‫دې‬ ‫په‬
‫او‬ ‫تخریب‬ ‫حجرات‬ ‫کې‬ ‫نتیجه‬
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬ ‫اتوالیزس‬ ‫د‬ ‫حادثه‬ ‫دا‬
.
‫مه‬‫م‬‫چیرت‬ ‫مه‬‫م‬‫ک‬
‫هود‬‫ه‬‫خ‬ ‫د‬ ‫هډوکو‬‫ه‬‫ه‬ ‫د‬ ‫هو‬‫ه‬‫ن‬ ‫هي‬‫ه‬‫ش‬ ‫هه‬‫ه‬‫رامنځت‬ ‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هډوکو‬‫ه‬‫ه‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هه‬‫ه‬‫حادث‬ ‫دا‬
‫ګرځي‬ ‫المل‬ ‫ماتیدو‬ ‫بخودي‬
.
‫کمې‬ ‫حماالتو‬ ‫شممیر‬ ‫یمو‬ ‫په‬
‫محتویهات‬ ‫خپهل‬ ‫الیهزوزوم‬
‫الحجهروي‬ ‫خهارج‬ ‫پهه‬
‫ههې‬‫ه‬‫ک‬ ‫ههاء‬‫ه‬‫فض‬
‫د‬ ‫ههې‬‫ه‬‫ی‬ ‫ههال‬‫ه‬‫مث‬ ‫ههې‬‫ه‬‫چ‬ ‫ههوي‬‫ه‬‫ک‬ ‫ههه‬‫ه‬‫تخلی‬
Collagenase
‫ههه‬‫ه‬‫څخ‬ ‫ههزایم‬‫ه‬‫ان‬
‫د‬ ‫هههډوکو‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫تولیههد‬ ‫واسههطه‬ ‫پههه‬ ‫اوستیوکالسههت‬ ‫د‬ ‫چههې‬ ‫کههوم‬ ‫ده‬ ‫عبههارت‬
‫ګرځي‬ ‫المل‬ ‫تخریب‬ ‫د‬ ‫مترکس‬
.

‫لري‬ ‫وجود‬ ‫الیزوزوم‬ ‫ډوله‬ ‫دوه‬
:
۱
-
‫الیزوزوم‬ ‫ابتدائي‬
(
Primary lysosome
.)
۲
-
‫الیزوزوم‬ ‫ثانوي‬
(
Secondary lysosome
.)
Primary lysosome + Phagosome or pinosome = Secondary lysosome

‫په‬ ‫الیزوزوم‬
‫کې‬ ‫مراحلو‬ ‫الندې‬
‫جوړیږي‬
:
۱
-
Acid hydrolase
‫د‬ ‫انزایم‬
RER
‫وروسهته‬ ‫تولیدیږي‬ ‫واسطه‬ ‫په‬
‫ګرځي‬ ‫المل‬ ‫جوړیدو‬ ‫د‬ ‫وزیکلونو‬ ‫د‬ ‫هلته‬ ‫او‬ ‫انتقال‬ ‫ته‬ ‫باډي‬ ‫ګلجي‬
.
‫انزایمونه‬ ‫کې‬ ‫داخل‬ ‫په‬ ‫وزیکل‬ ‫د‬
‫ډول‬ ‫فعال‬ ‫غیر‬ ‫په‬
‫لري‬ ‫وجود‬
.
‫د‬ ‫ویزیکلونه‬ ‫ډول‬ ‫دا‬
Primary lysosome
‫یها‬
Golgi hydrolase
vesical
‫یادیږي‬ ‫سره‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.
۲
-
‫هه‬‫ه‬‫ویزیکلون‬ ‫دا‬
‫هو‬‫ه‬‫ویزیکلون‬ ‫هو‬‫ه‬‫هغ‬ ‫هه‬‫ه‬‫ل‬
‫هاء‬‫ه‬‫غش‬ ‫هروي‬‫ه‬‫حج‬ ‫هه‬‫ه‬‫ل‬ ‫هې‬‫ه‬‫چ‬ ‫هره‬‫ه‬‫س‬
‫اخلهي‬ ‫منشهاء‬ ‫څخه‬
(
Endosome
‫کهې‬ ‫هغهه‬ ‫پهه‬ ‫چهې‬
Phagosome
‫او‬
Pinosome
‫دي‬ ‫هامل‬‫ه‬‫ش‬
)
‫ها‬‫ه‬‫ی‬ ‫هزوزوم‬‫ه‬‫الی‬ ‫هانوي‬‫ه‬‫ث‬ ‫او‬ ‫هږي‬‫ه‬‫کی‬ ‫های‬‫ه‬‫ځ‬ ‫هو‬‫ه‬‫ی‬
Secondary lysosome
‫یا‬
Endolysosome
‫جوړوي‬
.

۳
-
‫د‬
‫هه‬‫ه‬‫ت‬ ‫هل‬‫ه‬‫داخ‬ ‫هو‬‫ه‬‫ویزیکلون‬ ‫دې‬
‫هو‬‫ه‬‫ی‬ ‫او‬ ‫هږي‬‫ه‬‫کی‬ ‫هپ‬‫ه‬‫پم‬ ‫هون‬‫ه‬‫ای‬ ‫هدروجن‬‫ه‬‫های‬
‫محیط‬ ‫اسیدي‬
‫چې‬ ‫کوي‬ ‫رامنځته‬
‫کې‬ ‫نتیجه‬ ‫په‬
‫انزایمونهه‬ ‫ویزیکلونو‬ ‫د‬
‫بدلیږي‬ ‫شکل‬ ‫فعال‬ ‫په‬
.
۴
-
‫ههوزوم‬‫ه‬‫پین‬ ‫او‬ ‫ههوزوم‬‫ه‬‫فګ‬ ‫د‬
‫ههات‬‫ه‬‫محتوی‬
‫ههه‬‫ه‬‫پ‬ ‫ههو‬‫ه‬‫انزایمون‬ ‫د‬ ‫ههزوزوم‬‫ه‬‫الی‬ ‫د‬
‫واسهطه‬
‫هم‬‫ه‬‫هض‬
‫هږي‬‫ه‬‫کی‬ ‫تجزیهه‬ ‫او‬
‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هه‬‫ه‬‫نتیج‬ ‫پهه‬ ‫هې‬‫ه‬‫چ‬
‫هافي‬‫ه‬‫اض‬ ‫هدار‬‫ه‬‫مق‬ ‫یهو‬
‫هطه‬‫ه‬‫واس‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هې‬‫ه‬‫عملی‬ ‫هایتوزس‬‫ه‬‫اګزوس‬ ‫د‬ ‫هه‬‫ه‬‫څخ‬ ‫هرې‬‫ه‬‫حج‬ ‫هه‬‫ه‬‫ل‬ ‫او‬ ‫هد‬‫ه‬‫تولی‬ ‫هواد‬‫ه‬‫م‬
‫د‬ ‫کهې‬ ‫حجهره‬ ‫پهه‬ ‫ههم‬ ‫یها‬ ‫او‬ ‫خارج‬
Membrane bound residual
bodies
‫کیږي‬ ‫ذخیره‬ ‫شکل‬ ‫په‬
.

Heterophagy
:
‫هه‬‫ه‬‫ل‬
‫هې‬‫ه‬‫عملی‬ ‫هې‬‫ه‬‫هغ‬
‫هې‬‫ه‬‫چ‬ ‫ده‬ ‫هارت‬‫ه‬‫عب‬ ‫هه‬‫ه‬‫څخ‬
‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هې‬‫ه‬‫هغ‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬
‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هې‬‫ه‬‫عملی‬ ‫هایتوزس‬‫ه‬‫انډوس‬ ‫د‬
‫واسهطه‬ ‫پهه‬ ‫فعالیهت‬ ‫د‬ ‫الیهزوزوم‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫داخهل‬ ‫تهه‬ ‫حجرې‬ ‫مواد‬ ‫څخه‬ ‫محیط‬ ‫له‬ ‫واسطه‬
‫کیږي‬ ‫تجزیه‬
.
Autophagy
:
‫موجهود‬ ‫کهې‬ ‫حجهره‬ ‫پهه‬ ‫کهې‬ ‫عملیه‬ ‫دې‬ ‫په‬
‫مهواد‬ ‫مفیهد‬ ‫غیهر‬
‫واسهطه‬ ‫پهه‬ ‫الیهزوزوم‬ ‫د‬
‫همیږي‬‫ه‬‫هض‬
‫مه‬‫م‬‫لک‬
‫هه‬‫ه‬‫ل‬ ‫هطه‬‫ه‬‫واس‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬ ‫هرې‬‫ه‬‫حج‬ ‫د‬ ‫هې‬‫ه‬‫چ‬ ‫هه‬‫ه‬‫ارګانیلون‬ ‫هروري‬‫ه‬‫ض‬ ‫هر‬‫ه‬‫غی‬ ‫او‬ ‫زاړه‬
‫کیږي‬ ‫وړل‬ ‫منځه‬
.
Autolysis
:
‫هې‬‫ه‬‫ک‬ ‫هاالتو‬‫ه‬‫ح‬ ‫همیر‬‫ه‬‫ش‬ ‫هو‬‫ه‬‫ی‬ ‫هه‬‫ه‬‫پ‬
‫هرې‬‫ه‬‫څی‬ ‫هاء‬‫ه‬‫غش‬ ‫هزوزوم‬‫ه‬‫الی‬ ‫د‬
‫هو‬‫ه‬‫ټول‬ ‫هو‬‫ه‬‫خپل‬ ‫هه‬‫ه‬‫ل‬ ‫هایتوپالزم‬‫ه‬‫س‬ ‫او‬
‫کوي‬ ‫حل‬ ‫سره‬ ‫محتویاتو‬
.
‫د‬ ‫حادثه‬ ‫دا‬
Autolysis
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.

۶
-
‫پراکسیزوم‬
(
Peroxisome
)
‫مایکروباډي‬ ‫یا‬
(
microbodies
:)
‫سره‬ ‫الیزوزوم‬ ‫له‬
‫والی‬ ‫ورته‬
‫یې‬ ‫جسامت‬ ‫خو‬ ‫لري‬
‫الیزوزوم‬ ‫له‬
‫لوی‬ ‫څخه‬
‫دی‬
.
‫د‬ ‫ارګانیلونه‬ ‫دا‬
‫ویزیکلونو‬ ‫وړو‬
‫څخه‬ ‫اتحاد‬ ‫د‬
‫دي‬ ‫شوي‬ ‫جوړ‬
.
‫اکسیداتیف‬ ‫د‬
‫انزایمونو‬
‫دي‬ ‫ارګانیلونه‬ ‫لرونکي‬
.
‫ول‬‫ډ‬ ‫په‬ ‫نمونې‬ ‫د‬
Urate oxidase
،
D-Aminoacid oxidase
،
Catalase
‫او‬
Peroxidase
‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫کې‬ ‫پراکسیزوم‬ ‫په‬
.

‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫دندې‬ ‫الندې‬ ‫پراکسیزوم‬
:
۱
-
‫شمیر‬ ‫یو‬ ‫د‬
‫زهري‬ ‫غیر‬ ‫په‬ ‫توکسینونو‬
‫کې‬ ‫کولو‬
‫اخلي‬ ‫ونډه‬ ‫عمده‬
.
۲
-
‫او‬ ‫آیون‬ ‫هایدروجن‬ ‫د‬ ‫حجره‬
H2O2
‫مضره‬ ‫له‬
‫ساتي‬ ‫څخه‬ ‫اثراتو‬
.

‫اسکلیت‬ ‫حجرې‬ ‫د‬
(
Cytoskeleton
:)
‫ورته‬ ‫ته‬ ‫رشتو‬ ‫یا‬ ‫تارونو‬
‫جوړښتونه‬ ‫پروتیني‬
‫د‬ ‫حجرې‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫دي‬
‫اسکلیت‬
‫جوړولو‬ ‫په‬
،
‫انتقال‬ ‫په‬ ‫موادو‬ ‫د‬
‫او‬
‫انقسام‬ ‫حجروي‬
‫ترسره‬ ‫ونډه‬ ‫مهمه‬ ‫کې‬
‫کوي‬
.
‫دي‬ ‫ډول‬ ‫الندې‬ ‫په‬ ‫جوړښتونه‬ ‫دا‬
:
۱
-
‫مایکروفالمنټونه‬
(
Microfilaments
.)
۲
-
‫فالمنټونه‬ ‫البیني‬ ‫بین‬
(
Intermediate filaments
.)
۳
-
‫مایکروتیوبولونه‬
(
Microtubules
.)

۱
-
Microfilaments
:
‫تقریبا‬ ‫چې‬ ‫دي‬ ‫جوړښتونه‬ ‫ورته‬ ‫ته‬ ‫تارونو‬ ‫واړه‬
۵
‫نانومتره‬
‫قطر‬
‫لري‬
‫له‬ ‫او‬
‫پروتین‬ ‫یوه‬
‫شوي‬ ‫جوړ‬ ‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬ ‫اکټین‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫څخه‬
‫دي‬
.
‫جوړښتونه‬ ‫دا‬
‫حجراتو‬ ‫عضلي‬ ‫د‬
‫فالمنټونو‬ ‫مایوسین‬ ‫او‬ ‫اکټین‬ ‫له‬
‫سره‬
‫لري‬ ‫والی‬ ‫ورته‬
‫په‬ ‫او‬
‫کې‬ ‫حجراتو‬ ‫نورو‬
‫مایوسین‬ ‫او‬ ‫اکټین‬ ‫د‬
‫همدې‬ ‫د‬ ‫دنده‬ ‫فالمنټونو‬
Microfilaments
‫ترسره‬ ‫واسطه‬ ‫په‬
‫کیږي‬
.

‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫دندې‬ ‫الندې‬
:
۱
-
‫د‬
Microvilli
‫اخلي‬ ‫برخه‬ ‫کې‬ ‫جوړولو‬ ‫په‬
.
۲
-
‫اخلي‬ ‫برخه‬ ‫کې‬ ‫حرکت‬ ‫او‬ ‫انتقال‬ ‫په‬ ‫موادو‬ ‫د‬
.
۳
-
‫د‬
Exocytosis
‫او‬
Endocytosis
‫کوي‬ ‫مرسته‬ ‫کې‬ ‫عملیه‬ ‫په‬
.

۲
-
Intermediate filaments
:
‫تقریبا‬
۱۰
‫لري‬ ‫قطر‬ ‫نانومتره‬
.
‫او‬ ‫فیالمنټونو‬ ‫مایکرو‬ ‫د‬ ‫جوړښتونه‬ ‫دا‬
‫تیوبولونو‬ ‫مایکرو‬
‫ترمنځ‬
‫لري‬ ‫جسامت‬
.
‫ډول‬ ‫په‬ ‫نمونې‬ ‫د‬
:
-
‫حجراتو‬ ‫اپیتل‬ ‫د‬
Tonofilaments
.
-
‫مایوفیالمنټونه‬ ‫حجراتو‬ ‫عضلي‬ ‫اسکلیتي‬ ‫د‬
.
-
‫حجراتو‬ ‫عصبي‬ ‫د‬
Neurofilaments
.
-
‫د‬ ‫کې‬ ‫نسج‬ ‫منضم‬ ‫په‬
Vimentin filaments
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.
-
‫د‬ ‫کې‬ ‫حجراتو‬ ‫عضلي‬ ‫ملساء‬ ‫په‬
Desmine
‫یا‬
Skeletin
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.
-
‫د‬ ‫کې‬ ‫استروسایت‬ ‫په‬
Glial filaments
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.

tonofilament
ton-b-filc^-ment
A structural cytoplasmic protein, of a class known as
intermediate filaments, bundles of which together form a
tonofibril; a tonofilament is made up of a variable number of
related proteins, keratins, and is found in all epithelial cells,
but is particularly well developed in the epidermis.
neurofilament
noor-b-filc^-ment
A class of intermediate filaments found in neurons.

‫تارونو‬ ‫البیني‬ ‫بین‬ ‫د‬
(
Intermediate filaments
)
‫دندې‬
:
۱
-
‫نښلوي‬ ‫سره‬ ‫بل‬ ‫له‬ ‫یو‬ ‫حجرات‬
.
۲
-
‫فالمنتونه‬ ‫دا‬ ‫کې‬ ‫حجراتو‬ ‫اپیتیل‬ ‫په‬ ‫جلد‬ ‫د‬
‫کوي‬ ‫شکل‬ ‫تغییر‬
‫په‬ ‫او‬
‫بدلیږي‬ ‫کراتین‬
.
۳
-
‫جوړ‬ ‫واسطه‬ ‫په‬ ‫فالمنټونو‬ ‫ددې‬ ‫مواد‬ ‫اساسي‬ ‫نوکانو‬ ‫او‬ ‫او‬ ‫ویښتانو‬ ‫د‬
‫دي‬ ‫شوي‬
.
۴
-
‫یي‬ ‫استوانه‬ ‫د‬ ‫اکسون‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫حجراتو‬ ‫عصبي‬ ‫په‬
‫کې‬ ‫ساتلو‬ ‫په‬ ‫شکل‬
‫لوبوي‬ ‫رول‬ ‫اساسي‬
.
۵
-
‫غشاء‬ ‫هستوي‬
‫فالمنټونو‬ ‫البیني‬ ‫بین‬ ‫له‬ ‫هم‬
‫جوړیږي‬ ‫څخه‬
.

۳
-
‫مایکروتیوبولونه‬
(
Microtubules
:)
‫تیوبولي‬
‫جوړښتونه‬ ‫سلنډریک‬
‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫کې‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫په‬ ‫چې‬ ‫دي‬
‫د‬ ‫او‬
‫توبولین‬
(
Tubulin
)
‫یوه‬ ‫له‬ ‫نوم‬ ‫په‬
‫پروتین‬
‫دي‬ ‫شوي‬ ‫جوړ‬ ‫څخه‬
.
‫او‬ ‫کیږي‬ ‫یوځای‬ ‫سره‬ ‫بل‬ ‫له‬ ‫یو‬ ‫توبولین‬
Protofilament
،‫جوړوي‬
‫وروسته‬
۱۳
‫مایکروتیوبولونه‬ ‫او‬ ‫یوځای‬ ‫سره‬ ‫بل‬ ‫له‬ ‫یو‬ ‫پروتوفالمنټونه‬
‫جوړوي‬
.
‫تقریبا‬ ‫جوړښتونه‬ ‫دا‬
۲۵
‫لري‬ ‫اوږدوالي‬ ‫بیالبیل‬ ‫او‬ ‫قطر‬ ‫نانومتره‬
.

‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫دندې‬ ‫الندې‬ ‫مایکروتیوبولونه‬
:
۱
-
‫جوړوي‬ ‫اسکلیت‬ ‫حجرې‬ ‫د‬
.
۲
-
‫رول‬ ‫اساسي‬ ‫کې‬ ‫جوړولو‬ ‫په‬ ‫فالجیلونو‬ ‫او‬ ‫سنتریولونو‬ ،‫سلیاوو‬ ‫د‬
‫لوبوي‬
.
۳
-
‫د‬
‫انقسام‬ ‫مایتوتیک‬
‫کې‬ ‫وخت‬ ‫په‬
‫جوړښتونو‬ ‫ورته‬ ‫ته‬ ‫دوک‬ ‫د‬
‫په‬
‫کوم‬ ‫اخلي‬ ‫برخه‬ ‫کې‬ ‫جوړولو‬
‫انقسام‬ ‫مایتوزس‬ ‫د‬ ‫چې‬
‫د‬ ‫کې‬ ‫وخت‬ ‫په‬
‫ګرځي‬ ‫المل‬ ‫حرکت‬ ‫د‬ ‫کروموزونو‬
.
۴
-
‫شمیر‬ ‫یو‬ ‫د‬
‫انتقال‬ ‫ویزکلونو‬
‫د‬
ER
‫ګلجي‬ ‫د‬ ‫یا‬ ‫او‬ ‫باډي‬ ‫ګلجې‬ ‫څخه‬
‫ته‬ ‫سطحې‬ ‫حجرې‬ ‫د‬ ‫څخه‬ ‫باډي‬
.

microtubule
A hollow, cylindrical cytoplasmic element, 20–27 nm
in diameter and of variable length, that occurs widely
in the cytoskeleton, cilia, and flagella of cells;
microtubules play a role in the maintenance of cell
shape and increase in number during mitosis and
meiosis, where they are related to movement of the
chromosomes by the nuclear spindle.

۴
-
Centriole
:
‫او‬ ‫جوړښتونه‬ ‫تیوبولي‬ ، ‫دي‬ ‫څخه‬ ‫جملې‬ ‫له‬ ‫ارګانیلونو‬ ‫غشایي‬ ‫غیر‬ ‫د‬
‫تقریبا‬
۱۵۰
‫لري‬ ‫قطر‬ ‫نانومتره‬
.
‫سنتریول‬
‫کې‬ ‫مایکروسکوپ‬ ‫عادي‬ ‫په‬
‫ماننده‬ ‫چوبک‬
‫او‬ ‫لري‬ ‫شکل‬
‫مایکروسکوپ‬ ‫الکترون‬ ‫په‬
‫له‬ ‫سنتریول‬ ‫هر‬ ‫کې‬
۹
‫دانه‬ ‫درې‬ ‫سټه‬
‫یي‬
(
Triplet
)
‫دی‬ ‫شوی‬ ‫جوړ‬ ‫څخه‬ ‫مایکروتیوبولونو‬
.
‫سنتریولونه‬
‫کې‬ ‫انقسام‬ ‫حجروي‬ ‫په‬
‫د‬
Fibrils
(
‫تارونه‬ ‫کوچني‬ ‫چې‬
‫دي‬
)
‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫ونډه‬ ‫مهمه‬ ‫کې‬ ‫تنظیم‬ ‫په‬
.

‫د‬ ‫حجرات‬ ‫ټول‬ ‫بدن‬ ‫د‬
‫جوړې‬ ‫یوې‬
‫دي‬ ‫لرونکي‬ ‫سنتریول‬
.
‫په‬ ‫سایتوپالزم‬ ‫د‬ ‫سنتریول‬
(
Centro-some
)
cyto-centrum
‫برخه‬
‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫کې‬
.
‫کې‬ ‫حجراتو‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬ ‫په‬
‫شمیر‬ ‫سنتریول‬ ‫د‬ ‫شي‬ ‫کیدای‬
‫څخه‬ ‫دوو‬ ‫له‬
‫وي‬ ‫ډیر‬
،
‫نمونې‬ ‫د‬
‫حجرات‬ ‫لوی‬ ‫مغز‬ ‫د‬ ‫هډوکو‬ ‫د‬ ‫ډول‬ ‫په‬
(
Giant
cells
.)

cytocentrum
A zone of cytoplasm containing one or two centrioles
but devoid of other organelles; usually located near
the nucleus of a cell.
Syn: central body, cell center, centrosome,
cinocentrum, kinocentrum, microcentrum.
‫نږدې‬ ‫ته‬ ‫هستې‬
‫سایتوپالزم‬ ‫د‬
‫دوه‬ ‫یا‬ ‫یو‬ ‫کې‬ ‫هغه‬ ‫په‬ ‫چې‬ ‫ده‬ ‫برخه‬ ‫یوه‬
‫کېږي‬ ‫لیدل‬ ‫نه‬ ‫پکې‬ ‫ارګانیلونه‬ ‫نور‬ ‫خو‬ ‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫سنتریولونه‬
.

‫تبارزات‬ ‫سطحې‬ ‫د‬ ‫حجرې‬ ‫د‬
(
projection from the cell surface
:)
‫کیږي‬ ‫لیدل‬ ‫سره‬ ‫شکلونو‬ ‫الندې‬ ‫په‬ ‫تبارزات‬ ‫دا‬
:
۱
-
Cillia
.
۲
-
Flagella
.
۳
-
Microvilli
.

۱
-
Cillia
:
‫سطحه‬ ‫په‬ ‫حجراتو‬ ‫د‬
‫راوتلي‬
‫په‬ ‫چې‬ ‫دي‬ ‫جوړښتونه‬
‫مایکروسکوپ‬ ‫عادي‬
‫کې‬
‫ویښتانو‬ ‫کوچنیو‬ ‫د‬
(
‫ها‬ ‫مویک‬
)
‫کیږي‬ ‫لیدل‬ ‫شکل‬ ‫په‬
.
‫په‬
‫کې‬ ‫مایکروسکوپ‬ ‫الکترون‬
‫له‬
۹
‫جوړې‬ ‫یوې‬ ‫او‬ ‫محیطي‬ ‫جوړه‬
‫دي‬ ‫شوي‬ ‫جوړ‬ ‫څخه‬ ‫مایکروتیوبولونو‬ ‫مرکزي‬
.
‫مایکروتیوبولونه؛‬ ‫سلیا‬ ‫د‬
‫سره‬ ‫بل‬ ‫له‬ ‫یو‬
‫د‬
Dynein
‫او‬
Nexin
‫پروتینونو‬
‫سلیاوو‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫دي‬ ‫نښتي‬ ‫واسطه‬ ‫په‬
‫مسؤل‬ ‫خوځښت‬ ‫د‬
‫همدا‬
Dynein
‫دي‬ ‫پروتین‬
.
‫سلیاوو‬ ‫د‬
‫اوږدوالی‬
۵
-
۱۰
،‫میکرومتره‬
‫ضخامت‬
‫یې‬
۰‫ۻ‬۲۵
‫میکرومتره‬
‫او‬
‫شمیر‬
‫یې‬
‫تر‬ ‫کې‬ ‫حجره‬ ‫یوه‬ ‫په‬
۳۰۰
‫رسیږي‬ ‫پورې‬ ‫عددو‬
.

Cilia
‫یې‬ ‫مفرد‬ ‫او‬ ‫جمع‬
Cilium
‫دا‬ ‫او‬ ‫ده‬
‫کلمه‬ ‫التیني‬
‫د‬ ‫چې‬ ‫ده‬
eyelash
‫لري‬ ‫معنی‬
.
‫الندې‬ ‫سلیا‬ ‫یوه‬
‫برخې‬ ‫دوه‬
‫لري‬
:
۱
-
‫د‬
Cilium
‫د‬ ‫چې‬ ‫برخه‬ ‫آزاده‬
Shaft
‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
.
۲
-
‫د‬ ‫چې‬ ‫برخه‬ ‫نښتې‬
Basal body
‫یا‬
Kinetosome
‫نوم‬ ‫په‬
‫یادیږي‬
.
‫حجرې‬ ‫د‬ ‫سلیا‬
‫څخه‬ ‫برخو‬ ‫الندې‬ ‫له‬
‫اخلي‬ ‫منشاء‬
:
۱
-
‫اخلي‬ ‫منشاء‬ ‫څخه‬ ‫غشاء‬ ‫حجروي‬ ‫له‬ ‫یې‬ ‫پوښ‬ ‫خارجي‬
.
۲
-
‫د‬ ‫یې‬ ‫برخه‬ ‫داخلي‬
axonema
‫له‬ ‫او‬ ‫یادیږي‬ ‫نوم‬ ‫په‬
‫ده‬ ‫شوې‬ ‫جوړه‬ ‫څخه‬ ‫میکروتیوبولونو‬
.

۹
‫مرکزي‬ ‫جوړه‬ ‫یوه‬ ‫او‬ ‫میکروتیوبولونه‬ ‫محیطي‬ ‫جوړې‬
‫په‬ ‫سلیا‬ ‫د‬ ‫میکروتیوبولونه‬
‫کې‬ ‫برخه‬ ‫آزاده‬
‫خو‬ ‫لري‬ ‫وجود‬
‫کې‬ ‫برخه‬ ‫نښتې‬ ‫په‬
‫دانه‬ ‫یو‬ ‫میکروتیوبولونو‬ ‫جوړه‬ ‫هره‬ ‫په‬
‫د‬ ‫چې‬ ‫کیږي‬ ‫ورعالوه‬ ‫میکروتیوبول‬
Centriole
‫شان‬ ‫په‬
‫کوي‬ ‫غوره‬ ‫ته‬ ‫ځان‬ ‫جوړښت‬
.

‫لري‬ ‫وجود‬ ‫سلیا‬ ‫ډوله‬ ‫دوه‬ ‫کې‬ ‫بدن‬ ‫په‬ ‫انسان‬ ‫د‬
:
۱
-
‫سلیا‬ ‫متحرکې‬
(
Motile cilia
.)
۲
-
‫سلیاوې‬ ‫متحرکې‬ ‫غیر‬
(
Non motile cilia
.)

۱
-
‫سلیا‬ ‫متحرکې‬
(
Motile cilia
:)
‫د‬ ‫او‬ ‫لري‬ ‫وجود‬ ‫کې‬ ‫سیستمونو‬ ‫تناسلي‬ ‫او‬ ‫تنفسي‬ ‫په‬ ‫سلیا‬ ‫ډول‬ ‫دا‬
‫لري‬ ‫غاړه‬ ‫په‬ ‫دنده‬ ‫حرکت‬ ‫او‬ ‫انتقال‬ ‫د‬ ‫موادو‬ ‫مختلو‬
.
‫حاالتو‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬ ‫په‬
‫کې‬
Dynein
‫پروتین‬
‫لري‬ ‫نه‬ ‫وجود‬
‫ځکه‬ ‫نو‬
‫نشي‬ ‫حرکت‬ ‫سلیا‬
‫او‬ ‫کولی‬
Immotile cilia syndrome
‫یا‬
Kartagener syndrome
‫کیږي‬ ‫رامنځته‬
.
‫کې‬ ‫حالت‬ ‫دې‬ ‫په‬
‫ناروغۍ‬ ‫مزمنې‬ ‫سیستم‬ ‫تنفسي‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫عقامت‬
‫کیږي‬ ‫رامنځته‬
.

immotile cilia syndrome:
an inherited disorder characterized by:
1- recurrent sinopulmonary infections,
2- reduced fertility in women,
3- sterility in men.
due to the inability of ciliated structures to beat
effectively because of the absence of one or both
dynein arms; autosomal recessive inheritance.
Kartagener syndrome.

۲
-
‫سلیاوې‬ ‫متحرکې‬ ‫غیر‬
(
Non motile cilia
:)
‫دندې‬ ‫حسي‬
‫لکه‬ ‫لري‬ ‫غاړه‬ ‫په‬
olfactory cells
‫بوۍ‬ ‫یا‬ ‫شامې‬ ‫د‬ ‫چې‬
‫کوي‬ ‫ترسره‬ ‫حس‬
.
Kinocilium
‫د‬
‫غوږ‬ ‫داخلي‬
‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫کې‬ ‫برخو‬ ‫ځینو‬ ‫په‬
(
‫زیاتره‬
‫دي‬ ‫متحرک‬ ‫غیر‬ ‫یې‬ ‫شمیر‬ ‫یو‬ ‫او‬ ‫متحرک‬ ‫یې‬
.)
Stereocilia
‫سیستم‬ ‫تناسلي‬ ‫نارینه‬ ‫په‬ ‫چې‬
‫موقعیت‬ ‫کې‬ ‫غوږ‬ ‫داخلي‬ ‫او‬
‫لري‬
‫دي‬ ‫نه‬ ‫سلیا‬
‫له‬ ‫بلکه‬
microvili
‫لوی‬ ‫نسبتا‬ ‫چې‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬
‫دي‬ ‫متحرک‬ ‫غیر‬ ‫او‬ ‫لري‬ ‫جوړښت‬
.

۲
-
‫فالجیل‬
(
flagella
:)
‫جوړښت‬ ‫ورته‬ ‫سره‬ ‫سلیا‬ ‫له‬ ‫چې‬ ‫دي‬ ‫تبارزات‬ ‫لوی‬ ‫او‬ ‫اوږده‬ ‫نسبتا‬
‫لري‬
.
‫د‬ ‫اوږدوالی‬ ‫فالجیل‬ ‫د‬
۶۰
-
۷۰
‫یوه‬ ‫په‬ ‫او‬ ‫رسیږي‬ ‫پورې‬ ‫مایکرومترو‬
‫شمیر‬ ‫یې‬ ‫کې‬ ‫حجره‬
۱
-
۲
‫ده‬ ‫پورې‬ ‫عدده‬
.
‫د‬ ‫ډول‬ ‫په‬ ‫نمونې‬ ‫د‬
‫لکۍ‬ ‫سپرماتوزوا‬
.

۳
-
Microvilli
:
‫حجراتو‬ ‫د‬ ‫چې‬ ‫دي‬ ‫تبارزات‬ ‫کوچني‬
‫سطحه‬ ‫آزاده‬ ‫په‬
‫لري‬ ‫موقعیت‬
‫غشاء‬ ‫حجروي‬ ‫د‬ ‫او‬
‫زیاتوي‬ ‫سطحه‬
.
‫دي‬ ‫شوي‬ ‫جوړ‬ ‫څخه‬ ‫برخو‬ ‫دوو‬ ‫له‬
:
۱
-
‫غشاء‬ ‫خارجي‬
‫پوښ‬ ‫یا‬
‫منشاء‬ ‫څخه‬ ‫غشاء‬ ‫حجروي‬ ‫له‬ ‫چې‬ ‫؛‬
‫اخلي‬
.
۲
-
‫برخه‬ ‫مرکزي‬
‫ده‬ ‫شوې‬ ‫جوړه‬ ‫څخه‬ ‫میکروفالمنټونو‬ ‫له‬ ‫چې‬
.

‫ویالی‬ ‫مایکرو‬
‫د‬
‫حجراتو‬ ‫اپیتیل‬ ‫د‬ ‫کولمو‬
‫د‬ ‫او‬ ‫سطحه‬ ‫آزاده‬ ‫په‬
‫کلیوي‬
‫حجراتو‬ ‫د‬ ‫تیوبولونو‬
‫د‬ ‫چې‬ ‫لري‬ ‫وجود‬ ‫باندې‬ ‫سطحه‬ ‫آزاده‬ ‫په‬
‫زیاتوي‬ ‫سطحه‬ ‫جذب‬
.
Stereocilia
‫سیستم‬ ‫تناسلي‬ ‫نارینه‬ ‫په‬ ‫چې‬
‫کې‬ ‫غوږ‬ ‫داخلي‬ ‫او‬
‫له‬ ‫لري‬ ‫موقعیت‬
microvili
‫لوی‬ ‫نسبتا‬ ‫چې‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬
‫دي‬ ‫متحرک‬ ‫غیر‬ ‫او‬ ‫لري‬ ‫جوړښت‬
.

‫انکلوژن‬
(
Inclusion
:)
‫حجرې‬ ‫د‬
‫دي‬ ‫مواد‬ ‫ذخیروي‬
‫په‬ ‫چې‬
‫فعال‬ ‫غیر‬
‫او‬
‫موقتي‬
‫په‬ ‫ډول‬
‫لري‬ ‫موقعیت‬ ‫کې‬ ‫سایتوپالزم‬
.
‫مواد‬ ‫دا‬
‫وخت‬ ‫ډیری‬
‫شحمي‬
‫او‬
‫کاربوهایدریتي‬
‫او‬ ‫وي‬ ‫مواد‬
‫نادرا‬
‫پروتیني‬
‫ځینې‬ ‫او‬ ‫مواد‬
‫مواد‬ ‫رنګه‬
‫وي‬
.

‫الندې‬ ‫په‬ ‫کې‬ ‫حجره‬ ‫یوه‬ ‫په‬ ‫مواد‬ ‫رنګه‬
‫تراکم‬ ‫شکلونو‬ ‫دوو‬
‫کوي‬
:
۱
-
‫مواد‬ ‫رنګه‬ ‫المنشاء‬ ‫داخل‬
(
Endogenous pigments
:)
‫کیږي‬ ‫ذخیره‬ ‫او‬ ‫تولید‬ ‫کې‬ ‫حجره‬ ‫په‬ ‫چې‬ ‫دې‬ ‫مواد‬ ‫رنګه‬ ‫هغه‬
.
‫لکه‬
‫په‬
‫میالنوسایټ‬
‫د‬ ‫یا‬ ‫او‬ ‫کیدل‬ ‫ذخیره‬ ‫رنګ‬ ‫میالنین‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫حجراتو‬
‫وینې‬
‫په‬
‫سرو‬
‫حجراتو‬
‫کیدل‬ ‫ذخیره‬ ‫هیموګلوبین‬ ‫د‬ ‫کې‬
.
۲
-
‫مواد‬ ‫رنګه‬ ‫المنشاء‬ ‫خارج‬
(
Exogenous pigments
:)
‫لري‬ ‫منشاء‬ ‫خارجي‬ ‫او‬ ‫تولیدیږي‬ ‫نه‬ ‫کې‬ ‫حجره‬ ‫په‬ ‫چې‬ ‫دي‬ ‫مواد‬ ‫رنګه‬ ‫هغه‬
.
‫لکه‬
‫په‬
‫حجراتو‬ ‫عصبي‬
‫د‬ ‫کې‬
lipofuscin
‫د‬ ،‫تراکم‬
‫حجراتو‬ ‫په‬ ‫ځګر‬
‫کې‬
‫د‬
Vit- A
‫د‬ ‫او‬ ‫تراکم‬
‫الویوالی‬ ‫د‬ ‫سږو‬
‫کې‬ ‫حجراتو‬ ‫په‬ ‫جدار‬ ‫د‬
‫کاربن‬ ‫د‬
‫تراکم‬
.

lipofuscin
Brown pigment granules representing lipid-containing
residues of lysosomal digestion and considered one of
the aging or “wear and tear” pigments; found in liver,
kidney, heart muscle, adrenal, and ganglion cells.