1. hobieuchanh.com 1
NAM C C TINH HUY
š›š›
I TH NH T
------á------
Trong màng loan D ng phu nh n m ng quái,
i c t lý Ngô Th -s tr n tình
m m u tu t (n m 938) êm r m tháng giêng, lúc g n h t canh ba, m nh nguy t
treo gi a tr i soi s n-th y, gi t n c s ng chan m t t r i c cây; n o l i danh
ng-v b c con ng i, mùi cam kh t m bay xa tr n th .
Ái-châu thành1 là ch a- u th -t , dân c trù m t, quan quân nh n nhàng; chánh
là m t tr ng c nh tranh l i danh, mà c ng là chánh m t ch n n c n ng cam kh .
êm nay canh khuya, tr i l nh ng i ng i u ng i-ngh , nhà nhà u im-lìm,
ng là bóng âm che khu t lòng tr n, nào dè cách m t h i nghe ti ng chuông trên
chùa cúng Ph t, m i hay êm tuy khuya, ti t tuy l nh, chim trong r ng tuy ng , cây
trên núi tuy yên, nh ng mà ng i i ch a r nh c n tr n, ho c còn m u k
sanh t n, ho c ng tính v ph ng siêu .
Trong dinh quan Th -s , c a t b óng ch t, ng i c ng v ng bóng l i qua; duy
tr c hiên ch nguy t d n hoa ào và bên chái ng n èn ch b n ng c. Tr ng v a tr
canh t thì th y quan Th -s Ngô-Quy n trong phòng b c ra, b ng èn em
trên án, r i s lén m c a i ra ngoài. Bóng tr ng t r ng, soi sáng c mình, m i th y
ng i tu i v a m i quá b n m i, vóc to, s c m nh, trán r ng, m t ngang, mày r m,
râu dài, c p m t l n mà l i sáng, trông hình d ng thì bi t là m t ng i chí khí
cao, l ng l n. Quan Th -s xem tr ng r i l n b c i l i g n m y hàng hoa ào,
th y b i hoa nào t t r r m sâm soi, còn dòm b i hoa èo thì châu mày m t. Xem
hoa xong r i m i ch m ch m i th ng ra h sau, th y d i c i lý có m y cái gh bèn
i ó mà ng i. Bóng tr ng soi m t n c nh vàng gieo b c ch y, ti ng d kêu d i
i nh câu hát gi ng n; quan Th -s ng i m t mình nh m c nh thanh v t t nh r i
lòng b t nh chuy n s t i, nh ng i xa, nh t quán c h ng, nh n cha ngh a
n.
t ng lim dim, trí ng ngh ngh , b ng nghe phía sau l ng có ti ng t n-h n.
Quan Th -s day l i thì th y phu-nh n, là D ng-th , bi t hi u là Nguy t-Cô, nh
c v ch nhành l n l n i t i, Phu nh n ã g n b n ch c mà s c hãy còn thanh
i, n c da tr ng, g ng m t tròn, m c áo sô en, d ng i y u u. Khi phu nh n
c t i th y quan Th -s li n ng l i mà h i r ng:
- êm khuya ti t l nh, sao t ng công không ng mà l i ra ng i ngoài n y?
- Ch ng bi t vì c nào êm nay trong lòng tôi b c-r c ng không c, nên tôi
th c d y m c a ra ngoài. ng tr c hiên th y tr ng t , tr i thanh tôi m i l n
c n ây ng i ngo n c nh. Sao phu-nh n không ngh , mà sao l i bi t tôi
ây mà ki m?
1
Ái-châu thành bây gi thu c trong t nh Thanh Hóa (Trung k )

2. hobieuchanh.com 2
- Th a t ng-công s là tôi ang ng , b ng chiêm bao th y ph thân tôi u xã tóc,
mà m t mày tái xanh ch y vô c a kêu tôi r i ng ngó tôi mà khóc. Tôi la lên m t
ti ng r i gi t mình th c d y, c mình h n xu t t d m. Tuy tôi bi t là chuy n
chiêm bao, song không hi u lành d l nào, nên ch y qua phòng t ng-công
ng t l i cho t ng-công nghe. Ch ng dè qua n ó th y phòng không v ng
, tôi b c ra ti n ng th y èn còn chong trên án mà c a l i m bét, tôi li u
ch c t ng-công ra ngoài, nên m i nh gót n ây mà bày t chuy n chiêm bao
cho t ng-công bàn th .
- Phu-nh n ng có s . Ng i ta nói m ng là m bi t sao là lành, sao là d mà bàn.
Phu-nh n ng i gh ó mà ngh ch n, r i tr vào mà ng .
Quan Th -s kéo m t cái gh còn b tr ng d i c i cây em ra m i phu-nh n ng i.
Lúc ó có m t v ng mây bay áng m t tr ng làm cho t b c cây l m , c nh v t
trông ra h t p. Ch ng bi t hai ng i ng i d i c i, th y tr ng lu mà bu n b c, hay
là nh gi c m ng là não n , song c hai u ng i im-lìm không ai nói ti ng chi h t.
Cách m t h i lâu v ng mây qua kh i, nguy t sáng lòa, hoa c khoe màu, n c non
ng v ; phu-nh n li c thì th y quan Th -s nét m t u s u, bèn c t ti ng h i r ng:
- Th a t ng-công á nói chiêm bao là m ng m , mà sao nãy gi coi b t ng-
công không c vui? N u thi t là m ch ng lành thì xin t ng-công c ng nói
cho thi p hay. Thi p tuy là ph n gái m c d u nh ng mà thi p ã tu n quen nguy
hi m phong ba, b i v y d u g p d p ch ng may thi p c ng trí m ng xin
ng-công ch ng i.
- Phu-nh n s quá nên nghi cho tôi d u di m phu-nh n ó mà thôi, ch nào có
ph i m chiêm bao ó làm cho tôi bu n âu.
- V y ch t ng-công bu n v vi c chi?
- Tôi bu n c ng nhi u vi c, bu n v vi c nhà vi c n c lo nh ng ngh a n ng n
sâu, ngh thi t khó mà t h t cho phu-nh n nghe c.
- Th a t ng-công, thi p tuy v ng v y u i, nh ng mà thi p h ng h t lòng lo
a tr p nâng kh n. ã v y mà l i nh ph t tr i ng h cho v ch ng ta sanh
c hai a con trai, th ng X ng-C p nay tu i ã 12, và th ng X ng-V n nay
tu i à 11. Còn t ng-công thì ng công danh r c r , làm quan n ch c Th -
, oai quy n to l n binh t ng dõng c ng, c Ái-châu thành b c tr m nhà,
dân Chiêm-thành qu c nghe danh khi p s . Vi c gia- ình nh v y, ng công
danh nh v y, mà sao t ng-công l i bu n? Hay là thi p có ch nào thi u sót
nên t ng-công phi n riêng thi p ch ng?
- Phu-nh n không rõ, tôi t thi t cho phu-nh n nghe. Tôi v n con nhà hàn vi lê
th , ch ng may m cha m t s m nên tôi ph i x ng-Lâm2 mà r o b c giang
, ch ý c a tôi là mu n ki m b n tri-âm mà k t ngh a ng-tâm, ng l p chút
thân danh cho r ràng nam-t . Thi t c ng nh có ph t tr i giúp v n, nên n
Bình-Ki u3 may g p c nh c ph yêu th ng. Tôi ch ng có tài gì mà nh c-ph
i g phu-nh n cho tôi, r i trong lúc d y ngh a binh mà ánh Lý-Kh c-Chánh,
i Lý-T n v Tàu, tôi c ng ch ng có công lao bao nhiêu mà ch ng nh c-ph
2
ng-Lâm bây gi thu c t nh S n-Tây (B c K )
3
Bình-Ki u l i chung quanh thành Hà-n i bây gi không ch c thu c trong t nh nào.

3. hobieuchanh.com 3
m quy n Ti t- t-s r i l i cho tôi lãnh ch c Ái-châu Th -s , lo gi gìn nam-
ph ng c ng-gi i.
- L i t ng-công nói ó là l i khiêm nh ng mà thôi ch thi p ngh h D ng
ngày nay mà c giao ngôi cao quy n c , y c ng là nh có s c t ng-công
nhi u nên m i c nh v y ch .
- Phu-nh n ng có cãi l , tôi nói h t cho phu-nh n nghe. Làm trai nh tôi ây,
công danh r c r , mà l i có v hi n, có con trai, theo th ng tình ai c ng u ph
nguy n. Nh ng mà ng làm trai h c vinh huê phú quí r i thì c thi n k
thân, bo bo gi l y cái a-v cao sang mà h ng, ai ho n n n không bi t th ng
yêu, ai lâm kh không thèm t , không lo n n x a ngh a c , không ch u tính
u v n t ng lai, th thì sao áng m t tr ng-phu hào-ki t. Nãy gi tôi ng i
ây, tr ng-thanh c nh t nh khi n cho tôi ng lòng mà nh nh ng vi c tr c sau.
Tôi ngh tôi mang n nh c-ph thi t là nhi u, mà không bi t l y chi n áp.
Nh c-ph ã l y lòng tr ng-phu quân-t mà ãi tôi, n u tôi mu n báo áp thì
tôi c ng ph i l y ngh a tr ng-phu quân-t mà i l i m i v a. Ch ng gi u chi
i phu-nh n, m y n m nay tôi th ng lo m u tính k quy t giúp cho nh c-ph
ng c v ng bá trong ch n nam ph ng, nh ng mà tôi tính ch a c nên
tôi bu n. Phu-nh n ngh ó mà coi, th ng L u-Cung thành Phiên-ngung 4 nó
tài trí gì mà t x ng là Nam-Hán Hoàng- . Chúng ta t Giao-châu g m n
12 châu, c ng là 59 huy n, mà h n m t n m nay chúng ta c th n ph c n c Tàu
hoài. Nay nh c-ph ã c m quy n Ti t- t-s nh m l i d u t x ng v ng, x ng
, ngh c ng ch ng kém gì L u-Cung. H m vì n c ta gi a, phía B c ng i
Tàu c h m h m thâu t, phía nam Chiêm-thành toan nhi u lo n biên c ng.
ã v y mà tr o nha c a nh c-ph m không ng m y ng i, l i trong m y
ng i y ch a ch c ã t n tâm n ng . B iv yc v ng-bá thi t là khó
ng, mà tôi coi vi c b o t n ch a ch c ch n chút nào. Tôi ngh cu c in m
nh m m t không an, b i c y nên tôi bu n ch nào ph i là bu n vì nghe chiêm
bao m ng m hay sao.
- Th a t ng-công, t ng-công nói nh ng l i trung ngh a, thi p nghe qua thi t
m xúc vô cùng. Tuy v y thi p xin t ng-công cho phép thi p h i ôi l i: ph -
thân c a thi p th cô l c thi u, còn t Giao-châu n y l ng di n th ch, b i
y cho nên n u mu n xây n n v ng bá thì khó ã ành r i. Còn t ng-công
nói nha-tr o c a ph thân không m y ng i, l i trong s y ch a ch c h t th y
u t n tâm tá tr , thì thi p không hi u vì c nào mà t ng-công l i nói nh v y.
ng-công, là con r trong nhà, c Ái-châu ng ng n ón Chiêm-thành, còn
ng-ki t-L i, là em ng tông, thì c L c-Châu5 ng ng n ng a B c- ch.
Trong x l i còn nh ng anh-hùng hào-ki t nh Ki u-công-Ti n, -c nh-Th c và
nhi u ng i khác n a lo phò tá ph thân, vì sao mà t ng-công l i còn lo s ?
- Phu-nh n là ph n x n-b n trong ch n khuê phòng làm sao mà phu-nh n hi u
nh ng c tr lo n t n vong cho c. Thi t tôi lìa xa nh c-ph trong lòng tôi
ch ng chút nào an, ng t ch tr ng tr n n y không dám phú cho ai, nên c c ch ng
ã tôi ph i ây mà gìn gi . Ch ng ph i vi c n c làm cho tôi u l mà thôi,
4
Phiên-ngung bây gi thu c t nh Quãn- ông (Trung-hoa)
5
L c-châu g m t nh L ng S n và t nh Qu ng Yên (B c k )

4. hobieuchanh.com 4
vi c nhà tôi xem c ng ch a v a con m t. V ch ng ta có hai a con trai, y c ng
là h nh phúc, song tôi dòm hai a u nhu nh c không có khi u anh-hùng.
Tôi nay tu i ã 41 r i; tôi s e sau ngày tôi nh m m t qui tiên thì hai tr không
bi t k chí c a tôi mà làm cho tông môn hi n t.
- Hai a nó kh d i n ch a no lo ch a t i, h i nào t ng-công lo quá nh v y.
ng-công ráng d y d chúng nó l n l n, ch ng chúng nó l n khôn thì chúng
nó t nhiên bi t ng chánh n o tà ch .
Quan Th -s nghe phu-nh n khuyên nh v y. T ng-công th dài và ng d y mà
i r ng: “Ng i lâu có h i l nh, v y thôi tr vào dinh mà ngh m t chút !”. V ch ng
t i vô, ch ng i tr c, v theo sau, hu n ãi mà i, không nói chuy n gì n a h t.

5. hobieuchanh.com 5
I TH HAI
------á------
Nghe tin d anh-hùng sái l y
ng ngh a binh dõng-s báo thù
Qua ngày sau, m i v a t o thinh Ngô Th -s ã th c d y ng i t i ti n ng mà
ng trà. Tr c c a có hai tên quân ng h u, còn ngoài huê-viên thì có m y tên
quân a v ch lá b t sâu, a vun phân nh c . Hai v công-t là X ng-C p v i
ng-V n ch y ngang d c trong m y ám bông r t b t b m b m ang bay là
à hút nh y. X ng-C p r i v p nh m c c t nên té n m dài mà khóc, X ng-V n
t t anh ng i d y, r i m y tên quân xúm l i b ng công-t vào dinh.
Ngô Th -s tuy ng i trong nh u trà, song ã có ý dòm ch ng hai a con, b i v y
cho nên ngó th y u uôi rõ h t. Ch ng quân b ng X ng-C p và d t X ng-V n
vào t i c a thì Ngô Th -s m i nói r ng: “ nó ng xu ng coi th nào”! Quân l t
t X ng-C p ng xu ng mà X ng-C p hãy còn khóc thúc thích. Ngô Th -s
kêu h t hai công-t l i ng ngay tr c m t mà d y r ng: “Làm con trai ph i t p cho
quen tánh hùng-hào d n-d , còn làm anh em ph i bi t trìu m n yêu th ng nhau.
Nãy gi tao ã th y rõ h t: th ng C p té, th ng V n l t t d y. Th ng V n có
lòng th ng anh thi t là áng khen. Còn th ng C p, mi ã 12 tu i r i, ch âu ph i
là m i nên n m nên ba gì ó mà khóc. Cái tánh nhu-nh c c a mi ó l thì ta ph i
ph t mi ng cho mi bi t mà ch a cãi.
Nh ng ngh vì vi c ã l r i nên ta tha mi, song ta nói cho mi bi t t rày s p t i mi
ph i s a tánh l i cho c ng c i, n u mi còn nhu nh c nh v y n a thì ta ánh òn
ch không dung n a âu. Ch i r i té trong ám bông mi l i n m ó mà khóc!
Tho ng ngày sau mi khôn l n, ra xông tv i i, r i g p c n khuynh-phúc, mi
ng i mà khóc, ch không lo m u ra s c mà gi i n n tr nguy, thì ta ch c c i mi
không làm nên vi c gì c . Mi ph i nh l i ta d y, ch nên b qua...”.
Ngô Th -s v a nói t i ó, thì có m t tên quân h u vào th a r ng có ng i i-La
thành , x ng là Lê-h u-Ng c, vì có vi c g p, nên xin vào ra m t quan Th -s . Ngô
6
Quy n nghe báo li n d y nh v công-t vào h u ng, r i sai quân ra òi Lê-h u-
Ng c vào. H u-Ng c b c vào v a ngó th y m t quan Th -s vùng khóc r ng lên
mà th a r ng: “Th ng quan ôi! L nh nh c-ph là quan Ti t- t-s th h i r i...”.
Ngô-Quy n nghe nói th t s c v bàn ng d y mà h i r ng: “H i v vi c gì? Sao mà
h i?” H u-Ng c th a r ng: “Hôm t i mùng 8 Ti t- t-s ra ch i tr c dinh, Ki u-
công-Ti n ph c binh lén gi t r i, th ng quan ôi!” Ngô-Quy n nghe nói té ng i trên
gh r i hai tay ôm ng c mà khóc. D ng phu-nh n trong h u ng nghe khóc
ch ng hi u có vi c chi, nên l t t ch y ra mà h i, ch ng nghe rõ cha ã b ng i ta
gi t r i thì ngã l n d i t mà than khóc kêu tr i nghe r t th m thi t.
Quan Th -s nghe nh c-ph b gi t thì t c gi n vô cùng, mà th y phu-nh n ai-bi
nh v y l i càng thêm au- n, b i v y ng i th ra r i khuyên phu-nh n r ng: “Tôi
6
Thành i-La bây gi là Hà-n i (B c-k ).

6. hobieuchanh.com 6
ã lo s h ng ngày mà không kh i! Thôi, vi c ã l r i, bây gi phu-nh n khóc ã
không ích gì, mà l i còn làm cho tôi b i r i thêm n a. Xin phu-nh n hãy nín i tôi
i l i rõ ràng r i tôi s li u l ng”. Phu-nh n nghe l i quan Th -s nói nh v y
li n ng d y i l i b ván g n ó mà ng i. Quan Th -s m i nói v i H u-Ng c
ng:
- Em là a h u c n quan Ti t- t-s , có l em rõ h t các vi c i-La thành. V y
em hãy t thi t cho ta nghe coi vì c nào mà Ki u-công-Ti n l i n ph n tâm nh
y; nó gi t r i bây gi nó tính làm vi c gì, còn nh c-m u và em ta là D ng-tam-
Ca bây gi âu?
- Th a th ng quan, t ngày th ng quan em binh ra tr n Ái-châu thì Ki u-công-
Ti n qu n xu t binh nhung, l n l n mu n l ng quy n, có nhi u khi chém gi t
ng i ta mà không t cho l nh trên hay. Ông -c nh-Th c, th ng có xin quan
Ti t- t-s hãy thâu binh quy n l i, nh ng mà quan Ti t- t-s vì yêu Ki u-công-
Ti n thái quá nên không ch u nh m l i c a C nh-Th c xin. Trong ti t ngu n- án
i r i ây dân Thái-bình d y lo n, Ki u-công-Ti n xin quan Ti t- t-s sai
-c nh-Th c lãnh hai ngàn quân i d p lo n, -c nh-Th c i r i thì i-la
ng s ch ng còn ai dám i u v i Ki u-công-Ti n n a, b i v y t i mùng 8 nó
i sai con nó là Ki u-công-Hãn d t 10 tên võ s lén thích t quan Ti t- t s .
Nh ng quân h u a nào ch ng c u b gi t h t th y. Tôi th y vi c ch ng lành
li n ch y vào báo cho phu-nh n và công t hay. Phu-nh n v a m i b c ra b
Ki u-công-Hãn b t l i. Phu-nh n gi n m ng nó nên nó c ng thích t luôn phu-
nh n n a.
Ngô-phu-nh n nghe nói m b gi t nên r ng lên khóc n a. Quan Th -s ch t l ir i
i l c u mà h i r ng:
- Nó có gi t luôn em ta hay không?
- Th a th ng quan, tôi th y h a ã l n r i mà lúc y Ki u-công-Ti n l i kéo binh
vào dinh, tôi s tánh m ng c a công t khó toàn, nên tôi c n không cho công t ra
i tôi lén d t qua ngã tây môn cho công t thoát n n. V a m i t i c a thì có n m
sáu ng i tay c m khí giái ón h i chúng tôi là ai, và n a êm d t nhau i âu
y? Công-t s hãi l t t núp sau l ng tôi...
- Cha ch t mà không dám báo thù, g p k ngh ch mà không dám ch ng c ! Con
nhà t ng mà sao khi p nh c quá nh v y? Thi t t c quá !
- Th a th ng quan, chúng nó ông d y y, còn công t thì có m t mình mà
ch ng c sao c.
- Thà là ch t, ch n nào l i cúi u úp m t mà ch y! H ! Th h !...mà công t
bây gi âu.
- Th a th ng quan, tôi th y b n nó ông, còn tôi có m t mình mà l i không có khí
giái, nên tôi ph i dùng ch c nói d i r ng chúng tôi là -l i i ra ngoài thành
ch i. Chúng nó h i v y ch h ã gi t quan Ti t- t-s r i ch a. Tôi giã b không
hay không bi t chi h t, và h i chúng nó v y ch ai giám gi t quan Ti t- t-s .
Chúng nó m ng tôi là ngu r i xô tôi v i công t bi u i ra kh i c a cho mau.
Tôi v i công t m i d t nhau mà ch y, t ng là thoát n n c r i, nào dè m i
ch y c m t khúc thì chúng nó r t theo sau l ng và la ó vang rân r ng: “B t

7. hobieuchanh.com 7
nó! Công-t D ng-tam-Ca ó a. Ph i b t cho c nó”. Tôi v i Công-t h n
phi phách tán nên cong l ng ch y ri t, không dám ngó l i. Ra kh i thành chúng
tôi li u ch y trên b cái s k ngh ch r t theo k p, nên t ng ch y b ng ngang
y ám ru ng, tính vô r ng mà tr n. Công-t y u i quá nên l c b c sau
hoài, tôi ph i ch y ch m ch m mà ch . Khi b ng ngang ru ng, Công-t i ch n
tôi ph i n m tay mà d t. Có m t tên quân ch y theo k p v a a tay ch p u
công t thì tôi day l i á m t á té l n, nó la om sòm, phía sau nghe có m t ám
ng òi ch y g n t i, tôi s m i d t công t vô r ng; tr i t i en, không th y ng
mà ch y, ph n thì không dám kêu ch ng nhau, nên ch y m t h i công t l c m t.
Tôi tr l i mà ki m, song ki m t i sáng c ng không g p, tôi không bi t Công-t
tr n i âu, hay là b quân ngh ch nó b t c. Tôi mu n d tin Công-t nên qu
mót c m t gánh c i khô r i gi d ng ti u-phu gánh vô thành bán. Tôi h i
th m thì h nói Công-t ã tr n m t, quân c a Công-Ti n b t không c, còn
Công-Ti n thì ã t ch c Ti t- t-s , r i d y con là Công-Hãn ch nh tu binh-
mã phòng ch ng c v i các châu huy n nào ngh ch m ng không ch u tùng
quy n. Tôi nghe rõ tin y li n b n b trèo núi l i sông ri t n ây mà báo cho
th ng-quan hay ng th ng-quan li u nh.
ng phu-nh n nghe rõ u uôi r i thì khóc m- c mà th a v i ch ng r ng:
“Th a t ng-công, nay quân ph n ngh ch nó ã gi t cha m thi p r i. Em thi p là
a kh n n n không dám ch t v i m cha, l i còn mang u mà ch y, thì không còn
chi nó n a. Thi p là ph n gái, không bi t c m th ng lên ng a, bây gi làm sao
mà báo thù cho cha? V y thi p xin l i t ng-công cho thi p t -t cho r i ng cho
tròn ch hi u”.
Ngô Th -s nghe v nói nh v y thì c i mà áp r ng: “Chuy n gì mà phu-nh n
ph i ch t? Th ng Tam-Ca nó nhác, ch ta ây c ng s Ki u-công-Ti n mà không
dám báo thù n a hay sao? Phu-nh n hãy vào h u dinh mà ngh cho ta tính k tr
thù. Ta nói thi t, n u ta còn m t t c h i thì cha con th ng Công-Ti n c ng không
ng i yên c. Ta quy t s phân thây chúng nó mà n n tri-ng cho nh c-ph ta”.
Ngô Th -s li n nhóm b t ng là Nguy n-Khoan, Lý-Khuê, Tri u-T n, Ngô-nh t-
Khánh, Nguy n-th -Thi p, L ng, Nguy n-Siêu và Cao- ng-Vân mà th ng
ngh . Ch t ng ai nghe tin Ki u-công-Ti n thích-t D ng-diên-Ngh thì c ng t c
gi n, b i v y h r p nhau xin c binh báo thù. Ngô Th -s th y lòng ch t ng nh
y thì m ng th m li n d y L ng v i Nguy n-Siêu i gom h t binh lính các
qu n huy n trong a ph n Ái-Châu và Hoan-Châu7, l i truy n l nh mà chiêu m
dân tráng sung làm ngh a binh thêm n a. Ng i l i vi t ba b c th sai quân em
cho -c nh-Th c m t b c mà khuyên giúp binh ng phá quân ngh ch, và em cho
ng-ki t-L i L c-châu m t b c mà khuyên ng có ng binh, ph i h t lòng lo
ng n ng a binh Tàu ng cho qua c u Công-Ti n, ng mình thong-th mà lo
u phá gi c.
Hai t ng i m binh thì chia nhau mà i, L ng lo n i trong Ái-Châu, còn
Nguy n-Siêu lãnh i Hoan-châu. Nguy n-Siêu m binh góp lính Hoan-châu g n
7
Hoan-châu thu c t nh Ngh -An (Trung k ) bây gi

8. hobieuchanh.com 8
xong s p tr v b ng g p hai tên quân ng d t m t tên trai i tr c, mà sau l ng
i có m t bà già v i m t nàng con gái ch y theo than khóc coi bi th m l m. Nguy n-
Siêu kêu ng l i h i thì bà già nói r ng bà có m t a con trai tên là Lê- t nhà
nghèo mà bà nh có nó m i kh i ói l nh. Bà nh ôi b n cho nó v a r i, hôm n
ti t tr i l nh l o, Lê- t th y m già run l p-c p, m i l t t xách búa vào r ng n
i khô, tính em v t l a cho bà h m. M i vào t i mé r ng, Lê- t thình lình
p m t tên trai, v n con nhà thân-hào trong x , ng hãm hi p m t nàng con gái.
Lê- t th y v y b t bình d n lòng không c, nên ánh tên trai y gãy ba cái r ng.
Cha m tên trai y binh con nên làm n n huy n ng mà ki n, r i em ti n út
lót nài xin ph i ày Lê- t i cho xa. Quan huy n m t là v oai th nhà thân hào, hai
là mê h i ti n b c, nên không lóng trong g n c, li n d y lính i b t Lê- t em v ,
ix ày Lê- t vào nam biên không cho trong huy n n a. Nay lính d t Lê- t
i ây là d t mà ày vào x Chàm, b i v y m già v i v y u m i ch y theo, quy t
tình sanh t có nhau, ch không n k ch n tr i ng i góc bi n.
Bà già thu t chuy n nh v y r i ng i khoanh tay d a g c cây r i khóc mu i.
Nguy n-Siêu nghe rõ s oan c nh v y thì n i gi n d n không c, r t ánh lính
ngã l n, m trói cho Lê- t r i d t tr l i huy n ng, qu trách quan huy n và
y ph i tha Lê- t l p t c. Quan huy n s oai nên b án c và lên án m i mà tha
ng Lê- t, không dám cãi l chi ti t.
con Lê- t kh i n n, bèn l y t Nguy n-Siêu r i d t nhau tr v nhà, h i th m
i hay ng i c u mình ó là gia t ng c a quan Th -s sai i m binh. M Lê- t
nghe nói ng i suy ngh m t h i r i xu i con bi u ra u quân, tr c là n b i ngh a
ng cho ân-nhân, sau n a v n toàn ph n s c a nam-t . Lê- t th y m già y u
không n b mà i. M gi n òi t v n mà ch t còn v thì c ng theo c hoài nên
c ch ng ã Lê- t ph i nghe l i.
Lê- t theo Nguy n-Siêu mà xin u quân, thu t rõ vi c nhà cho Nguy n-Siêu nghe,
Nguy n-Siêu th y ng i hào ngh a thì em lòng th ng và d t th , th y võ ngh
túc d ng nên li n cho làm i tr ng.
Ngày 30 tháng giêng, L ng và Nguy n-Siêu thâu góp binh các qu n và chiêu
ngh a binh em v Ái-châu-thành k s c 2 muôn. Ngô Th -s bèn th ng
ng, cho òi ch t ng n m t r i phân r ng: “Phép d ng binh n u mu n
công kích ng i ta tr c ph i lo th th . Ta nay tính kéo ngh a binh ra i-La thành
ng ánh b t Ki u-công-Ti n mà báo thù cho nh c-ph ta, tuy là ta th m nguy n
u ta không thành công thì ta ch t cho r ng danh trung ngh a, ch không thèm tr
t Ái-châu, nh ng mà ta ngh Ái-châu là c n b n c a ta, n u ta kéo h t binh i,
không lo phòng b , tho ng nh h Ki u nó d bi t c tình c nh y, nó i binh ta
i ra xa r i nó cho m t o binh lên vào l y Ái-châu, r i trong ánh ra ngoài ánh
vô, ta l ng di n th ch t ph i mang h i. V y thì Nguy n-Khoan ph i lãnh ba
ngàn binh l i Ái-châu, tr c b o h cho gia quy n ta, sau ng n ng a binh h Ki u
vào thâu t, ho c binh Chiêm-Thành sanh r i lo n; L ng và Nguy n-Siêu
lãnh ch c ti n o tiên phuông; Lý-Khuê v i Ngô-nh t-Khánh lãnh t h u l ng
c, còn Nguy n-th -Thi p, Tri u-T n, Cao- ng-Vân thì theo ta mà qu n su t
trung-quân. Ngày mai là ngày t t, ta s ch n ngày y r i làm l t c mà kh i binh.

9. hobieuchanh.com 9
y t ng s ph i ki m m binh lính, s a so n khí giái, r i sáng mai, u gi thìn,
ph i t t u t i b c môn mà nghe l nh”.
Ch t ng nghe l nh truy n r i th y u cu i u lui ra. R ng ngày mai t i b c-môn
ti t l t c r t r t tr ng. Ba ngàn binh th thành thì dàn trong, Nguy n-Khoan
i ng a c m ao ng tr c u quân mà qu n xu t. Ngoài thành thì có L ng
i Nguy n-Siêu th ng lãnh ba ngàn quân dàn ra phía tr c. Lý-Khuê dàn hai ngàn
binh bên t , Ngô-nh t-Khánh dàn hai ngàn binh bên h u, còn chính gi a thì
Nguy n-th -Thi p, Cao- ng-Vân v i Tri u-T n qu n xu t m t muôn binh, s p
ng chung quanh m t cái ài cao, trên ài có d ng m t cây i k ch :
Ngh a binh báo c u,
Ái-châu Ngô Th -s .
n gi thìn ánh ba h i tr ng và ba h i chiêng d t r i thì th y Ngô-Quy n trong
thành c i ng a kim i ra, mình m c giáp tr ng, u bao kh n tr ng, tay c m th ng,
ng ai ki m, ng a i ch m ch m, coi oai nghi l m li t.
ng phu-nh n v i nh v công-t ng i xe theo sau. Ra n trung-quân, Ngô Th -
xu ng ng a r i d t phu-nh n và hai công t lên ài cúng t , kh n nguy n t tr i
phù h ngh a binh, vái linh h n D ng-diên-Ngh r i t bi t v con mà t n binh,
tr ng ánh nghe vang tai, quân i, coi ch t t. D ng phu-nh n cùng nh Công-t
lên xe ng i ngó theo, cho n binh t ng i khu t h t r i m i lau n c m t mà tr
vào thành.
Ngô Th -s kéo binh i c vài d m ng, x y có m t tên quân, thu c ti n o,
tr l i mà báo r ng có g p D ng-tam-Ca i La-Thành vào, nên v ng l nh nh v
tiên phuông tr l i b m cho quan Th -s hay. Ngô-Quy n v n t ng D ng-tam-Ca
ã b gi c gi t r i, nay nghe nói có g p D ng-Công-t thì m ng không xi t k , l i
mu n h i th m cho bi t th l c c a Ki u-công-Ti n, nên truy n l nh d ng binh li n
i cho òi D ng-tam-Ca n h i di n. D ng-tam-Ca nh p trung-quân, dòm th y
Ngô Th -s thì ch y l i ôm mà khóc. Ngô Th -s l y l i kh ng khái mà khuyên l n,
i h i D ng-Công-t coi làm sao mà thoát n n c. D ng-Công-t nói r ng t
khi l c m t H u-Ng c r i th th n i trong r ng hoài, i trót m t êm m t ngày m i
p m t ti u-phu h i th m ng r i l n l n vào Ái-châu. Ngô Th -s bèn sai hai
tên quân a D ng-tam-Ca tr vào Ái-châu thành ng em ch g p nhau, r i
truy n l nh t n binh, không ch u trì hu n.

10. hobieuchanh.com 10
I TH BA
------á------
c nguy bi n, inh-Công r u vong m ng,
Chú i xô, B -Lãnh quy t l p thân.
Hoa-l ng 8 có m t v thanh-niên tráng s h inh tên B -Lãnh, lúc Ngô-Quy n
kh i ngh a báo thù, anh ta m i c 15 tu i mà thôi, nh ng mà anh ta chí khí hùng
hào, s c l c m nh m , trong x d u ng i l n tu i c ng ph i kiên n . inh-b -Lãnh
n là con quan Th -s Hoan-châu, tên là inh-công-Tr , h i i Khúc-H o làm
Ti t- t-s .
m inh-s u (n m 917) Khúc-H o qua i, con là Khúc-th a-M lên k nghi p
cha, ch ng rõ ý chi không ch u giao h o v i Nam-Hán Hoàng Phiên-Ngung, l i
u phong v i vua nhà L ng. inh-công-Tr Hoan-châu nghe tin y thì l y làm
t bình, nên l t t v i-la-Thành vào ra m t Khúc-th a-M mà can r ng: “ t
Giao-châu trót m t ngàn n m b Trung-hoa thâu t, m y n m nay nh có L u-
Cung Qu ng-châu không ph c B c-tri u, hai àng ghìm nhau, nên chúng ta m i
c yên n. V chúng ta d i, L u-Cung gi a, nhà L ng trên, thì ta ph i
hòa v i L u-Cung, ch sao l i ph c nhà L ng, tho ng nh L u-Cung em binh
Nam-Hán mà ánh ta, thì nhà L ng xa làm sao mà ng ti p c, xin th ng
quan ph i xét l i mà b i s c u phong v i nhà L ng i, n u th ng quan cãi l i tôi
thì s t Giao-châu n y không gi c”.
Khúc-th a-M không thèm nghe l i can gián, mà l i nói nhi u ti ng t ph , làm cho
inh-công-Tr phi n lòng tr v Hoan-châu vào th ra than, trong trí chác r ng
Giao-châu s m mu n gì c ng v tay Nam-Hán Hoàng . Qua n m quí mùi (n m
923) v inh-công-Tr là àm-th m i sanh inh-b -Lãnh v a c ch ng 3 tháng,
thì thi t qu Nam-Hán Hoàng sai t ng là Lý-kh c-Chánh em binh sang ánh
t Giao-châu, b t Khúc-th a-M gi i v Phiên-Ngung r i Nam-Hán Hoàng
phong cho b t ng là Lý-T n làm Th -s qua hi p v i Lý-kh c-Chánh mà cai tr
t Giao-châu. inh-công-Tr nghe tin Th a-M b b t, t Giao-châu ã v tay
ng i Tàu, thì ch c l i kêu tr i r i nhu m b nh không y m t tháng thì t -th .
Lý-T n sai quan Tàu vào cai tr Hoan-châu. àm-th b v không n i n ng ng ,
i b ng con v Hoa-l ng mà xin tá túc v i em ch ng tên là inh-Qu n. Tuy
Hoa-L là x núi non r ng rú nh n dân tuy nghèo kh , nhà c a th a th t, nh ng
mà inh-Qu n là m t ng i tánh ch t ki m c n, b i v y trong nhà n, có nuôi 3
con trâu cày ru ng. inh-Qu n có m t a con trai tên là inh- n c ng m t
tu i v i inh-b -Lãnh, khi m con àm-th v t i thu t chuy n inh-công-Tr ch t
thì inh-Qu n than khóc h t s c, th y cháu còn nh mà m côi cha thì h t lòng
th ng yêu nên nguy n nuôi cháu cho tr n ngh a ng bào c t nh c, nh inh-
Qu n t t nên m con àm-Th có ch dung thân, kh i lo ói khát.
8
Hoa-l ng bây gi thu c huy n Gia-Vi n, t nh Ninh-Bình (B c k ).

11. hobieuchanh.com 11
Khi inh-b -Lãnh c 5 tu i thì am-Th t -tr n, b inh-b -Lãnh l i cho inh-
Qu n d ng d c. Qua n m inh-mão (n m 931) D ng-diên-Ngh là nha-t ng c a
Khúc-H o thu tr c, chiêu m quân s ánh Lý-T n và Lý-kh c-Chánh mà báo
thù cho Khúc-th a-M , thì trong m i làng m i xóm ai ai c ng u thu n tùng, nên
nh ng ng i trai tráng th ng hay t u l i mà luyên-t p võ ngh giúp s c cho
ng-diên-Ngh .
inh-Qu n là b c th hào trong x Hoa-L , b i v y nh ng k trai tráng th ng hay
u t p t i nhà inh-Qu n mà t p luy n k l i múa siêu, ng i t p i roi k t p l n
khiên ng i t p c ki m. Khi y inh-b -Lãnh v i inh- n ã c 8 tu i, ngó
th y ng i ta luy n t p võ ngh thì trong lòng ham m l m nên h lúc nào không có
ai thì hai tr ra sân b t ch c nh y múa ánh p. inh-b -Lãnh m nh m l -làng
mà trí l i sáng su t, nghe ai nói thì hi u li n, th y ai làm thì nh h t, b i v y m y
thi u ngh võ u thu c lòng r i ki m cây nh làm roi mà t p.
Ch ng inh-b -Lãnh c 10 tu i, chú m i sai i gi trâu. B a nào c ng v y, h B -
Lãnh d t trâu ra kh i nhà thì lo ki m b n ch n trâu mà ch i, h gom cn mb y
a r i thì chia ra m t bên phân n a r i ánh l n v i nhau.
Bên nào có B -Lãnh thì n hoài: ch i n m m i l n s p ch n trâu u bi t s c B -
Lãnh nên không dám i ch v i anh ta n a. B -Lãnh th y v y m i ch p h t b n
ch n trâu m t bên, còn m t mình anh ta m t bên. B n ch n trâu ch u, r i áp ra
mà ánh, chúng nó ông a, áp vô m t l t ôm mà v t B -Lãnh. B -Lãnh tuy ánh
pm y a vô tr c, song m y a sau áp vô n a, ôm ch t anh ta quá nên túng
th ph i ch u thua. B -Lãnh ng i suy ngh m t h i r i b c ra khích ánh n a. S p
ch n trâu th y mình ã ánh th ng c m t tr n r i, t ng n u ánh n a thì c ng
n n a, nên dàn ra mà ánh. Ch ng dè khi chúng nó v a áp vô thì B -Lãnh l i trá
i tháo lui; chúng nó th y v y l i càng h ng chí r t theo, nh ng b i vì có a ch y
mau có a ch y ch m, không xáp vô m t l t n a c, nên B -Lãnh th a th tr
i ánh m y a t i tr c ngã l n, r i m y a t i sau a nào t i c ng ub
ánh h t th y, a u u, a x m t, th t kinh không dám ch ng c n a. T y v
sau s p ch n trâu u tôn B -Lãnh làm anh c ; n u có a nào cãi l n v i nhau thì
ph i th a cho B -Lãnh phân x . Khi còn nh thì hung h ng nh v y, nh ng B -Lãnh
th ng inh- n là con c a ng i chú l m, hai anh em ch ng h khi nào r i nhau,
i âu c ng i v i nhau, làm vi c gì c ng làm chung v i nhau, mà B -Lãnh m nh
h n, nên m y vi c n ng n c c nh c thì B -Lãnh gánh vác th cho inh- nh t
th y. Ch ng c m i ba m i b n tu i thì chú b t vào r ng n c i ch không
cho i coi trâu n a. Tuy v y mà h b a nào r nh rang thì B -Lãnh ch y i ki m s p
ch n trâu mà ch i. Mà s p ch n trâu c ng k , h th y d ng B -Lãnh thì m ng r vô
cùng, áp nhau ch y l i mà nghinh ti p r i n m tay nhau l i làm ki u cho B -Lãnh
ng i mà khiên i, hò hét om sòm, ki m m y bóng mát B -Lãnh ng i r i khoanh
tay ng chung quanh mà h u.
m m u tu t, là n m b t u thu t truy n n y, thì B -Lãnh ã c 15 tu i. Nhà
Tr n-Lão g n nuôi trâu nhi u nên cu i tháng giêng m i m n thêm m t ab n
tên là Lê-D c ng coi trâu. Lê-D c làng xa, thu nay không bi t m t B -Lãnh. Nó
ã 21 tu i r i, mà l i vóc v t v m-v , s c l c m nh-m l m. Ngày mùng m t tháng

12. hobieuchanh.com 12
hai nó d t trâu c a Tr n-Lão lên mé r ng cho n. S p ch n trâu th y nó l m t nên
xúm nhau l i làm quen r i a h i tên tu i, a h i quê quán l n x n. Chúng nó
th y Lê-D c cao l n v m v thì tr m tr hoài, có m t a l i c c c h i r ng: “N y
anh, anh cao l n nh v y mà dám c v i anh c c a chúng tôi hay không?” Lê-D c
nghe h i thì ch ng h ng r i h i l i r ng:
- Anh c c a bây là a nào?
- Anh không bi t hay sao? Anh c c a chúng tôi là inh-b -Lãnh ó.
- B -Lãnh nào tao có bi t âu. Có nó ây hay không?
- Không, anh c b a nay không ra ch i.
- Th thì nó d l m hay sao mà bây h i tao dám c v i nó hay không?
- Không có d ! Anh c còn nh , m i 15 tu i, song m nh m l m, ch p h t th y b n
tôi mà ánh không l i nh n a.
- H ! M nh gì! Bây là con nít nên bây s , g p tao thì tao b c nhét l ng ch tao
s âu.
- Anh nói phách ây anh ch t a.
- Bây kêu nó ra ây.
i nói chuy n t i ó thì th y d ng B -Lãnh trong xóm i ra v i inh- n. S p
ch n trâu v tay m ng r r i ch y vô ón r c, vòng tay làm ki u r i khiêng ri t l i
ch Lê-D c ng ó m i xu ng. Có m t a ch n trâu nói r ng: “anh c c a
chúng tôi ây nè! Anh gi i thì anh b c nhét l ng i”.
-Lãnh v i Lê-D c li c ngó nhau, r i B -Lãnh m i day l i h i s p ch n trâu r ng:
- a nào òi b c tao?
- Anh ó a.
-Lãnh ngó ngay Lê-D c mà h i:
- Tôi vô can, mà thu nay ch a quen bi t v i anh l n nào, vì c chi không có m t
tôi mà anh l i dám buông l i s nh c tôi?
Lê-D c c ng ngó B -Lãnh mà áp r ng:
- M y a n y nó khoe tài m y l m, r i l i h i tao có dám c v i m y ch ng. Tao
nói chúng nó s m y, ch tao d s âu, n u m y d v i tao, thì tao b c nhét
ng. Tao có nói thì tao ch u, ch ph i là nói lén m y âu.
- Anh gi i thì b c tôi i. N u anh b c tôi không c, thì tôi l y c p con m t
a anh ng treo nhành cây n y coi ch i.
Lê-D c th y B -Lãnh nh h n mình mà nói h i cao, thì gi n m t bèn nh y t i
a tay mu n ch p c B -Lãnh, ch ng dè B -Lãnh l quá, tr ngang qua r i lòn á
Lê-D c trúng t i hông bên t m t cái ch; Lê-D c m t tay ôm hông m t tay ch n-
n mu n níu u B -Lãnh, B -Lãnh th a th li n nh y a vô ch n c móc h t hai con
t c a Lê-D c mà qu ng ra cho inh- n c m. Lê-D c té ng a ôm m t mà la; s p
ch n trâu c i vang rân r ng: “Th t kinh hay ch a, còn nói phách n a thôi?” r i b
Lê-D c n m ó khiêng B -Lãnh vào mé r ng ng ng i ngh mát.
n chi u trâu nhà ai c ng ã v h t, duy ch có trâu c a Tr n-Lão không v , Tr n-
Lão ch y i ki m, lên n mé r ng g p Lê-D c ng n m ôm m t mà la khóc. H i

13. hobieuchanh.com 13
ra m i hay B -Lãnh ánh và móc m t Lê-D c. Tr n-Lão dìu-d t Lê-D c và i trâu
, r i qua nhà inh-Qu n mà m ng v n. inh-Qu n kêu B -Lãnh ra mà h i rõ u
uôi, r i ánh òn 50 roi. B -Lãnh kêu nài nói r ng t i Lê-D c l n mu n khiêu
khích và nh y ra ánh tr c, ch không ph i t i mình sanh s . inh-Qu n s Tr n-
Lão i ki n, nên tuy B -Lãnh nói ph i mà không ch u nghe, c è ánh ép 50 roi
i i i, không cho n a.
inh- n s cha nên không dám khuyên gi i, song th y B -Lãnh ra i thì th ng
xót vô cùng, b i v y lén ch y theo a cho B -Lãnh m t qu u g o v i m t gói áo
qu n r i anh em khóc v i nhau mà t bi t.
Trong x ai nghe chuy n B -Lãnh còn nh mà ánh móc con m t Lê-D c là a ã
n h n l i m nh h n, thì c ng u ng i khen kính ph c, mà ai nghe nói B -Lãnh b
chú i ra kh i nhà thì c ng u th ng xót, b i v y B -Lãnh ghé nhà nào h c ng
u vui lòng cho u.
-Lãnh b -v , nay nhà n y, mai qua nhà khác, ngh ph n mình không cha không
thì bu n b c vô cùng, ban êm n m th n th c ng không an, ban ngày th linh
inh theo r ng núi. Cách vài ngày nghe ng i ta n r ng Ki u-công-Ti n gi t
ng-diên-Ngh mà t ch c Ti t- t-s , nên Ngô Th -s Ái-châu chiêu binh
mãi mã ng ánh báo thù, trong ít ngày n a t binh s kéo i ngang qua Hoa-L .
-Lãnh nghe nói nh v y thì trong b ng m ng th m, bèn tính ón Ngô Th -s mà
xin u quân ng l p chút công danh cho p mày n m t. êm y B -Lãnh i
inh-Qu n ng r i, m i lén v nhà kêu inh- n ra ngoài mà bày t ý c a mình
cho inh- n nghe r i khuyên inh- n nhà ráng giúp cho chú mình l p
chút công danh, h a r ng ngày nào công thành danh to i r i s v r c chú và em
n ng chung h ng vinh huê phú quí. inh- n b n-b u không mu n cho B -
Lãnh i. B -Lãnh nói r ng bây gi chú còn ng gi n, n u lân la trong x , thì chú
càng gi n thêm, ch không ích gì. ã v y mà ng làm trai ph i v y vùng trong b n
bi n, n c ly lo n ph i lo giúp n c, có chút tài ph i lo l p thân danh, v y nên chi
ng nh n d p n y mà tr chí anh-hùng, ho c may tr i giúp v n tông môn hi n t.
Anh em nói to nh d n dò v i nhau cho t i m t tr i h ng ông, gà gáy t ng b ng,
-Lãnh m i t bi t xách gói áo qu n mà i.

14. hobieuchanh.com 14
I TH T
------á------
inh tráng-s n i Vân-s n c g m báu.
Tr n t ng-quân d i c th g p ng i tài
Mùa xuân ch a mãn, cây c còn t i. Lúc t ng sáng, s ng sa mù m ch, phái-phái
a phùng, trên nhành gi t s ng qu n qu i lá cây xanh, d i t gió th i ph t ph
u ng n c . M y nhà d c theo ng i, ch thì ã ch ng c a r i nhúm l a n u
c trà khói bay lên ngui ngút, ch thì còn im-lìm gi c p gà heo tr c ngõ
ch y tung hoành; u trên nghe ti ng chó s a vang rân, phía d i th y nông phu
ang cu c t.
inh-b -Lãnh i m t h i thì ngó ngoái l i m t cái, d ng nh s ng i theo mà c n
không cho i, mà i l i không i mau, khi thì nhìn mé r ng là ch x a nay mình th
trâu n, khi thì trông m y c i l n là ch mình th ng hay ch i b i v i chúng b n,
u l u luy n luy n d ng nh giã t c lý chi si t lòng au. Ra kh i xóm xa r i B -
Lãnh m i b ng ng r ng mà i ri t lên i-vân-s n, b i vì ng Ái-châu ra i-
la-Thành i ngang qua ch n núi n y nên tính lên ó mà ón, ch c s g p binh Ngô
Th -s .
t tr i ã x bóng, B -Lãnh lên m i t i i-vân-s n; ng ngó thì t b ch n ch
núi non, sau tr c b t bùng r ng b i. Anh ta th th n m t mình, ch n ã m i mà
ng l i ói, nên vào r ng ki m trái cây mà n. n chi u g p m t ông ti u phu, u
c hoa râm, trong r ng gánh c i i ra. B -Lãnh h i th m r ng:
- Th a ông, cháu nghe nói quan Th -s Ái-châu c i binh ra i-la-Thành mà
ánh Ki u-công-Ti n, ch ng bi t ông có th y binh mã i ngang qua ch n n y r i
hay ch a v y ông?
- Ch a, tôi c ng có nghe nói nh v y, mà ch a th y binh i ngang qua ây. Tráng-
h i th m chi v y?
- Ch ng gi u chi ông, tôi mu n theo u quân nên ch ng n ng xa, quy t n
ây ón Ngô Th -s mà xin làm nha tr o.
Ti u phu nghe nói m y l i li n gánh c i xu ng t, ng ngó B -Lãnh m t h i r i
nói r ng:
- Ph i, ph i l m. i ly-lo n ph n làm trai ph i l y ki m cung làm s nghi p. Tráng
còn nh mà l p chí nh v y lão khen l m a. Lão xem t ng tráng s không
ph i ng i t m th ng, tuy ng công danh có mu n m t chút, nh ng mà h
thành công r i thì trên u thiên-h , ch không nh ng ai âu. Nay tình c mà
p nhau ây, lão ch ng bi t l y chi mà t ng nhau, v y lão xin d ng cho tráng
m t gói c m n y, s ngày sau tráng s thành công thì lão không còn d ng
tr n mà cung h .
Ti u phu nói d t l i li n m gánh l y gói c m mà trao cho B -Lãnh. B -Lãnh nghe
i khen ng i thì ã khoái chí th a lòng, mà lúc ói l i c c m thì càng m ng r
n n a, b i v y cho nên a tay th lãnh gói c m, mi ng thì c m t lia l a r i h i

15. hobieuchanh.com 15
ti u phu quê quán âu, danh tánh là chi ng ngày sau có n n áp ngh a. Ti u
phu khoác tay l c u mà nói r ng:
“Tôi là Ngô-ch n-B ch, mà tráng s h i làm gì? Tôi ã nói ngày sau tráng s thành
công thì tôi ã ch t r i, còn âu mà n n, nên phòng h i”. Ti u phu nói m y l i
i t bi t gánh c i mà i.
inh-b -Lãnh th y d a bên ng có m t hòn á l n, phía trên b ng trang nh b
ván, còn chung quanh cây m c giao nhành che ph kín mích, bèn leo lên ó m gói
m ra n, r i n m mà ngh . B i i g n trót ngày m t m i, v a n m xu ng thì ng
ngáy khò khò, tr i t i bao gi không hay, mà thú d bên mình c ng không s .
Ch ng bi t ng c m y canh, song ch ng ng ã thèm th c d y ng i ngó quanh
qu t thì t b r ng núi t i en, xa xa l i nghe ti ng c p r n in i. B -Lãnh ngh th m
ng mình có hai tay không, ch không có khí giái chi h t thoãng g p ác-thú hành
hung thì l y chi mà ch ng c . ng ngh nh v y thì th y mé bên kia ng có hai
m sáng d ng nh hai ng n èn lòm. Anh ta ch ng bi t là v t chi, nên ng i
ngó ch ng hoài. Cách m t h i nghe c p r n t i ch y r i th y d ng nh y vô r ng
mà ch y. Anh ta không dám ng n a, c khoanh tay ng i ngó ch ng t phía hoài.
n sáng, B -Lãnh leo xu ng th ch bàn, r i i l n l i ch c p ng i h i hôm ó mà
coi th y d u ch n c p còn ràng ràng mà trên m t hòn á nh l i có m t cây g m r t
p.
-Lãnh c m g m lên mà coi thì th y cán g m có b n ch : “Thanh long b u
ki m”, rút v ra thì th y l i g m sáng ng i d ng nh th nay không ai r tay
i v y. Anh ta c m sâm soi m t h i r i xách tr l i th ch-bàn ng i mà suy ngh :
ch n non cao r ng r m ai n ây làm gì, mà cây g m t t nh v y sao l i b ó?
Hay là ta su t thân ng ngh a thánh th n giúp cho ta ki n công l p nghi p, nên sai
chúa s n lâm em g m báu n mà cho ta ch ng? Anh ta suy ngh nh v y r i rút
m ra mà múa, nh y t i th i lui, tràn qua xây l i, b nh hùm ng i ph ng áp,
còn l i g m thì chói y n m t tr i ch p nháng d ng sao x t quanh mình.
-Lãnh ng múa g m, b ng nghe xa xa có ti ng tr ng dóng ba, nghi là binh c a
Ngô Th -s g n n nên ng ng tay l i r i leo lên cây mà dòm. B i cây cao r ng r m
nên dòm không th y chi h t, ch nghe ti ng tr ng dóng ình ình mà thôi. Anh ta l t
t leo xu ng, eo g m vào l ng, tay ôm hành-lý r i ra ng d a bên ng mà
ch . Cách ch ng bao lâu thi t qu có m t o binh i t i. B -Lãnh h i th m bi t rõ là
binh Ái-châu thì m ng r vô cùng, li n c y quân th a dùm v i t ng-soái ng cho
mình nh p ng .
Hai t ng tiên phuông là L ng v i Nguy n-Siêu nghe báo có ng i ón xin
u quân, li n d y d t l i xem, th y B -Lãnh còn nh tu i thì có h i khinh th . L -
ng tính háo th ng ùng nói r ng: “Mi còn nh quá ánh gi c sao c? Cho mi
theo thì t n c m, ch có ích gì. Mà mi ã có lòng mu n u quân, không l ta không
p d ng. V y thôi mi c i theo”. B -Lãnh t khi quy t chí u quân thì trong trí
th m t ng r ng mình tuy nh tu i mà võ ngh cao c ng, h mình nh p ng t
ng làm quan l n; nay nghe m y l i nh v y thì sái v i trí t ng c a mình r t xa,

16. hobieuchanh.com 16
i v y i theo vòng binh mà trong lòng không vui chút nào h t. Ngày i êm ngh ,
binh i t i mùng 10 tháng hai m i n t ng-châu 9.
Nói v Tr n-Lãm tr n B -h i-Kh u, khi nghe tin Ki u-công-Ti n thích t D ng-
diên-Ngh mà t ch c Ti t- t-s thì l y làm b t bình, nh ng vì s c y u th cô
nên không dám tính n vi c báo thù binh lo n. Cách ít ngày sau, ti p c th c a
Ngô-Quy n khuyên hãy em binh giúp s c, thì anh ta l y làm m ng r tính tom góp
binh thuy n giúp Ngô-Quy n mà tr kh h Ki u. Nh ng mà t i l i anh ta n m
tính t i ngh lui, mình em binh giúp v i Ngô-Quy n ây, ví nh Ngô-Quy n t
th ng d p ãng h Ki u c thì ch ng nói chi, tho ng nh g p d p ch ng may Ngô-
Quy n th t b i, thì mình ã t n t ng hao binh mà s Ki u-công-Ti n h n lây thì e
mình khó mà gi B -h i-kh u c. V quan tr n ng-châu, là Ph m-b ch-H , anh
hùng kh ng khái mà l i có tình giao h o v i mình, v y thì mình nên d ý anh ta, n u
anh ta ch u hi p v i mình, mà giúp Ngô-Quy n thì d u thành hay b i mình c ng
kh i lo thi t h i.
Tr n-Lãm ngh nh v y, nên sáng b a sau vi t th r i sai quân em qua cho Ph m-
ch-H mà h i coi có kh ng hi p binh v i mình ng giúp Ngô-Quy n hay không,
Ph m-b ch-H , tu i v a m i 30, tánh khí nóng n y ã có ý mu n ánh Ki u-công-
Ti n mà báo thù cho h D ng, b i v y c th c a Tr n-Lãm hay Ngô-Quy n
kh i binh báo thù thì m ng r vô cùng, li n vi t th tr l i, khuyên Tr n-Lãm em
t th y binh B -h i-kh u lên ng-châu hi p v i binh c a mình mà ch Ngô-
Quy n.
Tr n-Lãm c l i c a B ch-H r i m i quy t nh vi c d y binh, nên nh t di n sai
ng i vào Ái-châu cho Ngô-Quy n hay r ng: mình s em binh qua ng-châu mà
ón còn nh t di n thâu góp quân s c m t ngàn v i 30 chi n thuy n r i kéo qua
ng-châu.
Khi i binh c a Ngô Th -s v a n t ng-châu thì Tr n-Lãm v i Ph m-b ch-
v i vàng ra ón ng mà nghinh ti p. Ngô Th -s th y hai t ng s n lòng
giúp s c thì ch ng xi t n i m ng, b i v y l y l i d u ng t mà an- i hai t ng r i
truy n l nh an dinh h tr i cho quân s ngh ng i. Ph m-b ch-H m i Ngô Th -s
cùng các t ng vào dinh c a mình r i t bày diên ti c mà ãi r t tr ng. Tr c khi
nh p ti c thì Ngô Th -s h i Ph m-b ch-H r ng: “T ng quân tr n th x n y,
cách i-la-Thành ch ng bao xa. V y ch t ng quân có nghe tin t c b n Ki u-công-
Ti n th nào hay ch ng?”.
ch-H áp r ng: “Th a Th ng quan, t ngày tôi hay tin cha con Ki u-công-Ti n
ph n lo n thì tôi có sai ng i d hai ba l n. Chúng nó bi t tr c b nào Th ng quan
ng kh i binh báo thù, b i v y cho nên chúng nó m quân tuy n t ng quy t
ch ng c v i Th ng quan. Tuy v y mà tôi không lo b i vì cha con Ki u-công-Ti n
trí l c bao nhiêu, h binh ta t i thì chúng có ph i bó tay ch u t i. Tôi có lo m t u là
lo nó c u c u v i Nam-Hán Hoàng- , b i vì n u L u-Cung mà giúp v i chúng thì
ta khó mà th ng c”.
9
ng-châu trong a ph n t nh H ng-Yên (B c k ) bây gi .

17. hobieuchanh.com 17
- T ng quân li u nh v y thì hi p ý ta l m. Ta c ng s L u-Cung nh n d p n y,
gi d ng ng ti p h Ki u mà thâu t Giao-châu, b i v y ta ã có vi t th mà
n D ng-ki t-L i L c-châu ph i phòng, ng quân Tàu xâm l ng biên
gi i, còn t ng quân có nghe -c nh-Th c bây gi âu hay không?
- Th a Th ng quan, tôi nghe -c nh-Th c bây gi ng n trú t i ng-
giang ng i có ý mu n c binh báo thù, nh ng vì s c y u th cô nên ch a dám
y ng. N u Th ng quan t n binh n thành i-La mà ánh h Ki u thì ch c
nh-Th c s d n binh n ti p ng.
Ngô Th -s nghe h t u uôi m i vi c thì có ý m ng th m, mà nghe Ph m-b ch-
v i Tr n-Lãm m i t ng giúp c m t ngàn binh thì l i càng m ng h n n a.
Ngô Th -s nh n binh cho t ng s ngh 5 ngày, i n ngày r m s t n binh.
Chuy n vãn m t h i r i B ch-H m i m i các t ng nh p ti c, n u ng vui say cho
n t i m i t bi t nhau, ai v dinh tr i y mà ngh .
êm khuya tr ng t , gió th i hiu hiu, t b l ng l , m t lát nghe m y tr i gõ m canh
mà thôi, ch không nghe ti ng chi khác h t. Tr n-Lãm n m d i thuy n ch ng bi t
vì c gì mà th n th c trong lòng không ng c, bèn leo lên b r i l n b c i d c
theo mé sông mà nhìn m t n c, h ng bóng tr ng. i v a t i m t cây l n g c to,
tàn ve sát t, b ng th y có m t ng i ng ng i d i bóng cây mà ng , l ng có
ai m t cây g m, tr c m t l i có m t gói áo. Tr n-Lãm th y v y l y làm l ,
không bi t ng i âu l i n ó mà ng , nên lén b c l i g n r i v vai kêu th c
y mà h i r ng: “Em âu, mà sao l i ng i ây mà ng ?”. Ng i y gi t mình th c
y, ngó Tr n-Lãm trân trân không ch u tr l i. Tr n-Lãm li c xem thì th y ng i
tuy nh tu i mà s c l c m nh m , t ng m o khôi ngô, c p m t sáng nh g m
ng eo vai r ng, thì trong b ng khen th m, nên h i n a r ng: “Ch ng hay tráng s
danh tánh là chi, quê quán âu, mà sao l i ng i ây mà ng nh v y?”. Ng i y
th ra m t cái r i áp r ng: “Tôi h inh tên B -Lãnh, quê quán Hoa-L ”.
- Tráng s là ng i Hoa-L , mà sao l i n ây làm gì?
- S là tôi nghe Ngô Th -s , là m t ng anh hùng hào ki t, quy t m ngh a binh,
tuy n nh n tài di t-tru loài ph n lo n. Tuy tôi tài s l c b c, song tôi mu n l p
chút công danh, nên tôi ón mà xin tùng chinh, r i tôi m i i theo quân s mà n
ây.
- Té ra tráng-s là b t ng c a Ngô Th -s hay sao? Mà tráng-s u quân r i sao
không trong tr i, l i n ây ng i mà ng , và sao khí s c coi ch ng ng vui? Có
khi tráng-s nh nhà hay sao?
- Th a ngài, tôi ch ng d u chi ngài, khi tôi trong làng i ra, ý tôi t ng ng i nh
tôi v y, h u quân thì t s c quy n t c, ch ng dè ng i ta chê tôi còn nh
ý không mu n thâu d ng tôi, b i v y cho nên tôi bu n, tôi mu n tr v quê x a
cho an thân kho xác.
Tr n-Lãm nghe nói m y l i thì ng suy ngh th m trong b ng r ng: ng i t ng
o nh v y, mà ý t l i nh v y, thì ch c là có tài l m, n u mình tr ng d ng có l
khi giúp ích cho mình c, r i li n h i ti p r ng:
- V y mà tráng-s cha m còn song toàn hay không?

18. hobieuchanh.com 18
- Th a ngài, tôi m côi, còn có m t ng i chú mà thôi, ch không có bà con nào n a
t.
- Khuyên tráng-s ch nên phi n; Ngô Th -s thiên t ng v n binh không có th
mà xem xét m i ng i c. Tráng-s là ng i có tài, v y thì nên n-nh n mà ch
h i, ch n u tráng-s phi n r i b i v thì còn ngày nào mà tr tài lành ng
p công l n n a c.
- Th a ngài, ngài th ng tôi nên ngài khuyên nh v y, tôi r t cám n ngài. Song tôi
ã quy t nh r i, thà tôi n tích mai danh, ch tôi không mu n giúp Ngô Th -s .
- N u thi t tráng s không giúp Ngô Th -s n a, thôi thì i theo tôi. Tuy tôi binh
qu th -cô, nh ng n u tráng-s ch u làm trão nha thì tôi r t vui lòng mà tr ng
ng.
-Lãnh ng ng m ngh m t h i r i h i r ng:
- Th a ngài, ch ng bi t ngài là ai, xin cho tôi bi t i danh quý tánh.
- Tôi là Tr n-Lãm tr n B -h i-kh u, nghe Ngô Th -s báo thù, nên em binh n
ây mà ng ti p.
- Th a ngài, tôi eo m t th t, không th y t ng tài, nên nãy gi tôi th t l v i ngài,
y xin ngài mi n l i.
- Không, tráng-s có th t l ch nà âu. Thôi i theo tôi xu ng thuy n, tr i ã khuya
i, ph i ngh m t chút r i r ng mai chúng ta s àm o.
Tr n-Lãm và nói và d t B -Lãnh xu ng thuy n. B -Lãnh xách gói ríu-ríu i theo
không d -d chi h t.
Qua ngày sau Tr n-Lãm h i th m, B -Lãnh m i k h t các vi c cho Tr n-Lãm nghe.
Tr n-Lãm bi t ng i nh tu i mà có k tài, trong b ng m ng r l m, bèn d y quân
n r u th t mà ãi B -Lãnh, r i li n phong cho B -Lãnh làm ch c phó t ng,
giúp v i mình mà u ình quân v .

19. hobieuchanh.com 19
I TH N M
------á------
Công-Hãn em binh vây C nh-Th c
Ngô-Quy n sai t ng c u ng-Giang
Ngô Th -s óng binh t i ng-châu thì trong lòng nóng n y ch u không c, ý
mu n i ri t ra thành i-La mà ánh b t Ki u-công-Ti n cho mau, ng t quân s i
ng xa m i m t, l i không rõ th l c c a k ngh ch ra th nào, nên ph i d ng binh
cho t ng-s ngh ng i và ph i sai ng i i thám-d tình hình quân gi c. n ngày
14, Ngô Th -s nhóm ch t ng và cho m i B ch-H v i Tr n-Lãm n mà ngh
vi c t n binh. Trong lúc ng h i ngh , thám-t v báo r ng: Ki u-công-Hãn d n
t o binh lên ng-Giang vây ánh C nh-Th c, còn Ki u-công-Ti n thì c
th i-La thành; th l c m nh l m.
Ngô Th -s nghe báo li n h i ch -t ng coi ai có k chi mà phá gi c c không.
ng li n ng d y th a r ng: “Ta binh ã g n 2 v n, t ng ã c 10 viên,
ng i ng i u quy t t chi n mà báo thù cho D ng-tiên-công, th l c c a ta nh
y thì có lo gì mà ánh không th ng. Tôi ngh Ki u-công-Ti n là m t a th t phu
tàn b o, d u cho nó binh ông t ng gi i cho m y i n a c ng ch ng cho chúng
ta lo s . V y xin th ng quan kéo binh ra ánh i-La, tôi dám ch c h binh i t i
thì ngh ch t c ph i b thành mà ch y”.
Ngô Th -s còn ng suy ngh , Ph m-b ch-H li n ng d y mà th a r ng: “Tôi
tuy b t tài, nh ng mà tôi ngh theo phép d ng binh ch ng nên khinh ch. ã bi t
ng c a ta thì ông, binh c a ta s n lòng t -chi n, song binh t ng c a ta i
ng xa m t m i, còn h thì m y tháng nay an ngh , h dùng binh kho mà ánh
i binh m t c a ta, ó là m t u ta y u th h n h . Còn ta nghe nói Ki u-công-
Hãn ã d n quân i ng-Giang, mà ta không phòng, c d n binh n i-la-
Thành mà khiêu chi n, tho ng nh Công-Hãn kéo binh v r i ngoài ánh vô trong
ánh ra, ta gi a t ph i th t b i. V y theo ý tôi nên cho m t o binh i ng t t
lên ng-Giang mà c u -c nh-Th c và nh n d p y ch n ng không cho
Ki u-công-Hãn tr v , còn i binh thì i ri t ra i-La mà công-thành, làm nh v y
i kh i s th t”.
Ngô Th -s g t u khen ph i, r i h i ch t ng coi ai mu n d n binh i c u C nh-
Th c. Ph m-b ch-H v ng c xin i, Ngô Th -s r t vui lòng nên cho li n, l i sai L -
ng d n 500 binh theo ti p ng.
Qua ngày sau B ch-H d n m t ngàn binh ng-châu và L ng d n 500 binh
Ái-châu b ng ng r ng mà lên ng-Giang, còn Ngô Th -s v i các t ng
khác thì d n i binh i th ng ra i-La.
ây nói v Ki u-công-Ti n, t ngày gi t c D ng-diên-Ngh r i th y t ng s
thành i-La th y u qui ph c, không ai dám ch ng c thì tho lòng c ý, bèn
t ngôi Ti t- t-s r i lo s p vi c cai tr t Giao-châu. Anh ta v n bi t Ngô-
Quy n, D ng-ki t-L i và -c nh-Th c có tình thân-ái v i Diên-Ngh , ch c sao ba
ng y c ng c binh báo thù, nh ng mà anh ta ngh r ng Ngô-Quy n thì tr n th
Nam-c ng, Ki t-L i thì cheo leo n i B c-gi i, còn C nh-Th c g n, song binh-

20. hobieuchanh.com 20
thi u th -cô, nên không áng lo s . Tuy v y, mà anh ta c ng là m t tay trí l c,
không ph i nh ng i ng ch n c tràn lên t i c ng m i l t t nh y quanh, b i
yc p c ngôi quý thì li n truy n l nh tuy n t ng m binh p lu s a n
mà phòng c ng ch.
n cu i tháng nghe tin -c nh-Th c d p yên lo n Thái-Bình r i tính kéo binh v
mà b t t i, thì Công-Ti n chúm chi m c i mà nói r ng: “Con mèo s c l c bao nhiêu
mà òi ch ng c v i c p. Ta bi t C nh-Th c là ng i có lòng trung ngh a, s m mu n
gì c ng ph i ánh báo thù, b i v y cho nên ta ã li u tr c r i, ta ch C nh-Th c v
ây ng l y l i ph i trái mà khuy n-d ng i, nh ng i bi t th i th mà qui hàng
thì thôi, còn n u gi lòng ngu-mu i c ch ng c nhau thì ta s ra tay mà tr kh ”.
Ki u-công-Hãn nghe cha nói nh v y li n ng d y th a r ng: “Th a cha, ã bi t
nh-Th c binh thi u th cô, không chi mà ph i lo s , nh ng mà con ngh cha
i lên ngôi Ti t- t-s , tuy châu huy n ã cúi u qui-ph c, song còn e h ph c ó
là vì h s oai mà thôi ch h ch a m n tình, trong m t tháng nay châu huy n bình-
an, y là vì không ai kh i x ng vi c báo thù, n u cha C nh-Th c v ây con s
ng i m n danh trung-ngh a mà khuy n khích dân tình, r i t h ng ng ti p,
trong ngoài d y lên thì khó cho mình ph c c. V y con xin cha c p cho con ba
ngàn tinh binh ng con i b t C nh-Th c em v n p cho cha. Con ngh k y là k
n toàn, ã tr b t m t m i gi c, mà l i làm cho dân tâm kh i xao ng”.
Công-Ti n ng i suy ngh m t h i lâu g t u khen ph i r i c p cho Công-Hãn 3
ngàn binh ng i ánh C nh-Th c. Công-Hãn ki m quân mã, c -b l ng th o, r i
n ngày mùng 6 tháng hai, m i truy n l nh khai thành t n binh. i c vài ngày,
có ng i báo tin r ng C nh-Th c ng n binh t i ng-Giang, Ki u-công-
Hãn m i kéo binh n tr c thành khêu-chi n. C nh-Th c ng lo m u tính k mà
di t tr Công-Ti n ng tr ngh a cho Công-Ngh , b ng nghe quân báo có Công-
Hãn d n binh n khêu-chi n thì c gi n, m t ph ng gan, li n truy n l nh khai
thành xua quân ra c ch. Hai bên h n chi n v i nhau t gi thìn chí gi ng , C nh-
Th c th y t ng s mõi m t, mà không có mòi th ng c, bèn dóng chiên thu quân,
tính nh p thành r i s li u bày k sách mà phá gi c. Công-Hãn s C nh-Th c có k
chi l nên trá b i mà d mình, b i v y c ng dóng chiên thu quân, không dám i
theo.
Qua ngày sau, Công-Hãn ch hoài mà không th y binh C nh-Th c ra giáp chi n, m i
sai ng i i vòng chung quanh thành, tr c d ng t, sau thám coi c ng c a
gi c là th nào. n chi u, quân v báo r ng chung quanh thành m t phía sát mé
sông, còn ba phía khác thì hào h r t nhi u mà h t hào h r i thì k r ng b i, ch
không có t tr ng; còn trong thành thì im lìm, duy m y c a thì có quân gát r t
nghiêm nh t không cho ai vô h t. Công-Hãn bi t C nh-Th c y u s c, s th t nên
không dám tái chi n, mu n t n binh vây thành, ng t vì xem thành trì thi t là hi m
a, không ph i ch d ng binh nên lo l ng hoài, không bi t k chi mà h thành cho
c. Công-Hãn cùng th m i sai 10 tên quân n tr c c a thành kêu -c nh-
Th c mà m ng, có ý mu n khêu-khích ng cho C nh-Th c gi n mà xu t binh,
ch ng dè khêu luôn cho n 6 ngày mà không tin t c chi h t.

21. hobieuchanh.com 21
Công-Hãn th y v y có ý khinh th C nh-Th c, nên truy n l nh phân binh vây thành
mà công phá. V chung quanh thành b hào-h nhi u, binh không ti p v i nhau
c, ph n thì trên thành C nh-Th c dàn binh r i d y l y cung n mà b n, b i v y
cho nên binh c a Công-Hãn lao nhao l nh r i rút vô r ng mà núp, không dám xáp
i g n thành. Công-Hãn dùng ch c mà tr n 6 ngày n a c ng công-thành ch a
c. êm n v a l i canh ba anh ta d y binh s nai n ch khí gi i, k núp bóng cây
ng i bò sát m t t, lén t i m t thành r i dóng tr ng van rân mà công phá. Binh
a C nh-Th c thình lình nghe ti ng tr ng d a m t thành thì h n phi phách tán,
ng là gi c ã vào thành r i, v a mu n qu ng khí gi i m c a sau mà ch y, may
nh C nh-Th c ra k p, khoát n t c s c om sòm nên t ng s m i nh tâm r i kéo
nhau dàn trên m t thành mà ch ng c . K ngoài ng i trong ánh nhau cho t i sáng
mà binh c a Công-Hãn c ng ch a phá thành c. Công-Hãn n i gi n, v a tính c i
ng a xông ra tr c m t mà c s c, b ng nghe phía sau l ng tr ng dóng vang tr i,
ti ng ng i la d y t thì ng n ng không hi u binh âu mà n ây. Anh ta v a
mu n dóng chiên thâu binh thì li n th y có m t o binh xông t i có hai viên i
ng c i ng a i tr c kêu l n mà nói r ng: “Ki u-công-Hãn, mi ch khá di u võ
ng oai, có Ph m-b ch-H và L ng n ây, mi ph i a tay mà ch u trói”.
Công-Hãn th t kinh, không k p li u nh, thì binh c a B ch-H v i L ng ã ào
i r i áp vô ánh vây, C nh-Th c trên thành th y ngoài có binh ng ti p, tuy
không hi u là binh c a ai song c ng th a th m c a thành d n quân ra mà ánh.
Binh c a Công-Hãn l ng di n th ch, ch ng c không n i, ch t quá phân n a,
còn sót l i bao nhiêu thì t n l c ch y vào r ng mà tr n. Ki u-công-Hãn c ng b ng a
nh y xu ng r i chung vào r ng, v ch ng mà thoát-n n.
-c nh-Th c g p B ch-H v i L ng li n cung thân thi l , h i ra m i hay là
binh c a Ngô Th -s sai lên gi i c u thì c m ph c vô cùng; anh ta truy n l nh thâu
quân r i ti p hai t ng vào thành mà th ng ngh . Phân tân ch an to r i, C nh-
Th c m i nói r ng: “Ngô Th -s có lòng hu -c , cho nh -v tu ng-quân n c u tôi,
n y d u muôn n m tôi v n còn ghi t c. Nay tôi ch ng bi t l y chi mà t lòng c m
n nh v t ng quân, v y tôi xin nh v t ng quân cho tôi d n m t ti c m n ng
anh em n u ng v i nhau ch i m t b a, g i là l s ki n”.
ch-H và c i và nói r ng: “Chúng ta ng m t lòng, th m t chúa thì t nhiên
ph i n ng nhau, tôi t ng ch ng có chi áng cho t ng-quân ph i nh c lòng ái-
ng i. Còn vi c n u ng tôi c ng xin t ng-quân ng có lo, b i vì lúc n y chúng ta
ng n m m t n m gai, ngày nào chúng ta tru di t loài ph n b n r i thì chúng ta
bày diên ti c mà h -h ”.
nh-Th c nghe B ch-H nói m y l i khiêm-nh ng mà nhi t-thành thì k nh ph c
t s c. Anh ta h i th m Ngô Th -s bây gi âu, ã có nh k báo thù hay ch a,
i vì tháng tr c anh ta có ti p c th d n ph i chiêu binh mãi m r i sau s hi p
nhau mà tr h Ki u, song anh ta ch hoài mà không nghe tin t c, nóng lòng ch u
không c nên m i tính kéo binh xu ng mà ánh i-la-Thành, ch ng dè ch a i
mà Ki u-công-Ti n ã sai con n vây ánh. B ch-H v i L ng bèn t s Ngô-
Quy n kéo i binh ra ánh i-la-Thành cho C nh-Th c nghe. C nh-Th c m ng

22. hobieuchanh.com 22
t s c, th ng ngh v i hai t ng r i nh cho quân an ngh t i r ng ngày mai s
kéo xu ng i-La mà ng ti p.
êm y C nh-Th c và B ch-H lu n bi n v i nhau v cách i, v phép d ng binh,
thì hai ng i tâm u ý hi p nên t ng c v i nhau l m. Qua ngày sau C nh-Th c
a binh y u i l i gi thành, còn l i m t ngàn r i binh hùng tráng thì hi p
i binh L ng và B ch-H r i ba t ng gióng tr ng khai thành nh m h ng
i-la-Thành mà kéo t i.

23. hobieuchanh.com 23
I TH SÁU
------á------
Vô-ý Nguy n-Siêu b i tr n
u-Tâm Lê- t n n
Khi Ngô-Quy n sai B ch-H v i L ng i r i, li n phân binh mà kéo ra i-la-
Thành, Tr n-Lãm d n thu quân do ng sông mà làm h u d c, Nguy n-Siêu d n
n b binh i tr c mà khai l . Ngô-nh t-Khánh d n b n b binh mà i k theo sau
ó mà ti p- ng. Còn Lý-Khuê thì c ng c làm tã-d c nh c .
Ngô-Quy n ã d n Nguy n-Siêu i ti n o ph i l y l i trung ngh a mà khuy n d
nh n-dân, ph i c m quân s ng cho c p gi t b o tàn, b i v y cho nên binh kéo
n âu dân chúng th y u hoan nghinh tùng ph c.
Binh Ngô-Quy n i còn vài ngày n a thì t i thành i-La, Ki u-công-Ti n nghe tin
t s c lo s , nên nhóm ch t ng mà th ng ngh . Công-Ti n l y làm ti c không có
Công-Hãn nhà mà c m binh, nên tính b thành c th ... Có m t t ng hình cao,
t nám, lông ng c, râu rìa, nghe Công-Ti n phân nh v y li n ng d y nói l n
lên r ng: “Nh n huynh phân nh v y thì nh c cho t ng-s trong thành i-La n y
quá! Em tuy b t tài, song nguy n d n binh xu t thành chém l y u Ngô-Quy n em
ng tr c b ”.
Ng i y nói ti ng nghe r n-r ng, Công-Ti n ngó ra thì th y Ki u-Thu n, v n là em
ng tâm v i mình, nên trong lòng m ng th m, ng i suy ngh m t h i r i kêu Ki u-
Thu n vào ng tr c b mà nói r ng: “Em có tính kh ng-khái v y c ng áng khen.
Nh ng mà em ph i bi t r ng Ngô-Quy n là ng i l c thao g m , ã có trí mà l i
có tài; ã v y mà nghe nói ng i l i có t ng gi i binh ông, nh m không ph i d gì
mà khinh ch. Ta tính b thành c th là ý ta mu n sai ng i qua Nam-Hán mà c u
u v i L u-Cung. N u L u-Cung s n lòng giúp ta thì ta m i ch c th ng c”.
Ki u-Thu n th a r ng: “Nh n huynh tính nh v y c ng ph i nh ng mà em ngh
trong thành binh ã h n m t v n, dõng t ng k c n m b y viên; th l c c a ta
nh v y mà ành bó tay c th i ng i ti p c u thì h th n quá. V y em xin nh n
huynh cho em c m m t o binh ra i ch v i Ngô-Quy n, chúng ta l y s c
riêng mà ch ng c v i k thù, ch ng nào chúng ta cùng th r i s c n L u-Cung,
ngh c ng ch ng mu n gì”.
Công-Ti n g t u mà áp r ng: “L i em nói ó ph i l m. Song bây gi mu n ánh
i Ngô-Quy n thì ph i d ng m u, ho c may m i th ng c. V y êm nay, l i u
canh ba em ph i d n hai ngàn binh ra kh i thành r i kéo n c m r ng lim mà núp.
Tô-C u c ng d n hai ngàn binh ra truông ông H mà núp. Ph i c m quân ng cho
nói chuy n, và ph i cho thám t leo lên ng n cây mà th m ch ng h binh c a Ngô-
Quy n i t i thì c êm cho chúng nó i, ch ng nào quân qua kh i r i, thì t l a
ung khói mà làm hi u l nh, r i hai bên xông ra mà ánh d n t i ch n ng ng
cho gi c th i lui c. Ta cùng các t ng khác s m c a thành kéo binh ra mà ánh,
làm nh v y t s b t c gi c”.

24. hobieuchanh.com 24
Ch t ng nghe Công-Ti n bày binh b tr n nh v y, th y u k nh ph c, nên l t
t bái m ng lui v mà s p t vi c xu t binh, không dám cãi l chi h t. êm y,
Ki u-Thu n v i Tô-C u d n binh i núp y l i c a Công-Ti n d n. R ng ngày sau
Công-Ti n nhóm b t ng là L u- nh, Phan-qu -Chi, Nguy n-duy-Lang mà d n
th y ngoài thành ban êm có l a, ban ngày có khói, thì kéo binh ra mà ánh.
Nguy n-Siêu d n 2 ngàn r i binh i ti n o, ã g n t i i-La mà không th y binh
a Ki u-công-Ti n ng n c n chi h t, thì trong trí khinh khi, nên c quân i ri t t i
hoài không phòng, ch ng dè v a m i qua kh i truông ông H thì nghe sau l ng
hai bên quân ó vang tr i. Nguy n-Siêu bi t mình ã trúng k r i nên d ng binh l i,
không dám i t i n a. Quân s l i th y trong r ng khói lên nghi ngút, không hi u
binh gi c nhi u ít th nào, nên th y u kinh kh ng, lao-nhao l nh , mu n l c hàng
th t th . Nguy n-Siêu th y v y li n v t ng a ra tr c u quân r i a g m mà
nói r ng: “Quân s ai nhút nhát ta chém u. ã i ánh gi c mà còn s gi c n i gì?
Ch ng nào ta ch t r i, thì các ng i m i b h i, ch ta còn ây mà các ng i s làm
sao?”.
Nguy n-Siêu v a nói d t l i thì th y bên h u Tô-C u trong truông d n binh xông
ra. Nguy n-Siêu li n li n x c ng a t i r i hu i g m mà i ch. ánh ch a r i m t
hi p, sau l ng Ki u-Thu n l i kéo binh t i n a. Nguy n-Siêu th i lui tránh Tô-C u;
a m i nh y ra thì th y có m t t ng xông vào ánh. Lúc ng r i lo n, Nguy n-
Siêu không k p ngó cho k , coi t ng y là ai, li n quay ng a tháo ra ng khác ng
ón Ki u-Thu n mà ánh.
Hai bên i ch v i nhau binh ó vang tr i, tr ng h i d y t. Nguy n-Siêu s c c
không n i v i Ki u-Thu n, mà l i th y trong thành ph t c dóng tr ng i binh kéo
ra n a, thì anh ta r i lo n trong lòng, nên quy t li u ch t ánh khai ng mà ch y.
Nguy n-Siêu n l c mà chém, Ki u-Thu n ph i dang ra mà tránh. Nguy n-Siêu th a
p y m i quay u mà ch y, Ki u-Thu n gi c ng a i theo. Lúc theo g n k p
Nguy n-Siêu l i nghe sau l ng có ti ng kêu l n r ng: “Th ng kh n kia, mi có gi i thì
tr l i ánh v i ta ây”, r i x c t i âm Ki u-Thu n, Ki u-Thu n v t m i th ng
i m c tr l i ánh v i t ng y, Nguy n-Siêu thoát m i kh i c.
Nguy n-Siêu m t ng i m t ng a ch y ra kh i vòng binh r i ng suy ngh r ng:
mình làm t ng mà mình b quân s tr n ch y m t mình nh v y thì h quá; thà
mình ch t v i quân, ch s ng nh v y thì còn m t m i nào mà ngó quan Th -s
cùng ch -t ng. Nguy n-Siêu ngh nh v y li n c m g m qu t ng a xông vào
trong tr n n a. Lúc y i binh Ki u-công-Ti n trong thành i-La ã kéo ra t i, nên
c các t ng là L u- nh, Qu -Chi, Duy-Lang xông vào mà ti p chi n. Nguy n-
Siêu tr l i ngó xa xa th y Ki u-Thu n v a m i âm ch t ng i c u mình khi nãy,
thì n i gi n, nên n l c mà ánh, ch y n âu chém n ó, quân s th t kinh ph i
t ng không dám ch ng c .
Tô-C u th y Nguy n-Siêu hùng hào thái th m, thì gi n quá, nên x c t i ón ng
mà ánh. Ch ng dè m i th ng qua, l i g m l i m i vài hi p, thì Tô-C u ã b
Nguy n-Siêu chém t u. Ki u-Thu n, L u- nh, Qu -Chi, và Duy-Lang áp vô
t l t mà ánh Nguy n-Siêu, Nguy n-Siêu ánh v i m t mình Ki u-Thu n còn
không th y th ng c thay, hu ng chi v i b n t ng thì làm sao mà i ch cho

25. hobieuchanh.com 25
i, nên ph i tháo mà ch y n a. B n t ng v a mu n i theo ng vây b t
Nguy n-Siêu thì o binh c a Ngô-nh t-Khánh ã kéo t i.
Nguy n-Siêu th y có binh ng ti p thì m ng r vô cùng nên tr l i mà c ch không
ch y n a, Ngô-nh t-Khánh c quân xông vào mà ti p Nguy n-Siêu, hai bên h n
chi n v i nhau, quân s k ru t ng i t u, th y n m l nh-ngh nh gi a chi n
tr ng xem r t g m ghê. V binh t ng c a Ki u-công-Ti n ông h n nên ánh t i
gi ng thì Nguy n-Siêu v i Nh t-Khánh b vây ch t không th nào thoát ra cho
kh i c, Nguy n-Siêu m t i, g t không l làng n a c nên b Duy-Lang
âm m t th ng trúng nh m tay m t r t g m té nhào xu ng ng a; may nh có
Nh t-Khánh ch y l i ti p c u ch không thì ch c ã b gi c b t.
Ngô-nh t-Khánh và ánh và lo u Nguy n-Siêu, m t mình t c h u xông,
quân s l p thì ch t l p thì t n-l c h t. Lúc ng b i r i t ng mình t s b b t,
ng nghe phía ông b c ngó ch ng th y m t o binh kéo t i, có hai chi n t ng
i ng a i u. Nh t-Khánh không bi t là binh c a ai, trong lòng h i h p, nên
ng mà ngó. Ki u-công-Ti n và m y t ng c a Công-Ti n c ng ch ng h ng nên
ng ng l i mà coi.
Khi hai chi n t ng y l i g n t i Nh t-Khánh v i Nguy n-Siêu xem k thì Ph m-
ch-H v i L ng, Nh t-Khánh m ng quính, li n kêu l n r ng: “Vào ti p
chúng tôi cho mau, b nh v t ng quân”. B ch-H hét l n lên r ng: “Có ta ây”, r i
qu t ng a xông vào tr n v i L ng, ánh Nam d p B c chém ch t Duy-Lang và
ánh th i b n Ki u-Thu n r i u Nh t-Khánh v i Nguy n-Siêu em ra kh i
trùng vây.
Ki u-công-Ti n ng i trên m t cái n ng cao mà c quân, xem th y o binh c a
ch-H và L ng có ch ng vài ngàn quân, còn binh c a mình k h n m t v n,
nên không có chút chi lo s , trong b ng nói th m r ng: hai o binh tr c ã nát r i
o binh n y em mình mà n p n a. n ch ng ngó th y Duy-Lang vong m ng.
ch-H v i L ng c u Nh t-Khánh v i Nguy n-Siêu em ra kh i vòng vây r i
c quân xông vào h n chi n, hai t ng n âu quân ngã l n, t ng th i lui n
ó, thì Công-Ti n lo s nên dóng chiên thâu quân. Nh t-Khánh th y Công-Ti n binh
ông t ng nhi u s B ch-H v i L ng th h i nh mình n a, nên dóng chiên
thâu quân, tính i Ngô Th -s n r i s li u k báo thù.
Khi B ch-H v i L ng tr l i vòng binh mình thì -c nh-Th c c ng v a n
a. L trách Ngô-nh t-Khánh r ng: “Hai anh em tôi ng h n chi n, vì c nào mà
ông l i dóng chiên mà thu quân v ? Ông t quá! Ph i ông hai anh em tôi ánh
ri t, r i binh c a t ng quân t i s ti p mà ánh luôn n a thì ch c là b t c
Ki u-công-Ti n r i”. Nh t-Khánh nói r ng: “T ng quân nói nghe coi d quá! Binh
a chúng nó k h n m t v n, binh c a tôi và Nguy n tiên phuông ã nát h t, còn
binh c a t ng quân có vài ngàn mà sao th ng c”. B ch-H v i C nh-Th c nghe
Nh t-Khánh nói nh v y thì khen ph i, r i tính v i nhau nh t di n nh truy n l nh
n binh h tr i, nh t di n sai ng i tr l i ón mà báo tin cho Ngô Th -s hay.
Các t ng th y Nguy n-Siêu b th ng thì lo ki m thu c u tr , r i m i bi u
Nguy n-Siêu thu t rõ s mình trúng k l i cho các t ng nghe. L ng c ng

26. hobieuchanh.com 26
thu t cho Nh t-Khánh v i Nguy n-Siêu hi u vi c mình ánh i Ki u-công-Hãn,
u c -c nh-Th c, r i d t nhau xu ng i-La tính hi p binh v i Ngô Th -s ,
ch ng dè n ây Ngô Th -s ch a t i mà l i g p gi c ng vây hai t ng nên l t
t xông vào mà c u. Các t ng lo tom góp tàn quân, thì binh c a Nh t-Khánh còn
c m t ngàn r i, còn binh c a Nguy n-Siêu còn không y 500 ng i.
Nguy n-Siêu nh l i h i s m m i có m t t ng ti p mình mà ánh Tô-C u ch ng
mình b Ki u-Thu n r t nà t ng y x c t i ánh v i Ki u-Thu n ng cho mình
thoát n n, ch ng mình tr vào tr n l i còn th y t ng y ánh v i Ki u-Thu n n a,
t mình t t h u xông, mà không ch u u hàng, c ánh hoài cho n i b
Ki u-Thu n âm ch t. Nguy n-Siêu không rõ ng i y là ai, kêu quân s mà h i
th m, m i hay ng i y là Lê- t, tháng tr c mình i m binh trong Hoan-Châu,
th y anh ta vô t i mà b ày nên ra tay gi i c u, r i cho làm i-tr ng trong o
binh c a mình.
Nguy n-Siêu nh t i Lê- t thì c m xúc vô cùng, vì ngày tr c mình vì s b t công
t chánh mà n i gi n nên gi i c u ng i mà thôi, ch không ph i làm n, mà ngày
nay ng i y t n tâm mà báo áp, n i ph i vong thân tán m ng. Nguy n-Siêu
ngh ch ng nào càng th ng ti c Lê- t ch ng y mà ch t ng ai nghe rõ s tích
nh v y c ng u m i lòng. Ng i thu t chuy n n y vi t n ây c ng ng tâm
m ngh a nên ph i t m t bài thi:
Vì ngh a x a nay ch t thi u gì,
m th ng Lê- t s quên ghi.
ng n gi i c u h i tai n n,
Li u thác n b i lúc hi m nguy.
tr ôm m n bu n b c ph n,
già d a c a khóc cô nhi.
Làm trai mu n v n ni m ngay th o,
Vì ngh a x a nay ch t thi u gì.

27. hobieuchanh.com 27
I TH B Y
------á------
Toan c p tr i, Ki u binh th h i
Xem sa tr ng,Th -s th ng tâm.
Ngô-Quy n d n i binh v i t h u l ng d c lúc-thúc i sau, chi u b a y c tin
báo r ng Nguy n-Siêu i g n t i i-La, không dè Ki u-công-Ti n ph c binh tr c
nên ph i b i tr n, quân 10 ph n còn có 2 ph n mà Nguy n-Siêu l i b th ng n a.
Ngô-nh t-Khánh em binh t i ti p c u, qu b t n ng ch chúng, nên c ng b i tr n,
may nh có B ch-H v i L ng c u C nh-Th c r i d t nhau xu ng i-La tính
ng ti p Ngô Th -s , t i ó g p hai t ng ng nguy kh n bèn n l c ra oai ánh
binh gi c th i vào thành nên c u hai t ng m i kh i n n. Ngô Th -s nghe báo c
kinh, li n truy n l nh cho ch t ng ph i i ri t, vì s trì hu n thì ti n o t s b
i n a.
Tr i ã ch ng v ng t i mà i binh c ng ch a n. -c nh-Th c có ý lo s , bèn m i
ch t ng nhóm l i r i nói r ng: “Binh c a Ngô Th -s ch a t i, binh c a chúng ta
còn l i ây không y n m ngàn, mà l p thì i ng m i n, l p thì b chi n u
ngày nên m t m i h t th y, Ki u-công-Ti n m i th ng ta c m t tr n, binh
ng u hiêu-hiêu t c ch c sao êm nay chúng nó c ng kéo t i mà c p tr i ta,
y xin ch v t ng quân ph i li u k phòng, n u l nh s ch ng kh i h i l n”.
Ph m-b ch-H cùng các t ng u khen ph i, li n bàn tính v i nhau r i nh t nh
chia quân ra. B ch-H d n m t o binh i núp tr c tr i phía bên t , L ng
n m t o binh i núp tr c tr i phía bên h u, còn C nh-Th c v i Nh t-Khánh
i ng i d n m t o binh mà i núp phía sau tr i, Nguy n-Siêu i theo vòng binh
a Nh t-Khánh, còn tr i thì t èn sáng tr ng, song b không, ch có vài tên quân
ó ánh tr ng canh c m ch ng mà thôi.
Các t ng phân binh mai ph c xong r i t i u canh ba, bóng th b c r ng ng i m t
t, ng n gió vàng hiu h t u nhành, t trong r ng ra cho t i ngoài ru ng th y u
ng l ch có ti ng v c bay i ki m n nên kêu o t o t trên tr i v i ti ng quân sa
tr ng b b nh nên than r -r trong c mà thôi. Thình lình Ki u-Thu n v i L u- nh
i ng i d n m t o binh ch ng m t ngàn ng i, m c a thành kéo ra không
dóng tr ng, không ph t c , nh b c l ng thinh kéo t i tr i c a Ngô binh mà xông
vào c p phá. L u- nh i tr c, Ki u-Thu n theo sau, s n t i c a tr i th y èn
c huy-hoàng mà không có binh t ng chi h t, bi t ã trúng k nên l t t th i lui.
Hai t ng v a m i quay ng a thì nghe t b tr ng dóng vang tai, tr c m t thì
ch-H v i L - ng hai bên kéo binh xông ra mà c n l , sau l ng thì C nh-Th c
i Nh t-Khánh hai bên c ng kéo binh ào t i mà công kích.
Ki u-Thu n v i L u- nh c kinh nên li u ch t ánh d p ng mà ch y. L u- nh
p B ch-H ánh m i vài hi p b B ch-H b t c; còn Ki u-Thu n g p L -
ng hai t ng giao phuông v i nhau ã h n 10 hi p mà ch a phân th ng b i.
ch-H b t L u- nh giao cho quân gi r i r i xông ra ti p chi n v i L ng.
Ki u-Thu n th y B ch-H x c t i li u khó mà c v i hai t ng cho n i, nên qu t
ng a ch y dài. Hai t ng i ri t theo, Ki u-Thu n túng th m i b ng a ch y vào

28. hobieuchanh.com 28
ng mà tr n m t. C nh-Th c v i Nh t-Khánh kéo binh t i r i b n o binh hi p l i
ánh binh c a h Ki u l p thì ch t l p thì hàng u h t. B n t ng r t g n t i c a
thành, tr i ã bình minh, m i thâu quân tr v tr i.
Ki u-công-Ti n hay hai o binh i c p tr i b ng y k , L u- nh ã b b t còn
binh thì tiêu u h t, ng ng i ta thán, b ng th y Ki u-Thu n tr v , b c t i
tr c b mà ch u t i. Công-Ti n b c xu ng d y mà nói r ng: “L i n y t i ta, ch
không ph i t i ng i. Ta sai ng i v i L u- nh i c p tr i, mà ta không phòng
cho L u- nh b b t, còn ng i c ng g n th h i, ta ngh l i ta n n n vô cùng.
Thôi ng i hãy v dinh mà ngh , r i ta s li u k mà phá gi c”.
Công-Ti n nói v a d t l i, l i th y Ki u-công-Hãn ngoài b c vào, m t mày nh n
nhó, qu n áo t t i, bi t vi c i d p C nh-Th c ch c là ch ng thành, nên ùng h i
ng: “Còn tai h a gì n a ó hay sao?” Công-Hãn quì xu ng mà t h t u uôi s
vây -c nh-Th c, phá thành g n c ch ng may có hai t ng âu không bi t,
kéo binh t i gi i c u, m t mình ch ng c không n i, ph i b quân s p ng
ng tr n mà tr v i-La.
Công-Ti n nghe nói n i gi n v bàn p gh mà la r y r ng: “Mi là vô d ng; ta
cho mi h c t p ngh v n nghi p võ thu nay, t ng là mi d u không h n i n a thì
ng b ng ng i ta. Té ra sai mi i ánh C nh-Th c, là m t vi c d h t s c, mà mi
cho th t b i, th thì còn dùng mi vào ch nào n a c”. Công-Ti n d y võ s d t
Công-Hãn ra tr c c a thành mà chém, ng làm oai v i ch t ng. Ch t ng th y
Công-Ti n nghiêm quân l nh quá nh v y ai c ng kinh tâm, song g ng g o áp vô
quì mà xin t i giùm cho Công-Hãn, nói r ng trong vi c d ng binh n u có th ng thì t
nhiên ph i có b i; nay g p gi c ã t i ngoài thành mà trong mình l i chém t ng,
th thì còn ai mà ch ng c v i gi c. Công-Ti n ng i suy ngh m t h i r i d y d t
Công-Hãn tr vô mà nói r ng: “Vì có l i ch t ng can gián nên ta tha t i cho mi,
song n u t n y v sau mi còn lôi thôi, không t n tâm mà u ình quân v thì ta s
chém u, ch ng tha n a”. Công-Hãn cúi l y cha r i lui ra. Công-Ti n d y ch t ng
ph i h t lòng mà lo phòng b , hâm r ng n u ai gi i- ãi thì s chém mà r ng k khác.
Tr a b a y, i binh c a Ngô-Quy n ã kéo t i. B n C nh-Th c, B ch-H , L -
ng, Nguy n-Siêu và Nh t-Khánh t t u tr c tr i mà nghinh ti p. Ngô-Quy n
n b ch t ng b c t i chào m ng. C nh-Th c ng i khen B ch-H v i L -
ng ã có công gi i c u ng-Giang mà l i còn có tài ánh th i binh Ki u-
công-Ti n, r i day qua ngó th y Nh t-Khánh v i Nguy n-Siêu ng g t m t xu ng
t không dám ngó ngay, b coi h th n v s th t b i l m, thì ng lòng, bèn b c
i g n mà an i r ng: “Nguy n t ng quân b th ng n ng hay là nh ? Hai t ng
còn s ng mà th y m t nhau ây thi t l y làm may, ch ta nghe nói hai t ng trúng
nh v y thì ta s m t tên quân c ng không thoát kh i c. Thôi, Nguy n t ng
quân ph i lo thu c men ng cho th ng tích mau lành, còn Ngô-t ng quân ch
khá bu n lòng, tr n n y r i th t thì còn tr n khác, không can chi mà ng i”.
Nh t-Khánh v i Nguy n-Siêu xá quan Th -s mà t n; ch t ng ai nghe m y l i
nh n hu nh v y c ng u c m xúc trong lòng. Nh n d p y -C nh-Th c li n
thu t chuy n Ki u-Thu n v i L u- nh h i hôm lén d n quân c p tr i l i cho Ngô
Th -s nghe, r i d y d t L u- nh em ra cho ng i phân x , Ngô Th -s m ng r

29. hobieuchanh.com 29
t s c, ngó ch t ng mà nói r ng: “Các ngài gi i quá! ã th t r i mà làm cho
th ng c, mình th y u mà làm ra m nh, d ng binh nh v y thì còn ai h n c.
Ta c các ngài giúp thì có lo chi s báo thù không xong”.
Ngô Th -s ngó th y quân d t L u- nh em ra thì i vui làm gi n mà h i r ng:
“Mi giúp k qu y mà làm qu y, t i mi áng gi t r i c t u bêu lên ng r n muôn
chúng, mi có bi t ch ng?” L u- nh ng c m t, vinh râu mà ngó Ngô Th -s l m
m, coi ch ng có chút chi s s t h t. Ngô Th -s li c th y nh v y m i b c l i
n mà nói ti p r ng: “ n n c n y mà mi c ng ch a bi t n n n n a sao? D ng-
tiên-Công ngày tr c có công ánh i Lý-T n v i Lý-kh c-Chánh v Tàu mà c u
dân trong x kh i tai ng thán, y ch ng ph i là i ân-nh n c a dân c a n c
hay sao? Ki u-công-Ti n là a tham danh mê l i, không ni m suy n tr c ngh a
sau, n c m c a ng i r i tr l i ph n ng i, h t th y dân chúng ai nghe Công-Ti n
gi t D ng-tiên-Công mà t quy n thì c ng u ng m h n ôm oán. Mi là ng i
An Nam, ví d u mi không có ch u n riêng c a D ng-tiên-Công i n a, thì cha m
bà con mi c ng nh có D ng-tiên-Công nên m y n m nay m i c an c l c
nghi p, m i kh i b ng i Tàu h m nh c hi p áp; v y thì mi th y Ki u-công-Ti n
sanh tâm b t chánh, mi ph i hi p v i công chúng mà di t tru m i ph i ngh a, ch sao
mi l i xu-ph theo a b t l ng mà ch ng c v i k h o tâm. N u ngày nay là ngày
mi g n ch t, mà mi không bi t n n n, thì thi t rõ ràng mi là a th t-phu, ch
không ph i là ng i ngh a-s ”.
u- nh nghe Ngô Th -s nói thì l n l n x m t g c xu ng t ch không dám
ngó n a, r i hai hàng n c m t ch y r ng r ng. Ngô Th -s li c th y, bèn nói ti p
ng: “N u mi n n n, c i tà quy chánh, b k ph n lo n theo mà giúp ta, thì ta tha
i cho mi, còn n u mi n ch thói gian tà, không bi t nghe l i trung ngh a, thì ta s d y
phân thây mi, ng b t m t a b t chánh”.
u- nh b c t i mà áp r ng: “Th a ngài, ch ng ph i tôi s ch t, ng tr ng-
phu n u ch t vì ngh a thì có s gì. Nh ng vì ngài nói nãy gi c ng nh ngài vén ngút
mây cho tôi xem th y tr i xanh, b i v y cho nên tôi c m tình ngài ch ng bi t l y chi
mà t ra cho rõ c. Th a ngài, thi t tôi c ng mu n c i tà qui chánh, ng t vì tôi ã
th l m Ki u-công-Ti n r i, bây gi không l tôi ph n nó mà theo ngài c. V y tôi
xin ngài gi t giùm tôi ng b o toàn danh ti t cho tôi, ch ngài tôi còn s ng, n u
tôi theo ngài thì tôi mang ti ng ph n th n, còn n u tôi theo Công-Ti n thì tôi l i
mang danh b t ngh a. Xin ngài xét l i r i làm n giùm cho tôi”.
Ngô Th -s nghe nói nh v y li n d y quân m trói cho L u- nh r i nói r ng:
“T ng-quân nh v y m i áng m t tr ng phu. T ng-quân ã n n n r i, n u ta
còn gi t t ng-quân, thì ta mang ti ng b t ngh a. V y ta tha t i cho t ng-quân;
ng-quân mu n theo giúp ta hay tr v i-La t ý, ta không ép u ng, mà c ng
không ng n c n”. L u- nh áp r ng: “Ngài l y lòng quân-t mà ãi tôi, thì tôi c ng
nguy n l y lòng tr ng-phu mà áp v i ngài. Th a ngài, nh ng l i vàng ng c ngài
nói v i tôi nãy gi ó tôi t c d ghi x ng mà nh hoài. Có l ngày sau tôi s có d p
n n áp-ngh a”.
u- nh nói d t l i r i xá Ngô Th -s mà i; ch t ng ng ngó nhau ch ng
ng. Ph m-b ch-H th a r ng: “ ã b t c mãnh h r i mà ngài l i th i, tôi s

30. hobieuchanh.com 30
ngài làm nh v y r i ngày sau chúng ta n n n l m ó ngài”. Ngô Th -s c i mà
áp r ng: “Ng i ã n n n r i n u ta h p l ng em chém i thì t ch ng kh i l i
ngh . L u- nh là ng anh hùng, không có lòng ph n ta âu mà t ng-quân
ph i s ”.
Ngô Th -s truy n l nh n binh h tr i, d n Tr n-Lãm ph i lo phòng ng
sông, còn ch t ng thì d y d n quân i óng, k ti n ng i h u, k t ng i h u,
i binh gi a, m i o binh u ph i lo canh gác cho nghiêm nh t. n chi u m y
o binh u an dinh h tr i xong r i h t. Ngô Th -s cho òi -C nh-Th c n
tr i c a mình, r i mang cung ai ki m m i ng i c i m t con ng a mà i xem a
th .
t tr i g n l n, tà tà ng bóng v tây. Trên m y tri n núi, cây c i r c y n sáng nên
ch lòm nh l a cháy, còn ch thì mù m t nh khói bay. Chim th y tr i g n t i
i, nên oàn ba l b y ngoài tr ng bay v r ng, Con thì kêu cheo-chét d i mây
xanh, con thì luy n v n v trên nhành th m.
Ngô Th -s v i -C nh-Th c th ng th ng nh m ng v thành i-La mà i,
ng a ch ng vó l n theo mé r ng thong th b c, ng i gò c ng trông ch ng tr c
t nhi u nh n mày; bên tai nghe su i khóc d than, quanh mình th y gió àn cây
múa. Hai ng i c ngó t i mà i, trong lòng ng n ngang tr m m i, nên không nói
chuy n chi h t. i c m t khúc xa xa, m t tr i chen u non ch i lên h p xu ng,
cây hiu-h c, ng sá im-lìm, ngó v m y tr i thì quân nhúm l a n u c m, khói
bay l n v i mây xanh, còn trông ra i-La thì thành s xa xa, d ng l m bên
giòng bích.
Ra t i mé r ng là ch Nguy n-Siêu trúng k b a tr c, mà c ng là ch L u- nh b
t h i hôm, Ngô Th -s m i gò c ng ng a ng l i mà xem chi n a. Trong r ng
cao ngoài ng ru ng, u-s u c nh t ng, âm khí n mg n . M y ám dâu còi tan tác,
cây gãy nhành, cây lá, d ng nh ai c m dao ch t n ng h s p nông-phu; và
kho nh ru ng lúa t -t i, b i ng t i, b i ng lui; d ng nh ai th trâu i càn không
bi t yêu h t thóc. T trên b dâu xu ng t i ru ng lúa, th y quân s còn n m l n-
ngh nh, ng i thì gãy tay té n m bên mé b , nh m m t an m t gi c ngàn thu; k thì
ru t v n ng d a g c cây, nh n r ng gi n tr m n m m t phút! Xa xa th y d ng
ng i th n th trên b c , y là chúng cha già tìm con coi thây d t l t ch nào; v ng
ng nghe ti ng khóc r r d i g c cây, y là v y u ti c ch ng, vì ngu n ái-ân khó
p. D i ch n r i rác g m ao b cùng trên m t t, cái l m bùn, cái v y máu,
m ngang d c d a bên thây; trên u s p s p d u qu qu n theo ng i ki m n,
con áp xu ng con c t lên, bay v n v g n tr c m t.
Ngô Th -s th y c nh chi n tr ng bu n th m nh v y, thì trong lòng au n vô
cùng, b i v y cho nên gi t l y tuông r i, r i ngó ngay ra thành i-La d roi lên ch
mà nói r ng: “B Ki u-công-Ti n, vì mi mà khi n cho ru ng v n tan nát, khi n cho
t nòi m t gi ng ph i âm chém nhau n i thây n m y ng, máu ch y
thành v ng nh v y, mi có bi t ch ng? Ta nguy n s gi t mi mà t u-h n quân s
ch t oan n i chi n a n y!”.

31. hobieuchanh.com 31
Ngô Th -s mu n i th ng t i tr c thành i-La d coi th l c c a gi c th nào.
nh-Th c c n không cho i, vì s r i g p binh ngh ch i tu n, thì khó mà tránh cho
kh i c. Hai ng i m i d t nhau tr v tr i. Ngô-Quy n chong èn ng i mà v n
trù k sách, tính coi ph i làm th nào mà h thành ng b t Ki u-công-Ti n cho mau.
Ph m-b ch-H d n quân i tu n, ngang qua tr i Ngô Th -s th y trong tr ng còn
chong èn, ghé l i h i th m thì quân canh c a nói r ng quan Th -s còn th c. B ch-
m i xin vào mà nói chuy n. Ngô Th -s ra ti p B ch-H vào tr i r i h i r ng:
“T ng-quân n a êm n tr i ta, ch ng hay t ng-quân có vi c chi mu n t v i ta
ch ng?”
ch-H th a r ng: “Th a th ng-quan, tôi vào ây có ý mu n h i coi th ng-quan
ã li u vi c giao chi n hay ch a, ch binh ta ây ng i ng i còn ng h n hái,
u trì hu n thì s e quân tâm dãi ãi r i khó mà th th ng c”. Ngô Th -s g t
u r i áp r ng: “T ng-quân li u nh v y ph i l m. Ta ng tính vi c giao chi n
ây. Ch ng hay t ng-quân có bi t ch c chi h thành mà ít hao binh t n t ng hay
không”.
- Phàm ánh gi c thì ph i ch t ch làm sao mà kh i hao binh t n t ng cho c.
- Vì m t th ng th t phu Công-Ti n mà ph i ch t n ngàn muôn ng i thi t ta l y
làm au lòg quá!
- Th ng quan là ng i có nh n nên không mu n tàn h i sanh linh, cái lòng nh n
a th ng quan ó thi t tôi kính ph c l m. Song tôi xin th ng quan ng có
th l cho ch t ng bi t, b i vì n u h bi t r i s h s dãi ãi không t n tâm t n
c n a.
- T ng-quân nói nh v y thì t ng-quân ch a rõ ý ta. Ta th y quân s vì báo thù
giùm cho nh c-ph ta mà ph i vong thân n i chi n a, nên ta au lòng ó mà
thôi ch nào ph i em binh n ây r i ta ngã lòng th i chí hay sao. Ta tính mai ta
vi t th r i sai ng i em vào thành mà b t t i Ki u-công-Ti n. N u nó bi t l i, bó
tay ch u t i, thì quân s kh i nh c s c. Ch ng nào nó quy t ch ng c không ch u
hàng u thì ta s phát binh vây thành mà công kích.
ch-H nghe nói l y làm c m ph c, nên ki u quan Th -s mà v tr i, trong lòng
khen th m hoài.

32. hobieuchanh.com 32
I TH TÁM
------á------
Ghét l i ph i, Ki u-Công gi t L u- nh,
th nguy, Công-Hãn vi n Hán-Tri u
Lúc Ngô Th -s v i -C nh-Th c d t nhau i xem chi n tr n, thì L u- nh c ng
n b c tr v i-La. Làm t ng c m binh xu t tr n, ã b gi c b t, s ch t ã th y
tr c m t r i, mà may ng i ta không gi t, l i th cho mình tr v , th th ng ai
ng vui m ng, ai c ng b n b tr v cho mau, ng v ch ng xum-hi p, tôi chúa
oàn viên, r i có lo m u khác mà r a h n r a oán. L u- nh c phóng x , cho ra
kh i vòng binh, mà trong b ng ch ng có chút vui m ng, l i trong trí càng thêm b i
i h n trong lúc b b t ó n a.
Tr i chi u v t t i, i-La th y g n tr c m t, n u i s n b c thì tr i ch a t i ã vào
i thành r i. Nh ng mà L u- nh không ch u i mau, c th th n d c theo mé
ng, h i t i m t vài ch c b c thì ng l i ngó mông m t h i, i c xa xa thì
ng i d a g c cây mà suy ngh , coi b não n t l , d ng nh ng i không trí không
n. N u trong lúc y ai c c c nom theo rình mà coi, thì c th y anh ta m t lát th
dài m t cái, r i l c u ch t l i.
n h t canh m t L u- nh m i v t i thành i-La, th y c a thành óng ch t, mà
trên ch l u l i nghe có ng i nói chuy n. L u- nh v a mu n kêu c a, r i l i suy
ngh r ng: mình còn vào thành n a làm gì mà kêu c a? Tháng tr c mình nghe l i
ng i ta khuyên d nói r ng Ki u-công-Ti n là ng i nh n t l ngh a, l i dõng l c
trí tài, nên mình xu ng mà u nó. Nay mình ã t nh ng , bi t nó là a th t phu b t
ngh a, nay mình còn xu-ph v i nó n a hay sao? V y thôi mình tr v núi mà mai
danh n tích, ng cho danh ti t v n toàn, ch mình bi t Ngô-Quy n ch n chánh mà
mình u không c, còn Công-Ti n gian tà mà c theo giúp hoài, thì ai g i là
ngh a s . Làm trai i ph i ghi tâm r ng n u ph i ngh a thì n múi c ng vui lòng,
ch còn trái ngh a, d u n vàng c ng ng ham.
u- nh ngh nh v y nên day m t tr ra mà i. i c ch ng ít ch c b c l i
ngh r ng: Công-Ti n nghe nói mình b b t, b i v y n u mình b i luôn, không tr
vào thành ch c là nó t ng mình b gi c gi t r i. Mà ng anh hùng kh t u phân
minh b ch. Khi mình xu ng mà u nó rõ ràng tr c m t thiên h , nay n u mình
không xu-ph v i nó n a thì mình c ng nói rõ ràng cho nó bi t, ch mình i luôn
nh v y, té ra mình tr n nó. L u- nh bèn tr l i kêu c a thành, quân canh trên ch
u tr l i r ng có l nh d y ban êm không c m c a. L u- nh x ng tên chúng
nó c ng không ch u m , túng th ph i ng i ngoài thành mà ch n sáng.
Qua ngày sau, m t tr i m c, quân m c a thành. L u- nh vào g p Ki u-Thu n thì
Ki u-Thu n m ng r vô cùng, h i th m l n x n coi vì c nào ã b b t mà l i tr v
c. L u- nh không ch u tr l i c nài xin d n vào ra m t Công-Ti n. Khi L u-
nh t i dinh, quân vào báo, Ki u-công-Ti n l t t ch y ra m ng r và nói r ng:
“Ta v ng tính sai t ng-quân i c p tr i mà không phòng, cho t ng-quân b
t b i v y hai b a rày ta n ng không c, t ng là t ng-quân ã b h i r i.
Nay t ng-quân c v ây thi t may m n l m”.

33. hobieuchanh.com 33
Công-Ti n t ng L u- nh c ng s l y l i vui v mà áp l , ch ng dè L u- nh
ng ngó trân trân, r i th ng th ng mà nói r ng: “Tôi tuy sanh tr ng trong ch n
non cao r ng r m, nh ng mà t nh cho t i l n, tôi h ng gi lòng thanh b ch, ch ng
ch u làm nh ng u phi-ngh a b t nh n. Tôi mà b ch n mao-l xu ng ây,
ch ng ph i tôi ham t c ham quy n, hay là ham ti n ham b c, y là tôi ngh ph n
làm trai trong võ-tr , d u hay, d u d , c ng ph i có công nhi u ít v i non sông nên
tôi m i ra làm tôi ngài. Ch ng dè ngày nay tôi m i rõ l i ngài là m t ng i i b t
nh n trong n c, ngài n c m c a Diên-Ngh r i ngài l i ph n phúc gi t ng i i,
i v y cho nên tôi tr l i ây nói cho ngài hay r i tôi m i tr v núi mà ”.
Ki u-Thu n ng g n nghe nói m y l i nh v y thì m t ph ng ph ng, ch n
c t i, tay rút g m, mu n gi t L u- nh. Công-Ti n l y tay khoát Ki u-Thu n,
i ngó L u- nh c i mà nói r ng: “ , té ra th ng Ngô-Quy n nó ã d t ng-
quân u nó r i nó sai t ng-quân v ây mà m ng ta n a há?” L u- nh c ng c i
n mà áp r ng: “Ngài chí khí h p quá, nên ngài t ng tôi c ng nh b n ti u nh n-
kia, rày ây mai ó, s m ánh t i u. Ngài ng có t ng nh v y mà l m. Không,
tôi không ph i nh h v y âu. Tôi mà tr l i ây là vì h i tôi xu ng u ngài thì
minh b ch, bây gi tôi tr v núi c ng mu n minh b ch, nên tôi vào t l i cho ngài
i s i. Ngô-Quy n ch ng màng gì tôi mà khuyên d , mà tôi c ng ch ng có u chi
n riêng ngài nên ki m chuy n nói x u cho ngài”.
Công-ti n áp r ng: “T ng-quân hay là v , y là t ý t ng-quân, ta không n ép.
Nh ng t ng-quân chê ta là ng i b t nh n, hay vong-ân b i-ngh a, n c m c a
Diên-Ngh r i ph n tâm gi t Diên-Ngh nên ta ph i k rõ chuy n cho t ng-quân
nghe. Ngày tr c L u-Cung Nam-Hán tri u sai t ng là Lý-kh c-Chánh em binh
qua ánh Giao-châu, b t Khúc-th a-M v Phiên-Ngung mà gi t. Nh ng nha tr o
a h Khúc ai c ng ta-nha thi t-x nh ng vì th cô l c nh c nên không bi t làm
sao mà báo thù. D ng-diên-Ngh là a gian-hùng, th y dân tâm nh v y m i gi
t trung-quân ái-qu c, m n danh báo thù cho h Khúc, gi i c u cho quê h ng,
i chiêu t p quân s mà kh i ngh a. Ta cùng nh ng anh hùng hào ki t ai c ng l m,
nên theo phò tá Diên-Ngh m i ánh i b n Lý-kh c-Chánh c. Nào dè Diên-
Ngh khôi ph c giang-san c r i, l i giành l y ngôi Ti t- t-s mà an h ng phú
quí vinh hoa, không ch u tìm ki m dòng h Khúc mà tôn lên ngôi báu. T ng-quân
ngh l i mà coi, ta gi t D ng-diên-Ngh ó là ph i ngh a hay trái ngh a.
- Ngài nói nh v y mà ngài gi t Diên-Ngh r i ngài t truy n Ti t- t-s ch
ngài c ng không tìm h Khúc mà tôn, th thì d u Diên-Ngh b t ngh a, ngh l i
ngài c ng ch ng có ngh a.
- Ta tr Diên-Ngh ch a c hai tháng, mà trong n c l i sanh r i lo n, làm sao ta
ki m con cháu h Khúc cho c.
- Tôi bi t r i! Ngài nói Diên-Ngh gi danh trung ngh a, nay ngài c ng gi danh
trung ngh a ch khác gì. Cái trung ngh a c a k quê mùa nh tôi không hi p v i
cái trung ngh a c a ngài, v y xin ngài vui lòng cho tôi v ch n r ng núi cho an
thân, ng ngài có thong th ki m tìm h Khúc em v mà nh ng ngôi nh ng
ch c.