1. Chuy n trái i
Th y Chung trúng s
Bi u Chánh
m 1944, u tháng 5, tr i t i m t lát thì có ti ng còi báo ng th i rang t t c
vùng Sài-Gòn, Ch -L n, Gia- nh. Tuân theo lu t phòng-th th ng, ai c ng
lo óng c a t t èn ng xu ng h m.
Ti ng còi d t r i thì quang c nh im-lìm, châu thành v ng hoe ch ng khác nào bãi
sa-m c.
Cách ch ng bao lâu, m y oàn phi-c ti p nhau bay ù-ù trên không-ph n Sài-Gòn
th bom xu ng n t ng-b ng t Xóm-Chi u qua phía ch B n-Thành làm cho
nh n-dân u kinh h n khi p vía.
n sáng ng i ta n vang có nhi u nhà tang hoang, có nhi u ng i vong
ng. Tôi tò-mò i xem. Ôi thôi ! Tôi r t au n mà nh n th y tai-n n chi n-
tranh tàn kh c c a thiên-h gây ra cho l ng-dân Vi t-Nam ph i gánh ch u.
a au lòng, v a t c trí, tôi th b c i cho gi i khuây, không c n tính i âu.
Tình-c vô t i khúc ng Frère Louis, tôi ch t th y m t dãy ph c -k , th p
th i, tôi d ng b c và ngó vào. ây là ch tôi m t th i gian, cách 34 n m v
tr c.
Nh ng k -ni m x a phát hi t rõ-ràng tr c m t tôi. Dãy ph 10 c n tuy c song
n còn nguyên nh x a. C n bìa ây là c n nhà c a bà Phán Lý . Bà là m t
ng ph tu i l i 50, bà v i cô Thiên-H ng, con gái c a bà ch ng 20 tu i,
tu n-tú dung-nhan, oan-trang h nh-ki m. Bà Phán Lý luôn luôn m c y-ph c
tr ng b ng l a tr ng. Bà ít khi ra ng, l i c ng ít t i nhà ai mà ch i. Còn cô
Thiên-H ng thì ngày nh êm cô c c m-c i thêu kh n l a và thêu m t giày
i cho m y ti m bán.
n k ó là c n c a th y Chung . Th y tr tu i, p trai, h c ã có b ng Thành-
chung mà ch a có v , l i m -côi cha m , c ng không có anh em. Th y ây m t
mình, th y làm vi c trong m t nhà in l n ng Kinh-L p, l ng m i tháng 25
ng. Th y nói th y n c m tháng t i quán dì hai ng h m d’Ormay, không
ai bi t dì tên chi, th y dì m p-m p nên g i tên dì là „Dì Hai phì l “. n c m hai
a, tr a c ngh trên l u, ph i tr cho dì m i tháng 10 ng.
n k n a thì v ch ng chú th T . Chú làm th m c trong m t nhà thu c tây
ngoài ng Catinat, chú chuyên óng thùng g i thu c xu ng l c t nh.
Tôi c n khít v i chú th T ây, g n hai n m êm m vô cùng.
Còn 6 c n k thì th y giáo, th y ký, th y thông thu c các s , ai c ng có v nh
tôi, có th y l i c m n con nh ban êm khóc chói-lói.

2. i ó s l ng c a m y th y ch có vài ba ch c, m i tháng ph i tr ti n ph h t
5 ng. May nh giá sanh-ho t r , l i c ng nh bi t ti n-t n. không coi hát bóng,
không ng i nhà hàng, nên ai c ng s ng c.
n b c v nhà, nh ng c nh trông th y hôm nay, v i nh ng t ng nh ngày
a c tr o-tr c trong trí tôi hoài, làm cho tôi ng n-ng l -l ng.
i l i, ngoài sân n c m a hè r -r không d t. Trên án th p èn d u ph ng b a
n sáng tuy không t , song c ng c sách vi t v n c.
Ng i bên bóng èn leo-lét, tôi h i t ng n m y ng i quen n m x a cùng tôi
chung s ng trong dãy ph ng Frère Louis. Tôi nh chuy n th y Chung v i
con bà Phán Lý, tôi b t t c c i. Tôi c i là vì ba ng i n y m ng-t ng
nh nh n-v t trong chuy n „La Cure de Misère“ c a nhà v n-hào Pháp là
François Coppé.
Tôi li n l y gi y ra vi t chuy n th y Chung, vi t ng quên th m-h a c a l ng-
dân vô t i mà b sát h i r t au, r t c.
I.- Khi b n ti n
m y c ng nh n m nay, lúc h t h qua thu, tr i m a d m-d , có b a m a luôn c
ngày c êm.
Hôm nay 29 tây, l i nh m th 2, Sài-Gòn th y th i làm mà m t mày bu n hiu, vì
ngày ngh còn xa, l i bóp ti n ã nh . Th mà tr i c m a hoài, m a x i-x tr n m t
bu i chi u, n 6 gi , nhà in óng c a, th y th ra v , mà m a v n còn lâm-râm
ch a ch u d t h t.
Th y Chung trong nhà in theo b n b c ra l ng, n i cánh tay trái có móc m t
cây dù cán tre u n cong vòng, b i vì thu y m y th y ch a bi t dùng áo m a, mà
u có th y nào bi t dùng i n a, thì b ti n b c eo h p, nên không th mua n i.
Chung ngó ng Kinh-L p1, th y m t ng t mem, ngó lên t ng không, th y
u tr i xám-xám. Chung châu mày d -d dòm b tây tr ng, dòm ôi giày da
láng r i d ng nh quy t- nh nên gi ng cây dù lên và m nh-m xông ra i.
a qu o ng d’Ormay, có m t a nh , qu n áo lang-thang, nách c p m t bó
gi y, m t ngó Chung trân-trân, mi ng la vang rân: „Mua gi y dò s th y. N m xu
t t , r l m. S c- c trúng 40 ngàn th y.“
Chung nh hôm tháng tr c mình có mua m t t n vé s ph c-thi n th th i-v n
nh ng không ch c gì trúng mà ph i t n thêm 5 xu, i mai ki m m n nh t-trình
mà dò c ng c, ngh nh v y nên làm l i luôn, i ri t l i dì hai Phì-L n c m
i v s m mà hong áo qu n, nh có dù che ch c kh i t, son c ng ph i .
Qua t i ng Catinat, Chung g p hai b n h c h i còn nhà tr ng, là u v i L i,
ng ng i u ng r u tr c nhà hàng, hai ng i u th y Chung nh ng làm l
1
Ngày nay là i l Nguy n Hu

3. không chào h i, có l t i u bây gi x ng hi u là ng-Vân, làm ch bút nh t-báo,
còn L i có s n t b c óc-nóc c a cha, là Mái-Chín2 Sen, không c n bi t ai n a, nên c
hai t tôn t mãn không thèm nhìn b n c , không mu n nh tình x a.
Chung s p dù vào quán dì Hai, trí chán-ngán, lòng nao-nao phi n th tình, bu n s
ph n, r i l i bu n trong túi còn 8 c c b c, n chi u mai m i c lãnh l ng, mà
tr i c m a hoài, r i ây ph i v nhà, i b thì ch c t áo qu n, ng i xe thì hao h t
vài c c. Trong quán ã có nhi u ng i ng n c m, ti ng c i chen ti ng nói.
Chung i ngay l i cái bàn ch th ng ng i m i b a, g t u chào dì Hai ng d a
ti n, móc cây dù t trên vách, r i kéo gh ph i b i mà ng i. Con Én d n bàn,
ch c nó m i b ch r y nên s c m t bu n h u, nó d n-d p l ng-x ng, nh ng Chung
bi t l trong quán, mình ph i i m t ng i khách n a n, ng hai ng i chung
t mâm thì m i n c.
Chung l y tay ch ng càm ng i suy ngh , ng tính th m coi ph i làm sao mà ra
kh i i s ng lù-mù l n- n, kh nh c, cô- n n y thì th y Ph c làm vi c trong
t hãng r u sau nhà hát, c ng là ng i n c m tháng ây, tánh vui, tu i tr ng,
c vô v i b râu mép ch a và b qu n áo ka-ki -òm, mà s c m t v n vui t i,
3
chào ch quán, n m tay Chung, l y kh n mu-soa ra lau u, lau m t, ngó khách
trong quán mà c i, r i ng i tr c m t Chung mà nói: „B a nay tr i m a l nh nên
ói b ng. Én, d n c m cho mau em“.
Th y Chung l -l ng, Ph c h i: „Th y ch tôi lâu d h . Xin l i, b th y L y níu l i
nói chuy n cù-nh y nên xu ng tr . Th y m nh hôn ? Tr i m a u ng r u ít xu cho
m ? !!“
Chung l c u.
Ph c c i h t h t nói: „H i 5 gi , tôi xu ng kho chi t r u, tôi c m t c c r u chát
ngon, kh e quá mà bây gi b ng nghe lành-l nh. Én, ong cho qua 5 xu r u công-
xy4 nghe hôn em“
Con Én em r u cho th y Ph c, r i b ng mâm c m trên bàn, Chung c m a
n li n, Ph c còn ngâm-nga u ng r u.
Thình-lình Ph c h i Chung: „Th y mu n làm giàu hôn ?“ Chung c i mà không
áp. bàn g n ó có m t th y nói l n: „Ê mô-x Ph c, tôi trúng s c- c 40
ngàn r i th y hay ch a?“
Ph c g t u lia-l a mà áp: „Hay, hay r i. Tôi m ng cho th y. Mai ph i ãi anh
em m t ti c a”.
2
phát âm theo Tri u Châu: Mái chín=mãi t n ( ), ng i thay m t hãng buôn l n n c ngoài làm môi
gi i, giao thi p v i khách hàng. Theo gi i thích c a ào ng V , ng i lo vi c bán vé, v n chuy n tàu bè g i
là Mãi Bi n.
3
ti ng hindi, màu b i b m. 1) Màu cà phê s a l t, 2)Lo i v i dày th ng dùng may quân ph c, qu n áo công
nhân hay y ph c v n ng viên.
4
ti ng Pháp : compagnie=công ty.

4. Ph c ti p nói v i Chung: “Tôi h i thi t, ch không ph i nói ch i âu. N u th y
mu n làm giàu, th y a tôi ch ng 2 ngàn ng, tôi làm trong vài n m th y s có t i
10 ngàn”.
Chung chúm-chím c i, trong túi ch có 8 c c, làm sao mà a 2 ngàn ng cho
c. Ph c c h t ly r u r i c m a n c m mà nói: “T c quá! có d p làm giàu,
nh ng vì mình không có s n v n, nên t i ngày ph i ch m-chú c o gi y. Th y ngh
coi, ông ch hãng tôi t -t l m. H i x ng bi u m y th y ai có b c óng th -ch n
cho hãng m t ngàn, thì ng cho l y r u em v bán, l y th nào và l y bao nhiêu
ng c. N u mình có ch ng 2 ngàn, m t ngàn th ch n, còn m t ngàn mình
n ph d n tiêm, buôn bán ít n m th y giàu l n. Tôi bi t r u bán s giá r l m.
“Mình bán l m t l i m t. L i tôi bi t m y hãng r u bên Tây h t th y. Mình l y
u c a hãng tôi mà bán ít tháng ki m v n, r i sau mình mua th ng bên Tây mà
bán, còn l i nhi u h n n a. H i chi u m y th y trong hãng nghe ông ch h i thì nín
khe h t, m t mình mái-chín5 Sen xin óng th ch n 5 ngàn ng l y r u bán.
t c -h i t t, thi t là u ng!”.
Chung c c i, không nói chi h t, cho Ph c thong-th gi ng-gi i cách khôn-khéo
trong ngh bán r u. Chung n r i tr c, u ng n c và l y dù mà i v . Ph c níu
i nói: “Khoan, i tôi m t chút r i tôi i v i. tôi n r i, hai anh em mình qua ch
n tr ng gà ch ng, ho c u ng m t tách cà-phê cho m r i s v . B a nay tôi bao
mà. Tuy cu i tháng, song c ng còn u ng cà-phê c ch ”. Chung l c u áp:
“Cám n th y. Xin b a khác. B a nay tr i t át không vui. Tôi tính i b mà v ,
i cho mau t -nhiên m không c n u ng cà-phê”.
Chung ra ng, m a ã d t h t, Chung máng cây dù vào cánh tay, l m-l i i v .
ch ng anh th T ng ng i ch i trên cái chõng tre tr c hàng ba, th y th y
Chung b c vô thì anh th nói: “Th y Hai v tr kh i b m a. Tôi v h i chi u m c
a loi-ngoi”.
Chung c i mà áp: “H i nãy i n c m tôi c ng b m a v y ch , song m a lâm-
râm, nh có dù nên kh i t”. Chung ngó qua nhà bà Phán, th y m t cánh c a m
hé thì h i: “Bà Phán th ng th c khuya, sao b a nay khép c a s m d ”.
Ch T áp:
- Bà Phán b nh.
- B nh sao ó?
- B tr i m a t-át nên bà nh c tay nh c ch n. H i chi u bà nh c nên bà rên d
quá. Cô hai ánh d u, nãy gi bà m i n m êm d c.
5
phát âm theo Tri u Châu: Mái chín=mãi t n ( ), ng i thay m t hãng buôn l n n c ngoài làm môi
gi i, giao thi p v i khách hàng. Theo gi i thích c a ào ng V , ng i lo vi c bán vé, v n chuy n tàu bè g i
là Mãi Bi n.

5. -V y tôi qua th m bà m t chút. Bà con chòm-xóm, mình nghe au không l làm
.
Chung móc cây dù trên c a r i b c qua c n bà Phán, ng ngoài gõ c a c p c p.
Cô Thiên-H ng b c ra m bét cánh c a. Cô th y Chung thì cô bi n s c, nh ng
trên nét m t hi n-t c a cô n y m t n c i h u duyên và chói m t c p m t thành
thi t. Chung cúi u thi l và nói: “Chào cô, tôi i làm m i v , nghe nói bà Phán
mình, nên l t t qua th m bà”.
Thiên-H ng áp: “Cám n th y, m i th y vô”. Cô ng nép m t bên cho Chung
vô. Nh ánh èn t a- ng trên bàn chói sáng, Chung th y bà Phán m c áo qu n
tr ng t i, ng n m trên m t b ván nh có tr i n m gòn l i có cái m n n x p
ngang qua b ng, thì th y b c l i cúi u chào và nói: “Th a bà, nghe nói bà b a
nay khó , v y mà ã kh e hay ch a? Cháu m i v nên qua th m bà”.
Bà Phán ch g t u ch không cám n, d ng nh bà nh ph n-s c a th y Chung
là ph i th m bà, c ng nh v ch ng th T th m h i chi u v y. Bà th ng-th ng a
tay ch cái gh bi u Chung ng i và ch m-rãi nói: “Tôi không có b nh chi l , ch có
nh nh c m i thu nay. Tôi mang ch ng b nh y t ngày tôi sanh con Thiên-
ng. H i ông Phán tôi còn sanh ti n, ng ép tôi ph i i c-t , ti n th y ti n thu c
i n m t n n m b y tr m ng. Ch chi t n ti n mà h t b nh thì tôi c ng ch u.
Ng t u ng thu c m i m y n m tr ng, u ng th y h t mà b nh v n tr -tr . Lúc
sau n y tôi ghét tôi không thèm u ng n a, tôi mua d u ch i, d u d o, r i bi u con
Thiên-H ng nó ánh cho tôi c ng xong. B nh nh c m i nó k tr i t át. H m nay
a d m-d , ph n thì nhà c l i th p, g ch tr n n c -òm, t i v y nên b nh m i
phát l i.
n m ngoái tôi ã tính m n m t c n ph l u mà cho cao-ráo s ch-s . Con
Thiên-H ng nó c cãi tôi, nó nói ây thanh-t nh, i ch khác r y-rà s tôi ngh
không c. Thiên-H ng, con ng có cãi má n a. Sáng mai ki m m n m t c n
ph l u i, mà ph l u c ng ph i l a ph m i ch ng m n ph c , nghe hôn
con”.
Thiên-H ng ng i bên èn mà thêu m t giày, cô nghe d n thì cô d , cô d nh ng cô
ng c m t ngó m r i ngó Chung, c p m t l v u-phi n lo-ng i, làm cho Chung
hi u cô b i-r i trong tâm-trí nhi u.
Chung g n bà Phán h n n m nay r i, th y d th y bà không có huê-l i chi h t, ch
nh công-lao c a cô Thiên-H ng, m con m i s ng c.
Ti n nhà, ti n ch , c m g o, áo qu n, th y u do cái bàn tay thêu v i cái máy may
ngày êm chuy n ng d i m i ngón tay d u nh u c a Thiên-H ng mà s n-xu t,
trong lúc bà Phán n m êm trên n m tr ng hay d a ng a trên g i bông, xâm-xoi
móng tay, v -v bàn c ng, r i hút thu c u, x c u m n6. N u ph i d n ph l u,
ti n m n m i tháng n m y ch c ng b c, thì ch c cô Thiên-H ng ph i ng i t i
6
do ch Pháp menthe, lo i rau húng Âu châu. D u m n (d u rau húng) có màu xanh t ng t nh d u khuynh
di p.

6. ngày, ph i th c sáng êm, khòm l ng trõm7 m t. Chung ngh nh v y thì t i nghi p
cho cô Thiên-H ng nên nói v i bà Phán:
- Th a bà, ph l u thì cao-ráo s ch-s thi t, nh ng ti n m n m c quá, b ng n m
ng b y ph n y.
- M c hay r có ngh a gì? ph r r i t n ti n thu c, thì c ng nh m c. n c n
ph i h p v -sinh. Ông Phán tôi h i sanh-ti n ng tr ng v -sinh lung l m, b i v y
ng ph ba b n ch c m t tháng, không bao gi ng ch u ph r . n u ng c ng
y, ng không ch u n c c, ng nói ph i n th c m c ti n m i có ch t b giúp cho
mình s ng lâu.
Chung mu n áp t i ông Phán c n gi v -sinh quá nên ông ch t s m, nh ng s cãi
i mích lòng, b i v y th y chúm-chím c i r i ng d y nói: “Th a bà, c th y
bà kh e-kho n, nói chuy n vui v thi t cháu r t m ng. Thôi cháu xin phép v bà
ngh . Cháu kính chào bà và chúc bà kh e m nh”.
Bà Phán g t u, ch không ch u cám n.
Chung cúi u chào bà r i chào luôn cô Thiên-H ng và lui b c l i c a. Cô Thiên-
ng ng d y i theo Chung ng khép c a. Chung b c ra ngoài r i day l i
chào cô Thiên-H ng m t l n n a, hai ng i nhìn nhau, tuy không nói m t ti ng chi
t, song Thiên-H ng hi u Chung th ng xót t m thân c c-nh c c a cô, mà Chung
ng hi u Thiên-H ng yêu c u ch ng-nh n giùm lòng th o c a cô t n-t y cùng m
già nhà khó.
Chung tr v nhà m c a t èn, r i thay b tây mà hong cho khô ng sáng
mai b n n a. M t mình hiu-qu nh, Chung i bách b trong nhà, óc tr ng tr n, lòng
-l ng. M t lát Chung nghe bên vách ván có ti ng Thiên-H ng nói: “ con thoa
u cho má”. R i m t lát l i nghe: “Má mu n u ng s a hay ch a? Con i n u n c
nóng ng khu y s a cho má u ng r i má ng ”.
Ti ng Thiên-H ng trong ng n l i ng t s t, làm cho Chung c m súc b i-h i nh t là
y ti ng “má” khêu g i trí Chung nh l i kho ng i th u c a mình, kho ng i
ây yêu-th ng, mà c ng ây bi-l y. Chung khó ch u nên óng c a r i lên gi ng
mà n m, m t nhìn ng n èn d u leo lét trên bàn, trí nh l i nh ng chuy n bu n vui
-vãng. Cha mình h i tr c là m t giáo viên d y tr ng Gò-V p, m i b a i d y thì
t mình theo ng cho mình h c t p. Lúc mình c 10 tu i, h c l p 3, thì cha m t.
mình ph i c c kh , ph i ra ng i gi a ch bán bánh, bán trái ki m ti n nuôi
ng m con.
mình th ng khuyên: “Con rán h c cho gi i ng ch ng má già con làm mà nuôi
má, nghe hôn con”. Mình rán h c, h c ng nuôi m . Mình thi u vào tr ng
Chasseloup, m m ng r vô cùng, t t c vào mình các h nh-ph c t ng-lai. R i
thay! Còn không m y tháng n a mình thi b ng thành-chung, thì m l i nhu m b nh
mà m t, không i mình làm nuôi. M t chí-h ng, mình kh ng-ho ng tinh-th n.
Nh có vài ông b n thân c a cha an- i giúp giùm nên mình m i h c c thành
7
lõm sâu.

7. công. Mà thành công làm chi ây? Cha m âu mà nuôi? Ch chi m còn, ví d u
i s l ng 25 ng mình ph i c c kh nh cô Thiên-H ng, mình c ng vui v i s
n-t y cùng m già nhà khó. Bây gi mình không c h ng cái vui th o-thu n,
mà v i s -ph n nghèo-hèn mình c ng không n m c chút mùi cao-quí, th thì i
mình vô m c- ích, s s ng c a mình là nuôi dì Hai quán c m, nuôi bà ch ph ,
nuôi ti m may áo, nuôi th óng giày. À! … V y mà ng i ta nói loài ng i khôn
n c muôn loài ch ! Khôn ng c c-kh , khôn ng làm m i!
Bên vách, Thiên-H ng nói : “Sáng mai con mua h t gà m i b a má n cho b ”.
Ti ng nói trong ng n và ng t x t y làm rung- ng tâm-h n Chung n a. Chung suy
ngh : cô Thiên-H ng còn c c-kh h n mình nhi u mà cô không phi n, cô vui-v
nh th ng. Mình bu n n i gì? Hay là mình c y mai xin c i cô Thiên-H ng r i
mình hi p v i cô lo nuôi bà Phán? Cô Thiên-H ng p- , d th ng c l m.
Ng t bà Phán nghèo mà bà a lên gi ng cao-k .
Có bà m v nh v y ch u sao n i. Thôi thôi, m t mình cho yên thân.
Nghèo mà c i v làm chi? Kéo m t ng i con gái vào vòng c c-kh v i mình, làm
nh th không ph i là qu ng- i. mình lo l p thân ã, lo cho có ti n b c nhi u, lo
leo lên a-v cao sang r i s hay.
Không nên c i v g p. c giàu sang r i thì thi u gì v khôn-ngoan, c-h nh,
vui-v , di m-ki u. Chung tu i còn tr , trí còn m nh, t nhiên lo ít vui nhi u, b v y
suy ngh m t h i r i bu n ng , t t èn b mùng mà ng li n

8. II. Lúc hi n-vinh
Chung ng m t gi c n sáng bét m i th c d y. Nh b a nay là ngày lãnh l ng, l i
th y m t tr i m c chói n ng trên ng n cây sáng lòa, thì trong lòng vui vui. Chung
a m t, ch i u, r th b tây hong h i hôm thì tay áo ng qu n u khô, th y
i b n vô, r i khóa c a xách dù mà i làm vi c, i b nh m i b a, m c d u trong
túi còn t i 8 c c b c.
Và c ng nh m i b a, Chung ghé ti m cà-phê kêu m t tô ph ti u 3 xu, m t d a th t
bò kho 2 xu, m t tách cà-phê l n 2 xu v i m t xu bánh mì. Ng i i n, Chung
nghe m y th y n chung quanh bàn-lu n vi c x s hôm qua, bèn móc bóp m ra coi,
thì th y t m gi y s c a mình mua v n còn trong bóp, x p nh chung m t ng n
i gi y thu thân, tính vô nhà in r i s ki m nh t-trình mà dò, vái th m cho
trúng ch ng 100 ng s m qu n áo thêm mà m c.
Lót lòng xong r i, b ng no cành, trí th -th i, Chung m i ch ng dù m b c i
xu ng nhà in. Chung b c vô c a thì ng h ch 7 gi r i, m y th y ã t i tr c
i, ông ch trong phòng riêng r i n a. Chung c t dù và kéo gh ng i theo bàn vi t
a mình. Th y ng i i-di n v i Chung, ng i tr ng tu i, tóc b c hoa râm, th y
kêu mà h i :
- Th y Chung, hôm tr c tôi th y th y có mua gi y s , v y mà th y có trúng c
nào hay không?
- Th a ch a dò.
- Th y t nh quá! H i chi u hôm qua tôi mua gi y dò s c a s p nh bán, em v dò
li n. Tôi mua t i 5 s mà dò tr t h t. Tôi s gi y dò s c a s p nh bán ó h in
không úng. S m mai n y tôi i s m ng mua nh t-trình mà dò l i. Té ra tr t
thi t. 5 s mà không dính c s nào h t. Xui-x o quá! N u không cho trúng c-
c, thì cho trúng v t ch ng 5 ngàn hay m t ngàn c ng còn d ch u … âu, th y
y s th y mà dò th coi. Tôi có nh t trình ây.
Chung ng d y m bóp l y gi y s ra, r i i vòng l i bàn th y , và i và cs
trong gi y : 35.862.
Th y la l n : “H ? 35 ngàn m y? c l i th coi?”
Chung c l i : “35.862”
Th y la n a : “Tr i i! Th y trúng s c- c r i! a ây coi”.
Chung bi n s c, run tay, c m ch t t m gi y s mà trên t nh t-trình ng dò.
Thi t qu Chung trúng s c c 40.000 ng.
Th y nói l n: “Anh em i! Thi t th y Chung trúng r i! Có ph c l n quá!”
y th y trong nhà in u xúm l i coi. Ông ch c ng xô c a phòng b c ra. Chung
ng ch n-ng n, m t tái xanh, tay run-r y.

9. Ông ch l y t m gi y s v i s trong nh t trình, ông g t u và nói: “Ph i r i! Tôi
n có t nh t-trình tây trong phòng tôi ây. M. Chung theo tôi vô dò n a cho ch c
ý”. Ông ch i tr c, m y th y kéo Chung i theo. Rõ-ràng nh t trình tây c ng ghi
c- c là 35.862, y nh s c a Chung.
Ông ch b t tay m ng cho Chung, kéo gh bi u Chung ng i, r i ông nói: “Trúng s
c- c t i 40 ngàn, không ph i lãnh li n s b c l n y c. Mà th y gi y s
trong túi, tôi s có ch b t ti n. V y th y tôi c t giùm trong t s t cho th y, r i
a nào lãnh, tôi s d t th y i lãnh.
“Tôi làm biên-lai nh n lãnh gi giùm gi y s , còn tôi a cho th y c t biên-lai mà
làm tin. C nhà in ai c ng hay th y trúng s c- c, tôi không t c âu mà
ng i. Tôi làm nh v y là có ý mu n gi gìn cho th y là em út trong nhà ó thôi. Th y
ch u hôn?”
Chung ch u li n và cám n. Ông ch m t s t mà c t gi y s , làm biên-lai giao cho
Chung r i nói ti p: “Th y g p ph c l n tôi mu n cho th y h ng li n bây gi .
tôi bi u ng i gi ti n phát l ng cho th y và cho m n tr c 500 ng, b a nào
lãnh gi y s r i s tr l i. Th y l y ti n r i v i ch i. Th y thong-th mu n ngh ch i
i ch ng nào c ng c. Th y ch i ch ng nào ã thèm mu n làm vi c, thì tr l i
ây. Còn cách dùng s ti n 40 ngàn, n u th y có u chi b i-r i, thì c h i tôi. Tôi
n lòng ch d n cho”.
Chung cám n ông ch r i i theo th y gi ti n ra ngoài mà lãnh b c. Th y th trong
nhà in vây theo Chung mà m ng. Phóng-s viên các t báo hay tin c ng n mà
ch p hình và tra-c u tánh-tình lai-l ch c a Chung. Chung l y làm khó ch u, nên lãnh
ng và m n 500 ng b c r i thì xách dù nh y lên xe kéo mà i, h a ch ng lãnh
c r i s ãi anh em trong s m t ti c.
Chung ng i cho xe kéo ch y, nh ng không bi t i âu. Chú xa-phu c ng b t nh n,
chú không thèm h i tr c h i sau, c cong l ng ch y ri t xu ng mé sông, r i quanh
qua phía tay m t, b mu n qua Khánh-H i ho c vô Ông Lãnh. Chung th y sông
ng, th y khói tàu thì ch ng-h ng, bèn kêu h i: “Ê! Chú kéo tôi i âu ây?” Xa-
phu ng ng xe day l i mà h i: “V y ch th y mu n i âu?” Chung ng m ngh thi t
ng không bi t i âu mà nói. Th y nh th y m i lãnh ti n, v y tr c h t ph i lo
tr ti n c m cho dì Hai Phì-L nên bi u xa-phu tr lên ng d’Ormay.
Dì Hai Phì-L i ch m i v , ng ng i tính ti n, dì th y Chung b c vô thì ch ng-
ng h i: “ a! Gi n y sao th y b s mà i ch i?”
Chung c i mà áp:
- i tr ti n c m.
- G p d hôn! Tr a hay chi u l i n c m r i s tr c ng c mà. Thu nay l i sao?
Chung móc bóp l y a 10 ng b c và nói: “M i lãnh l ng nên em tr ph t cho
dì … Luôn d p tôi cho dì hay, tôi không n c m n a”.
Dì Hai châu mày ngó Chung mà h i:

10. - Th khí có chuy n gì làm cho th y phi n hay sao?
- Không, không … Tôi không có phi n vi c chi h t. Tôi n ây h n m t n m nay,
dì t t , tôi mang n dì l m ch . Tôi không n c m n a, là vì tôi thôi làm vi c, tôi
ngh .
- H ! Sao l i thôi? Th y tính v L c-t nh hay sao?
- Có l … Không bi t ch ng … Ho c tôi Sài-Gòn, ho c i ch khác ch a nh t nh.
- Nh thôi làm nhà in thì ki m s khác mà làm.
- th ng-th ng coi …
Chung th y con Én trong i ra, bèn l y m t ng b c mà cho nó, r i t -giã dì Hai
mà i k o xe ch . Dì Hai i theo và kêu và nói nho nh : “Th y Hai, d u th y m t s
làm, th y c ng c l i ây n c m. Ch ng nào ki m c ch làm khác r i s tr ti n
m c ng c, th y ng ng i chi h t. Tôi không ph i nh ng i ta âu”.
Lòng t -t c a dì Hai làm Chung c m- ng, c m- ng nhi u. Chung ng ngó dì
Hai r i th ng-th ng áp: “ i khi bi n m i th y ai t t x u. Cháu cám n dì lung
m. M y l i dì nói ó, ch ng bao gi cháu quên. Nh ng cháu thôi làm không ph i
i ch i, thi t t i cháu có vi c riêng, có l sau r i dì s bi t. Cháu xin chào dì. Có
lâu lâu cháu l i th m dì”.
Chung cu i u t -giã r i b c lên xe kéo, bi u ch y vô ng Lagrandière, l i m
Thánh G m. Chung tính v nhà, v mà tránh nh ng l i chúc m ng hay ph ng-v n,
i c ng v n m suy ngh t ng-lai, vì tình c mà có t i 40 ngàn ng, tài s n y
nhi u quá, làm cho Chung c ph p-ph ng h i-h p. Ch ng dè xe ng ng, Chung leo
xu ng tr ti n xe, r i day l i thì th y ng i b n h c là M. ut ng-Vân, ch bút
nh t báo, trong hàng ba c n nhà mình b n-b i ra, r i ôm c ng Chung và c i
và nói:
“B n chí thân c a tôi! Tôi hay b n trúng s c- c tôi m ng quá. Tôi l t- t l i nhà
in mà m ng b n thì ng i ta nói b n ã v r i và ch nhà cho tôi bi t. Tôi b t xe ch y
lên ây h i th m, thì b n ch a v . Nãy gi tôi ch b n ây. B n có ph c thi t l n.
Tôi m ng l m”.
Chung ng nghe ng-Vân nói d t r i Chung áp: “Tôi r t cám n b n. Anh em
phân cách nhau m y n m, b n c cao quí mà b n không quên tình ng song. Tôi
i b n vào nhà, vào cho bi t b n c a m t th y ký l ng m i tháng 25 ng”.
ng-Vân theo Chung i vô c a. Vì ng-Vân h i nãy l i ki m, ã có nói Chung
i trúng s 40 ngàn, b i v y àn-bà dãy ph n y áp l i h i th m mà m ng, v
th T , bà ch ph u có m t.
Cô Thiên-H ng c ng l p-ló trong c a mà dòm, duy bà Phán n m êm bà không cho
th y. Chung vui-v cám n m y ng i chúc m ng, r i m c a m i ng-Vân vô
nhà.
Chung nói v i khách:

11. - B n th y nhà c a tôi là v y ó. M t cái gi ng ng , m t cái bàn v i hai cái gh
ng i vi t hay c sách, m t cái èn d u, m t b u n c l nh, m t cái ly v i m t
cái r ng ng qu n áo, r ng s m h i i h c.
- ó là b n c a b c hi n-nh n quân-t . Th y Nha-Uyên h i x a v i m t gói c m
và m t b u n c mà th y c ng vui, b i v y ng i ta m i tôn th y lên b c Á-thánh.
n vui s ng trong c n nhà nh v y, b i v y ngày nay m i b n m i trúng s c
c. Thôi, tôi bi t nhà b n r i, bây gi tôi m i b n i ra nhà hàng u ng r u và n
m luôn v i tôi. Vì tình anh em, tôi nh t nh ãi b n mà m ng cho b n c
trúng s . i, i v i tôi, không c t ch i.
- Xin l i tôi m t quá …
- Không c. Ph i i v i tôi. Tôi có cách làm cho b n h t m t. Trúng s c- c
ph i vui ch i m t b a ch . N m m t mình trong nhà là ngh a gì? Tôi ãi b n mà.
Có sao âu mà ái-ng i.
ng-Vân ép mãi m i ri t, Chung không th t c, l i c ng mu n d th nh n-
tình, nên l y nón i lên mà i v i b n, trên tay còn m c cây dù cán tre là b n ng
u c ng l c trót m y n m tr i, m c d u b a nay ánh n ng chói lòa, nh ng Chung
ng nh T ng-Hoàng h i x a, không quên “b n ti n chi giao” em theo cho bi t
nhà hàng, cho th y y n ti c. Lúc Chung khóa c a, ng-Vân h i:
- Tr i n ng mà b n em dù theo làm chi?
- Tr i t không ch ng. S bây gi n ng r i lúc n a m a.
- Ô! M a thì có xe kéo lo gì. Sài-Gòn i ch i mà xách dù theo lòn-tòn, coi không
c.
- Sao mà coi không c?
- Thành nhà quê i ch ch sao.
- Ngoài quê trong khôn m i quí. tôi làm nhà quê i ch ch i.
Cô Thiên-H ng ng d a c a cô nghe l i qua ti ng l i nh v y thì cô c i, còn
y ch àn bà d m nhàu x m-xì trong lúc Chung v i ng-Vân ra ng kêu xe
mà i.
“Phú quí a nh n h i, b n cùng thanh thích ly”.
Câu n y không ph i là l i d y c a b c thánh hay b c hi n, có l là l i than c a m t
nhà nho chán ngán, phi n nh n tình bu n th t c. Nh ng mà câu n y h p v i tình
nh c a th y Chung trúng s . Lúc th y nghèo, l ng m i tháng 25 ng, ph hèn,
n c m quán, thì không ai thèm oái t ng, b n thân c ng ngó l . Nay th y giàu, ai
ng thân, ai c ng tr ng.
ng-Vân em Chung ra nhà hàng l n ng Catinat tính ãi cho long-tr ng, i
ngang nhà L i ghé cho L i hay và b t L i i theo. T ti c r u khai-v cho n b a
m ban tr a, u và L i u nhau làm cho Chung vui luôn, nh c l i nh ng chuy n
th ngây trong tr ng, r i bày cách n sung-s ng cao sang cho Chung hi u.

12. Tuy u m i, song n u ng r i L i l i tr ti n. u làm b giành, làm m t gi n
ng móc bóp ra, song ch m-ch p cho L i tr ti n r i rùn vai mà nói: “Thôi m y
giành ti c n y thì tao ãi cách khác”.
u và L i không mu n r i Chung, nên ra kh i nhà hàng thì k m m i Chung l i
t khách l u ba t ng ng Kinh-L p8, m n m t c n phòng th ng h ng r i sai
i i m i cô B y B n-kèn, là m t ca-nhi ti ng du-d ng, s c ki u-di m, ng ca
nam, lý hu cho Chung gi i khuây.
Thu nay n u ng c c kh , ch a n m thú vui, ch a g n s c p, Chung ch ng kh i
chóa m t ph lòng, l i h i r u ngon ph ng-ph ng, n c i m n khêu-gh o, làm
cho Chung mê-m n, quên cách làm l c a b n hôm qua, mà c ng quên ph n nghèo
c c a mình t nh . Chung x i l , hai b n thân yêu y xô b ng-b s p- t
giùm i m i cho mình.
Hai b n hay Chung ã có s n 500 ng b c trong túi, thì chi u mát d t Chung i t
may áo qu n, mua giày nón, r i m i vô Ch -L n n c m.
Hai b n khuyên Chung nên tr ph t c n ph x u-xa c th p ó i, m n phòng n i
khách-l u mà ít b a, ng m n ho c mua m t tòa nhà vui t i mát-m r i
m bàn, t gh gi ng d n mà cho kh e-kho n t m thân c ph t tr i phò-h
nên giúp cho sung s ng.
Chung nh n l i khuyên y không ph i là l i xúi b y, th m ngh lúc nghèo nàn thì
rán ch u c c ành, nay có ti n nhi u thì d i gì mà bo bo không dám n xài, ph i
vui ch i cho sung-s ng t m thân, ph i lên m t cho h h t khinh r . C a tr i cho thì
ta ph i h ng, h ng cho ng a-nguê mà tr cái c c h i b n hàn, d u xài cách nào
ng không h t 40 ngàn ng b c âu mà s .
êm y Chung theo hai b n khách-l u mà gi n hoa th ng nguy t, nh u r u,
nghe ca, vui say cho n sáng, r i Chung c y L i i ki m nhà mua giùm và c y u
i t gi ng, t t . Chung l y chìa khóa mà gi cái phòng th ng-h ng mình ã
n, r i t giã hai b n ng v lo tr ph d n .
Chung trên xe kéo b c xu ng, bi u xa-phu ch , r i xách cây dù cán tre xâm-
xâm i vô ph . Chung th y bà ch v i ch T ang ng nói chuy n thì th y gi nón
chào. Ch T nói: “Th y Hai trúng s , ch c th y b bà con xóm n y mà i ch khác.
Tánh th y vui-v bãi buôi ây bà con l n nh ai c ng m n. Th y i thì bà con bu n
m”.
y l i y làm cho Chung ng lòng. Th y ng kh ng l i suy ngh r i áp: “Ph i.
Có l tôi s mua nhà mà cho r ng-rãi. Nh ng tôi c ng m n bà con xóm n y, là
nh ng ng i bi t tôi trong lúc tôi nghèo hèn, b i v y tôi không n b t. V y tôi
xin bà ch ph vui lòng tôi m n luôn c n ph , ng lâu lâu tôi v ch i v i bà
con”.
Bà ch ph nói: “Th y Hai mu n thì c ó. Tôi có c chi âu mà i th y c”.
8
Bây gi là i l Nguy n Hu

13. Chung m bóp l y 5 ng b c mà tr ti n ph tháng v a qua. Th y l i a thêm 60
a mà nói: “ ây, tôi xin phép tr tr c cho bà m t n m ti n ph n a. Tôi tr tr c
là vì tôi s cu i tháng m c vi c, ho c i kh i, tr ti n ph mích lòng bà”.
Bà ch ph áp: “Có sao âu mà th y ng i. Tháng n y v không c thì tháng sau
th y v th y tr , m t mát âu mà s ”. Tuy là nói nh v y song bà c ng l y b c mà
, nói r i bi u tr c m biên lai l i.
Chung m c a vô nhà. Th y ng nh m-nhía m t h i, rôi m r ng l y m t b áo
qu n còn t t h n h t thay mà m c. Th y m mùng x p vô r ng v i m n g i
cùng áo qu n c . Th y cu n chi c chi u l i r i b ng cái r ng lên gi ng. Th y
ch ng m y cu n sách có th t trên bàn và èn, ly v i u n c d a bên ó. Còn
9
cây dù, Chung ngh không c n em theo n a, nên móc d a vách tính l i, móc r i
ng ngó mà c i.
a c a bà ch ph em biên lai l i. Chung l y b vô bóp r i i nón b c ra
ngoài mà khóa c a. Chung th y ch T ng ng i tr c nhà thì b c vô nói: “Ch
th , tôi g i nhà cho anh ch coi ch ng giùm. Tôi g i luôn chìa khóa l i cho ch , s
em theo r i m t. Thôi tôi chúc anh ch m nh gi i. Ch ng anh th v , xin ch nói
giùm tôi có l i th m anh”.
Ch th lãnh chìa khóa và áp: “Tôi c ng chúc th y Hai m nh gi i. H ít b a v ch i
t l n nghe hôn th y Hai”.
Chung g t ur ib c qua c n nhà bà Phán.
Th y th y c a óng th y tr l i nói v i ch th T :
- Tôi mu n t giã bà Phán, nh ng c a óng ch c bà ngh .
- Không. Bà Phán v i cô Hai phía sau. Th y kêu c a thì cô Hai ra ch gì.
- Thôi, không nên làm r n cô Hai. Tôi c y ch nói giùm tôi kính l i th m bà Phán v i
cô Hai.
- Th y ng i, ch th y ghé thì cô Hai vui l m.
- Sao mà vui?
Ch th b c l i g n nói nh : “Tôi coi ý cô Hai có tình v i th y l m, có tình lâu r i,
ch không ph i m i bây gi . Th y không ý hay sao? Cô c l m a th y Hai”.
Chung chúm-chím c i và áp: “Bà Phán khó quá ch i! Bà cao k tôi th y bà tôi s
m. Thi t tôi không dám”. Chung nói d t l i r i t giã ra xe mà i, bên tai còn v ng-
ng m y ti ng “Cô Hai có tình v i th y l m” c a ch th T th -th m i nói ó.
9
ng c ch a n c ho c r u, b ng v trái b u, r ng cu i thân, thon h ng cu ng nh trong nh ng b c
minh h a Lão T hay nh ng t u tiên Trung Qu c th i c . Th i Pháp, d ng c ch a r u chát làm b ng pha lê,
c ng i Vi t dùng ch a n c ng, hình dáng không khác cái b u c a Á ông và c ng c g i là cái b u

14. ây Chung g i thân vào c nh i m i. Không c n ph i nói dài, các b n c ã
ng t ng mà bi t tr c c nh i y r i. y là c nh i r c-r , xa-x c a m t
thanh-niên 25 tu i, không cha m , không v con, thình-lình c h ng m t s b c 4
muôn, h ng-hái vui ch i cho sung-s ng, l i có s n hai ng i b n l ch-lãm ngh
ch i, xu-h ng t n tâm xô y bày bi u, xô y vào ng xa-hoa, bày bi u gây
cu c dâm-d t.
Nh s c xô- y v i trí bày-bi u ó mà ch a y m t tháng thì chúng ta th y Chung
trong m t tòa nhà bánh ch10 t i ng B c-hà, chung quanh có cây sum-sê phía
tr c có sân r ng-rãi, trong nhà t bàn h c-h , b i b p ông y, l i có chi c xe my-
lo11 bóng ng i v i m t c p ng a lai cao l n.
Ngày nh êm khách vào ra n m-n p, có nam-thanh, có n -tú, mà ph n nhi u là
nh ng cô ào, cô Lý, cô C m, cô Nhung, cô nào dung-nhan c ng yêu-ki u, y-ph c
ng m -l .
Trót h n 10 tháng, Chung say-s a mê-m n v i c nh i hoan-l c y, tai nghe nh ng
chuy n vui, m t th y nh ng s c p chung quanh, ai c ng ng i khen lòng anh y
nh n-ngh a, trí anh thông-minh, ch ng h có m t ti ng chê-bai hay can-gián. M t
bu i chi u, ng-Vân ghé r Chung l y xe i vòng Bà Chi u h ng mát. Chung vui
thay i li n. Xe vô t i ngã ba Cây Quéo, ng-Vân l i xúi i th ng vô Gò-V p
ch i, ch ng dè ó là ch chôn nhao rún c a b n, Chung g t u ch u và bi u ng i
ánh xe i vô Gò-V p.
Quá 5 gi r i, xe i ngang qua tr ng h c Gò-V p thì ã tan h c, h c trò v h t, nhà
tr ng óng c a v ng hoe. Nh ng mà th y l i ch mình h c t p t lúc th -ngây,
trong trí Chung ch ng kh i nh t i nh ng vi c quá vãng, r i tâm-h n l ng-l ,
ng nh ng i say m i t nh ho c ng i ng m i th c. T i ch , ng-Vân bi u xe
ng ng ng vô ti m u ng la-ve gi i khát.
Hai anh em v a m i ng i thì th y giáo Thanh ng trong ti m day l i nhìn Chung.
Th y giáo Thanh là b n thi t c a ông thân-sanh Chung h i tr c và lúc m Chung
t, th y c ng lo vi c an-táng, r i giúp- cho Chung h c thành-công.
Th y giáo Thanh th ng-th ng b c ra v vai Chung mà h i: “Chung, nghe n m
ngoái cháu trúng s 40 ngàn ph i hôn?”
Chung ngó lên th y ng i n thì l t- t ng d y xá và áp:
- D , b m ph i. B m th y m nh gi i?
- M nh luôn. Cám n. Bây gi cháu làm vi c gì âu?
- D … Cháu Sài-Gòn.
- Cháu vô th m m anh giáo ch giáo ph i hôn?
- D …
10
ki n trúc nhà có 3 mái nh cái bách ích
11
anh ng : my lord c theo gi ng Pháp ra my lo, ki n trúc xe ng a cho các nhà sang hay quí t c Âu Châu.

15. - Cháu trúng s thì xu t ít tr m làm m ph t cho r i. Hôm tr c th y i ngang th y
th y c rác um-sùm, coi bu n quá.
- D , cháu ng tính làm. M i th y u ng r u.
- Cám n, th y v k o s p nh ch n c m. Cháu có r nh ghé nhà th y ch i.
- D , mai th n m th y ngh , cháu s vô th m th y thím.
Th y giáo Thanh i r i, ng-Vân li c th y Chung bu n hiu. Chung bi u b n u ng
ri t r i v , vì trong mình nghe khó ch u. Xe v kh i t-H , ng-Vân r Chung i
th ng vô c t c Th -ng n c m. Chung cáo b nh nên a b n xu ng ó r i ng i xe
m t mình.
t i nhà thì ã èn. Chung kêu b i d y óng h t c a tr c l i, óng luôn c a
rào n a, l i d n ai có t i h i thì nói mình i n c m ngoài nhà hàng r i i coi hát.
Chung thay mát mà m c, bi u ng i b p n u cho m t tô cháo tr ng r i n m trên
gh xích- u mà suy ngh .
tình-c g p-g th y giáo Thanh, nh t là nh ng l i h i ho c h u tâm, ho c vô ý
a Th y làm rúng ng lòng Chung, làm cho Chung ngó th y l i t t c quá-vãng
bu n kh ; cha ch t, trong nhà không ti n, m ph i mua u trên bán u d i mà
nuôi mình n h c; h c ch a r i m l i ch t n a, may nh có m y b n thân c a cha
giúp s c u nên mình m i l p thân c. ã c giàu sang h n 10 tháng r i,
mình c lo n ch i, không nh t i m -m cha m , không nh t i n x a ngh a c .
Thói xa mê hoan-l c c a mình m i ngày làm cho mình hao-t n không bi t bao nhiêu,
mà s hao-t n y ch làm cho b n xa-hoa dâm-d t h ng nh , ch không giúp ích
cho mình chút nào, mà c ng không giúp ích cho h ng c -hàn cùng-kh . B n xa-hoa
dâm-d t y n c a mình, mà có l h còn c i mình ngu, chê mình d i.
Chung n cháo r i m t mình l y s g i b c cho ngân-hàng ra mà coi, thì trong s 40
ngàn th y ã l y ra h t 12 ngàn, còn g i có 28 ngàn. Mà hi n gi trong t th y còn
n 2000 b c m t, th thì 10 tháng nay m i tháng th y tiêu xài t i 1000.
Chung ngh may nh có ông ch nhà in d t mình i lãnh b c, r i khuyên mình g i
t vào ngân-hàng, l i d n mình ph i dè-d t ng tin b n kên-kên12 em m i cho
mình mua nhà mua t mua ph mua xe ng chúng h ng huê-h ng. B i v y u
xúi mua xe h i 8 ngàn, mình không ch u, ch mua my-lo v i c p ng a có 700; L i
bi u mua nhà l u 12 ngàn mình làm l m n nhà m i tháng 50 mà . Th mà
mình ã hao h t 10 ngàn. N u mình nghe l i d -d c a hai anh b n chí thân ó thì
có l ngày nay mình ã h t ti n mà l i còn mang t i m t ch c cô v toàn là gái mua
son bán ph n. H ! Không c, mình ã i sái ng r i, ph i mau mau tr l i, tìm
o ch n chánh mà i. Mình còn 30000 ng, s b c y c ng cho mình s p t
i s ng khác, i s ng thanh-cao, bình-t nh, o-ngh a, an-nhàn.
Chung chúm-chím c i r i vô mùng ôm g i mà ng .
12
gi ng Nam : kên kên, gi ng B c :k n k n. Loài chim d , u tr c, hay n xác ch t .

16. III. Tr v l i c
Vì h i hôm ng s m, b i v y b a sau ng-h gõ 5 gi , tr i còn m -m mà Chung
ã th c d y r a m t ch i u. Th y m t ki m b tây c , b b n h i còn làm
nhà in ó, mà m c.
Th y kêu b i mà d n: “Có ai t i h i tôi, thì em nói tôi có chuy n i L c-t nh ít ngày.
u ai h i em c ng nói nh v y. Em c ng d n anh b p ng i ch n u n. Ch ng
nào tôi v r i s hay”. B i h i ph i b t k xe hay không. Chung l c u, l y bóp b c
vào túi, r i i nón c h i tr c mà i, i b xu ng ga Sài-Gòn mua gi y xe l a
mà vô Gò-V p.
a nay nh m th n m, b i v y th y giáo Thanh có nhà. Th y th y Chung vô, y
nh l i Chung nói hôm qua, thì th y m ng r , h i v i ch mua bánh h i th t quay
ãi khách. Chung t ch i h t s c c ng không c. n u ng xong r i, Thanh v i
Chung d t nhau i vi ng m cha m Chung, ng bàn tính s m n th xây m .
Th y giáo Thanh h a s lo vi c y. Chung m ng-r , a tr c cho th y 50 ng b c,
ch ng nào nh ch c giá r i Chung s a thêm. Tính xong vi c làm m r i, Chung
mu n v . Th y giáo không cho, c m Chung l i n c m v i th y r i n m ngh tr a
n 2 gi r i m i v c. Ng i trên xe l a tr v Sài-Gòn, Chung th m ngh xây
-m cho cha m t n n m b y tr m ho c m t ngàn, mà t n y là t n v ân-ngh a
ch không ph i t n v t u s c nh m y tháng nay v y, nên trong lòng th th i vô
cùng.
t i Sài-Gòn i l i nhà in th m ông ch và m y th y trong s . Ai c ng ni m-n
ng Chung, nh t là ông ch ân-c n gi ng d y u h n s thi t cho Chung hi u
thói i ng kh i l m-l c mà sa-ngã. Chung ch i n 6 gi , nhà in óng c a,
Chung m i ra.
Chung mu n xem l i c nh i h i tr c, nên ra kh i nhà in r i, Chung qua ng
d’Ormay ng l i dì hai Phì-L mà n c m t i. Dì th y Chung b c vô thì l t- t
ng d y m ng: “Th y hai, cha ch , lâu g p th y quá! Trúng s c c mà th y
gi u tôi ch ! Có nh Ph c nói tôi m i hay. Th y có ph c quá … ch i th y Hai.
Tôi mu n m i th y n c m, mà gi ch c th y n nhà hàng ch th y âu thèm n c m
tôi, nên tôi không dám m i”.
Chung kéo gh mà ng i và áp:
- Không. Tôi l i ây th m dì và n c m.
- Thi t hôn?
- Thi t ch .
- Nh v y thì tôi m ng l m.
- Th y Ph c còn n c m ây hay không dì hai?
- Còn.

17. - Th y còn u ng r u hay không?
- Làm sao mà b c.
Hai ng i nói chuy n v i nhau t i ó thì th y Ph c hâm-h b c vô. Th y th y
Chung thì th y la l n: “M n-x Chung!” và a tay ôm Chung ch t c ng.
Chung nh nh g ra mà nói:
- Tôi m i h i th m th y ây. Nghe dì Hai nói th y c ng còn n c m tháng nên tôi
ch .
- Vây h ? Cám n th y c giàu có sang tr ng mà còn nh b n nghèo.
- B râu c a th y sao c ch xu ng hoài, vu t cho nó ngo nh lên coi m i c
- Thây k nó! Mình nghèo thì nó ph i x i ch sao. ch ng tôi khá r i th y s coi
mà. Nó c ng bi t ngo nh nh ng i ta v y ch .
Ph cc i ng t, kéo gh ng i ngay m t Chung và nói ti p:
- Nói phách ng c i ch i, ch Ph c n y c ng nh Chung, d u giàu có m y
muôn i n a c ng không i tánh âu. Giàu mà gi nh n-ngh a ng i ta m i
kính ph c ch , ph i hôn?
- Ph i. Th y còn u ng r u hôn?
- Còn ch . Có r u tôi m i vui, d i gì mà b .
- V y bi u con Én l y r u i, u ng r i n c m.
- Th y u ng v i tôi nghe.
- Không, không, tôi không bi t u ng. tôi n c m mà thôi.
- Th y n c m ây?
- , tôi l i th m dì hai v i th y và n c m nói chuy n ch i.
- ! M -x Chung! T t quá! V y thì b a nay tôi u ng b ng hai. Tôi vui l m. Én,
ong cho qua m t c c r u, m t c c nghe hôn, ch không ph i n m xu nh m i
a. M -x Chung, th y không quen u ng r u tr ng, v y tôi i mua r u
chát hay la-ve cho th y u ng.
- Cám n, tôi ã nh t nh không u ng r u gì h t.
- T u, s c, tài, khí là 4 cái h i ng i. Th y b b t c m t cái c ng l m.
Dì hai i vô trong, có l d y u b p mua thêm ng d n cho Chung m t b a
m x ng áng. Ph c nh u r i ngó Chung mà nói nh : “Anh em g p nhau l i, tôi
ng quá. Nh ng tôi nói thi t, th y tr v cái quán lao- ng n y n c m, tôi l y làm
m t chút. Xin l i th y, tôi nghe ng i ta nói b n th ng L i, th ng u eo theo
th y thì tôi lo quá. Mèo-chó hay n u ng tuy t n hao song ch a m y h i, ch bài-b c
ch c ph i nguy mau. H nói b n nó hay d t th y vô Ch -L n, v y th y có thua
hôn?”

18. Chung c m- ng mà th y Ph c không nh -nhõi mình mà l i lo cho mình, ch
không ph i nh các b n chí thân kia, ngày êm c bày cách cho mình phá-s n.
Chung càng thêm h i-h n, a tay ra n m tay Ph c mà áp:
- Tôi cám n th y có lòng lo cho tôi. Thi t ng i ta th y tôi có ti n nhi u thì eo theo
, quy t xô tôi vô ng không t t. H có r tôi ánh b c, song nh tr i ph t
phò-h khi n cho tôi ch ng c nên tôi kh i nguy. M y tháng nay tôi i sái ng
nên t n-hao nhi u, l i t n-hao vô-ích.
Nh ng hao ti n mà tôi c bi t lòng ng i gi -d i, tình i th p-hèn, thì tôi
không ti c chi h t. Tôi l y làm vui mà c th y cái r c-r ngoài thì ch a cái hôi-
thúi trong, còn cái ch n-chánh l i n n i ch th m t i.
- Ph i l m, ph i l m.
- Thôi, b chuy n tôi i. Th y nói th chuy n th y cho tôi nghe coi.
- Tôi có chuy n gì âu mà nói.
- Th y không tính l p ti m bán r u n a sao?
- Ph i có v n m i tính c ch .
- Ta ki m ng i àn-bà có v n ta c i, r i l y v n y mà làm công chuy n.
- “ Th c thê chi l c”, ng i ta c i ch t.
- Tôi nh in nh là M nh-T có nói: “S phi vi b n nhi h u th i h v d ng”.
Không ph i vì s nuôi s ng nên c i v , nh ng có khi c ng ph i vì ó.
- N u v y thì m y ông “ ào m ” là môn sanh c a M nh-T sao? H ! Tôi không dè!
Ph c u ng r u r i vu t râu tr n m t h i: “Th y coi b tôi ây làm h c trò M nh-
c hôn?”
Chung c i ng t. Dì hai tr ra, con Én b ng m t mâm c m theo sau, th t cá d -dèo,
i có canh, có nem n a. Ph c v i Chung t l i c m tình dì hai r i c m a mà n,
câu chuy n bây gi có dì hai xen vô nên càng thêm thân-yêu vui-v . n c m r i,
Chung móc bóp tr ti n mâm c m. Dì hai nh y d ng và la l n:
- Tr i i! Th y hai ng làm v y ch . Tôi ãi th y mà.
- Tôi còn tr l i ây n n a. Dì ãi hoài sao?
- Không h i gì âu. ãi hoài c ng c.
Chung b bóp vô túi mà nói: “Tôi bi t b ng dì hai t -t , t -t t lúc tôi m t s làm
kia, ch không ph i i bây gi . Lâu quá mà tôi không n th m dì, thi t tôi qu y
m. Xin dì tha l i”.
Ph c h i: “Th y làm âu mà m t s ?” Chung ngó dì hai mà c i r i ng d y
nói: “Chuy n y duy có tôi và dì hai bi t mà thôi. Chuy n bí-m t, xin th y ng h i.
Bây gi tôi m i th y qua Ch C n h t gà ch ng r i u ng cà-phê v i tôi. Tôi ãi”.
Ph c a tay áp: “Không c. Dì hai ãi c m, thì tôi ph i ãi cà-phê ch . Th y
ãi sao c”. Chung nói: “T ý, ai ãi c ng c. Thôi i”.

19. Hai th y t giã dì hai, d t nhau qua Ch C . Câu chuy n vui-v kéo dài thêm g n
t gi n a r i Chung, Ph c m i phân r .
Xe kéo ngh u-ngh n không thi u gì, nh ng c ng nh tr c, Chung th ng-th ng i
lên ng Lagrandière, tính v ng n i c n ph c mình m n dành ó, th
ng l i m t vài ngày trong c nh i nghèo-hèn mà an- n, t i l i-danh làm cho mình
xa-lánh m y tháng nay.
i 8 gi r i t i, gió ch ng lao-rao mát-m , b u tr i sao g n t gi ng, l i thêm
t tr ng 14 tháng 3 long-lanh chói ánh sáng xu ng c cây, làm cho êm Sài-Gòn
gi ng nh êm xuân, không nóng h m, không m t nh c.
ch ng anh th T nh c gh ra tr c cái sân nh ng i xem tr ng h ng gió, trí
th nh-th i, lòng vui-v d ng nh ng i kh i v ng-v n n tr n. Chung nh b c
vô sân, v ch ng anh th không hay. Chung ng xa-xa ng m c p v ch ng ti-ti n
mà êm m, ch ng làm nuôi v , v giúp s c ch ng, v ch ng n ng nhau, yêu nhau,
tin nhau, chi u nhau. ng ngó m t h i, Chung c m-xúc nên b c t i và h i l n: To
nh vi c gì ó? Anh ch m nh gi i há?”
ch ng th T day l i th y Chung thì m ng-r ng d y. Anh th nói: “D hôn!
Th y i âu lâu quá v y th y hai? Bà con l i xóm h nh c th y hoài”. Anh y gh
i Chung ng i. Chung c ng mà áp:
- Tôi m c công vi c nên không v c.
- V y mà m n ph b tr ng c n m, u ng ti n quá.
Ch th ti p nói:
- Th y nói lâu lâu th y v , làm tôi không bi t th y v b a nào; h th b y là tôi m
a quét giùm m t l n, quét b i trên gi ng, trên bàn, tôi c ng ph i chi u n a.
Hôm th b y r i tôi m c v Bình-Chánh, tôi m i lên hôm qua. S m m i n y tôi m i
quét d n c.
- Tôi làm nh c ch th quá, xin ch tha l i.
- Có nh c gì âu. Th y v ch i r i i hay là v ?
- … Không bi t ch ng … Có l ít b a … Mà tôi nh hôm nay tôi ng ây.
- V y tôi l y chìa khóa ng m c a. S ch tr n, vô r i th y coi.
- Ch làm cho tôi ph i mang n n ng quá.
ch ng anh th vô nhà, ch l y chìa khóa m c a, còn anh thì t m t cây èn
ng qua.
Thi t c n nhà óng c a ó g n mãn n m, nh ng mà trong ngoài u s ch-s , bàn
gh không có m t chút b i. Chung b ng cái r ng d a vách, l y chi u tr i trên
gi ng r i m r ng l y mùng m n ra. Anh th bi u v v n u n c, ch trà u ng
ch i, anh ph gi ng mùng cho th y hai. Chung ngó qua c n nhà bà Phán thì th y
có ánh èn, l i nghe ti ng máy may ng ch y re-re.

20. Chung thay mát mà m c thì ch th ch trà r i. Anh th m i Chung ra sân u ng
trà ch i cho mát. Chung nh c thêm m t cái gh em ra, ba ng i ng i chung quanh
cái bàn nh , trên tr ng d i gió, thú-v n ng-nàn.
Chung u ng m t h p trà r i h i ch th :
- Bà Phán ã m n ph l u mà d n, hay là còn ây?
- H ! D n l u làm chi? Tr i i, làm sao tr ti n ph cho n i. Hai m con ó. T i
nghi p quá, m y tháng nay bà Phán b nh, m t mình cô hai lo t o lo t n l p thu c
men, l p n u ng, coi b cô m t i.
- Bà Phán b nh chi v y? Ph i nh c m i hôn?
- Không, bà au con m t, bây gi m t bà m , không th y ng mà i.
- T i nghi p d hôn! Bây gi khuya r i, nhà óng c a, sáng mai tôi s qua th m
bà m t chút.
- T i nghi p thi t. Nghèo mà l i au, kh h t s c. Coi th túng l m. Cô hai ng i
thêu t i ngày sáng êm, bây gi lãnh t i v i mà may n a. Cô c c quá, coi cô
mu n b nh.
- sáng mai th y coi, cô m xanh. Cô lo h t s c mà không ti n cho m u ng
thu c. c trong nhà bán l n h t b n, lâu-lâu th y bán m t món. Cô hai
Thiên-H ng thi t là gái g m hi u-h nh. Nghèo c c nh v y mà không nghe
cô than m t ti ng.
Chung nghe ch th nói chuy n lòng th y l nh ng t, m t-mày bu n hiu. Th y th dài
mà nói: “Thi t tôi không dè nhà bà Phán kh n th ”.
Ba ng i u ng trà nói chuy n t i 10 gi m i phân tay nhau mà ngh .
Chung n m trên gi ng nghe ti ng máy may re-re hoài, bi t Thiên-H ng ang
khum l ng ch n m t mà làm vi c ng có ti n nuôi m già ng-y u, trong lúc
nh ng gái m t trang v i cô h d i ph n thoa son ch ng di n hình-hài. Chung
ngh m y tháng nay mình vãi b c tr m mà cho nh ng gái thi u liêm-s , m t n t-na,
ng mua m t cu c vui t m th i hay m t tr n c i vô o, ch chi mình ti n y
mà giúp h ng ng i nh v y thì cái vui m i b n dai, cái c i m i trong s ch.
Mình ph i giúp cô Thiên-H ng, mình ph i c u bà Phán, m c d u tánh bà khó ch u,
c d u bà a nói cao-k . Mà c u-giúp b ng cách nào? V i dì hai Phì-L hay là th y
Ph c thì d , mình h i ngay coi hai ng i c n dùng bao nhiêu, r i mình giúp ti n
cho dì hai s m m ti m c m ra l n, cho th y Ph c m n ph bán th r u,
ch c hai ng i ch u.
Còn cô Thiên-H ng v i bà phán ây, mình ph i nói th nào mà giúp. Cho ti n ng
bà Phán u ng thu c? Ai xin mà mình cho? Làm nh v y mình khinh r ng i ta quá.
Ng i ta có th m ng mình ti n làm phách. Không c. Thôi sáng mai mình
qua th m, r i mình s li u, ho c c y ch T l p th a ti n giùm, bây gi giúp li n
ch ng vài tr m r i lâu-lâu s giúp thêm n a.

21. Chung quy t nh r i nh m m t tính ng , nh ng mà tai c nghe ti ng máy may, nên
t c th y hình-d ng cô Thiên-H ng, b ng i may quá r i l ng khum, má cóp, c
teo nhách, m t có khoen, thì th y xót d , l nh lòng, n m tr n-tr hoài, mu n ng mà
ng không c.
i th c khuya nên sáng b a sau Chung d y tr . Th y nghe bên nhà th T có ti ng
hai ng i àn-bà nói chuy n:
- Anh T i làm r i h ch T ?
- M i ra ó.
- B a nay ch i ch hôn?
- i. Tôi quét nhà r i i.
- Ch làm n mua giùm m t con cá lóc nh nh v i ít xu rau d n c hôn? Má tôi
thèm canh rau, ng c tôi m c may g p quá nên i ch không c. Ch làm n
giùm tôi nghe hôn ch T . ây, tôi g i cho ch vài c c ây.
- c mà. tôi mua giùm cho cô.
Chung m c a thì cô Thiên-H ng bên nhà th T ng i v ngang, cô m c áo
bà-ba l a tr ng c có vá cánh chõ v i qu n v i en c ng c , ch n cô mang gu c. Cô
th y Chung thì cô ng l i cúi u chào:
- Chào th y hai. Th a th y m nh gi i?
- Cám n cô. Tôi v h i hôm, nghe nói bà Phán b nh tôi mu n qua th m, nh ng
th y nhà óng c a, nên tôi tính sáng nay s th m bà.
- Cám n th y có lòng chi u c . Má tôi b nh nh ng m y b a rày b nh ã b t, n
ng c. Kính chào th y.
Cô Thiên-H ng i v . Chung ngó theo, th y cô m, n c da mét, m t có khoen y
nh l i ch th nói h i hôm. Chung r a m t thay , nghe có ti ng bà Phán nói
chuy n v i con, bi t bà ã th c r i, nên b c qua gõ c a. Cô Thiên-H ng ng
ng-x ng ch máy may, cô th y Chung thì vui-v m i vô, r i b c l i b ván ch bà
Phán n m mà nói:
- Th a má, có th y hai qua th m má.
- Th y hai nào v y con?
- Th a, th y hai h i tr c khít m t bên mình ây.
- V y hay sao? Té ra có th y v . Con nh c gh m i th y ng i con. Tôi chào th y hai.
Nghe tôi au th y qua th m thi t tôi i n h t s c. Tôi ng i không c, h
ng thì hai con m t nh c l m. Xin th y mi n l cho tôi.
Chung kéo gh ng i m t bên ch bà n m và nói: “Không, không, xin bà c n m yên.
Có b nh thì n m. gi l sao c”.

22. Chung th y bà Phán c ng m c l a tr ng tinh nh ng bà m lung l m, l i có cái
kh n l a tr ng x p y ngang hai con m t. Chung h i:
- Th a bà, nghe nói bà au con m t?
- Ph i. Thu nay tôi có b nh nh c m i. B nh ó c ng còn, nh ng không hành l m.
Cách ba tháng nay, hai con m t l i phát lên au, ban u nó r i l n-l n nó
ng lên, nh c-nh i ch u không n i, m i b t nh c m y b a rày, ch hôm tr c
tôi rên t i ngày sáng êm.
- Th a bà, b nh con m t ph i c-t chuyên-môn tr m i mau m nh. Bà cho r c
c-t nào tr ó?
Bà Phám n m êm m t lát r i b u-b o áp: “Không l nói d i v i th y c, ti n b c
âu có mà dám r c c-t , th y hai. Thi t con Thiên-H ng c theo bi u tôi cho
nó kêu xe em tôi i c-t . Tôi không ch u. Th y ngh coi, i c-t m i l n ph i
n n m m i ng b c ch ít sao.
“Mà có l ph i i nhi u l n, thì làm sao mà ch u n i. Tôi bi u nó ra ti m thu c b c
i các th nhãn-d c13 coi th nào hay nó mua v nh con m t cho tôi. H bán hai
th tr c, th nào nh vô con m t nó c ng phát lên nh c-nh i d quá. M i ki m
c th thu c n y hôm nay nh vô êm kh e l m, th y hai. Ch c th thu c n y h p
i ch ng b nh c a tôi r i. Nghèo thì ph i dùng thu c nh v y cho t n”.
Chung l y làm l mà nghe cái gi ng bà Phán bây gi không còn cao-k nh tr c
a, l i li c th y m t cái ng h treo và cái bàn r a m t, thì ng lòng th ng nên
th dài mà h i:
- Bây gi n u l y cái kh n, bà còn th y rõ hôn?
- Th y m m ; mà h l y cái kh n thì nó x n lung l m.
- V y thì bà làm sao mà n c m?
- H n c m thì tôi ph i rán ng i d y, l y tay è cái kh n, r i con Thiên-H ng
chan canh ho c g p cá, g p th t s n cho tôi n. Ph i rán ch bi t làm sao.
- Th a bà, không c. Ph i n c-t chuyên-môn c y h coi r i h tr m i h t
nh. N u bà lâu s h h t hai con m t.
- Không nên th y hai à. Con Thiên-H ng ng i t i ngày mà thêu giày may áo; t
hôm tôi au t i nay nó ng i thâm t i ban êm n a. Nó m t nh c lung l m m i
ti n m n ph và mua c m g o mà n. Nói cho th y th ng, tôi n m xu ng, con
Thiên-H ng s n-sóc tôi, may ph i bê-tr . ã v y mà còn ph i mua thu c
men t n hao thêm n a. May trong nhà có c chút- nh mà bán, nên m i ch u
ng c m y tháng nay. Bây gi trong nhà có còn v t chi áng mà bán n a
âu, nên không dám tính i c-t , th y hai …
Bà Phán ng p-ng ng. Chung ng lòng châu mày, bu n hiu.
13
thu c tr b nh au m t .

23. Bà Phán nói ti p: “Không bi t ch ng m ng s tôi tr v già ph i uôi mù. Mà d u tôi
ui, tôi c ng không dám phi n tr i ph t, ch th ng thân con tôi mà thôi. Tôi ngh
thi t tôi là t i báo c a con tôi. Tôi au x a rày, tôi th ng van-vái tr i ph t cho tôi
ch t ph t cho r i, ng con tôi nó b t c c kh ”.
Thiên-H ng b c l i can m : “Con xin má ng ngh nh v y. Má ng bu n ch .
Con có c c kh chi l m âu. Con có d m m a trãi n ng âu mà má nói con c c”.
Chung ti p khuyên: “H au n m m t ch t nhiên bu n, r i ngh vi c i mà th i
chí. Ai c ng v y. Cháu xin bà ng bu n. Bà có ph c l m, nên bà có cô hai s n-sóc
cho bà. Má cháu h i tr c au n m có m t mình, không ai lo c m thu c m i áng
bu n ch .
“Má cháu có m t mình cháu, mà lúc y cháu m c trong nhà tr ng. Bà ngh coi
ph i bà có ph c h n má cháu h i tr c hôn? Bà n m nên th i chí. Cháu ch c cô hai
nuôi bà, cô vui lòng l m, cô có phi n âu”.
Bà Phán ch n áp: “Không, th y hai. Tôi bi t h tôi s ng lâu thì con tôi nó ch t g p.
Tôi già l i có b nh hoài. Con tôi còn tr tu i l i có ngh thêu, không có tôi thì m t
mình nó không bao gi n n i ói rách.
“V y tôi ch t cho con tôi s ng là ph i h n ch …
“H i nãy tôi nói tôi là t i báo c a con tôi, l i y trúng l m ch không ph i nói l y
âu. Th y m i quen nên th y không bi t rõ gia- o c a tôi. tôi nói cho th y nghe.
“Ông Phán tôi h i sanh ti n, ng khôn-ngoan nên làm ra ti n b c không bi t bao
nhiêu. Tôi th y ng ti n d ki m, tôi không bi t ti n-t n c xài phí ng a nguê, ã n
c sung-s ng, ánh b c ánh bài, l i còn út nhét u n y u kia n a. Ông Phán
tôi vì th ng nên ng ánh ch làm thinh, không mu n khuyên l n hay phi n trách.
Th y ch ng nh v y, tôi c làm t i hoài, không bi t qu y mà n-n n, không bi t lo
h u-nh t, b i v y ngày ông Phán tôi nh m m t, thì trong nhà không còn m t
ng ti n d . Th y hai ngh coi có ph i t i tôi báo h i, nên ngày nay con tôi nó m i
kh -c c nh v y ó hay không? N u ngày tr c tôi bi t th ng con, tôi bi t lo h u,
thì d u ngày nay không giàu, ch không n n i thi u h t. Ch ng tôi ch t xu ng âm
ph , tôi không bi t làm sao dám ngó m t ông Phán tôi”.
Bà nói d t r i bà khóc t c-t i.
Thiên-H ng l t t leo lên ván, l y kh n ch m m t m , cô ch y n c m t ròng-
ròng. Cô n n n : “Con xin má n m ngh , ng bu n chi h t. Má bu n má khóc, c p
t má s ng lên r i con bi t làm sao, má?”.
Ng i ngó c nh tình bi-th m nh v y, má thành-thi t nh n t i, con -d t khuyên can,
th ng thân con, con t n-t y v i m , Chung c m- ng c c- m không th d n
lòng làm l c, nên ng d y nói: “ tôi i r c c-t ”.
Thiên-H ng ng c m t ngó Chung, c p m t ch a-chan lo ng i. Chung hi u ý nên
nói ti p: “Xin bà v i cô ng ng i chi h t. Tôi có quen v i m t ông c-t chuyên-
môn v b nh con m t, tôi c y vô coi mà tr b nh giùm cho bà. Không t n ti n b c
chi âu mà ng i”.

24. Chung không dám nói dài, nên t -giã i li n.
Ra ngoài ng Chung g p ch th T i ch v . Ch h i Chung:
- Th y i ch i ph i hôn th y hai?
- Tôi i r c c-t cho bà Phán.
- ! Th y lãnh s n-sóc bà Phán hay sao?
- T i nghi p quá, tôi th y v y tôi ch u không c.
- T i nghi p ai? T i nghi p cô hai ph i hôn? Tôi ã nói tr c nh v y còn! Cô là gái
có hi u-h nh, áng th ng l m, th y hai. Th y nói mà c i cô hai i. Th y có ti n
n gì ph i ki m v giàu. Tôi dám nói ch c, th y c i cô hai làm v th y s có
ph c l m.
- tr b nh cho bà Phán r i s hay.
- V y h ? Tôi làm mai tay trong cho. Mà th y lãnh s n sóc bà Phán thì th y ph i
ây ch .
- Tôi s luôn ây.
- c l m. Tôi nói thi t, th y c i cô hai thì cô có ph c, mà th y c ng có ph c
a, hai ng i có ph c h t. Tôi vui l m, tôi m ng l m.
Chung c i r i kêu xe kép mà i.
Ch th T b ng r n i th ng l i nhà bà Phán, b xung-x ng h n-h .
IV. M t n m sau
a bên ng G -V p qua xóm th m, cách tr ng h c ít tr m th c, chúng ta th y
phía tay trái m t cái nhà ngói nh mà cao-ráo s ch-s , nóc t i, t ng vàng-vàng,
a xám-xám, ng i êm trong m t kho n t r ng ch ng n a m u, tr c hoa th m
ua n , sau xoài mít sum-sê, bên n y nhãn ng m bông, bên kia t cà tr n .
Cu c v a t i c i, v a thanh-t nh n y là cu c c a th y Chung mua s m g n
-m cha m , an-h ng thú gia- ình, sau m y tháng say-s a mùi t c l y.
Trong lúc hai c-t chuyên-môn, m t ông ch a b nh con m t, m t ông tr b nh nh c
i cho bà Phán, thì Chung tr cái nhà m n ng B c-Hà, làm m -m m cha
và mua t nhà n y mà s a so n. Không y m t tháng, bà Phán kh e kho n i
ng nh th ng, còn c p m t tuy gi m b t nhãn-quang song c ng th y ng i
c, thì Chung c y v ch ng th T làm mai nói mà c i Thiên-H ng r i r c v
im v v cái nhà trong xóm Th m ó, ng v ch ng hi p nhau s n-sóc bà m
già và b i b mi ng v n p.
Trót m t n m ã qua, bao gi mùi h nh ph c c ng n c n ng t trong nhà ra ngoài
n. Ban ngày ng i ta th y có khi bà Phán xách n c t i hoa, có khi th y Chung
ánh vòng cho Thiên-H ng tr ng rau gieo c i. Ban êm chung quanh ánh èn êm

25. m mà t rõ ng i ta th ng th y Chung n m trên gh xích u c chuy n. Thiên-
ng c m-c i ng i thêu kh n ho c th t v cho ch ng, còn bà Phán c ng v n m c
l a tr ng, bà n m trên ván ngó r ngó r ngó con m t mày bà t i rói.
Mà h nh-ph c c hoàn-toàn, lên c c m, k t tháng tr c ây, b i vì Thiên-
ng sanh m t a con trai gi ng h ch Chung, v ch ng ng lòng t tên là
Thiên-T , ghi nh n tr i ph t ban ph c cho mình.
Ngày cúng y tháng cho Thiên-T , l i trúng nh m ngày chúa-nh t.
ch ng th y giáo Thanh vô chúc m ng, khí s c hân-hoan, vì t ngh mình ã làm
c câu “thành nh n chi m ”.
ch ng anh th T c ng vô , y-ph c m i tinh, ch th l i có xách theo m t c p
cá lóc thi t to, ch không ph i cá nh nh nh cá ch th ng mua giùm cho Thiên-
ng h i tr c.
Dì hai Phì-L , nh có Chung hùn v n nên ã m ti m c m l n ng chánh
d’Ormay, bây gi dì m p thêm n a, dì ch vô m t con heo quay vàng t i v i bánh
i, bánh bao h t.
Th y Ph c c ng lãnh hai ngàn ng c a Chung mà l p ti m bán th r u
t-H , th y xe vô m t thùng r u, m t mày h n-h , qu n áo àng hoàng, b râu
bây gi ngo nh lên, ch không ph i x i xu ng n a.
Bà Phán b ng cháu ngo i ng i gi a phòng khách, ai t i bà c ng a Thien-T mà
khoe: “Coi ph i nó gi ng h ch cha nó hôn?”
Th y Ph c vu t râu h i Chung:
- Có m i ông ch nhà in hay không?
- Có ch . Song h i chi u hôm qua, hai ông bà vô tr c mà chúc m ng r i xin ki u,
vì b a nay m c i th m v n trên Th .
- Còn m y b n “chí thân” nh u và L i?
Chung rùn vài mà áp: “Tôi không dám m i, ngh vì i s ng c a tôi bây gi không
p v i con m t c a m y ông “b n chí thân” ó, m i m y ông n ây s e trái tai
gai m t m y ông”.
Th y Ph c c i l n và nói: “Thôi tôi m thùng l y r u ra m i bà con u ng
ch i, b a nay u ng cho say vùi mà m ng cho cháu Thiên-T ”.
Th t qu m y ngày sau, c u u v i c u L i hay vi c n y thì cho th y Chung làm
chuy n trái i.
nh-H i, 14 Août 1944
-- H T --
Ngu n: NXB Sông Kiên, 1961