Thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận đống đa, thành phố Hà Nội.doc

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
....…../………
BỘ NỘI VỤ
…….../………
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN HOÀNG THẮNG
THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG GIẢI
PHÓNG MẶT BẰNG THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA
BÀN QUẬN ĐỐNG ĐA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
MÃ SỐ: 60 38 01 02
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN BÁ CHIẾN
HÀ NỘI

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là luận văn do chính tôi nghiên cứu và thực
hiện; các kết quả phân tích trong luận văn là hoàn toàn trung thực, không
được sao chép của bất kỳ công trình nào trước đây, các số liệu của luận văn
được lấy từ nguồn chính thống, trung thực và chưa được công bố. Nếu không
đúng như nêu trên, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Hội đồng chấm
luận văn thạc sĩ và Nhà trường.
NGƯỜI CAM ĐOAN
Nguyễn Hoàng Thắng
1

LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, tôi gửi lời cảm ơn đến tập thể các giáo sư, các nhà khoa
học, các thầy giáo, cô giáo của Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình
truyền đạt kiến thức chỉ bảo tôi trên con đường học tập và nghiên cứu khoa
học.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Bá Chiến đã dành
nhiều tâm huyết, trí tuệ của mình, giúp định hướng khoa học và luôn động
viên khích lệ tôi hoàn thành luận văn một cách tốt nhất.
Xin cám ơn bạn bè, đồng nghiệp, của Học viện Hành chính Quốc gia,
UBND quận Đống Đa đã giúp tôi tìm kiếm tài liệu, cung cấp thông tin có
liên quan đến đề tài, cũng như góp ý kiến để luận văn của tôi được tốt hơn.
Hà Nội, tháng 6 năm 2017
Tác giả luận văn
NGUYỄN HOÀNG THẮNG
2

MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan 1
Mục lục 3
Danh mục các chữ viết tắt 4
MỞ ĐẦU 5
Chương 1: LÝ LUẬN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI 11
THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG THU HỒI ĐẤT
1.1. Những khái niệm cơ bản 11
1.2. Ý nghĩa của việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất 20
1.. Nội dung pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi 22
đất
1.5. Hình thức về thực hiện pháp luật về bồi thường thu hồi đất 29
1.6. Một số điều kiện đảm bảo thực hiện pháp luật khi Nhà nước thu
hồi đất
1.7. Kinh nghiệm thu hồi đất của một số địa phương 35
Chương 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI 48
THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA
BÀN QUẬN ĐỐNG ĐA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tác động đến việc 48
thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất
trên địa quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
2.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt 57
bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC 76
HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT
BẰNG THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỐNG ĐA,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
3.1. Phương hướng thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng 76
mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, TP Hà Nội.
3.2. Giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng 81
mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
thời gian tới
KẾT LUẬN 104
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 105
3

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ANTT
GCNQSDĐ
GPMB
UBND
TĐC
THĐ
XHCN
An ninh trật tự
Giấy chứng nhận quyền
Giải phóng mặt bằng
Ủy ban nhân dân
Tái định cư
Thu hồi đất
Xã hội chủ nghĩa
sử dụng đất
4

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn
Đất đai đã được khẳng định là một tài nguyên quốc gia vô cùng quý
giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là nguồn nội lực, nguồn vốn vô cùng to lớn
của đất nước, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa
bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội, an
ninh và quốc phòng. Ngay từ thuở sơ khai của xã hội loài người, con người đã
biết sử dụng đất theo các mục đích khác nhau để phục vụ cho sự sinh tồn và
phát triển của mình. Theo thời gian và sự lao động đã làm cho nhận thức của
con người càng được hoàn thiện, nâng cao cùng với nhu cầu sử dụng đất ngày
càng tăng để phục vụ cho đời sống, cho sản xuất, cho sự phát triển kinh tế - xã
hội và công tác quản lý việc sử dụng đất đã được xây dựng một cách có khoa
học, theo hệ thống thống nhất từ tổng thể đến chi tiết và theo quy định chung
của pháp luật Nhà nước.
Sử dụng đất đai vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi
ích công cộng, để thực hiện mục tiêu phát triển đất nước, đặc biệt là các dự án
phát triển đô thị, dự án sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế là một tất yếu
khách quan trong quá trình phát triển công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
Để có mặt bằng xây dựng các dự án, Nhà nước phải thu hồi đất của nhân dân
và thực hiện việc bồi thường hỗ trợ tái định cư cho các hộ dân có đất bị thu
hồi.
Trong thời gian gần đây, vấn đề thực hiện cơ chế Nhà nước thu hồi đất
của người đang sử dụng đất để giao đất cho các nhà đầu tư vẫn đang gây
nhiều bức xúc trong thực tế triển khai, nhất là những bức xúc của người bị thu
hồi đất về thực hiện bồi thường. Mặc dù các quy định của pháp luật về bồi
thường khi nhà nước thu hồi đất đã từng bước được hoàn thiện, ngày càng rõ
5

ràng, cụ thể về nguyên tắc, điều kiện, đơn giá thực hiện bồi thường, hỗ trợ về
đất đai và tài sản khi Nhà nước thu hồi đất.
Tuy nhiên đất đai và công tác bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi
đất đang là vấn đề hết sức nhạy cảm và phức tạp do đó thực tế thực hiện pháp
luật về bồi thường, giải phóng mặt bằng thu hồi đất vẫn còn nhiều vướng mắc
và tồn tại gây nhiều bức xúc trong nhân dân.
Quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội là một quận trung tâm với nhiều
tiềm năng để phát triển kinh tế, hiện đang có những chính sách để thu hút đầu
tư trong và ngoài nước. Cùng với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước thì nền kinh tế - xã hội đang từng ngày phát triển. Trên địa bàn toàn
quận có rất nhiều dự án đã và đang được đầu tư, nhưng công tác bồi thường
giải phóng mặt bằng và thu hồi đất đang gặp rất nhiều khó khăn do nhiều
nguyên nhân. Nguyên nhân chủ yếu do đất ở và nhà cửa cũng như vật kiến
trúc là tài sản rất lớn đối với người dân nơi đây làm ảnh hưởng nhiều đến sản
xuất và đời sống của nhân dân.Vì vậy, tôi đã lựa chọn đề tài : “Thực hiện
pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận
Đống Đa, Thành phố Hà Nội” để nghiên cứu luận văn là cấp thiết cả về lý
luận và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Pháp luật bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất là đề tài thu hút
sự quan tâm nghiên cứu, thời gian qua đã có rất nhiều công trình khoa học về
vấn đề này được công bố, như :
- Luận văn thạc sĩ luật học về "Pháp luật về bồi thường, giải phóng
mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất", của Hoàng Thị Nga, năm 2009.
- Cuốn sách " Hâụ giải phóng măṭ bằng ởHà Nôị - Vấn đềvà giải pháp"
của PGS.TS Nguyêñ ChíMỳvà TS Hoàng Xuân Nghiã (đồng chủ
biên), Nhàxuất bản Chinh́ tri qụốc gia, năm 2009.
6

- Bài viết "Giải bài toán lợi ích kinh tế giữa ba chủ thể: Nhà nước,
người có đất bị thu hồi và chủ đầu tư khi bị thu hồi đất", của ThS. Đặng Đức
Long - Tạp chí Tài nguyên và Môi trường, số 5, 2009.
- Luận văn thạc sĩ luật học "Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất qua thực tiễn áp dụng tại địa bàn quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội",
của Nguyễn Thị Yến, năm 2010.
- Bài viết " Chính sách đền bùkhi thu hồi đất của môṭ sốnước trong
khu vưc̣và Viêṭ Nam", của ThS. Nguyêñ Thi ̣Dung, Tap̣chíCông̣sản, số
2010.
- Bài viết " Chính sách hô ̃trơ ̣khi Nhà nước thu hồi đất", của TS. Trần
Quang Huy, Tap̣chíLuâṭhoc,̣ số10, 2010.
- Luận văn tốt nghiệp “Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn
quận Cầu Giấy, Thành phố Hà Nội”, của Nguyễn Thị Nhi - Đại học Tài
nguyên môi trường, năm 2014.
- Luận văn thạc sỹ luật học “Pháp luật về bồi thường giải phóng mặt
băng khi Nhà nước thu hồi đất qua thực tiễn thi hành tại địa bàn quận Đống
Đa, Thành phố Hà Nội”, Nguyễn Thế Hùng, năm 2015
Các công trình nghiên cứu trên đây đã giải quyết một số vấn đề lý luận
và thực tiễn cơ bản liên quan đến pháp luật về bồi thường giải phóng mặt
bằng thu hồi đất ở nước ta. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu trên chưa đi
sâu đánh giá việc thực hiện pháp luật mà chỉ mới dừng lại những quy định
của luật theo như quy định của Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn khác.
Bên cạnh đó cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách
toàn diện công tác thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu
hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội. Vì vậy, nghiên cứu đề
7

tài luận văn này là đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra và không trùng lặp với các
công trình, đề tài nghiên cứu đã từng công bố.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
- Luận văn có mục đích làm rõ một số vấn đề lý luận về thực hiện pháp
luật về thu hồi đất đối với các dự án phát triển kinh tế - xã hội.
- Nghiên cứu làm rõ và đánh giá đúng thực trạng thực hiện pháp luật về
bồi thường giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận
Đống Đa, thành phố Hà Nội, tìm ra những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân
của những tồn tại, hạn chế.
- Đề xuất các giải pháp các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp
luật về bồi thường giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn
quận Đống Đa nói riêng và địa bàn thành phố Hà Nội nói chung.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật bồi thường giải phóng
mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng về thực hiện pháp luật bồi thường giải
phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, thành
phố Hà Nội; tìm ra những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại,
hạn chế.
quận Đống Đa, thành phố Hà Nội.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu luận văn
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Nội dung của Luật đất đai năm 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành về
bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.
8

- Những lý luận thực hiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất.
- Những chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của
Nhà nước và các quy định của thành phố Hà Nội, quận Đống Đa về bồi
thường giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất.
- Thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng khi
Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội.
- Các kết quả nghiên cứu khoa học về bồi thường, GPMB khi Nhà nước thu
hồi đất ở Việt Nam đã công bố trong và ngoài nước thời gian qua,…
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu việc thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng
mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà
Nội từ năm 2012 đến hết năm 2016.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu luận văn
5.1. Phương pháp luận
Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm, đường lối của
Đảng, Nhà nước về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất cũng như thực
hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Quá trình nghiên cứu, luận văn đã sử dụng các phương pháp cụ thể sau:
- Phương pháp phân tích và tổng kết: Hệ thống các văn bản hướng dẫn,
các tài liệu tham khảo, giáo trình, sách, công trình nghiên cứu, bài viết đã
được công bố liên quan bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất. Thực
tiễn thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên
địa bàn Thủ Đô nói chung và trên địa bàn quận Đống Đa nói riêng, kết quả
9

đã đạt được, hạn chế thiếu sót và nguyên nhân, những yếu tố tác động và
phân tích đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu công tác này.
- Phương pháp thống kê về cán bộ thực hiện pháp luật về bồi thường
giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa và kết quả thực
hiện công tác này.
- Phương pháp chuyên gia qua gặp gỡ, trao đổi với các nhà khoa học,
cán bộ thực tiễn công tác trong thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng
mặt bằng thu hồi đất.
6. Những đóng góp mới của luận văn
- Làm phong phú lý luận về thực hiện pháp luật về bồi thường giải
phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất.
- Đánh giá đúng thực trạng việc thực hiện pháp luật về bồi thường giải
phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, thành
phố Hà Nội.
quận Đống Đa, thành phố Hà Nội trong thời gian tới.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
được cấu trúc làm 3 chương
- Chương 1. Lý luận thực hiện pháp luật về bồi thường khi nhà nước
thu hồi đất
- Chương 2. Thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng
mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
- Chương 3. Giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về bồi thường giải
phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội.
10

Chương 2
THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG
GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN
QUẬN ĐỐNG ĐA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tác động đến việc
thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên
địa quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
2.1.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của quận Đống
Đa, Thành phố Hà Nội
Nằm ở phía Tây Nam nội thành Hà Nội, quận Đống Đa gắn liền với địa
danh lịch sử Gò Đống Đa, nơi Quang Trung đại phá quân Thanh, cùng di tích
Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Quận Đống Đa là quận lớn ở cửa ngõ phía Tây
Nam thành phố, là địa bàn thuận lợi để phát triển, cải tạo các khu nhà ở đồng
thời phát triển các văn phòng đại diện, cơ quan, viện nghiên cứu, các trường
đại học và trung học chuyên nghiệp. Theo điều chỉnh quy hoạch chung của
thủ đô Hà Nội đến năm 2020 đã được phê duyệt, quận Đống Đa nằm hoàn
toàn trong vùng hạn chế phát triển.
- Về vị trí địa lý
Quận Đống Đa là quận ở trung tâm thành phố. Phía Bắc giáp quận Ba
Đình, phía Nam giáp quận Thanh Xuân và huyện Thanh Trì, phía Đông giáp
quận Hoàn Kiếm và Hai Bà Trưng, phía Tây giáp quận Cầu Giấy và quận
Thanh Xuân.
Quận Đống Đa có địa hình thấp, phần lớn là đất nông nghiệp đô thị hoá
thường bị ngập úng. Nhiều khu dân cư tập trung. Sông Tô Lịch chảy theo
đường viền địa giới quận rồi tách thành 2 sông Sét và sông Lừ. Nhiều hồ
trong quận đang bị thu hẹp do san lấp.
47

Quận có 56 đường phố, điểm đầu là quốc lộ 6, đường cao tốc Đại lộ
Thăng Long, đường vành đai I và II. Quận có các khu công nghiệp đan xen
với các trung tâm văn hoá, khoa học, dịch vụ...
Quận Đống Đa hiện có 21 phường: Văn Miếu, Quốc Tử Giám, Hàng
Bột, Nam Đồng, Trung Liệt, Khâm Thiên, Phương Liên, Phương Mai,
Khương Thượng, Ngã Tư Sở, Láng Thượng, Cát Linh, Văn Chương, Ô Chợ
Dừa, Quang Trung, Thổ Quan, Trung Phụng, Kim Liên, Trung Tự, Thịnh
Quang, Láng Hạ.
- Về lịch sử hình thành
Quận Đống Đa trước đây vốn là vùng đất Đống Đa thuộc khu phía
Tây của huyện Thọ Xương cũ, tỉnh Hà Nội.
Từ năm 1954 - 1961, đây là Khu Văn Miếu và Ô Chợ Dừa. Năm 1961,
khu Đống Đa bao gồm các khu vực sau: Khu phố Đống Đa cũ; Các khối từ 2
đến 14, từ 15 đến 20, từ 22 đến 25 của khu phố Ba Đình cũ; Khu Bệnh viện
Bạch Mai của khu phố Bạch Mai cũ; Khu Công nghiệp Thượng Đình; Xã
Phương Liên (quận 7 ngoại thành); Các thôn Khương Trung, Khương Thượng
(thuộc xã Tam Khương, quận 7 ngoại thành); Các thôn Thái Hà, Thịnh Quang
(thuộc xã Thái Thịnh, quận 6 ngoại thành); các thôn Thịnh Hào, Hoàng Cầu
(thuộc xã Thống Nhất, quận 6 ngoại thành) và Xóm Chùa của thôn Láng Hạ
(thuộc xã Trung Thành, quận 6 ngoại thành).
Từ năm 1981, khu Đống Đa chính thức gọi là quận Đống Đa với 24
phường: Văn Miếu, Quốc Tử Giám, Hàng Bột, Nam Đồng, Trung Liệt, Khâm
Thiên, Phương Liên, Phương Mai, Khương Thượng, Láng Thượng, Cát Linh,
Văn Chương, Ô Chợ Dừa, Quang Trung, Thổ Quan, Trung Phụng, Kim Liên,
Trung Tự, Thịnh Quang, Láng Hạ, Nguyễn Trãi, Phương Liệt, Thượng Đình,
Thanh Xuân.
48

Ngày 13/10/1982, theo Quyết định số 173 - HĐBT của Hội đồng Bộ
trưởng, quận Đống Đa thành lập thêm 2 phường: Phường Thanh Xuân Bắc
gồm diện tích và nhân khẩu của thôn Phùng Khoang (xã Trung Văn), thôn Cự
Chính (xã Nhân Chính) thuộc huyện Từ Liêm và thôn Triều Khúc (xã Tân
Triều) thuộc huyện Thanh Trì; Phường Kim Giang gồm diện tích và nhân
khẩu của thôn Kim Giang, xã Đại Kim, huyện Thanh Trì và đoạn đường ven
sông Tô Lịch (từ phường Thượng Đình tới Đại Kim). Như vậy, Sau khi điều
chỉnh, quận Đống Đa có 26 phường.
Ngày 22/11/1996, theo Nghị định số 74 - CP của Chính phủ, điều chỉnh
toàn bộ diện tích và nhân khẩu của các phường: Thượng Đình, Thanh Xuân
Bắc, Thanh Xuân, Kim Giang, Phương Liệt; một phần diện tích và nhân khẩu
của phường Nguyễn Trãi, của phường Khương Thượng thuộc quận Đống Đa
về quận Thanh Xuân quản lý.
Phường Nguyễn Trãi còn lại được đổi tên là phường Ngã Tư Sở. Sau
khi điều chỉnh địa giới hành chính, quận Đống Đa còn 21 phường.
- Về Kinh tế
Những năm qua, kinh tế quận Đống Đa luôn giữ vững ổn định, mức
tăng trưởng năm sau cao hơn năm trước. Năm 2008, giá trị sản xuất công
nghiệp ngoài quốc doanh đạt 1.541 tỷ đồng. Riêng năm 2016, giá trị sản xuất
công nghiệp ngoài quốc doanh đạt hàng nghìn tỷ đồng, với một số nhóm
hàng chủ yếu như chế biến thực phẩm, sản xuất thiết bị điện, kinh doanh
khác.
Quận Đống Đa là địa bàn có số doanh nghiệp ngoài quốc doanh nhiều
nhất thành phố Hà Nội. Năm 2016, có 10.052 doanh nghiệp (trong đó 6.738
doanh nghiệp hoạt động); đến đầu tháng 3/2016, có 13.164 doanh nghiệp
(trong đó có 9.419 doanh nghiệp hoạt động).
49

Hoạt động thương mại – dịch vụ trên địa bàn được đẩy mạnh, hình thành
một số trung tâm buôn bán sôi động: Khâm Thiên, Nam Đồng, Giảng Võ…
Theo đánh giá, tình hình kinh tế của quận luôn ổn định và đạt mức tăng
trưởng khá. Năm 2009, tổng thu ngân sách Nhà nước của quận ước đạt hàng
nghìn tỷ đồng (tăng 26,5% so với cùng kỳ năm 2016); giá trị sản xuất công
nghiệp ngoài quốc doanh đạt hàng nghìn tỷ đồng, với một số nhóm hàng chủ
yếu như chế biến thực phẩm, sản xuất thiết bị điện. Quận đã chi đầu tư xây
dựng, sửa chữa công trình hàng trăm tỷ đồng với một số dự án trọng điểm như
khởi công tu bổ tôn tạo di tích Chùa Bộc, nhà ở di dân 11 tầng phường Láng
Thượng, cống hoá mương và xây dựng tuyến đường từ cống Chẹm và nhiều
công trình khác.
- Về văn hoá - Xã hội
Về lao động việc làm: Mỗi năm, quận tạo việc làm cho khoảng 8000 -
8500 lao động. Năm 2016, quận đã cho vay vốn giải quyết việc làm 669 hộ,
tổng vốn cho vay đạt hàng chục tỷ đồng; cho vay hộ nghèo, cận nghèo và gia
đình khó khăn 3000 hộ; tạo điều kiện giải quyết việc làm 9.300 người đạt
100% kế hoạch trong đó 5.384 người có công việc ổn định.
Về giáo dục và đào tạo: Công tác giáo dục và đào tạo của quận có bước
phát triển mạnh, chất lượng dạy và học được nâng cao. Những năm gần đây,
ngành giáo dục Đống Đa rất quan tâm ứng dụng công nghệ thông tin trong quản
lý và giảng dạy. Hiện nay, quận Đống Đa có 100% các trường mầm non, tiểu
học, Trung học sơ sở kết nối mạng Internet, nhiều trường đạt chuẩn quốc gia.
- Về định hướng phát triển
Theo quy hoạch chi tiết quận Đống Đa đã được UBND thành phố Hà
Nội phê duyệt, quận sẽ tập trung vào một số vấn đề như:
+ Quận sẽ mở rộng và phát triển các công trình công cộng trực thuộc
trung ương và thành phố, bố trí chủ yếu ở các khu vực trung tâm như Ngã Tư
50

Sở, ngã tư Thái Hà và các trục đường chính như Tây Sơn - Tôn Đức Thắng,
La Thành, Giải Phóng. Các trung tâm công cộng trong địa bàn quận được bố
trí trên dọc trục đường phố hướng chính tâm. Khu vực Ô Chợ Dừa sẽ được tổ
chức thành trung tâm hành chính của quận. Các di tích trong khu vực Văn
Miếu - Quốc Tử Giám sẽ được tôn tạo để trở thành trung tâm văn hoá mang
tầm cỡ quốc gia. Khu vực Ngã Tư Sở sẽ được phát triển thành trung tâm
thương mại lớn của thủ đô.
Cùng với các công trình công cộng khác, hệ thống chợ cũng sẽ được
phân cấp và phân loại theo quy hoạch chuyên ngành về mạng lưới chợ trong
toàn thành phố.
+ Hệ thống bệnh viện của quận phải được cải tạo, nâng cấp. Cần đầu tư
tăng số giường của bệnh viện châm cứu từ 350 lên 400 giường.
+ Về mặt giáo dục, quận quy hoạch và định hướng phát triển theo chỉ tiêu,
cụ thể là: Ngành mầm non: Đến năm 2020 sẽ có 17.850 cháu (70 cháu/1.000
dân), chỉ tiêu đất bình quân là 4,9m2/cháu, tổng diện tích đất là 86.859 m2
.
Ngành tiểu học: Đến năm 2020 sẽ có 25.500 cháu (100 cháu/1.000 dân), chỉ tiêu
đất bình quân là 5,6 m2
/cháu, tổng diện tích đất là 142.389 m2
. Ngành trung học
cơ sở: Đến năm 2020 sẽ có 25.500 cháu (100 cháu/1.000 dân), chỉ tiêu đất là
139.487 m2
. Ngành phổ thông trung học: Đến năm 2020 sẽ có 6.375 cháu (25
cháu/1.000 dân), chỉ tiêu đất bình quân là 6,7 m2
/cháu, tổng diện tích đất là
42.923 m2
. Ngoài ra, trong quận còn có 38.763 m2
đất dành cho các trường trẻ
em đặc biệt, ngành giáo dục thường xuyên và trường dạy nghề.
+ Trên cơ sở định hướng đã được xác định trong quy hoạch tổng thể
thành phố Hà Nội, quận Đống Đa sẽ không dành đất xây dựng thêm khu công
nghiệp mới. Các xí nghiệp công nghiệp cũ giữ lại phải có các biện pháp chỉnh
trang, cải tạo để tránh ô nhiễm môi trường. Đất đai dùng cho sản xuất ở các
điểm phân tán cần được nghiên cứu sử dụng hợp lý nhằm đáp ứng yêu cầu
51

phát triển sản xuất trên địa bàn quận. Một số cơ sở hiện có trong các khu dân
cư gây ô nhiễm môi trường như ở các Công ty Cao su Hà Nội, Bột giặt Thái
Hà, y cụ, hoá dược, thuỷ tinh, thảm len... cần chuyển ra khu công nghiệp tập
trung (được bố trí chỉ định của quy hoạch tổng thể thành phố) để xây dựng
các trường học và các khu chức năng khác như bãi đỗ xe và trồng cây xanh.
+ Đối với khu dân cư, quận sẽ thực hiện chỉnh trang, nâng cấp các khu
dân cư hiện có; quy hoạch lại một số khu vực có mật độ xây dựng và mật độ
dân số quá cao để ngăn chặn tình hình các khu phố phát triển tự phát. Mặt
khác, quận Đống Đa cũng sẽ tiến hành giải toả toàn bộ các khu vực nhà nằm
trong khu cây xanh, công viên, hành lang bảo vệ các di tích văn hoá - lịch sử...
+ Xây dựng hệ thống công viên cây xanh, sân bãi phục vụ nhu cầu thể
dục thể thao
+ Quy hoạch giao thông: Tập trung xác định các tuyến đường có quy
mô nhỏ và trung bình (đường cấp phân khu vực trở xuống) nhằm giảm khối
lượng giải phóng mặt bằng và nâng cao mật độ giao thông trên địa bàn quận.
Tuyến đường sắt hiện có dọc theo đường Giải Phóng - Lê Duẩn dự kiến được
thay thế bằng tuyến đường sắt đô thị chạy trên cầu cạn, nghiên cứu xây dựng
các tuyến đường sắt đô thị khác dọc theo đường Nguyễn Chí Thanh (tuyến Hà
Nội - Hoà Lạc) và đường Yên Lãng - Hào Nam - Cát Linh - Ga Hà Nội (tuyến
Hà Nội - Hà Đông). Xây dựng thêm các bãi đỗ xe để phục vụ nhu cầu của
người dân.
Với những kế hoạch quy hoạch trên, quận Đống Đa hi vọng sẽ góp
phần chỉnh trang đô thị và xây dựng một thành phố Thủ đô phát triển về kinh
tế nhưng vẫn đậm đà bản sắc dân tộc, góp phần ngày càng nâng cao mức sống
của người dân.
52

2.1.2. Tác động của điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội đến việc thực
hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa
bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội
- Tác động tích cực
Thứ nhất: Thành phố Hà Nội là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa xã
hội của cả nước, với vị trí là Thủ đô, Hà Nội phải giữ vững sự ổn định về
chính trị một cách tuyệt đối và không để xảy ra bất cứ tình huống bị động
nào. Trong khi đó Nhà nước thu hồi đất lại ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích
của người sử dụng đất nên luôn tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định chính trị do
tranh chấp, khiếu kiện phức tạp, kéo dài dễ phát sinh thành "điểm nóng". Vì
vậy, Đảng bộ và chính quyền thành phố luôn quan tâm chỉ đạo sát sao, quyết
liệt công tác bồi thường, GPMB khi Nhà nước thu hồi đất. Đống Đa là một
quận trung tâm của thành phố Hà Nội tiếp giáp với quận Ba Đình - trung tâm
chính trị của đất nước - luôn nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của
Thành ủy, UBND thành phố về mọi mặt, trong đó có công tác bồi thường,
GPMB. Đây là điều kiện thuận lợi cho quá trình thực thi pháp luật về bồi
thường khi Nhà nước thu hồi đất tại địa phương.
Thứ hai: Với bề dày truyền thống lịch sử, văn hóa và tinh thần yêu
nước nồng nàn, ý thức lao động cần cù của người dân cộng với sự quyết tâm
của các cấp ủy Đảng, chính quyền của quận Đống Đa trong việc phát triển
kinh tế - xã hội phấn đấu trở thành quận vững mạnh toàn diện. Vì vậy, đại đa
số người dân đồng thuận với chủ trương, chính sách thu hồi đất để thực hiện
các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, cộng cộng. Đây là
điều kiện, tiền đề thuận lợi cho quá trình thực thi pháp luật về bồi thường,
GPMB trên địa bàn quận Đống Đa.
Thứ ba: Là một quận nội thành tập trung nhiều trường đại học, cao
đẳng và các viện nghiên cứu... của Trung ương và thành phố; đồng thời, quận
53

Đống Đa đã hoàn thành mục tiêu phổ cập giáo dục phổ thông trung học đối
với 100% người dân. Vì vậy, trình độ dân trí, sự hiểu biết nói chung và sự
hiểu biết pháp luật nói riêng của người dân ở quận Đống Đa luôn đứng vào
tốp đầu của cả nước. Điều này có tác động tích cực đến việc tổ chức triển
khai thực hiện và chấp hành tốt các quy định về bồi thường, GPMB khi Nhà
nước thu hồi đất tại địa phương.
Thứ tư: Thành phố Hà Nội nói chung và Quận Đống Đa nói riêng trong
nhiều năm qua đã thực hiện cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, xây dựng
mô hình"một cửa" ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại trong tiếp nhận,
thẩm tra, xử lý, giải quyết các giấy tờ, thủ tục hành chính nói chung và thủ
tục hành chính trong lĩnh vực đất đai nói riêng. Hơn nữa, công tác bồi
thường, GPMB được tập trung thống nhất vào một đầu mối cơ quan chịu
trách nhiệm là Ban Bồi thường, GPMB trực thuộc UBND quận Đống Đa.
Điều này tác động tích cực trong việc triển khai thực hiện các quy định về bồi
thường, GPMB khi Nhà nước thu hồi đất tại địa phương...
- Tác động tiêu cực
Thứ nhất: Do vị trí địa lý nằm ở khu vực nội thành của thành phố Hà
Nội cộng với điều kiện "đất chật người đông"; nên đất đai tại quận Đống Đa
có giá rất cao. Đất đai trở nên có giá khiến việc tranh chấp, khiếu kiện về đất
đai nói chung và về bồi thường, GPMB khi Nhà nước thu hồi đất nói riêng
không chỉ gia tăng về mặt số lượng mà còn gia tăng về tính phức tạp, mức độ
gay gắt. Điều này gây khó khăn cho quá trình thực thi pháp luật về bồi
thường, GPMB khi Nhà nước thu hồi đất tại quận Đống Đa.
Thứ hai: Về cơ bản, trình độ dân trí và sự hiểu biết pháp luật của người
dân của quận Đống Đa cao hơn nhiều địa phương trong cả nước; song vẫn còn
một bộ phận dân chủ yếu là người lao động, dân nhập cư tự phát và người có thu
nhập thấp... có sự hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật của người
54

dân còn hạn chế. Điều này gây trở ngại đến quá trình thực thi pháp luật về bồi
thường, GPMB khi Nhà nước thu hồi đất tại quận Đống Đa.
Thứ ba: Phần lớn đất đai tự nhiên của quận Đống Đa là đất đô thị song
bên cạnh đó còn không ít diện tích đất nông nghiệp xen kẹp của các hợp tác
xã nông nghiệp. Giá trị trước khi đầu tư thực hiện dự án, xây dựng cơ sở hạ
tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội của loại đất này thấp. Chỉ sau khi tiến hành
triển khai thực hiện dự án, xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội
thì giá trị của loại đất này tăng gấp nhiều lần. Tuy nhiên, khi áp giá bồi
thường khi Nhà nước thu hồi đất thì người bị thu hồi đất yêu cầu bồi thường
theo giá đất thị trường sau khi đã chuyển mục đích sử dụng đất (đầu tư xây
dựng cơ sở hạ tầng hoặc triển khai thực hiện dự án) cho dù đã được Ban bồi
thường, GPMB và các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể của quận Đống Đa vận
động, thuyết phục. Điều này là một trở ngoại đối với việc thực thi pháp luật
về bồi thường, GPMB khi Nhà nước thu hồi đất tại quận Đống Đa.
Thứ tư: Các loại đất tự nhiên của quận Đống Đa phân bố, nằm xen kẽ
lẫn nhau; diện tích đất nông nghiệp nằm xen kẹp trong khu vực đất ở; đất
vườn ao nằm trong một thửa đất ở... Điều này gây trở ngại cho quá trình thi
hành pháp luật về bồi thường, GPMB khi Nhà nước thu hồi đất tại quận Đống
Đa; việc áp giá bồi thường đối với các loại đất gặp rất nhiều khó khăn do
thiếu cơ sở pháp lý để thực hiện...
2.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt
bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
2.2.1. Thực trạng tổ chức biên chế cán bộ thực hiện pháp luật về bồi
thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất của quận Đống Đa
Trong những năm vừa qua công tác tổ chức cán bộ của quận Đống Đa
nói chung và của các cơ quan có thẩm quyền thực hiện pháp luật về bồi
thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất nói riêng đã được các cấp lãnh đạo
55

chú trọng quan tâm, tuy nhiên số lượng cán bộ chuyên trách cho công tác này
còn có những biến động thất thường, chất lượng công tác và trình độ chuyên
môn còn nhiều hạn chế, bất cập.
Đặc biệt, Thực hiện Nghị quyết số 07/NQ-HĐND ngày 04/12/2015 của
HĐND Thành phố về tổng biên chế hành chính, sự nghiệp năm 2016; công
tác tinh giản biên chế của thành phố Hà Nội và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ công
chức, viên chức theo đúng quy định.
Thì trong những năm qua ngoài những kết quả đạt được, vẫn còn một
số hạn chế, thiếu sót cơ bản như: Công tác rà soát, sắp xếp lại các đơn vị còn
chậm so với yêu cầu: còn tình trạng một số đơn vị, cơ quan còn có chung một
số chức năng nhiệm vụ. Đội ngũ Thanh tra xây dựng tuy đã được giao Chủ
tịch UBND cấp quận, huyện, thị xã chỉ đạo, điều hành trực tiếp, tuy nhiên,
biên chế lực lượng Thanh tra vẫn do Sở quản lý. Tình trạng lao động hợp
đồng thực hiện nhiệm vụ công chức do tồn tại từ lâu vẫn chưa được khắc
phục. Công tác kiểm tra, thanh tra tại một số cơ quan, đơn vị chưa thường
xuyên...
Việc triển khai thực hiện Đề án vị trí việc làm của một số đơn vị sự
nghiệp đến nay vẫn chưa xong; vẫn còn tình trạng sử dụng biên chế công
chức thấp hơn chỉ tiêu được giao nhưng vẫn ký hợp đồng lao động thực hiện
công tác chuyên môn và vượt số được giao của Nghị quyết HĐNDTP; Công
tác đánh giá cán bộ, công chức, viên chức và hợp đồng 68 vẫn chưa quy định
cụ thể về tiêu chí tuyển dụng, tiêu chí định lượng; Việc tinh giản biên chế còn
gặp rất nhiều khó khăn (chủ yếu là về hưu) chưa đạt được yêu cầu Nghị quyết
số 39-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị định số 108/2014/NĐ-CP của Chính
phủ đề ra.
- Tình hình biên chế cán bộ từ năm 2012 đến năm 2016
56

Nghiên cứu biểu mẫu cho thấy:
Năm Tổng số
Trình độ Chuyên môn
SĐH Đại học C.Đẳng T.Cấp Đúng CN Không đúng CN
2012 50 3 33 10 4 40 10
2013 64 3 40 15 6 43 21
2014 72 4 48 12 8 50 22
2015 65 4 47 8 6 41 24
2016 56 5 44 6 5 46 10
Từ năm 2012 đến năm 2016 tình hình biên chế cán bộ chuyên trách
thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất có nhiều
biến động thất thường, như:
Năm 2012 trên toàn quận Đống Đa có 50 cán bộ chuyên trách thực
hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất thì đến năm
2013 có 64 người, tăng hơn so với năm 2012 là 14 người (chiếm tỷ lệ 28 %).
Năm 2014 bên chế cán bộ chuyên trách thực hiện pháp luật về bồi
thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất được coi là “huy hoàng” nhất với 72
người, tăng hơn so với năm 2013 là 08 người (chiếm tỷ lệ 12,5%).
Năm 2015 với nhiều người hết tuổi công tác và nhiều người xin chuyển
công tác nên biên chế lại giảm xuống còn có 65 người, giảm hơn so với năm
2014 là 07 người (chiếm tỷ lệ 9,72%).
Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ và của Thành phố Hà Nội, năm 2016
quận Đống Đa đã tập trung vào tinh giảm biên chế đối với mọi cơ quan hành
chính, chính vì thế số cán bộ chuyên trách công tác thực hiện pháp luật về bồi
thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất còn trong biên chế là 56 người, giảm
hơn sơ với năm 2015 là 09 người (chiếm tỷ lệ 13,85%).
57

- Tình hình về trình độ của cán bộ chuyên trách thực hiện pháp luật về
bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất.
Về trình độ của cán bộ chuyên trách thực hiện pháp luật về bồi thường
giải phóng mặt bằng thu hồi đất cũng có nhiều bất cập hạn chế và trong mỗi
một loại hình lại có sự biến động thất thường qua các năm, như:
Năm 2012 toàn quận có 03 người có trình độ sau đại học, 33 người có
trình độ đại học, có 10 người trình độ cao đẳng và có 04 người có trình độ
trung cấp. Qua số liệu trên cũng cho thấy trình độ của cán bộ còn nhiều hạn
chế nhất định, trên toàn quận với có 03 cán bộ chuyên trách đại trình độ sau
đại học (chiếm tỷ lệ 6%). Tỷ lệ người có trình độ cao đẳng và trung cấp lại là
14 người (chiếm tỷ lệ 28%), với tỷ lệ như thế này thì được coi là rất cao.
Năm 2013 toàn quận có 03 người có trình độ sau đại học, 40 người có
trình độ đại học, 15 người có trình độ cao đẳng và 06 người có trình độ trung
cấp. Trong năm 2013 không có trường hợp nào học sau đại học, mặc dù tăng
thêm biên chế được 14 người nhưng số người có trình độ đại học lại bằng với
số người có trình độ cao đẳng và trung cấp.
Năm 2014 toàn quận biên chế tăng đồng thời số cán bộ có trình độ cao
đẳng đã học nâng cao trình độ nên lượng cán bộ có trình độ đại học tăng lên
08 người so với năm 2014 (chiếm tỷ lệ 20%).
Đến năm 2016 cùng với chủ trương tinh giảm biên chế bộ máy, số
lượng biên chế cán bộ chuyên trách giảm mạnh, nhưng trình độ của cán bộ lại
được nâng lên, số cán bộ có trình độ đại học trở lên là 49 người (chiếm tỷ lệ
87,5%).
- Về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của cán bộ chuyên trách thực
hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất.
Về trình độ chuyên môn của cán bộ chuyên trách theo như bảng số liệu
thì còn quá nhiều bất cập về chuyên môn nghiệp vụ, nhiều cán bộ không
58

được đào tạo đúng với chuyên ngành công tác như năm 2010 chỉ có 10 người
(chiếm tỷ lệ 20%), nhưng đến năm 2015 là 24 người (chiếm tỷ lệ 36,92%).
Mặc dù đã có tinh giảm biên chế theo chủ trương nhưng năm 2016 số cán bộ
chuyên trách không được đào tạo đúng chuyên ngành là 10 người (chiếm tỷ
lệ 17,86%). Hiện tại vẫn có những trường hợp cá biết là làm công tác chuyên
trách bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất nhưng được đào tạo chuyên
ngành về văn hóa xã hội.
Chính vì những vấn đề trên, thời gian qua công tác thực hiện pháp luật
về bồi thường giải phóng mặt bằng còn nhiều bất cập, thiếu sót từ phía cán bộ
thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất.
2.2.2 Việc thực hiện pháp luật về bồi thường GPMB thu hồi đất trên
địa bàn quận Đống Đa
Thực hiện pháp luật về thu hồi đất là một quá trình áp dụng trình tự, thủ
tục về thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với chủ sử dụng
đất và người bị thu hồi đất. Các căn cứ pháp lý này chủ yếu thực hiện là các
văn bản của cơ quan nhà nước ở cấp Trung ương và các văn bản của UBND
thành phố Hà Nội.
Trên cơ sở qui định thẩm quyền giao đất, cho thuê đất tại Điều 37, Điều
44 Luật Đất đai 2003 qui định thẩm quyền thu hồi đất nói chung như sau:
- Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quyết định thu
hồi đất đối với tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài,
cá nhân tổ chức nước ngoài sử dụng đất tại Việt Nam.
- Ủy ban nhân dân quận Đống Đa quyết định thu hồi đất đối với hộ gia
đình, cá nhân, cộng đồng dân cư; Người Việt Nam định cư ở nước ngoài
thuộc đối tượng được mua nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất ở trên địa
bàn quận.
- Trường hợp thu hồi đất để giao, cho thuê đối với tổ chức, cơ sở tôn
59

giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức nước ngoài, cá nhân
nước ngoài mà trên khu đất bị thu hồi có hộ gia đình, cá nhân sử dụng hoặc có
cả tổ chức, hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng thì Ủy ban nhân dân thành phố
Hà Nội quyết định thu toàn bộ diện tích đất. Căn cứ vào quyết định thu hồi
toàn bộ diện tích đất của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội Ủy ban nhân dân
quận Đống Đa quyết định thu hồi diện tích đất cụ thể đối với từng cá nhân.
(khoản 2 Điều 31 Nghị định 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004 về thi hành
Luật Đất đai).
* Trình tự, thủ tục thu hồi đất
Việc chuyển dịch quyền sử dụng đất không mong muốn từ phía người sử
dụng đất sang Nhà nước là trình tự, thủ tục thu hồi đất, cách thức này thể hiện
tính cụ thể, minh bạch của một quy trình pháp lý, là chuẩn mực để thực hiện
quyền và nghĩa vụ của các bên, thể hiện sự dân chủ giữa Nhà nước, người dân
bị thu hồi đất và chủ đầu tư.
Mặc dù thu hồi đất gắn với bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được quy định
từ Luật Đất đai năm 1993, song phải đến Luật Đất đai năm 2003 và các văn
bản hướng dẫn thi hành thì trình tự, thủ tục về thu hồi đất mới được quy định
chi tiết. Ngoài khoản 2 Điều 39 Luật Đất đai năm 2003 và Điều 130 Nghị
định 181/2004/NĐ-CP quy định khái quát về trình tự, thủ tục thu hồi đất, phải
đến Nghị định 184/2007/NĐ-CP mới được quy định chi tiết với trình tự, thủ
tục thu hồi đất.
Về trình tự, thủ tục thu hồi đất, bồi thường và giải phóng mặt bằng được
thực hiện tại quận Đống Đa chia 4 bước sau đây:
Bước 1: Giới thiệu địa điểm và thông báo thu hồi đất
Theo quy định tại Điều 29 Nghị định 69/2009/NĐ-CP, đây là giai đoạn
giới thiệu địa điểm và thông báo thu hồi đất được thực hiện như sau:
Một là, cơ quan hoặc chủ đầu tư được giao nhiệm vụ chuẩn bị dự án đầu
60

tư nộp hồ sơ tại cơ quan tiếp nhận hồ sơ về đầu tư tại địa phương. Cơ quan
tiếp nhận hồ sơ có trách nhiệm tổ chức lấy ý kiến các cơ quan có liên quan
đến dự án đầu tư .
Hai là, Ủy ban nhân dân cấp quận ra thông báo thu hồi đất ngay sau khi
giới thiệu địa điểm đầu tư; trường hợp thu hồi đất theo quy hoạch thì thực
hiện thông báo sau khi quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất hoặc quy hoạch xây
dựng đô thị, quy hoạch xây dựng điểm dân cư nông thôn đã được cấp có thẩm
quyền phê duyệt và công bố. Thông báo thu hồi đất được thực hiện trên
phương tiện thông tin đại chúng và được niêm yết tại trụ sở Ủy ban nhân dân
các phường nơi có đất và tại địa điểm sinh hoạt của khu dân cư có đất bị thu
hồi. Việc thông báo thu hồi đất nhằm mục đích cho người dân biết trước được
chủ trương của Nhà nước về thu hồi đất sử dụng vào mục đích gì, phương án
di chuyển để ổn định đời sống của người dân có đất bị thu hồi.
Ba là, Chủ tịch UBND quận Đống Đa thành lập hội đồng bồi thường, hỗ
trợ và tái định cư. Chủ tịch UBND các phường có trách nhiệm phối hợp với
chủ đầu tư phổ biến kế hoạch khảo sát, đo đạc cho người sử dụng đất trong
khu vực dự án và yêu cầu người sử dụng đất tạo điều kiện cho chủ đầu tư thực
hiện việc khảo sát, điều tra, đo đạc xác định diện tích đất để lập dự án đầu tư.
Thời gian thực hiện đo đạc lập bản đồ khu đất, thông báo thu hồi đất,
thành lập Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư không quá 30 ngày kể từ
ngày hồ sơ được tiếp nhận hợp lệ. Việc làm này có ý nghĩa quan trọng đối với
chủ đầu tư, giúp họ thực hiện các thủ tục một cách nhanh chóng, đảm bảo cho
dự án thực hiện đúng tiến độ, không kéo dài sẽ gây thiệt hại cho chủ đầu tư.
Bên cạnh đó, việc thực hiện tối đa 30 ngày có ý nghĩa quan trọng trong việc
xác định trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc thực thi
nhiệm vụ quyền hạn của mình.
Bước 2: Lập, thẩm định và phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ tái định
61

cư. Nghị định 69/2009/NĐ-CP quy định phương án tổng thể được lập và phê
duyệt cùng với dự án đầu tư. Tổ chức được giao nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư (ban bồi thường, hỗ trợ, tái định cư) chỉ phải lập phương án bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư ngay sau khi dự án đầu tư được xét duyệt hoặc
chấp nhận. Sau khi dự án đầu tư được xét duyệt hoặc chấp nhận, tổ chức thực
hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư. Để đảm bảo tính khả thi, phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư phải
đảm bảo đầy đủ các nội dung quy định tại khoản 1 Điều 30 Nghị định
69/2009/NĐ-CP. Phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư chỉ được cơ
quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt và tổ chức thực hiện trên thực tế sau
khi được niêm yết tại trụ sở Ủy ban nhân dân các phường và tại điểm công
cộng của khu dân cư nơi có đất bị thu hồi để tiếp nhận ý kiến của những
người bị thu hồi đất. Việc niên yết phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
trong thời gian 20 ngày liên tục, được lập thành biên bản có xác nhận của Ủy
ban nhân dân và Ủy ban Mặt trận tổ quốc các phường và đại diện của người bị
thu hồi đất. Tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư lập báo cáo
tiếp nhận ý kiến đóng góp và phân tích các ý kiến, hoàn chỉnh phương án bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư và gửi về phòng tài nguyên và môi trường quận
để thẩm định. Trong trường hợp có nhiều ý kiến không tán thành thì ban bồi
thường, giải phóng mặt bằng cần giải thích rõ và xem xét điều chỉnh trước khi
chuyển phòng tài nguyên và môi trường thẩm định.
Quy trình về công khai và tổ chức lấy ý kiến đóng góp về phương án bồi
thường, giải phóng mặt bằng được pháp luật quy định cụ thể, chi tiết và chặt
chẽ. Đảm bảo quyền dân chủ của người dân trong việc đề đạt nguyện vọng
chính đáng, quyền được tham gia, được bàn, được giám sát công việc thu hồi
đất. Đồng thời nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng và kể cả sự phản đối của
người dân về phương án mà mình lập ra để có sự điều chỉnh cho phù hợp.
62

Quy định này được tổ chức thực hiện nghiêm túc, hiệu quả trên thực tế sẽ giải
quyết được hài hòa quyền lợi giữa Nhà nước, chủ đầu tư và người dân bị thu
hồi đất
Bước 3: Quyết định thu hồi đất, phê duyệt và thực hiện phương án bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư, giao đất và cho thuê đất.
Sau khi phòng tài nguyên và môi trường cùng với các cơ quan khác có
liên quan tiến hành thẩm định phương án và chuẩn bị hồ sơ thu hồi đất trình
UBND quận ra quyết định thu hồi đất theo thẩm quyền. Sau khi phương án
thu hồi đất đã được phê duyệt thì ban bồi thường và GPMB phối hợp với
UBND các phường phổ biến và niêm yết công khai quyết định phê duyệt và
phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và gửi quyết định bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư cho người có đất bị thu hồi. Khi người có đất bị thu hồi nhận
xong tiền thanh toán bồi thường trong thời hạn 20 ngày, người có đất bị thu
hồi phải bàn giao đất đã bị thu hồi cho tổ chức thực hiện bồi thường. Việc bồi
thường được thực hiện theo tiến độ thì chủ đầu tư được nhận bàn giao phần
diện tích mặt bằng đã thực hiện xong việc bồi thường, để tiến hành triển khai
dự án của mình.
Bước 4: Cưỡng chế thu hồi đất
Nếu người sử dụng đất không tự nguyện giao lại đất cho Nhà nước thì sẽ
phải áp dụng biện pháp cưỡng chế thu hồi.
Cưỡng chế thu hồi đất là biện pháp hành chính mang tính chất cứng rắn
được áp dụng đối với những người bị thu hồi đất cho dù họ có muốn hay
không muốn. Đây cũng không phải là biện pháp mà cơ quan nhà nước mong
muốn thực hiện. Tuy vậy, để đảm bảo lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư, trong
trường hợp người dân cố tình không thực hiện quyết định thu hồi đất thì Nhà
nước buộc phải thực thi việc cưỡng chế đối với người có đất bị thu hồi.
Cưỡng chế thi hành quyết định thu hồi đất chỉ được tiến hành khi có đủ
63

các điều kiện sau đây:
- Thực hiện đúng 3 bước nêu trên về trình tự, thủ tục, bồi thường, hỗ
trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
- Quá 30 ngày kể từ thời điểm bàn giao đất mà người có đất bị thu hồi
không bàn giao đất cho tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt
bằng.
- Sau khi đại diện ban bồi thường, giải phóng mặt bằng, Ủy Ban nhân
dân và Ủy ban Mặt trận tổ quốc cấp xã nơi có đất thu hồi vận động thuyết
phục những người có đất bị thu hồi không chấp hành việc bàn giao đất đã bị
thu hồi cho Nhà nước;
- Sau 15 ngày kể từ ngày người bị cưỡng chế nhận trực tiếp quyết định
cưỡng chế hoặc ngày công khai quyết định cưỡng chế tại Ủy ban nhân dân
các phường mà người bị cưỡng chế không bàn giao đất.
2.2.3. Kết quả thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt
bằng thu hồi đất ở quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
Hà Nội có nhiều đặc thù khác so với những tỉnh, thành trong cả nước.
Với tính chất của một đô thị đặc biệt, bên cạnh những văn bản quy phạm
pháp luật về đất đai được áp dụng chung với các tỉnh, thành khác thì chính
sách pháp luật đất đai của Hà Nội còn chịu sự chi phối của Luật Thủ đô năm
2012. Luật Thủ đô năm 2012 có tác động tới việc bồi thường khi Nhà nước
thu hồi đất (THĐ) trên địa bàn Thành phố với một số nội dung chủ yếu về:
Quy hoạch xây dựng và phát triển Thủ đô; quản lý không gian kiến trúc, cảnh
quan và xây dựng Thủ đô… đặc biệt là về quản lý đất đai. Theo đó, các vấn
đề liên quan đến quản lý, khai thác đất, trong đó có việc bồi thường khi Nhà
nước THĐ phải bảo đảm “sử dụng tiết kiệm, hiệu quả, phù hợp với quy
hoạch chung xây dựng Thủ đô, quy hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất
và pháp luật về đất đai” (khoản 1 Điều 15 Luật Thủ đô năm 2012); đồng thời,
đối với việc thực thi pháp luật, cơ quan chính quyền phải bảo đảm hài hòa lợi
64

ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người có đất bị thu hồi trên cơ sở các quy
định của pháp luật và yêu cầu thực tế. Hội đồng nhân dân Thành phố là cơ
quan chịu trách nhiệm trong việc ban hành các biện pháp bảo đảm việc thực
hiện THĐ, giải phóng mặt bằng kịp thời, đúng tiến độ đối với các dự án đầu
tư quan trọng trên địa bàn Thủ đô (khoản 2 Điều 15 Luật Thủ đô năm 2012).
Vì mang những đặc điểm của một đô thị loại I và có những vị trí, vai trò đặc
biệt trong định hướng phát triển kinh tế đất nước, việc THĐ để thực hiện các
dự án cần được áp dụng song song nhiều quy phạm pháp luật, nhằm bảo đảm
theo đúng quy hoạch, kế hoạch xây dựng và phát triển Thủ đô. Việc kết hợp
các quy định của pháp luật đất đai hiện hành và những quy định trong Luật
Thủ đô năm 2012 trong việc bồi thường khi Nhà nước THĐ không chỉ bảo
đảm lợi ích phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô qua đó nâng cao mức sống
và phúc lợi cho người dân, mà còn bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của
người bị THĐ cũng như các doanh nghiệp. Nhận thức được vấn đề này, khi
thực thi pháp luật về bồi thường, các cơ quan có thẩm quyền luôn chú ý điều
chỉnh theo hướng bảo đảm mối quan hệ hài hòa giữa Nhà nước - người bị
THĐ - nhà đầu tư. Tuy nhiên, việc kết hợp giữa các quy định để vận dụng
linh hoạt việc bồi thường khi Nhà nước THĐ trong thực tế là điều không dễ
dàng. Đối với các dự án lớn, cần vạch ra kế hoạch cụ thể và lộ trình thực
hiện, nhằm bảo đảm tối đa việc đáp ứng những yêu cầu về quy hoạch, kế
hoạch dự án, đồng thời cũng cần quan tâm, chú ý giải quyết hợp lý, hài hòa
với người bị THĐ. Đây là một việc làm không đơn giản, nhất là đối với địa
phương “đất chật người đông” như Hà Nội. Việc thực hiện các chính sách
này tốn không ít thời gian và ngân sách.
Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước THĐ trên địa bàn Thành phố
còn gặp một số khó khăn như: Việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất chưa
được quan tâm thực hiện; việc giao đất, cho thuê đất không đúng thẩm quyền,
65

sai mục đích được giao, được thuê còn nhiều đã gây khó khăn cho công tác
bồi thường, giải phóng mặt bằng, nhiều dự án còn bị kéo dài, không được giải
quyết dứt điểm; vướng mắc trong vấn đề giá đất để tính bồi thường; bên cạnh
đó, chính sách quản lý đất đai nói chung và bồi thường khi Nhà nước thu hồi
đất nói riêng có nhiều thay đổi, thiếu đồng bộ, không ổn định cũng đã góp
phần gây nên tình trạng khiếu nại căng thẳng của người bị thu hồi đất.
Để hoàn thành tốt chỉ tiêu, Ủy ban nhân dân Thành phố đã yêu cầu đẩy
nhanh công tác THĐ, giải phóng mặt bằng các dự án, công trình trọng điểm
của Thành phố. Trong đó, tập trung triển khai có hiệu quả và dứt điểm việc
giao đất dịch vụ cho người dân sản xuất nông nghiệp bị thu hồi trên 30% đất
nông nghiệp được giao theo nghị định của Chính phủ; rà soát chuẩn bị đầy đủ
quỹ tái định cư với phương châm đa dạng hóa loại hình, đa dạng hóa các chủ
đầu tư. Tiếp tục tập trung rà soát, bổ sung, điều chỉnh một số nội dung trong
cơ chế chính sách như: Xác định giá đất, tái định cư, THĐ, quy trình giải
phóng mặt bằng, cưỡng chế THĐ theo hướng tối đa hóa bồi thường, hỗ trợ
cho người bị THĐ nhưng phải trong khuôn khổ pháp luật cho phép.
Cùng với Thành phố Hà Nội, thời gian qua công tác thực hiện pháp
luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất của quận Đống Đa đã đạt
được những thành tích nhất định, thể hiện ở một số điểm sau:
Thứ nhất, về cơ bản công tác bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất trên
địa bàn quận Đống Đa được thực hiện tương đối bài bản, đúng pháp luật.
Quận Đống Đa áp dụng đúng các quy định của Luật đất đai năm 2013 và các
văn bản hướng dẫn thi hành cũng như quyết định của UBND thành phố Hà
Nội về bồi thường, GPMB khi Nhà nước thu hồi đất để xác định giá bồi
thường.
Phần lớn cán bộ, công chức của Ban bồi thường, GPMB quận có trình
độ đại học thuộc các chuyên ngành liên quan đến quản lý đất đai; thường
66

xuyên được bồi dưỡng, tập huấn về kiến thức pháp luật đất đai và các lĩnh
vực pháp luật khác có liên quan cũng như kỹ năng nghiệp vụ chuyên môn...;
nên về cơ bản, trong xử lý, giải quyết công việc đã áp dụng đúng các quy
định của pháp luật đất đai.
Thứ hai, quá trình thực thi pháp luật về bồi thường, GPMB khi Nhà
nước thu hồi đất tại quận Đống Đa đã góp phần nâng cao ý thức chấp hành
pháp luật đất đai của người dân và đội ngũ cán bộ quản lý đất đai các cấp
trong quản lý và Sử dụng đất đai. Điều này thể hiện:
- Để có thể áp dụng đúng pháp luật về bồi thường, GPMB khi Nhà
nước thu hồi đất tại quận Đống Đa thì cán bộ, công chức nhà nước của quận
nói chung và cán bộ, công chức Ban bồi thường, GPMB quận nói riêng phải
nghiên cứu, tìm hiểu nắm bắt kịp thời, đầy đủ và sâu sắc nội dung các quy
phạm pháp luật về đất đai; quy phạm pháp luật về bồi thường, GPMB khi
Nhà nước thu hồi đất. Bởi lẽ, chỉ khi hiểu biết kịp thời, cặn kẽ các quy phạm
pháp luật về lĩnh vực này thì chúng ta mới có thể áp dụng chính xác, đúng
pháp luật tránh sai phạm và tuân thủ đúng pháp luật.
- Thông qua việc áp dụng pháp luật về bồi thường, GPMB khi Nhà
nước thu hồi đất tại quận Đống Đa không chỉ giúp người bị thu hồi đất nâng
cao kiến thức pháp luật mà còn có ý thức tuân thủ lĩnh vực pháp luật này. Bởi
lẽ, để tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong sử dụng đất; người
sử dụng đất nói chung và người bị thu hồi đất nói riêng phải tự nghiên cứu,
tìm hiểu và tự giác tuân thủ các quy định về bồi thường, GPMB khi Nhà nước
thu hồi đất.
Thứ ba, thực tiễn thi hành pháp luật về bồi thường, GPMB khi Nhà
nước thu hồi đất tại quận Đống Đa góp phần bảo đảm nguyên tắc pháp chế
cũng như tính nghiêm minh của pháp luật.
67

Tuân thủ pháp luật nói chung và các quy định về bồi thường, GPMB
khi Nhà nước thu hồi đất nói riêng là yêu cầu bắt buộc không chỉ đối với
người bị thu hồi đất mà còn là yêu cầu đối với mọi chủ thể quản lý, sử dụng
đất. Mọi hành vi vi phạm pháp luật trong quản lý và sử dụng đất đai đều bị
xử lý kịp thời, nghiêm minh đúng pháp luật. Điều này không chỉ có tác dụng
răn đe đối với người có hành vi vi phạm pháp luật đất đai mà còn có tác dụng
giáo dục đối với những người khác. Hậu quả là pháp luật được mọi người dân
trong xã hội tự giác tuân thủ.
Thứ tư, thực tiễn thi hành pháp luật về bồi thường, GPMB khi Nhà
nước thu hồi đất tại quận Đống Đa góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà
nước đối với đất đai.
Xác lập và bảo hộ quyền và nghĩa vụ sử dụng đất của người sử dụng
đất là một nội dung quản lý nhà nước về đất đai do cơ quan nhà nước có thẩm
quyền theo luật định thực hiện. Thông qua việc thi hành lĩnh vực pháp luật
này góp phần bảo hộ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất nói
chung và người bị thu hồi đất nói riêng; đồng thời, đấu tranh ngăn chặn và
từng bước đẩy lùi các hành vi vi phạm pháp luật; xác lập trật tự quản lý đất
đai và từng bước đưa quan hệ đất đai vào "quỹ đạo" quản lý thống nhất của
Nhà nước.
Thứ năm, thực tiễn thi hành pháp luật về bồi thường, GPMB khi Nhà
nước thu hồi đất tại quận Đống Đa góp phần nâng cao tính dân chủ, công
khai, minh bạch trong việc bồi thường, GPMB.
Trong quá trình thực hiện bồi thường, GPMB, các cơ quan chức năng
của quận Đống Đa áp dụng đúng các quy định của Luật đất đai năm 2013. Họ
phải công bố công khai thông báo thu hồi đất, công bố công khai quyết định
thu hồi đất, danh sách người bị thu hồi đất được bồi thường, người bị thu hồi
đất không được bồi thường, phương án bồi thường, GPMB, điều kiện được
68

bồi thường, giá đất tính bồi thường và trình tự, thủ tục bồi thường, GPMB...
tại trụ sở UBND phường nơi có đất thu hồi, tại địa điểm sinh hoạt chung của
cộng đồng và trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dân biết.
Người bị thu hồi đất có quyền đóng góp ý kiến đối với phương án bồi
thường, GPMB do Ban bồi thường, GPMB của Quận xây dựng. Các ý kiến
đóng góp của người bị thu hồi đất được tiếp thu, báo cáo với cơ quan nhà
nước có thẩm quyền và có giải trình việc tiếp thu hay không tiếp thu đi kèm
với lý do giải thích.
Thứ sáu, thực tiễn thi hành pháp luật về bồi thường, GPMB khi Nhà
nước thu hồi đất tại quận Đống Đa đã góp phần giải quyết quỹ đất "sạch" đáp
ứng nhu cầu của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước nói chung và giải quyết bài
toán đất đai cho các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công
cộng; sử dụng đất vào mục đích quốc phòng - an ninh triển khai trên địa bàn
quận. Điều này góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế của quận Đống Đa
và từng bước giải quyết vấn đề an sinh xã hội một cách bền vững.
Thứ bảy, thực tiễn thi hành pháp luật về bồi thường, GPMB khi Nhà
nước thu hồi đất tại quận Đống Đa đã góp phần đáng kể vào việc bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của người bị thu hồi đất; giúp họ nhanh chóng ổn
định đời sống và sản xuất và có những đóng góp tích cực vào việc duy trì ổn
định chính trị và đảm bảo an sinh xã hội tại địa phương...
2.2.4. Những khó khăn, vướng mắc của thực hiện pháp luật về bồi
thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất tại quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
Thực tiễn triển khai công tác bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi
đất tại quận Đống Đa trong những năm qua vẫn gặp không ít khó khăn, phức
tạp; việc khiếu kiện liên quan đến giá đất được xác định bồi thường từ phía
người dân đang có xu hướng gia tăng. Theo đánh giá của Thanh tra quận và
Thanh tra Thành phố, hằng năm có hơn 70% vụ tranh chấp khiếu nại, tố cáo
69

thuộc lĩnh vực đất đai, trong đó có nguyên nhân do việc bồi thường thiệt hại
cho người có đất bị thu hồi chưa thỏa đáng.
Tìm hiểu thực tế thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng
thu hồi đất của quận Đống Đa cho thấy nổi cộm lên một số vấn đề sau:
Thứ nhất: Về điều kiện được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
Thực tiễn áp dụng các quy định về điều kiện bồi thường về đất, phát
sinh các vấn đề phức tạp, hay xảy ra tranh chấp, khiếu nại là đối với các
trường hợp không có các loại giấy tờ hợp pháp theo quy định. Căn cứ để xem
xét bồi thường, hỗ trợ trong các trường hợp này là thời điểm sử dụng đất và sự
xác định đất đã được sử dụng ổn định, không có tranh chấp của Ủy ban nhân
dân các phường. Bên cạnh những điều kiện được quy định trong Luật Đất đai
năm 2013, Nghị định số 47/2014/NĐ-CP thì đối tượng bị bồi thường giải
phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa còn phải chấp hành
theo quy định tại Quyết định số 23/2014/QĐ-UBND của Chủ tịch Ủy ban
nhân dân Thành phố Hà Nội.
Đối với các trường hợp hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không có
các loại giấy tờ quy định, nhưng đất đã được sử dụng ổn định từ ngày
01/7/2004 đến thời điểm có quyết định thu hồi đất, mà tại thời điểm sử dụng
không vi phạm pháp luật về đất đai, nay được Ủy ban nhân dân các phường
xác nhận là đất không có tranh chấp, phù hợp với quy hoạch sử dụng đất, quy
hoạch chi tiết xây dựng đô thị, quy hoạch xây dựng điểm dân cư nông thôn đã
được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt đối với nơi đã có quy hoạch.
Theo quy định của Luật Đất đai năm 1993 và các nghị định hướng dẫn
thi hành, hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất từ sau ngày 15/10/1993 đến thời
điểm có quyết định thu hồi đất mà không có các giấy tờ quy định thì không
được tính bồi thường, chỉ được Ủy ban nhân dân Thành phố xem xét quyết
định hỗ trợ đối với từng trường hợp cụ thể (Điều 7 Nghị định số 22/1998/NĐ-
70

CP); liên quan đến vấn đề này, khoản 8 Điều 8 Nghị định số 197/2004/NĐ-CP
quy định, các chủ sử dụng đất sau thời điểm ngày 15/10/1993 chỉ cần có thêm
điều kiện: “Tại thời điểm sử dụng không vi phạm quy hoạch; không vi phạm
hành lang bảo vệ công trình, được các cấp có thẩm quyền phê quyệt đã công
bố công khai, cắm mốc; không phải là đất lấn chiếm trái phép và được Ủy ban
nhân dân cấp xã nơi có đất bị thu hồi xác nhận đất đó không có tranh chấp”
thì cũng được coi là có đủ điều kiện để được bồi thường về đất; tiếp nối
những quy định của pháp luật trước đó, Luật Đất đai năm 2013 đã khái quát
thành “có đủ điều kiện được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền
sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn kiền với đất theo quy định của Luật này mà
chưa được cấp”.
Trên địa bàn quận Đống Đa, các trường hợp sử dụng đất sau thời điểm
ngày 15/10/1993 rất nhiều, nhưng khi Nhà nước thu hồi đất và tiến hành tổ
chức thực hiện bồi thường thì việc xác định người sử dụng đất “đủ điều kiện
được cấp” các loại giấy tờ về đất lại là một việc không dễ dàng. Theo quy
định của pháp luật đất đai, việc xác định thời điểm sử dụng đất và vi phạm
quy hoạch sẽ do Ủy ban nhân dân phường xác nhận và để xác định người sử
dụng đất sử dụng phù hợp với quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch chi tiết xây
dựng đô thị, quy hoạch xây dựng điểm dân cư nông thôn lại do cơ quan nhà
nước có thẩm quyền xác định các căn cứ cho việc thực hiện. Thực tế cho thấy,
vào thời điểm sau ngày 15/10/1993 đến trước khi có Luật Đất đai năm 2003,
công tác lập quy hoạch để quản lý đất đai chưa thực sự được quan tâm, vì vậy,
ở nhiều nơi, người dân không biết đã có quy hoạch hay chưa? Và nếu như đã
có quy hoạch thì đã được công bố chưa? Ở vào thời điểm này có rất nhiều
trường hợp không thể xác định được người sử dụng đất có vi phạm quy hoạch
hay không bởi chưa có văn bản nào quy định về hình thức
71

“công bố quy hoạch” để làm căn cứ xác định tính chất phù hợp pháp luật của
người sử dụng đất.
Qua việc phân tích các nội dung về điều kiện để được bồi thường về đất
có thể thấy, Luật Đất đai năm 2013 và các nghị định khác có liên quan đã có
quy định theo hướng quan tâm nhiều hơn đến việc bảo vệ quyền lợi cho người
có đất bị thu hồi. Tuy nhiên, việc thay đổi, bổ sung các quy định của pháp luật
liên quan đến vấn đề bồi thường tương đối chồng chéo, đồng thời cũng chưa
có lộ trình để áp dụng một cách thống nhất, gây khó khăn cho việc thực hiện;
đặc biệt là đối với các dự án lớn, kéo dài qua nhiều giai đoạn nếu không tìm
được sự thống nhất, đồng bộ và cân bằng về chính sách áp dụng đối với người
bị thu hồi đất, bao gồm những người phải di chuyển trước và sau, điều này sẽ
gây ra sự mâu thuẫn, hiểu sai trong nội bộ những người bị thu hồi vì mục đích
chung. Luật Đất đai năm 2003 có hiệu lực thi hành đã được hơn 10 năm và
Luật Đất đai năm 2013 mới có hiệu lực thi hành ngày 01/7/2013, nhưng một
số quy định, hướng dẫn về quy hoạch, công bố quy hoạch, cắm mốc… vẫn
chưa được ban hành và chưa có những văn bản hướng dẫn cụ thể để có thể áp
dụng một cách đồng bộ, thống nhất nhằm hạn chế những hiểu lầm, hiểu sai về
những quy định của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất.
Thứ hai: Về giá đất để tính bồi thường
Thực tế hiện nay cho thấy, giá đất bồi thường thấp hơn so với “giá thị
trường” dẫn đến sự không thỏa mãn trong dân, ảnh hưởng đến cuộc sống của
những người bị thu hồi đất, mối quan hệ lợi ích giữa Nhà nước, người bị thu
hồi và nhà đầu tư xảy ra những mâu thuẫn, là nguyên nhân chính dẫn đến các
tranh chấp, khiếu kiện đất đai kéo dài.
Bên cạnh đó, việc áp dụng nguyên tắc, phương pháp định giá đất để xây
dựng bảng giá đất nông nghiệp còn nhiều điểm chưa phù hợp. Thực tế cho
thấy, mức giá đất nông nghiệp tại khu vực có điều chỉnh quy hoạch hoặc
72

có kế hoạch xây dựng, nâng cấp kết cấu hạ tầng, tuy quy hoạch, kế hoạch
chưa thực hiện, nhưng trên thực tế, giá đất nông nghiệp đã ăn theo và cao hơn
nhiều so với lúc chưa có quy hoạch, kế hoạch được duyệt. Chính điều này đã
gây nên những “thắc mắc” của nhân dân, dẫn tới việc khó áp dụng theo giá
đất thị trường ở vào thời điểm trước khi có kế hoạch, quy hoạch, ảnh hưởng
tới tiến độ và hiệu quả khi thu hồi đất.
Thứ ba: Việc chênh lệch giá đất trước và sau khi thu hồi
Hiện nay, một tình trạng dễ thấy trong thực tế khi Nhà nước tiến hành
thu hồi đất, giải phóng mặt bằng là sự chênh lệch giá đất mặt đường trước và
sau khi thu hồi. Đối với các hộ bị mất đất, mất nhà mặt đường do dự án mở
rộng đô thị, đường sá thiệt thòi hơn gấp nhiều lần so với các hộ mặc nhiên
được hưởng lợi từ việc giải phóng mặt bằng mà ra mặt đường. Chính vì vậy
dẫn đến tình trạng người có đất bị thu hồi không muốn di rời khỏi nơi ở, nơi
kinh doanh buôn bán của mình mà đến nơi khác chưa thể thuận tiện bằng;
trong khi những người dân nhà trong ngõ thì mặc nhiên được trở thành nhà
“mặt phố”. Điều này đã gây mâu thuẫn rất lớn từ phía những người dân. Cách
làm cũ đã tạo môi trường thuận lợi cho hành vi tiêu cực như “mua đất đón
đầu” để hưởng đền bù hoặc chiếm vị trí mặt đường sau khi xây dựng công
trình. Do đó, việc vận động thu hồi mặt bằng gặp rất nhiều khó khăn.
Thứ tư: Vấn đề liên quan đến trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có
thẩm quyền
Cơ quan chịu trách nhiệm tổ chức bồi thường chưa tuân thủ đúng pháp
luật, tồn tại nhiều sai phạm. Trong quá trình lập quy hoạch đô thị lẫn quy
hoạch sử dụng đất chỉ đứng từ một phía của cơ quan có thẩm quyền mà không
công bố, lấy ý kiến của nhân dân. Điều này dẫn tới việc người dân không
hiểu, không được phổ biến và đóng góp quan điểm vào việc xây dựng những
dự án trên - những dự án ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của nhân dân.
73

Phương án quy hoạch như thế nào, việc bồi thường giải phóng mặt bằng bao
nhiêu... chính quyền không công khai, chưa rõ ràng, khiến cho người dân khó
có thể theo dõi. Nếu được biết đến các quy hoạch, kế hoạch này, người dân sẽ
có thể so sánh để biết phương án nào là tốt cho cả dự án lẫn người dân hơn.
Nhiều dự án đã được quy hoạch nhưng đất đai còn trong giai đoạn “để
không”, không được thực hiện trong thực tiễn vì thiếu tiền để bồi thường;
hàng nghìn hecta đất của nhiều dự án bị sử dụng sai mục đích hoặc ở trong
tình trạng “đắp chiếu nằm chờ” sự thỏa hiệp trong chính sách bồi thường giữa
chủ đầu tư và người dân. Bên cạnh đó, những khó khăn trong việc cấp các loại
giấy tờ hợp pháp về đất như giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đồng quyền
sở hữu đất… cũng là những khó khăn trong việc xác định các vấn đề liên
quan đến bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước tiến hành thu hồi đất.
Ngoài ra, việc tổ chức thực hiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước
thu hồi đất còn nhiều yếu kém, khiếm khuyết; trình độ năng lực, quản lý của
một số lãnh đạo địa phương cũng như trung ương còn nhiều hạn chế; công tác
tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai nói chung và bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất nói riêng chưa được tiến hành thường xuyên và hiệu quả còn
thấp, chưa được nhiều người dân nắm bắt và hiểu về các quy định của pháp
luật; việc thực hiện các quy định về trình tự, thủ tục bồi thường khi Nhà nước
thu hồi đất ở một số nơi, một số dự án chưa bảo đảm được sự công khai, minh
bạch và dân chủ.
2.2.5. Nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc khi thực hiện
pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất tại quận Đống Đa,
Thành phố Hà Nội
2.2.5.1. Nguyên nhân khách quan
Thứ nhất, đất đai có nguồn gốc rất phức tạp; chính sách đất đai thay
đổi qua nhiều thời kỳ; việc quản lý đất đai được thực hiện trong cơ chế thị
74

trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đất đai thuộc sở hữu toàn dân, Nhà nước
là đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý, người sử dụng đất được trao
nhiều quyền, trong khi QSDĐ là hàng hóa đặc biệt cũng đặt ra nhiều vấn đề
mới, trong khi chúng ta còn thiếu kinh nghiệm. Mặt khác, công tác nghiên
cứu, tổng kết thực tiễn để làm rõ cơ sở khoa học, lý luận còn hạn chế.
Thứ hai, pháp luật về đất đai còn một số nội dung chưa đủ rõ, chưa
phù hợp; các văn bản quy phạm pháp luật về đất đai được ban hành nhiều
nhưng còn thiếu đồng bộ, có mặt còn chồng chéo, mâu thuẫn, thiếu thống
nhất giữa pháp luật đất đai với các pháp luật khác. Việc phân cấp thẩm quyền
trong quản lý đất đai chưa đi đôi với qui định cơ chế bảo đảm quản lý thống
nhất của Trung ương; mặt khác chưa phù hợp với năng lực thực hiện pháp
luật của địa phương. Chế tài xử lý vi phạm pháp luật về đất đai còn thiếu và
chưa đủ mạnh để ngăn chặn các hành vi vi phạm.
Thứ ba, quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp, khiếu nại về
đất đai chưa đủ rõ dẫn đến công tác xét xử, giải quyết các tranh chấp, khiếu
kiện về đất đai còn nhiều hạn chế; chế tài xử lý chưa đủ mạnh để ngăn ngừa
các hành vi vi phạm.
Thứ tư, chính sách, pháp luật về đất đai thường xuyên thay đổi trong
từng giai đoạn lịch sử, không ổn định, còn thiếu đồng bộ, chồng chéo, mâu
thuẫn với pháp luật về dân sự, pháp luật về khiếu nại, tố cáo dẫn đến tình
trạng khó phân định thẩm quyền giải quyết, chất lượng giải quyết chưa cao
đối với một số trường hợp khiếu kiện của công dân dẫn đến tình trạng khiếu
nại không có điểm dừng, không rõ trách nhiệm cuối cùng thuộc về cơ quan
nào...
2.2.5.2. Nguyên nhân chủ quan
Thứ nhất, công tác tổ chức thực hiện pháp luật về đất đai nói chung và
thực hiện các quy định về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nói riêng chưa
75

nghiêm; việc phổ biến, giáo dục pháp luật về đất đai (trong đó có có các quy
định về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất) còn chưa được chú trọng, kém
hiệu quả; việc thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước trong đó việc chỉ đạo xây
dựng, thực hiện, kiểm tra, sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm trong việc thi hành
pháp luật chưa đầy đủ, kịp thời; một bộ phận cán bộ làm công tác quản lý đất
đai còn yếu kém về năng lực, phẩm chất, còn lợi dụng chức vụ, quyền hạn để
trục lợi, tham nhũng trong công tác quản lý, sử dụng đất đai, gây ảnh hưởng
xấu trong xã hội và bất bình trong nhân dân; việc thanh tra, kiểm tra giám sát
và xử lý các hành vi sai phạm trong quản lý đất đai chưa kịp thời; ý thức chấp
hành pháp luật về đất đai của một bộ phận nhân dân còn hạn chế.
Thứ hai, công tác thanh tra chưa được tổ chức thường xuyên, còn thiếu
tính chủ động, chưa đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của thực tiễn. Việc xử lý sau
thanh tra của các cấp các ngành chưa kiên quyết, triệt để, kịp thời làm hạn
chế đến hiệu quả hoạt động thanh tra, cụ thể: tình trạng lấn chiếm đất công,
chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp, sử dụng sai mục đích, để đất
hoang hóa diễn ra thường xuyên và dưới nhiều hình thức gây bức xúc trong
dư luận nhân dân và xã hội nhưng chưa có chế tài đủ mạnh để ngăn ngừa các
hành vi vi phạm; chế tài quy định xử lý, xử phạt vi phạm pháp luật đất đai
còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe các đối tượng vi phạm.
Thứ ba, ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người sử dụng đất
còn hạn chế. Nhiều người dân không khiếu kiện ra tòa mà tiếp tục gửi đơn
khiếu nại đến các cơ quan Đảng, cơ quan Nhà nước đề nghị xem xét giải
quyết; các cơ quan này khi nhận được đơn lại tiếp tục xử lý, chuyển đơn
không đúng quy định của pháp luật dẫn đến việc giải quyết khiếu kiện về đất
đai kéo dài, không dứt điểm.
Thứ tư, việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, tranh chấp đất đai còn
mang tính chủ quan, nể nang, nặng về mệnh lệnh hành chính, chưa thường
76

xuyên tham vấn cộng đồng, nhiều quyết định giải quyết chưa thấu tình đạt lý.
Việc tổ chức thực hiện các quyết định giải quyết đã có hiệu lực pháp luật còn
thiếu kiên quyết, dẫn đến vụ việc không được giải quyết dứt điểm, khiếu kiện
kéo dài. Hình thức văn bản giải quyết một số vụ việc chưa đảm bảo theo quy
định của pháp luật như việc ban hành công văn, thông báo... để thay thế quyết
định giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai.
Thứ năm, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc quản lý đất đai còn
lạc hậu, chưa đáp ứng yêu cầu; năng lực đội ngũ cán bộ quản lý đất đai, nhất
là ở cơ sở còn nhiều hạn chế. Nguồn kinh phí phục vụ cho công tác thanh tra,
xử lý vi phạm, cưỡng chế, thu hồi đất của đối tượng có sai phạm đất đai còn
gặp nhiều khó khăn...
Bộ máy và đội ngũ cán bộ làm công tác giải quyết tranh chấp, khiếu
nại, tố cáo về đất đai chưa được kiện toàn củng cố, cán bộ còn yếu về năng
lực. Lực lượng cán bộ thanh tra tài nguyên và môi trường còn quá thiếu, các
cuộc thanh tra chủ yếu do Thanh tra Sở tiến hành, cấp huyện chưa đủ cán bộ
thanh tra để thực hiện do vậy phạm vi, mức độ cũng như số lượng, chất
lượng, hiệu quả của công tác thanh tra còn hạn chế.
77

Kết luận chương 2
Trong chương 2 tác giả đi vào làm rõ các vấn đề có ảnh hưởng đến
thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa
bàn quận Đống Đa như các điều kiện về địa lý, dân cư, lịch sử, văn hóa, kinh
tế xã hội, tác giả cũng đánh giá các tác động đó đến quá trình đền bù thu hồi
đất.
Bên cạnh đó trong chương 2 này, tác giả đi sâu vào làm rõ thực trạng
thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất như đi làm
rõ thực trạng tổ chức cán bộ, thực trạng và kết quả thực hiện pháp luật về bồi
thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất. Từ việc đánh giá thực trạng đó tác
giả còn làm rõ những tồn tại, hạn chế trong công tác thực hiện pháp luật về
bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất và tác giả còn chỉ ra được những
nguyên nhân dẫn đến những tồn tại hạn chế đó.
Từ những kết quả mà tác giả đã làm rõ ở chương 2 sẽ làm tiền đề để
tác giả đưa ra những dự báo và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp
luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất ở chương 3.
78

Thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận đống đa, thành phố Hà Nội.doc

Thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận đống đa, thành phố Hà Nội.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận đống đa, thành phố Hà Nội.doc

Similar to Thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận đống đa, thành phố Hà Nội.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận đống đa, thành phố Hà Nội.doc