1.
Шээсний тундасын шинжилгээ
М.Марал-Эрдэнэ

2.
Зорилго
* Бөөр шээсний замын болон бусад эрхтэн тогтолцооны
эмгэгийг оношлох
Зарчим
* Шээсийг центрифугт эргүүлж ёроолд суусан
тундаснаас авч микроскопоор харж шинжилнэ.
Сорьц
* Өлөн шээс
Багаж , шил сав
1. Хуруу шил
2. Центрифуг
3. Микроскоп
4. Тавиур шил
5. Бүрхүүл шил
6. Хуруу шилний тавиур
7. Соруул

3.
Ажилбар
1. Өлөн шээсийг сайтар холиод хуруу шилэнд 10,0 мл
авна
2. Уг шээсийг центрифугт 5минут (1000 эргэлт/минут
) эргүүлээд гаргаж хуруу шилийг огцом хазайлган
дээд шингэнийг асгаж ёроолын тунадасыг үлдээнэ.
3. Тунадаснаас 1 дуслыг тавиур шилэн дээр дусааж
бүрхүүл шилээр бүрхэнэ.
4. Бэлдмэлийг микроскопын ширээн дээр тавьж
эхлээд бага өсгөлтөөр , дараа нь их өсгөлтөөр харж
шинжилнэ.
Лавлах хэмжээ
Шээсний тунадас дотор харагдах юмсыг
- Тодорхой дүрстэй элементүүд
- Тодорхой дүрсгүй элэмэнтүүд гэж хуваана.

4.
Тодорхой дүрстэй элементүүд
• Цагаан эс
• Улаан эс
• Хучуур эс
- хавтгай
- шилжвэр
- бөөрний
• Цилиндр
- Тунгалаг
- мөхлөгт
- лаван

5.
Тодорхой дүрсгүй элементүүд
• Хүчиллэг шээсний давснууд
- шээсний хүчлийн талст
- уратын давс
- фосфор хүчлийн кальци
- Гиппурын хүчил
- оксалатын давсууд
• Шүлтлэг шээсний давсууд
- трипельфосфат
- фосфатын давс
- хүчиллэг шээсний хүчлийн аммони
- карбонатын давсууд

6.
Эмгэг үед илэдэг өвөрмөц давсууд
• Лейцин
• Тирозин
• Өөхний хүчлийн талст
• Цистин
• Холестерин
• Билирубин
• Гематоидин
• Гемосидерин

7.
Тодорхой дүрсгүй элементүүд :
Хүчиллэг шээсний давсууд
• Uric acid
deposited only from acid urine.
Yellow to reddish color / thickness of the crystal/
Common diamond shaped, rosettes
May occur barrell-shaped, hexagonal
Easy dissolve when urine alkalinized or heated 60̊ C
May increase gout. Lesch-nyhan syndrome /increased
purine metabolism/
Лейкоз, уушигны үрэвсэл, рентген туяаны
хордлого, бөөрний чулуу, бөөрний дутагдал

8.
Тодорхой дүрсгүй элементүүд
• Calcium oxalate
May be seen neutral or alkaline urines
Almost colorless crystals
Usually octahedral –two dimensional shape appearing
like envelope
Rarely ellipsoidal or dumb- bell
Appear idiopathic hypercalciuria , primary hyperoxaluria
Not diagnostic!
May arise from diet : spinach, tomatoes, rhubarb, garlic,
oranges
Metobolism of ascorbate, increased ingestion of vitamin
C may produce crystaluria

9.
“cigar” (Panel A) and “dumbbell” (Panel B) shapes. Free crystals were extensive (Panel
C), with many incorporated in casts (Panel D)

10.
Тодорхой дүрсгүй элементүүд
• Sodium urates
Colorless or pale yellow
Needle like crystals without pointed ends are
frequently clustered in sheaves
Dissolve easily when the urine is heated to 60̊ C
• Amorphous urates
Mixed salts of Na, K,Mg, Ca, anad uric acid
/noncrystalline form/
Usually have a yellow red granular appearance
Илрэл: Халуурах , бөөлжих, суулгах , хөлрөх,
лейкоз

11.
Тодорхой дүрсгүй элементүүд
• Фосфор хүчлийн кальци
 жад, дэвүүр, зөв биш хэлбэртэй ялтас мэт
Илрэл: Ревматизм , цус багадалт
• Гиппурын хүчил
Тунгалаг гурван талт призм , чишүү талтай 4
өнцөгт, ялтас мэт
Илрэл: чихрийн шижин элэгний эмгэг, гэдэсний
үрэвсэл

12.
Тодорхой дүрсгүй элементүүд : Шүлтлэг
шээсний давсууд
• Triple phosphate
Crystals of ammonium magnesium phosphate
Appear in 2 forms
- coffin lid type : prisms with oblique surfaces at
each end
- feathery fern-like
Илрэл : жимс ногоо их хэрэглэх, зашаан уух,
давсагны үрэвсэл

13.
Тодорхой дүрсгүй элементүүд : Шүлтлэг
шээсний давсууд
• Calcium phosphate
Needle shaped with pointed end
Usually found in agrgregates resulting :rosette, star
cluster
Called stellar phosphate
Сааралдуу өнгөтэй
Илрэл : хүнсний ногоо их хэрэглэх, бөөлжих ,
суулгах, олон дахин ходоод угаалгах
Easily dissolve when acetic acid is added to the urine

14.
Тодорхой дүрсгүй элементүүд : Шүлтлэг
шээсний давсууд
• Calcium carbonate
Dumb-bell or spherical forms
 small
Difficult to distinguish from amorphous deposits
Илрэл : хүнсний ногоо их хэрэглэх, бөөлжих ,
суулгах, олон дахин ходоод угаалгах
Rare in humans

15.
Тодорхой дүрсгүй элементүүд : Шүлтлэг
шээсний давсууд
• Ammonium biurates
Usually yellow brown in color
Thorn apple crystals with long irregular spikes
Easily dissolve in acetic acid
• Amorphous phosphates
Indistinguishable from amorphous urates
Ph of the urine and solubility in acid ?
Илрэл : цистит

16.
Эмгэг үед илэрдэг өвөрмөц давсууд
• Cystine
Colorless
Hexagonal plates
Appear single or clusters
Soluble in alkali, mineral acid
NOT IN ACETIC ACID OR HEAT!
Most important products detected in the urine
Presents patients with all forms of the metabolic
disorders , cystinosis, cystinuria

17.
Эмгэг үед илэрдэг өвөрмөц давсууд
• Leucine
Yellow brown colored
Spheres with concentric or radial striation
High refractive index
Center of the crystal appears black
Redissolve in mineal acid , alkalies, acetic acid
Great significance : acute yellow atrophy,
terminal cirrhosis
Also found in 2 genetic diseases: oasthouse
syndrome, maple syrup urine disease

18.
Эмгэг үед илэрдэг өвөрмөц давсууд
• Tyrosine
Highly refractive tufts or sheaves of fine needles
Soluble in mineral acid and alkalies
Not in acetic acid!
Frequently found in conjunction with leucine
Илрэл : хорт цус багдалт , лейкоз

19.
Эмгэг үед илэрдэг өвөрмөц давсууд
• Sulfonamides
Brown sheaves of needles
Common in patiens being treated with sulfa drugs

20.
Нечипоренкийн сорилоор шээсийг шинжлэх
стандарт ажиллагааны аргачлал
• Зорилго :
Бөөр шээсний замын үрэвсэлт өвчнийг оношлох , эмчилгээний үр
дүнг хянах
• Зарчим :
Тоолуурын торны тусламжтайгаар 1мл шээсээнд буй дүрст эс ,
элементийн хэмжээг тодорхойлно.
• Сорьц
Өлөн шээсний дунд хэсгийн шээс
• Хэрэглэгдэх багаж , шил, сав
1. Микроскоп
2. Тоолуурын тор
3. Хуруу шил
4. Хуруу шилний тавиур
5. Шилэн савх
6. Соруул

21.
Нечипоренкийн сорилоор шээсийг шинжлэх
стандарт ажиллагааны аргачлал
• Аргачлал
1. Шинжилгээнд ирсэн шээсийг холиод хуруу
шилэнд 10,0 мл шээс соруулаар авч центрифугт
5 минут (1500 эргэлт / мин) эргүүлнэ.
2. Дээд шингэнийг соруулж асгаад 1мл тунадас
үлдээнэ.
3. Тундасаа холиод торонд дүргэж 5 минутын
дараа торны бүх талбайд улаан эс , цагаан эс ,
цилиндрийг тоолно.

22.
Нечипоренкийн сорилоор шээсийг шинжлэх
стандарт ажиллагааны аргачлал
• Тооцоолол
1. 1.0 мкл тунадасанд байх эс, элементийн тоог олно.
х =
𝐴
0.9
Х- 1.0 мкл –т байх эс , элементийн тоо
А - Торны бүх талбайд тоолсон тоо
0.9- торны эзэлхүүн
2. 1.0 мл тунадасанд байх эс, элементийн тоог
олно .
𝑁 = 𝑋 ∗
1000
𝑉
N- 1.0 мл шээсэн дэх эс , элементийн тоо
X- 1.0мкл тунадасанд тоологдсон эс , элементийн тоо
V- хуруу шилэнд авсан шээсний хэмжээ

23.
Нечипоренкийн сорилоор шээсийг шинжлэх
стандарт ажиллагааны аргачлал
• Лавлах хэмжээ
1.0 мл шээсэнд
 Улаан эс -1000 хүртэл
 цагаан эс – 2000 хүртэл
 цилиндр – 20 хүртэл
• Чанарын хяналт
зэрэгцээ сорил авч эс , элементийг тоолно .
• Эмнэлзүйн хэрэглээ
Энэ сорилоор шээсний тунадасыг микроскопоор шинжлэхэд
илрээгүй лейкоцитурийг илрүүлэх , эритроцит , лейкоцит,
цилиндрийн тоог тодорхойлж эмчилгээний үр дүнг хянана.
• Анхаарах зүйл
1. Өглөөний өлөн шэснээс шинжилгээнд авах
2. Шээснээс яг 10,0 мл –ийг авч 1,0 мл-ийг хуруу шилэнд
үлдээнэ

24.
Амбуржийн сорилоор шээсийг шинжлэх
стандарт ажиллагааны аргачлал
• Зорилго
Бөөр шээсний замын үрэвсэлт өвчнийг оношлох ,
эмчилгээний үр дүнг хянах
• Зарчим
Тоолуурын торны тусламжтайгаар 1мин ялгарах шээсэнд эс
, элементийн тоог тоолно
• Хэрэглэгдэх багаж , шил, сав
1. Микроскоп
2. Тоолуурын тор
3. Хуруу шил
4. Хуруу шилний тавиур
5. Шилэн савх
6. Соруул
7. Хэмжээтэй шилэн бортого

25.
Амбуржийн сорилоор шээсийг шинжлэх
стандарт ажиллагааны аргачлал
• Ажилбар
1. Шинжилгээнд ирсэн шээсийг шилэн бортгонд
юүлж хэмжинэ.
2. Шээсийг холиод хуруу шилэнд 10.0 мл шээс
соруулаар авч центрифугт 5минут
(2000эргэлт/мин) эргүүлнэ
3. Дээд шингэнийг соруулж асгаад 1.0 мл тунадас
үлдээнэ
4. Тундасаа холиод торонд дүүргэж 5 минутын
дараа торны бүх талбайд улаан эс, цагаан эс,
цилиндрийг тоолно.

26.
Амбуржийн сорилоор шээсийг шинжлэх
стандарт ажиллагааны аргачлал
• Тооцоолол
1. 1.0 мкл эзэлхүүнд байх улаан эс , цагаан эс ,
цилиндрийг бодож гаргана
2. 1 минутанд шээсээр ялгарах эс, элементийн тоог
дараах томьёогоор бодож олно.
𝐻 = 𝑋 ∗
1000
𝑠
∗
𝑉
𝑇
H- 1 минутанд шээсээр ялгарах эс, элементийн тоо
X- 1.0 мкл-т байх тоо
V- шээсний хэмжээ
S- хуруу шилэнд авсан шээсний хэмжээ
T- шээс цуглуулсан хугацаа /мин/

27.
Амбуржийн сорилоор шээсийг шинжлэх стандарт
ажиллагааны аргачлал
• Лавлах хэмжээ
1 минутанд шээсээр ялгарах эс:
- цагаан эс 2000 хүртэл
- улаан эс 1000 хүртэл
- цилиндр 0
• Чанарын хяналт
Зэрэгцээ сорил авч эс элементийн тоог тоолно
• Эмнэлзүйн хэрэглээ
Энэ сорилоор шээсний тунадасыг микроскопоор шинжлэхэд
илрээгүй лейкоцитурийг илрүүлэх , эритроцит , лейкоцит,
цилиндрийн тоог тодорхойлж эмчилгээний үр дүнг хянана.
• Анхаарах зүйл
1. Яг 3 цагийн шээсийг шинжилгээнд авна
2. Шээснээс 10.0 мл-ийг хуруу шилэнд үлдээнэ

28.
Зимницкийн сорилоор шээсийг шинжлэх
стандарт ажиллагааны аргачлал
• Зорилго
Бөөрний үйл ажиллагааг үнэлэх
• Зарчим
Хоногийн шээсийг 3 цагийн зайтай 8 шилэнд
цуглуулж шээс тус бүрийн хэмжээ , хувийн жинг
тодорхойлно.
• Сорьц
Хоногийн шээс /8 шилэнд цуглуулна/
• Багаж, шил сав
1. Шилэн бортого / хэмжээтэй/
2. Урометр

29.
Зимницкийн сорилоор шээсийг шинжлэх
стандарт ажиллагааны аргачлал
• Ажилбар
Найман шилэнд цуглуулсан шээс бүрийн хэмжээг
хэмжээтэй бортгонд хэмжиж, хувийн жинг урометрээр үзэж
тэмдэглэнэ.
• Тооцоолол
Өдөр, шөнийн шээсний хэмжээ , хувийн жин , харьцааг
гаргана
• Лавлах хэмжээ
- Хоногт хэрэглэсэн шингэний 75% шээсээр ялгарна
- Өдрийн шээсний хэмжээ шөнийн шээснээс давамгайлна
/3:1/
- Аль нэг шээсний хувийн жин 1020-1022 хүрнэ
- Тухайн нэг шээсний хэмжээ , хувийн жингийн хамаарал
урвуу байна

30.
Зимницкийн сорилоор шээсийг шинжлэх
стандарт ажиллагааны аргачлал
• Эмнэлзүйн хэрэглээ
- Бөөрний түүдгэнцэрийн гэмтлийн үед анхдагч
шээс үүсэх явц алдагдана /гипостенури, олигоури/
- Бөөрний сувганцрын гэмтлийн үед шээсийг
өтгөрүүлэх үйл ажиллагаа хямарна / изостенури/
- Бөөрний дутагдлын үед шөнийн шээсний хэмжээ
өдрийнхөөс давамгайлж эхэлнэ /никтури/
• Анхаарах зүйл
Шээсний хэмжээ болон хувийн жинг зөв хэмжинэ

31.
Answer
A-Calcium Oxalate cast,
B-Uric Acid cast,
C- triple phosphate crystals with amorphous
phosphates ,
D- cystine crystals