1.
SEPEDI (HL)
MPHATO WA 10

2.
Serutwa:
MEHUTA YA MADIRI

3.
LEDIRI
• Lediri ke lentšu leo le laetšago modiro/tiro mo lefokong.
• Madiri a bopilwe ka diripa tše difapanego tša polelo ka go tlhomesetša hlogo, modu
le moselana.
• Madiri a tlhago ka moka a felela ka tumanoši ya ‘a’.
 Mohlala:
raga, rata, ruta, apea, bina,lema…

4.
Lebelela diswantšho tše di latelago:
 Bolela gore ke ditiragalo dife tšeo di diragalago.
 Ge o ka lebela ditiro tše kamoka di felela ka tumanoši ya (a)
 Mantšu a (swiela, hlatswa le bethana) a bitšwa madiri.

5.
MEHLALA
• Lediredi (el)
Ke mohuta wa lediri wo o laetšago gore sediri se direla mongwe mošomo.
Lona le bonagala ka moselana wa –el-
 Lema+ -el- > lemela (ngwalela, emela…)
Mokgadi o ngwalela moratho wa gagwe mošomo wa sekolo.
• Ledirani (-an-)
Le laetša gore mošomo wo o dirwago godimo ga sedirwa o dirwa gape le godimo ga sediri.
Lediri le tšea moselana wa –an-.
 Lemela+ -an- > lemelana (ngwalelana, emelana)
Bo rradipolasa ba lemelana mašemo ntle le tefelo.
• Ledirwi (-w-/ -iw-)
Lediri le laetša tirwa mo lefokong.
 Lemela+ -w- > lemelwa
Mampše o lemelwa tšhemo.

6.
• Ledirolli (-oll-)
Lediri le laetša gore modiro wa dirolloga.
Le bonala ka moselana wa –oll-
 Lema+ -oll- > lemolla
Dikgomo dia lemolla mola ba satšo fetša go lema.
• Lediregi (-eg-)
Le laetša gore go na le kgonagalo ya gore tiro e ka dirwa goba ya direga.
Lediri le tšea moselana wa –eg-.
 Lema+ -eg- > lemega.
Tšhemo ye ya lemega ka gore go monola.
• Lediraki (-ak-)
Le bontšha kgatelelo ya mošomo wo o diregago.
Le bonala ka moselana wa –ak-.
 Gata +-ak- > gataka (binaka,rogaka)
Mosadi o gataka dikobo ka maoto.

7.
• Lediriši (-iš-)
Ke lediri leo šomišwago go laetša gore modiro o tla ka poletšo.
Lona le tšea moselana wa –išiš-
 Nyaka+ -išiš- > nyakišiša (kwešiša)
Maphodisa a nyakišiša ka bohodu bjo bo diregilego maabane ka sekolong.
• Ledirši (-iš)
• Le re botša gore modiro o wela go sediri.
Le bonala ka moselana wa –iš-
 Loga+ -iš- > logiša ( rekiša)
Mokgadi o tla go logiša maano.

8.
MOŠOMO
Potšišo 1
Ngwala gore mantšu a latelago a wela go mehuta efe ya madiri
(Ngwala leina la lediri)
1. Rakwa
2. Bethaka
3. Kgonthišiša
4. Ngwadiša
5. Remela
6. Bofolla
7. Tlemana
8. Jega

9.
Potšišo 2
Ka kutudiri ye ‘gata’, hlama mantšu go ya ka madiri a latelago,
gomme o re go fetša o a diriše mafokong.
1. Lediraki
2. Lediregi
3. Ledirani
4. Ledirolli
5. Ledirwi
6. Lediriši
7. Ledirišiši
8. Lediredi

10.
DIKARABO
POTŠIŠO 1
1. Ledirwi
2. Lediraki
3. Ledirišiši
4. Lediriši
5. Lediredi
6. Ledirolli
7. Ledirani
8. Lediregi

11.
POTŠIŠO 2
1. Gataka> baswa ba gataka ditokelo tša bona ka maoto.
2. Gatega> Le ge pula e nele kudu eupša fase go sa gatega.
3. Gatana> Baithuti ge ba namela pese ba no gatana le ge ba se ba lebana.
4. Gatolla> Gatolla legoga leo moya o fetile.
5. Gatwa > Dikobo di gatwa ka maoto ge di hlatšiwa.
6. Gatiša > Ke ile go gatiša menwana kantorong ya maphodisa.
7. Gatišiša> Bommago bana ba ile go gatišiša menwana gore mphiwafela o tšwele pele.
8. Gatela> Salome o gatela mmagwe dikobo ka ge go tonya.