16 april 2014regelstrategieën RVO1
‘regelstrategieën’ in de praktijk
16 april 2014
Ed Rooijakkers

16 april 2014regelstrategieën RVO2
Utiliteitsbouw
15%
op TOTAAL
Voorkomen
verspilling
10%~15%
energiereductie
1 a 2% CO2 reductie landelijk!
Nationale energiebalans

16 april 2014regelstrategieën RVO3
Wat levert een optimaal binnenmilieu op?

Duurzaam Beheer en Onderhoud in vogelvlucht…

16 april 2014regelstrategieën RVO5
ISSO publicatiereeks Duurzaam Beheer en Onderhoud

16 april 2014regelstrategieën RVO6
De Pijlers onder Duurzaam Beheer en Onderhoud
1. De installatie moet goed volgens de specificaties
functioneren, met juiste gebruikstijden en geen storingen
of instabiel gedrag vertonen;
2. De randvoorwaarden van gebruik, bouwkundige situatie
en overige omgevingsaspecten moeten overeenstemmen
met de ontwerpuitgangspunten van de installatie zodat
met het correct functioneren van de installatie de
prestatiecriteria van het binnenklimaat worden gehaald;
3. De prestatiecriteria van het binnenmilieu die worden
bereikt moeten voldoen aan de verwachtingen van de
gebruikers, zodat de gebruikers het comfort als goed
ervaren.

16 april 2014regelstrategieën RVO7

16 april 2014regelstrategieën RVO8
Een driedeling in verantwoordelijkheid

16 april 2014regelstrategieën RVO9
De praktijk meestal

16 april 2014regelstrategieën RVO10
Wat is gewenst?

16 april 2014regelstrategieën RVO11
1. Bewustwording
2. Quick Scans en
functionele inspectie
3. Variantenstudie naar
plan van aanpak
4. Verbeterslag
5. Vasthouden van
prestaties
Stappenplan
CommissioningDB&O
Om een route te
plannen is naast een
doel ook een
vertrekpunt nodig

16 april 2014regelstrategieën RVO12

16 april 2014regelstrategieën RVO13

Ervaringen
Uit Quick Scans en functionele inspecties

Top 10 of iets meer…
1. Verstelling van stooklijn luchtbehandeling omdat sommige
ruimten niet warm worden en/of tochtklachten
2. Verlenging gebruikstijden installatie omdat het op
maandagochtend niet warm wordt
3. Klimaatklachten na indelingswijzigingen bij een installatie
met lokale thermosstaten. Hoe komt dat?
4. Tocht door inblaasroosters?
5. Wie is verantwoordelijk voor regeltechnische instellingen en
functioneren installatie?
6. Voor welk gebruik zijn ruimtes geschikt met bepaalde
installatiekenmerken?
7. Hoe bedien je een thermosstaatkraan (vooral in
kantoortuinen) voor een behaaglijk binnenklimaat?
16 april 2014regelstrategieën RVO15

TOP 10 of iets meer…
8. Is mijn gebouw wel luchtdicht?
9. Droge lucht en last van droge en/of prikkende ogen. Ligt dat
aan de installatie? Moeten we dan gaan bevochtigen?
10. Te koud bij stil zittend kantoorwerk. Hoe komt dat en wat
kun je daaraan doen?
11. Welk binnenklimaat mogen gebruikers verwachten en hoe
dat te communiceren?
12. Benauwde lucht in overlegplekken en vergaderzalen. Hoe
komt dat en wat kun je daaraan doen?
13. Hoe voorkom je dat de storingsmonteur een
verstoringsmonteur wordt voor energiezuinigheid?
14. Wat is een goede aanpak voor afhandeling van
klimaatklachten?
15. Wie weet er meer?.....nu volgen enkele
16 april 2014regelstrategieën RVO16

TIP 1 Inblaasttemperatuur juist instellen
• Verstelling van stooklijn luchtbehandeling omdat sommige
ruimten niet warm worden en/of tochtklachten
• Gevolg de meeste ruimten worden in het algemeen te warm
vooral in voorjaar en/of bij zonnige winterdagen. Vaak ook
bron van de ‘droge lucht klachten’.
• Juiste instelling resulteert in (veel) energiebesparing en
duidelijk beter binnenklimaat. (maximaal 2°C onder
ruimtetemperatuur inblazen)
• Voorkom ‘optimale’ startregelingen en compensatieregelingen
op luchtbehandeling
16 april 2014regelstrategieën RVO17

16 april 2014regelstrategieën RVO18
Warmtebalans
• Gevels uitstekend geïsoleerd
• Hogere interne warmtelasten
• Zonbelasting ook buiten
gebruikstijden
Altijd onder
ruimtetemperatuur
inblazen!

16 april 2014regelstrategieën RVO19
Warmteterugwinning spaart meer energie

16 april 2014regelstrategieën RVO20
Meetresultaten GBS trends
Verschil in toevoer
=
Verschil in retour
Centrale inblaastemperatuur
bepaalt dus de gemiddelde
ruimtetemperatuur

TIP 2 Voorkom verlengen gebruikstijden
•Maandagochtend niet warm? Worden de
radiatorkranen wel juist bediend en staat
niet de helft dicht?
•Aanwarmen met verhoogde temperatuur
•Juist ingeregeld? worden alle radiatoren
warm? Toets pompdruk.
•Open verdeler goed ? Ketelgroep Q2 +Q3 >
Q1 dan terugstroom retourwater)
•Bij warmtepompen: beperk nachtverlaging
want nachtstroom is goedkoper!
16 april 2014regelstrategieën RVO21

16 april 2014regelstrategieën RVO22
TIP 3 Opnemers en instellingen GBS fout
Buitentemp en
aanzuigluchttemp
verschillen 4 °C
Lage
toevoertemperatuur
voor VAV-i units
Koelen en bevochtigen
tegelijkertijd
Afwijking opnemers

16 april 2014regelstrategieën RVO23
LBK meting inblaastempertuur
Regeling functioneert zeer matig, instellingen onduidelijk
Bij metingen eerder regel dan uitzondering!

16 april 2014regelstrategieën RVO24
Naregelingen…

16 april 2014regelstrategieën RVO25
Tip 4 Roosters en tochtklachten
•Inblaaspatroon niet goed.
Rolletjes in lijnroosters
•Roosters te dicht bij de wand
•Regelklep versteld naar
aanleiding van klachten
•Drukverschillen over gebouw,
bijvoorbeeld bij open ramen
•Langslopende collega’s
•Te hoge ruimten

16 april 2014regelstrategieën RVO26
Eenvoudig verstelbaar luchtinblaaspatroon door verdraaien van de ‘rolletjes’

TIP 5 Gebruik afwijkend van ontwerp
•Veel meer computers dan voorzien in
installatie ontwerp
•Kantoren die gebruikt worden als
vergaderzalen
•Hogere bezettingen dan voorzien
•Indelingen die niet meer passen op de
installatie opzet
•Let op naregelingen bij
indelingswijzigingen!
16 april 2014regelstrategieën RVO27

16 april 2014regelstrategieën RVO28
Bezetting hoger dan ontwerp

16 april 2014regelstrategieën RVO29
Moderne gebouwen vragen flexibiliteit
• Installaties zijn veelal opgezet voor
gevelgeoriënteerde indeling
• Moderne gebouwconcepten vragen
flexibeler gebruikswijze. Ook voor
middengebieden
• Flexibiliteit van gebouw optimaliseren
voor moderne indelingen
• Voor de meeste gebouwen is dit goed
mogelijk maar wel functiegebieden
aanwijzen!
• Functies die veel lucht vragen nabij de
schachten

16 april 2014regelstrategieën RVO30
Vaststellen van haalbare prestaties in relatie tot
gebruikswijze gebouw en de technische mogelijkheden
Spelregels
vanuit de
gewenste
technische
voorzieningen
Spelregels
vanuit de
technische
mogelijkheden
Gebouw Huisvestingsbehoefte
Welke kwaliteit
wordt gevraagd
en hoe wordt het
gebouw gebruikt?
Wat zijn de
ontwerpeigenschappen
en specificaties?

TIP 6 Let op installaties bij indelingswijzigingen
•Installatie indeling vaak per 1,8
of 3,6 stramien voor vrije
indeelbaarheid
•Per ruimte een naregeling
•Bij indelingswijziging worden
de naregelingen niet op de
juiste opnemer aangesloten
•Gevolg ongeregeld
binnenklimaat
•Gemiddeld 1 op 6 naregelingen
defect. Worden deze periodiek
geïnspecteerd?
16 april 2014regelstrategieën RVO31
Orgineel
Wanden verplaatst regeling niet aangepast
Herstelde situatie

TIP 7 Welk binnenklimaat wordt verwacht?
•Elke klacht is terecht!
•Eerst technisch en beheer op orde daarna pas
bewustwording naar gebruikers
•Is het te warm of heeft met het warm?
•Spreek een technische kwaliteit af met de arbo-
organisatie. Bijvoorbeeld AI-24 binnenmilieu
•Laat binnenklimaat uitleggen door arbo organisatie
•Pas op met verhalen van storingsmonteurs e.d.!
(bijvoorbeeld: te openen ramen mogen gebruikt worden)
16 april 2014regelstrategieën RVO32

16 april 201433 31 maart 201033
Bij computerwerk heb je het snel koud
regelstrategieën RVO

16 april 2014regelstrategieën RVO3434
Verwachtingsmanagement
Ervaren kwaliteit in binnenmilieu
Kosten
Wat de
gebruikers
verwachten
Wat
technisch
überhaupt
mogelijk is
Huidige
situatie
Huidige
situatie na
quick wins
Technisch
realiseerbaar
in deze
bouwkundige
situatie
Kwaliteit
haalbaar in
gebouw
Managen verwachtingen
Verbeteringen aanbrengen

16 april 2014regelstrategieën RVO35
• Bekend met wat verwacht mag
worden?
• Gestructureerd klachtenpatroon?
Met goede registratie kunnen
oplossingen worden gevonden.
• Gebruikers staan open voor
toelichting
• Bedieninstructies
• Toelichting binnenklimaat
• Volumeprinters/copiers uit ruimte!
Oorzaak nr. 1 droge lucht klachten
door veel stof
Gebruikers bevindingen

16 april 2014regelstrategieën RVO36
De Kern van degelijk beheer klimaatinstallatie
• Juiste werking; De juiste werking van de technische installaties
bij de actuele gebruikswijze moet in detail vastliggen.
• Geen op klachten gebaseerde verstellingen!; Storingen
betreffen afwijkend gedrag van de juiste werking.
• Gebruikswijze gebouw afgestemd op installaties of vica-versa;
welke prestatie volgens de ontwerpspecificaties?
• Verwachtingen gebruikers; informeren hoe te bedienen en wat
te mogen verwachten (in relatie tot de gebruikswijze)

Hartelijk dank voor uw aandacht
16 april 2014regelstrategieën RVO37

Boom van oplossingen
• Duurzaam
MJOP
• Planmatige
verbeteringen
• Quick Wins en
ander
laaghangend
fruit
16 april 2014regelstrategieën RVO38

16 april 2014regelstrategieën RVO39
1. Ad hoc pleisters en elastiekjes door onderhoudspartij/beheer om (lokaal)
klimaatklachten “op te lossen”. Regelingen zijn instabiel
2. Technische prestatiecriteria zijn niet (meer) bekend. Inzicht in gebouw en
installatieprincipes ontbreekt. Sturing bij wijzigingen niet meer mogelijk
3. Inregeling van installatie klopt niet en wijkt sterk af van inregelrapportages.
4. Indeling en gebruik sterk afwijkend van beoogde indeling en gebruik. Voorbeeld:
Kantoorfunctie heeft onvoldoende verse lucht voor vergaderen.
5. Opnemers in installatie zijn niet gecontroleerd, gekalibreerd en/of gejusteerd, zodat de
installatieregeling afwijkende informatie krijgt.
6. Thermosstatische radiatorkranen in kantoortuinen staan op volstrekt willekeurige
standen en bediening is ook bij beheerders onbekend.
7. Setpoints inblaastemperatuur luchtbehandeling kloppen niet.
8. (Lijn)roosters blazen in willekeurige richtingen. (ernstige tochtklachten)
9. Lokale naregelingen zijn defect (vooral thermische klepjes) VAV.
10. Vaak ontevreden gebruikers terwijl binnenklimaat voldoet aan (te ruime)
ontwerpcriteria. Tegelijkertijd zijn er duidelijk optimalisatie-mogelijkheden voor comfort
en energiegebruik.
Mankementen top 10 uit duurzaam beheer

16 april 2014regelstrategieën RVO40
1. Functionele regelomschrijving samen met setpoints en
regelinstellingen centraal (vastgesteld).
2. Informatiebeheer en installatieomschrijving op kernpunten
(ISSO 105) vastgesteld.
3. Kernpunten zijn de output van installatiesystemen zoals
aanvoertemperaturen vanuit opwekking, verdeler/verzamelaars,
inblaastemperaturen en flowsignalering/toerenregeling (en
debieten maar deze liggen meestal door beproeving vast). De
rest zit ‘onder de motorkap’ en is secundair derhalve geen
managementinfo.
4. 1, 2 en 3 zijn de basis waar continuous commissioning vanuit
gaat plaatsvinden. De technische specificaties.
Performance monitoring

16 april 2014regelstrategieën RVO41
Performance monitoring