1.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<1/13>
Sanskrit -21
Day - 18
11-04-2020

2.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<2/13>
Carry over
Recite Sloka
Sloka Meaning
अव्ययम ्
Home work for the day
Day- Agenda
रामो राजमण िः सदा विजयते रामं रमेशं भजे
रामे ाभभहता निशाचरचमिः रामाय तस्मै िमिः ।
रामान्िास्स्त पराय ंपरतरं रामस्य दासोस्ययहं
रामे चचत्तलयस्सदा भितु मे भो राम मामुद्धर ॥
Agenda

3.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<3/13>
व्यञ्जन हल्
सस्न्ध
हश ्
# Combination
2 हल ्+ हल ्
# Input Output Example
2.1 पदान्त झल ्
8.2.39
जश ् शूपपणखावाक्यात्+उद्युक्तान ् (47)
अयाचत्+भ्रातरं
वाग्ववदां वरम ् ।
2.2 तु + चु or
श ्
8.4.4
0
चु हनुमद्वचनाच्चैव
अगस्त्यवचनाच्चैव
स् + श् ववसगपः in many places is स्
हनुमद्वचनाच्चैव
अगस्त्यवचनाच्चैव  हनुमद्वचनात ् 
समुद्रवचनाच्चैव
In these cases whether 2.1 will apply or 2.2 will apply ?
2.1 is a generic rule but 2.2 is a specific rule. When there is a conflict the
specific rule will apply
खर्
हश ्(20)खर् (13)
झल ्24 जश ्(5) अनुनससका(5)
तु
सवणप=
F1+F2+F3

4.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<4/13>
बुद्धिबपलं यशो िैयं ननर्पय्वमरोगता ।
अजाड्यं वाक्पटु्वञ्च हनुम्स्तमरणाद्र्वेत् ॥
ववधि सलङ्- Potential-Let him
become D4
Homework

5.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<5/13>
देवताभ्यो वरं प्राप्य समु्थाप्य च वानरान् ।
अयोधयां प्रग्स्तथतो राम: पुष्पके ण सुहृद्वृत: ।।1.1.86।।
र्रद्वाजाश्रमं ग्वा रामस्तस्यपराक्रम: ।
र्रतस्तयाग्न्तकं रामो हनूमन्तं व्यसजपयत् ।।1.1.87।।
पुनराख्यानयकां जल्पन्सुग्रीवसहहतश्च स: ।
पुष्पकं त्समारुह्य नग्न्दग्रामं ययौ तदा ।।1.1.88।।
नग्न्दग्रामे जटां हह्वा भ्रातृसर्स्तसहहतोऽनन : ।
रामस्तसीतामनुप्राप्य राज्यं पुनरवाप्तवान् ।।1.1.89।।
प्रहृष्टमुहदतो लोकस्ततुष्ट: पुष्टस्तसुिासमपक: ।
ननरामयो ह्यरोगश्च दुसर्पक्षर्यवग्जपत: ।।1.1.90।।
Sloka 86-90

6.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<6/13>
देिताभ्यो िरं प्राप्य समुत्थाप्य च िािराि ।
अयोधयां प्रस्स्थतो राम: पुष्पके सुहृद्िृत: ।।86।।
देवताभ्य: वरम् प्राप्य समु्थाप्य च वानरान् ।
अयोधयाम् प्रग्स्तथत: राम: पुष्पके ण सुहृद्वृत: ।।
Poll 1801
राम: देवताभ्य: वरम ्प्राप्य वानरान्समु्थाप्य च
सुहृद्वृत: पुष्पके ण अयोधयाम ् प्रग्स्तथत: ||
राम: Rama, देवताभ्य: from devatas, वरम ् boon, प्राप्य
having obtained, वानरान् monkeys fallen in the battle,
समु्थाप्य च revived, सुहृद्वृत: accompanied by
friends, पुष्पके ण by Pushpaka, the aerial car, अयोधयाम्
Ayodhya, प्रग्स्तथत: set out.
Sloka 86
राम:
अयोधयाम्
प्रग्स्तथत:
Having obtained
a boon from the
devatas (who
had come to see
him) Rama,
revived all
monkeys (fallen
in the battle)
and set out for
Ayodhya
accompanied by
friends in the
Pushpaka (aerial
car).

7.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<7/13>
भरद्िाजाश्रमं गत्िा रामस्सत्यपराक्रम: ।
भरतस्यास्न्तके रामो हिमन्तं व्यसजजयत ।।87।।
र्रद्वाजाश्रमम् ग्वा राम: स्यपराक्रम: ।
र्रतस्तयाग्न्तके राम: हनूमन्तम् व्यसजपयत् ।।
राम: हनूमन्तम ्व्यसजपयत्
स्यपराक्रम: steadfast in truth, राम: delightful to
everybody, र्रद्वाजाश्रमम् hermitage of Bharadwaja,
ग्वा having gone, र्रतस्तयाग्न्तके to the presence of
Bharata, हनूमन्तम ् Hanuman, राम: Rama, व्यसजपयत्
dispatched. Sent.
Sloka 87
राम:
हनूमन्तम्
व्यसजपयत ्
Rama who was a
delight of all
whose strength
lies in truth went
to the hermitage
of Bharadwaja
(as promised)
and dispatched
Hanuman to
Bharata as his
messenger.

8.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<8/13>
अव्ययम्–indeclinable i.e. which does not change the three dimension
सदृशं त्रिषु सलङ्गेषु सवापसु च ववर्ग्क्तषु |
वचनेषु च सवेषु यन्न व्येनत तदव्ययम् ||
Poll 1802
पुरुष एकिचिम द्वििचिम बहुिचिम
प्रथम-पु सः तौ, ते
प्रथम-स्तिी सा ते ताः
मधयम- ्वम ्, युवाम ् यूयम ्
उत्तम अहम् आवाम ् वयम ्
पी्वा
अव्ययम्
अव्ययम्

9.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<9/13>
Type Definition Count Example
T1 स्तवराहद गणम ् 72** पुन:, ऋते , नमः
T2 चाहद गणम् 30** च, वा, ह,एव,र्ूयः,यि,हन्त, यावत्-
तावत्,स्तम
T3 Specific तद्धितः 41* ति, ततः are derived from the noun
तद् and do not have all vibhaktis
similar . यतः,यि,तदा,यदा,सदा,सवपदा
T4 Specific कृ द्िन्तः
तुम (तुमुन्)
-- गन्तुम ्
T5 ्वान्त (क््वान्त) -- ग्वा, हह्वा, अनुप्राप्य, समारुह्य
T6 अव्ययीर्ाव समस -- प्रनतहदनम ्
** Excludes आकृ नत गणम् Poll 1803

10.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<10/13>
T1- नमस ् -applying ववसगपः सग्न्ि it becomes नमः
• Not to be confused with the नम्like नमासम
• As discussed object has to be in चथुनतप:
• कृ ष् ाय िासुदेिाय हरये परमात्मिे॥ प्र त: क्लेशिाशाय गोविंदाय िमो िम:॥
मम कृ ष्णाय नमो: अस्ततु
नमस्तते - नमः + ते Poll 1804
Study the two slokas
नमस्ततेऽनस्ततु महामाये श्रीपीठे सुरपूग्जते ।
शङ्खचक्रगदाहस्तते महालग्मम नमोऽनस्ततुते ॥१॥
नमोऽनस्ततु ते व्यास ववशालबुद्िे फु ल्लारववन्दायतपिनेि |
येन ्वया र्ारततैलपूणपः प्रज्वासलतो ज्ञानमयप्रदीपः ||
Poll 1805
सग्च्चदानंद रूपाय ववश्वो्प्याहद हेतवे l
तापियववनाशाय श्रीकृ ष्णाय वयं नुमः l l
नमः तस्तयै
कृ ष्णाय तुभ्यं नमः
पुरुष एकिचिम द्वििचिम बहुिचिम
प्रथम-पु तस्तमै ताभ्याम् तेभ्य:
प्रथम-
स्तिी
तस्तयै ताभ्याम् ताभ्य:
मधयम- तुभ्यम्, ते युवाभ्याम्,वाम् युष्मभ्यम्,वः

11.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<11/13>
पुिराख्यानयकां जल्पन्सुग्रीिसहहतश्च स: ।
पुष्पकं तत्समारुह्य िस्न्दग्रामं ययौ तदा ।।88।।
पुन: आख्यानयकाम ् जल्पन् सुग्रीवसहहत: च स: ।
पुष्पकम ् तत् समारुह्य नग्न्दग्रामम ् ययौ तदा ।।
स: नग्न्दग्रामम ्ययौ
पुन: again, सुग्रीवसहहत: accompanied by Sugriva, स:
Rama, आख्यानयकाम् recalling earlier incidents, जल्पन्
conversing with each other, तदा then, तत् पुष्पकं
समारुह्य mounting on that Pushpaka, नग्न्दग्रामम् to
Nandigrama, ययौ departed.
Sloka 88
स:
नग्न्दग्राम
म ्
ययौ
Again
accompanied by
Sugriva and
recalling earlier
incidents and
after both of
them discussed
with each other,
Rama departed
to Nandigrama
riding that
Pushpaka
chariot.

12.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<12/13>
िस्न्दग्रामे जटां हहत्िा भ्रातृभभस्सहहतोनि : ।
रामस्सीतामिुप्राप्य राज्यं पुिरिाप्तिाि ।।89।।
नग्न्दग्रामे जटाम् हह्वा भ्रातृसर्: सहहत: अन : ।
राम: सीताम् अनुप्राप्य राज्यम् पुन: अवाप्तवान् ।।
राम: राज्यम ्अवाप्तवान्
अन : राम: भ्रातृसर्: सहहत: नग्न्दग्रामे जटाम ्
हह्वा सीताम ् अनुप्राप्य राज्यम ्पुन: अवाप्तवान्
अन : sinless, राम: Rama, नग्न्दग्रामे in Nandigrama,
भ्रातृसर्: सहहत: along with his brothers, जटाम् matted
lock, हह्वा shedding, सीताम् Sita, अनुप्राप्य having
regained, राज्यम् kingdom, पुन: again, अवाप्तवान् got
(back).
Sloka 89
राम:
राज्यम ्
अवाप्तवान्
At Nandigrama
sinless Rama
arrived, met his
brothers. They
shed their
matted locks.
With Sita
restored he
regained his
kingdom.

13.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<13/13>
प्रहृष्टमुहदतो लोकस्तुष्ट: पुष्टस्सुधाभमजक: ।
निरामयो ह्यरोगश्च दुभभजक्षभयिस्जजत: ।।90।।
प्रहृष्टमुहदतः लोकः तुष्ट: पुष्टः सुिासमपक: ।
ननरामयः हह अरोग: च दुसर्पक्षर्यवग्जपत: ।।
लोक: entire world, प्रहृष्टमुहदत: rejoiced with happiness,
तुष्ट: contended (because of fulfillment of their desire),
पुष्ट: grown in strength because of happiness, सुिासमपक:
with righteousness, ननरामय: without sufferings or
agonies, अरोग: without diseases, दुसर्पक्षर्यवग्जपत: च
and without fear of famine. आसीत्
Sloka 5
लोक:
प्रहृष्टमुहदत:
The entire world
rejoiced with
happiness with
their desire
fulfilled they
were content. All
people were
following the
path of
righteousness.
There was no
fear of sufferings
or agonies,
diseases or
famine.