1.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<1>
Sanskrit -21
F- 06
25-07-20
श्रीवातपुरनाथाष्टकम्

2.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<2>
Recap
Sloka 2-04
Homework & Poll testing
Day- Agenda
पीताम्बरं करववराजितशङ्खचक्र-
कौमोदकीसरससिं करुणासमुद्रम ्|
राधासहायं अततसुन्दरमन्दहासं
वातालयेशमतनशं हृदद भावयासम ||
Agenda

3.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<3>
आतनु

4.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<4>
अलङ्कार:
कु न्दसुमबृन्दसममन्दहससतास्यं
नन्दकु लनन्दभरतुन्दलनकन्दम् ।
पूततनिगीतलवधूतदुररतं तं
वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे १
• अनुप्रासम्
• यमकम्
• चचत्रकाव्यं
• वक्रोजतत
• स्लेष
शब्दालङ्कारः
1.Repetition only once
2.Repetition > once
3.Entire Word repetition
4. Padantham repeats
5. Same sthanam
Poll-1-Which of the following
statement is true regarding
the sloka :
Ans 1: There is no yamaka in
this sloka
Ans 2: There is yamaka in this
sloka
कु न्दसुमबृन्दसममन्दहससतास्यं
नन्दकु लनन्दभरतुन्दलनकन्दम् ।
पूततनिगीतलवधूतदुररतं तं
वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे १
छन्द:
शतवरी (14)
वृत्तम्
इन्दुवदना
Consonants
Words

5.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<5>
नीलतरिालधरभालहरररम्यं लोलतरशीलयुतबालिनलीलम्।
िालनततशीलमवप पालतयतुकामं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे २
कं सरणदहंससमह संसरणिाततलाजन्तभरशाजन्तकरकाजन्तझररवीतम ्।
वातमुखधातुितनपातभयघातं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ३
िातुधुररपातुकसमहातुरिनंद्राक् शोकभरमूकमवप तोकसमव पान्तम ् ।
भृङ्गरुचचसङ्गरकृ दङ्गलततकं तं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ४
छन्द:
शतवरी (14)
वृत्तम्
इन्दुवदना
Sloka -2-4

6.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<6>
नीलतरिालधरभालहरररम्यं लोलतरशीलयुतबालिनलीलम्।
िालनततशीलमवप पालतयतुकामं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे २
नीलतरिालधरभालहरररम्यं 2 लोलतरशीलयुतबालिनलीलम ्2।
िालनततशीलं2 अवप पालतयतुकामं2
(त्वं) इमं 2 वातपुरनाथं2 हृदब्िे7 आतनु १
छन्द:
शतवरी (14)
वृत्तम्
इन्दुवदना
Sloka -2

7.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<7>
# Words Category Meaning
1 नीलतरिालधरभालहरररम्यम् कममधारय :समास:
mesmerizing and
attractive black
coloured like a rain
bearing cloud
नीलतर very blue
िाल watery
धर bearing .....cloud
भाल lustre means black
हरर attractive
रम्यं enchanting
2 लोलतरशीलयुतबालिनलीलम् बहुव्रीदहः समास:
Who is amused in the
company of naughty
children
लोलतर very restless
शील nature
युत having
बाल child
िन group ... children
लीलम् play or amusement
3 िालनततशीलम् बहुव्रीदहः समास: िालनतत शीलम्
–group who has the habit of bowing down to you
4 अवप अव्ययम्
5 पालतयतुकामम् बहुव्रीदहः समास:
one who wants to
protect even those
who bow to him
पालतयतु to protect पालतयतुं
कामम् wish
Sloka -2

8.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<8>
अलङ्कार:
• अनुप्रासम्
• यमकम्
• चचत्रकाव्यं
• वक्रोजतत
• स्लेष
शब्दालङ्कारः
1.Repetition only once
2.Repetition > once
3.Entire Word repetition
4. Padantham repeats
5. Same sthanam
Poll-2 In the sloka which all
alamkaras are there
1: Shruthanyuprasa
2: Chekanuprasa
3: Vrityanuprasa
4: Yamakam
5: Latanuprasam
छन्द:
शतवरी (14)
वृत्तम्
इन्दुवदना
Consonants
Words
नीलतरिालधरभालहरररम्यं
लोलतरशीलयुतबालिनलीलम्।
िालनततशीलमवप पालतयतुकामं
वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे २
नीलतरिालधरभालहरररम्यं
लोलतरशीलयुतबालिनलीलम ्।
िालनततशीलमवप पालतयतुकामं
वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे २

9.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<9>
नीलतरिालधरभालहरररम्यं लोलतरशीलयुतबालिनलीलम ्।
िालनततशीलमवप पालतयतुकामं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे २
He ,whose divine splendour is like that of a dark rain bearing cloud |
who enjoys the company of children who indulge in childish
pranks |
who is desirous of protecting those whoever bows down before
Him
You place that Lord in the Lotus of your heart ||
Sloka -2

10.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<10>
कं सरणदहंससमह संसरणिात तलाजन्तभरशाजन्तकरकाजन्तझररवीतम्।
वातमुखधातुितनपातभयघातं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ३
कं सरणदहंसं2 इह संसरणिात तलाजन्तभरशाजन्तकरकाजन्तझररवीतम ्2
वातमुखधातुितनपातभयघातं2
(त्वं) इमं 2 वातपुरनाथं2 हृदब्िे7 आतनु ३
Which of the following is a kridhantham? ( Single Choice)
1: कं सरणदहंसं
2: संसरणिात
3: वातमुखधातुितनपातभयघातं
4: इह
Sloka 3

11.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<11>
# Words Category Meaning
1 कं सरणदहंसम् तत्पुरुषः समास:
killer of kamsa in battle
कं स demon Kamsa,रण battle
दहंसं killed
2 इह अव्ययम्
3 संसरणिात तत्पुरुषः समास: संसरण jananamarana, worldly existence
िात 'kridantha' arisen from
4 तलाजन्तभरशाजन्त
करकाजन्तझररवीत
म्
तत्पुरुषः समास:
waterfall of lustre that removes
difficulties of rebirth and gives peace
of mind
तलाजन्त depression
भर heap
शाजन्त peace
कर does
काजन्त lusture
झरर water वीतम् flow 'झररना'
5 वातमुखधातुितन
पातभयघातम्
बहुव्रीदहः समास:
one who removes all sorts of diseases
वात 'vata'
मुख and others
धातु vata pitta kapha and other elements
of body
ितन arisen from them
पात fall ' diseases' death'
भय fear
घातं remover
Sloka -3

12.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<12>
अलङ्कार:
• अनुप्रासम्
• यमकम्
• चचत्रकाव्यं
• वक्रोजतत
• स्लेष
शब्दालङ्कारः
1.Repetition only once
2.Repetition > once
3.Entire Word repetition
4. Padantham repeats
5. Same sthanam
Poll-2
छन्द:
शतवरी (14)
वृत्तम्
इन्दुवदना
Consonants
Words
कं सरणदहंससमह संसरणिात
तलाजन्तभरशाजन्तकरकाजन्तझररवीतम ्।
वातमुखधातुितनपातभयघातं
वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे
कं सरणदहंससमह संसरणिात
तलाजन्तभरशाजन्तकरकाजन्तझररवीतम्।
वातमुखधातुितनपातभयघातं
वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे

13.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<13>
कं सरणदहंससमह संसरणिात
तलाजन्तभरशाजन्तकरकाजन्तझररवीतम्।
वातमुखधातुितनपातभयघातं
वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ३
He ,who killed Kamsa in a fight |
whose flow of compassion removes all the worldly
sufferings and bestows peace of mind |
who eradicates the illness of the devotees |
You place that Lord in the Lotus of your heart ||
Sloka -3

14.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<14>
िातुधुररपातुकसमहातुरिनंद्राक् शोकभरमूकमवप तोकसमव पान्तम् ।
भृङ्गरुचचसङ्गरकृ दङ्गलततकं तं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ४
िातुधुररपातुकं 2 इह आतुरिनं2 द्राक् शोकभरमूकम्2 अवप तोकसमवपान्तम्2
भृङ्गरुचचसङ्गरकृ दङ्गलततकं 2
(त्वं) तं 2इमं 2 वातपुरनाथं2 हृदब्िे7 आतनु
Sloka -4

15.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<15>
# Words Category Meaning
1 िातुधुररपातुकं 2 तत्पुरुषः समास:
Tatpurusha Those who
are falling because of
burden..? 'Koruramma'
िातु once, ever
धुरर carrying burden
पातुकं repeatedly
falling
2 इह अव्ययम्
3 आतुरिनं2 कममधारय :समास:
sick people ?' Narayana
Bhattatiri'
आतुर sick
िनं people
4 द्राक् अव्ययम् swiftly
5 शोकभरमूकम्2 कममधारय :समास:
mute filled with sorrow
? Poonthanam
शोक sorrow
भर filled with
मूकम् mute
6 अवप अव्ययम्
7 तोकम्-इव-
पान्तम्
कृ दन्तम् तोकम् child
इव like avyaya
पान्तम् protector
kridanta
Sloka -4
8.
भृङ्गरुचचसङ्गरकृ दङ्गलततकं
कममधारय :समास:
Body is like a flower bearing
creeper and bumble bee
fights to taste it ( bee is
devotee and god is flower)
भृङ्ग bee (devotee or
Krishna or bumble bee)
रुचच lusture, taste
सङ्गरकृ द् fights with,
sounds
अङ्ग body parts..
लततकं creeper or thin body

16.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<16>
अलङ्कार:
• अनुप्रासम्
• यमकम्
• चचत्रकाव्यं
• वक्रोजतत
• स्लेष
शब्दालङ्कारः
1.Repetition only once
2.Repetition > once
3.Entire Word repetition
4. Padantham repeats
5. Same sthanam
Poll-2
छन्द:
शतवरी (14)
वृत्तम्
इन्दुवदना
Consonants
Words
िातुधुररपातुकसमहातुरिनंद्राक्
शोकभरमूकमवप तोकसमव पान्तम ् ।
भृङ्गरुचचसङ्गरकृ दङ्गलततकं तं
वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ४
Upama Alamkaram
तोकम् इव पान्तम्

17.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<17>
िातुधुररपातुकसमहातुरिनंद्राक् शोकभरमूकमवप तोकसमव पान्तम् ।
भृङ्गरुचचसङ्गरकृ दङ्गलततकं तं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ४
He ,who ,in the form of a child, protects the devotees who are
frail (Refers to Kuroor amma)
sick (refers to Narayana Bhattathiri) &
sad (refers to Poonthanam ) |
whose has a dark body (like the bumble bee) and his posture
resembles a creeper |
You place that Lord in the Lotus of your heart ||