1.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<1>
Sanskrit -21
F- 07
22-08-20
श्रीवातपुरनाथाष्टकम्
50th Class

2.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<2>
Sloka 07-09
Homework /Poll
Day- Agenda
पीताम्बरं करववराजितशङ्खचक्रकौमोदकीसरससिं करुणासमुद्रम्|
राधासहायमतत सुन्दरमन्दहासं वातालयेशमतनशं हृदद भावयासम ||
Agenda

3.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<3>
पापभवतापभरकोपशमनाथााश्वासकरभासमृदुहासरुचचरास्यम् ।
रोगचयभोगभयवेगहरमेकम्वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे॥५॥
घोषकु लदोषहरवेषमुपयान्तं पूषशतदूषकववभूषणगणाढ्यम् ।
भुजततमवप मुजततमततभजततषु ददानं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥६॥
पापकदुरापमतततापहरशोभस्वापघनमापतदुमापततसमेतम्
दूनतरदीनसुखदानकृ तदीक्षं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥७॥
पादपतदादरणमोदपररपूणं िीवमुखदेविनसेवनफलाङ्तिम्
रूक्षभवमोक्षकृ तदीक्षतनिवीक्षं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ८॥
भृत्यगणपत्युददतनुत्युचचतमोदं स्पष्टसमदमष्टकमदुष्टकरणाहाम् ।
आदधतमादरदमाददलयशून्यं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ९॥
इतत महामहोपाध्यायब्रह्मश्रीगणपततशास्रीववरचचतं श्रीवातपुरनाथाष्टकम् ॥
छन्द:
शतवरी (14)
वृत्तम्
इन्दुवदना
Sloka -5-9

4.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<4>
पापकदुरापमतततापहरशोभस्वापघनमापतदुमापततसमेतम ्
दूनतरदीनसुखदानकृ तदीक्षं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥७॥
Poll 1
1. Identify the odd क्रक्रयापदम् ( Single Choice)
1: ियतत
2: ततष्ठतत
3: वसतत
4: आतनु
2. Which of the पदच्छेदम् is correct ( Multiple Choice)
1: पापकदुराप-मतततापहरशोभ-स्वापघनमापतदु-मापततसमेतम्
2: पापकदुरापम ् -अतततापहरशोभस्वापघनम् -आपतदुमापततसमेतम्
3: पापकदुरापमतततापहरशोभस्वापघनमापतदुमापततसमेतम्
4: पाप-कदुरापमतत-तापहरशोभ-स्वापघन-मापतदुमापततसमेतम्
Sloka -7

5.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<5>
पापकदुरापमतततापहरशोभस्वापघनमापतदुमापततसमेतम्
दूनतरदीनसुखदानकृ तदीक्षं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥७॥
पापकदुरापम ्2 अतततापहरशोभस्वापघनमापतत्उमापततसमेतम ्2
दूनतरदीनसुखदानकृ तदीक्षम ्2
(त्वं) इमं 2 वातपुरनाथं2 हृदब्िे7 आतनु
Sloka -7

6.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<6>
भ्वाददगणम्– bhvaadigaNa-जय , तिष्ठति, वसति
अदाददगणम् – adaadigaNa-असस
िुहोत्याददगणम् - juhotyaadigaNa
ददवाददगणम् - divaadigaNa
स्वाददगणम् - svaadigaNa
तुदाददगणम् - tudaadigaNa
रुधाददगणम् - rudhaadigaNa
तनाददगणम् – tanaadigaNa- आतनु
क्रयाददगणम् - krayaadigaNa
चुराददगणम् - churaadigaNa http://sanskrit.uohyd.ac.in/scl/#

7.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<7>
# Words Category Meaning
1 पापकदुरापम् तत्पुरुषः समास:
difficult to be achieved
by wicked
पापक bad, wicked
दुरापम् difficult to achieve
2 अतततापहरशो
भस्वापघनम्
तत्पुरुषः समास:
He who is like a good
water bearing cloud
which gives relief from
the extreme heat-
Krishna
अतत very much ;ताप
heat...difficulty ;हर
absorbing;शोभ shine
स्वापघनम्
- cloud with good water
good water
3 आपतदुमापतत
समेतम्2
तत्पुरुषः समास:
Refers to the place
where Uma and
Maheswara was there
–i.e Guruvayur
along with Shiva with his
consort who had come
there
4 दूनतरदीनसुख
दानकृ तदीक्षम्2
बहुव्रीदहः समास:
Krishna- he who has
taken a vow to give
happiness to the poor
and suffering
दूनतर very much suffered
and दीन poor;सुखदान
giving happiness
कृ त made; दीक्षम् vow
Sloka -7

8.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<8>
अलङ्कार:
• अनुप्रास:
• यमकम्
• चचरम्
• वक्रोजतत:
• स्लेष:
शब्दालङ्कारः
छन्द:
शतवरी (14)
वृत्तम्
इन्दुवदना
Consonants
Words
:
:
:
:
Level-1 we till now looked a single
consonants
Level-2 we can look at group of consonants
Rules for
1-व्यञ्िनम ्Repeated once = छेका else
वृतत
2-व्यञ्िनसमूहम ्repeated once in
same order छेका else वृतत
e.g. सुम & सम - छेका
e.g सर & रस - वृतत
Poll 2:
1. Which of the statement is true with regard to this sloka
"पापकदुरापमतततापहरशोभस्वापघनमापतदुमापततसमेतम ् दूनतरदीनसुखदानकृ तदीक्षं
वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥७॥" the " ( Single Choice)
1: 'माप' is not repeated
2: माप is repeated once and is an example of यमकम ्
3: माप is repeated once and is an example of छेका
4: माप is repeated once and is an example of वृतत

9.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<9>
पापकदुरापमतततापहरशोभस्वापघनमापतदुमापततसमेतम्
दूनतरदीनसुखदानकृ तदीक्षं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥७॥
पापकदुरापमतततापहरशोभस्वापघनमापतदुमापततसमेतम्
दूनतरदीनसुखदानकृ तदीक्षं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥७॥
अलङ्कार:
• अनुप्रास:
• यमकम्
• चचरम्
• वक्रोजतत:
• स्लेष:
शब्दालङ्कारः
छन्द:
शतवरी (14)
वृत्तम्
इन्दुवदना
Consonants
Words
:
:
:
:
Level-1 we till now looked a single
consonants
Level-2 we can look at group of consonants
Rules for
1-व्यञ्िनम ्Repeated once = छेका else
वृतत
2-व्यञ्िनसमूहम ्repeated once in
same order छेका else वृतत
e.g. सुम & सम - छेका
e.g सर & रस - वृतत

10.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<10>
Books

11.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<11>
पापकदुरापमतततापहरशोभस्वापघनमापतदुमापततसमेतम्
दूनतरदीनसुखदानकृ तदीक्षं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥७॥
He ,who cannot be attained by sinners|
who removes the heat of suffering just like the rain
bearing cloud brings respite to the heat |
who resides besides Lord Parameswara (Mammiyur) |
who has taken vow to quell the agony and bestows
happiness |
You place that Lord in the Lotus of your heart ||
Sloka -7

12.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<12>
पादपतदादरणमोदपररपूणं िीवमुखदेविनसेवनफलाङ्तिम्
रूक्षभवमोक्षकृ तदीक्षतनिवीक्षं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ८॥
Poll -3
1. Which of the statement is true with regard to the पादम ्
"पादपतदादरणमोदपररपूणं" ( Single Choice)
• 1: It is a single word -i.e Samasam and sandhi has to be applied on
the samasam always
• 2: It is 3 words joined together because of Samasa (1) पादपतत् (2)
आदरण &(3) मोदपररपूणं
• 3: It is 5 words joined together because of Samasa (1) पाद (2)पतत्
(3) आदरण (4) मोद & (5) पररपूणं
• 4: It is a vakyam i.e. sentence
2. How many times The word feet is referred in this sloka
"पादपतदादरणमोदपररपूणं िीवमुखदेविनसेवनफलाङ्तिम् रूक्षभवमोक्षकृ तदीक्षतनिवीक्षं
वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ८॥" ( Single Choice)
1: 0 2: 1 3: 2 4: 3
Sloka -8

13.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<13>
पादपतदादरणमोदपररपूणं िीवमुखदेविनसेवनफलाङ्तिम्
रूक्षभवमोक्षकृ तदीक्षतनिवीक्षं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ८॥
पादपतदादरणमोदपररपूणाम ्2 िीवमुखदेविनसेवनफलाङ्तिम ्
रूक्षभवमोक्षकृ तदीक्षतनिवीक्षम ्2
(त्वं) तं 2इमं 2 वातपुरनाथं2 हृदब्िे7 आतनु
Sloka -8

14.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<14>
# Words Category Meaning
1 पादपतदादरणमोदपरर
पूणं
तत्पुरुषः समास:
One who is filled with
happiness in
respecting those who
fall in his feet
पाद feet
पतत ् one who falls
आदरण with respect
मोद happiness
पररपूणं full of
2 िीवमुखदेविनसेवनफ
लाङ्तिम्
बहुव्रीदहः समास: िीव brihaspati
मुख and others
देविन gods
सेवनफल result of serving
अङ्तिम ् feet
3 रूक्षभवमोक्षकृ तदीक्षतन
िवीक्षं2
बहुव्रीदहः समास:
Whose look is capable of
providing mukti from
रूक्षभवमोक्ष liberation from unpleasant
world of birth and rebirth
कृ तदीक्ष taken vow
तनिवीक्षं whose look
Sloka -8

15.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<15>
अलङ्कार:
• अनुप्रास:
• यमकम्
• चचरम्
• वक्रोजतत:
• स्लेष:
शब्दालङ्कारः
छन्द:
शतवरी (14)
वृत्तम्
इन्दुवदना
Consonants
Words
:
:
:
:
पादपतदादरणमोदपररपूणं िीवमुखदेविनसेवनफलाङ्तिम्
रूक्षभवमोक्षकृ तदीक्षतनिवीक्षं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ८॥
पादपतदादरणमोदपररपूणं िीवमुखदेविनसेवनफलाङ्तिम्
रूक्षभवमोक्षकृ तदीक्षतनिवीक्षं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ८॥
Level-1 we till now looked a single
consonants
Level-2 we can look at group of consonants
Rules for
1-व्यञ्िनम ्Repeated once = छेका else
वृतत
2-व्यञ्िनसमूहम ्repeated once in
same order छेका else वृतत
e.g. सुम & सम - छेका
e.g सर & रस - वृतत

16.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<16>
भृत्यगणपत्युददतनुत्युचचतमोदं स्पष्टसमदमष्टकमदुष्टकरणाहाम् ।
आदधतमादरदमाददलयशून्यं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ९॥
Poll 4: Identify the correct पदच्छेदं for the पादम ् "
स्पष्टसमदमष्टकमदुष्टकरणाहाम ् ।" ( Single Choice)
1: it is 4 words come together due to sandhi (1) स्पष्टम् (2)इदम् (3)
अष्टकम ् & (4) अदुष्टकरणाहाम्
2: It is a single samasa word
3: it is 5 words come together due to sandhi (1) स्पष्टम् (2)इदम् (3)
अष्टकम ् (4) अदुष्टकरणा & (5) आहाम्
Sloka -9

17.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<17>
भृत्यगणपत्युददतनुत्युचचतमोदं स्पष्टसमदमष्टकमदुष्टकरणाहाम् ।
आदधतमादरदमाददलयशून्यं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ९॥
Topic 1
भृत्यगणपत्युददतनुत्युचचतमोदं2 स्पष्टम्2 इदम्2 अष्टकम्2 अदुष्टकरणाहाम्2
(अजस्त)
Topic 2:
आदधतम्2 आदरदम्2 आददलयशून्यम्2
(त्वं) इमं 2 वातपुरनाथं2 हृदब्िे7 आतनु
Sloka -9

18.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<18>
# Words Category Meaning
1 भृत्यगणपत्युददतनुत्यु
चचतमोदम्
कमाधारय: समास: भृत्य servant गणपतत Ganapati Shastrikal
उददत composed नुतत stuti
उचचतमोदं appropriate happiness
2 स्पष्टम्2 नाम clear
3 इदम्2 नाम this
4 अष्टकम् नाम stotra with 8 stanzas
5 अदुष्टकरणाहाम ् तत्पुरुषः समास: अदुष्टकरण -sanctifies आहाम्capable of
6 आदधतम् कृ दन्त in One who
seek Refuge/one
which holds
आधारं who holds शतृ
7 आदरदम् तत्पुरुषः समास:
One who cares
Adara is noun form of आदृ verbroot means respect
or care
8 आददलयशून्यम् तत्पुरुषः समास:
who has no
beginning nor end
Beginning or end
Sloka -8

19.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<19>
Adjectival Participle(नामाङ्ग्)-कृ दन्त
• शतृ(P)-अत ्
• शानच ्(A)-आन
लट्
लृट्
सलट्

20.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<20>
अलङ्कार:
• अनुप्रास:
• यमकम्
• चचरम्
• वक्रोजतत:
• स्लेष:
शब्दालङ्कारः
छन्द:
शतवरी (14)
वृत्तम्
इन्दुवदना
Consonants
Words
:
:
:
:
Level-1 we till now looked a single
consonants
Level-2 we can look at group of consonants
Rules for
1-Repetiton of one consonant once =
छेका else वृतत
2-समूहम ्repeats once छेका e.g. सुम &
सम else वृतत
3- समूहम ्in reverse order even though
once repeated it is वृतत
Poll 2:
भृत्यगणपत्युददतनुत्युचचतमोदं स्पष्टसमदमष्टकमदुष्टकरणाहाम् ।
आदधतमादरदमाददलयशून्यं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ९॥
भृत्यगणपत्युददतनुत्युचचतमोदं स्पष्टसमदमष्टकमदुष्टकरणाहाम् ।
आदधतमादरदमाददलयशून्यं वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ९॥

21.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<21>
भृत्यगणपत्युददतनुत्युचचतमोदं
स्पष्टसमदमष्टकमदुष्टकरणाहाम् ।
आदधतमादरदमाददलयशून्यं
वातपुरनाथसमममातनु हृदब्िे ॥ ९॥
This hymn of eight stanzas composed by the servant Ganapati is
clear , pleasing and is auspicious ||
He ,who eternally supports his devotees and gives in abundance
, does not have a beginning or end
You place that Lord in the Lotus of your heart ||
इतत महामहोपाध्यायब्रह्मश्रीगणपतीशास्रीववरचचतं
श्रीवातपुरनाथाष्टकम ् ॥

22.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<22>
Sloka ित्पुरुषः बहुव्रीहहः कर्मधारय:
Table lamp, Tooth-pick,
House-fly
Sweet
Tooth,Redhead,Goldiloc
k
सर्ानाधधकरणः ित्पुरुषः
कर्मधारयः
One Adjective-one noun
Big house ,Black cow.
8/9 अदुष्टकरणाहाम्
आददलयशून्यम्
पादपतदादरणमोदपररपूणं
वातपुरनाथम्
िीवमुखदेविनसेवनफला
ङ्तिम्
रूक्षभवमोक्षकृ तदीक्षतनि
वीक्षं2
भृत्यगणपत्युददतनुत्यु
चचतमोदम्
7 पापकदुरापम्
अतततापहरशोभस्वापघनम्
आपतदुमापततसमेतम्
दूनतरदीनसुखदानकृ तदी
क्षम्
4/5/6 रोगचयभोगभयवेगहरम् घोषकु लदोषहरवेषम् नीलतरिालधरभालह
रररम्यम्

23.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CDPSE, CISA ,CAIIB
<23>
• We are doing more class work as we have
discontinued google forms
• In the Poll ev we cannot devote much time
• Next Pollev will be on 5th Sep .Try to have it on
alternate saturdays,it is becoming bit hectic
• 5th Sep we will have 15 Questions on
Dashavatara Stuti
• Next session is going to be on Chitrakavyam –
may be two to three sessions
Homework