Insituti “Harry Fultz”
Rr. “Mine Peza”- Tirane
Klasa 32
http://www.harryfultz.edu.al/
Tema :Kimia ne Jeten e
perditshme
Punoi :OrvenBregu

C’eshteKimia ?
Kimia eshteshkencaose me sakteajodege e shkencavenatyroreqemerret me studimin e
ndertimittevetivetemateriesdhetransformimevetesaj. Eshtestudimi I vetivedhestruktures se
atomeveteperberjevedhemolekulave ,
teperzierjevetendryshmedhetetretesiravesielementebazetenatyresdhesiatokombinohen per
teformuarstadet e ndryshmetemateriesqenaformojnecdogjeqenarrethon.
Pak Historirrethkimise
Zanafilla e zhvillimittëkimisëdatonngaperiudhatmëtëlashta, qëngaegjiptianët e
vjetër.Shumëaspektetëzhvillimittëkimisëhasennëkohën e Greqisësëvjetër.
Padyshim, zbulimi i zjarritparaqetnjëngatëarrituratshumëtërëndësishmetëkimisë.
Egjiptianët e lashtëpunoninartin e kimisë "lagështisë" derinë 4.000 vjetmëparë.Qytetërimet e
lashtakanëpërdorurteknologjitëqëformuanbazën e degëvetëndryshmetëkimisëtëtillasi;.Nxjerrjen e
mineralevemetalike, duke e bërëqeramikëndhetullatpërndërtim, fermentuestëbirrësdheverë, duke i
bërëpigmentetpërkozmetikëdhepiktu
rë, nxjerrjen e
kimikatengabimëtpërmjekësidheparf
ume, duke e bërëdjathinë, kosin, e
produktequmështisimazën e hirrën
,leckatekstili, përrrezitjelëkure, duke i
bërëyndyrënësapun, duke e
bërëxhamin, dhe duke e
bërëlidhjetsibronzi, etj..
Ku perdoretkimia ne jeten e
perditshme ?
Perdorimi I kimise ne jeten e
perditshmekanje game shumetegjera duke filluarqengaindustrite e ndryshmedhederi ne organizmin tone
kukryhenshumefunsksionetendryshme
Deget e ndryshmekuperdoretkimia
1-Mjekesi
Njeperdorim I kimiseeshte ne mjekesi .Perdorimi I barnavetendryshemtekpacientet . Ne
njestudimmjekesortrupireagonndajbarnavetendryshemdhe
me anetetecilavemundtesherohet .Me anetenjetesti per
gjakun ne mundtegjejmesubstancenkimike e
cilamundtejeteshkaktar I njesemundje,

2-Agrikulture
Per prodhimin e nje fare osebime ne kushtetendryshme ne
krijojmefertilizues per rritjen e bimes. Ne bazeteaciditetitdhe
tokes
3-Gjeologji
Per zbulimin e elementeqejane present ne njeshkembdhenecilinniveleshte . Per zbulimin e
metalevedhenecilenshtresetenentokesjaneato
4 –Biologji
Ne biologjikimiaeshte e rendesishme per studimin e qelizes ,metabolizmit , enzimave ,
hormonevefotosintezes . Ne cdotruptegjallekemiuje ,karbohidrateproteinadheyndyrnave
Trupi I njeriut
Trupiyneeshtenjemakinetejet e nderlikuar.Ka me mijeravjetqenjerezitperpiqentekuptojnesifunksionontrupiyne e
megjithateshumemisterenukjanezgjidhursi p.sh. sipunontruriyne, persenazelemza.
Po njegjetashme e dime me siguri: trupiyneperbehetngauji, karbonidhedisaelementetethjeshtakimike,
qemundtegjendenngado. Ne tevertete, tegjitheatomet e domosdoshme per ndertimin e trupittenjeriut,
mundt'igjeni ne oborrin e shtepisesuaj.
Imagjinonisikurtendertoningafilliminjetrupnjeriu, duke perdorurperberesit me tethjeshtetemundshem. Per kete do
t'juduheshinvetem 13 elementekimike.

1. 65 % Oksigjen.
Elementioksigjenzedytetretat e trupittuaj, kryesisht
ne formen e ujit (H2O).
Jugjithashtuthithnioksigjenngaajrisa here
qemerrnifryme.
2. 18 % Karbon.
Pothuajsenje e pesta e trupittuajeshtekarbon - i
njejti element nga i ciliperbehetqymyri,
diamantidhegrafiti i lapsit.Atomet e
karbonitkrijojnezinxhiretegjate, duke
formuarboshtin e tegjithamolekulave me
kompleksebrendajush.
3. 10 % Hidrogjen.
Hidrogjenieshteelementi me i zakonshem ne gjithesi e njekohesishtkaedheatomet me
tevogla.
4. 3 % Azot.
Njethes me
plehkimikpermbanthuajsetenjejtensasiazotisanjetru
pmesatarnjeriu.
Azotieshtenjengaperberesitkryesoretemuskujvetuaj. Ai eshteedheperberesikryesor i ajrit.
5. 1 % Fosfor.
Ky element ben qetendizen flake kunjat e shkrepesve. Ai gjithashtuforcondhembetdhekockattuaja,
formonmembranat e qelizavedhendihmon ne transmetimin e energjise.
6. 0,35 % Kalcium.
Sapuni i tualetitperbehetngakalciumi.Kalciumigjithashtu i mbanlevizjet e trupittuajtebaraspeshuarakimikisht.
7. 0,15 % Klor.
Klorieshtenjegaz i gjelbervdekjeprures, qeperdoret per teprodhuarzbardhuesit. Ne trupin e njeriut, ailidhet me
natriumin duke formuarkripen e gjelles (klorurin e natriumit).
8. 0,15 % Natrium.
Natriumieshtegjysmatjeter e klorurittenatriumit (kripes). Natriumi i ben levizjet e trupittuajpoaqtekripurasaedheuji
i detit.
9. 0,05 % Magnez.

Drita e bardhendriçuese e fishekzjarrevevjenngadjegia e magnezit.Ne
trupintuajmagneziforconsistemintuajimunitardhendihmon ne gjallerimin e nervavedhetkurrjen e muskujve.
10. 0,25 % Squfur.
Squfurieshtenjepjese e zevendesueshme e proteinavedhendihmon ne mpiksjen e gjakut.Ështegjithashtushkaktari i
eres se keqetegazravetrupore, vezeveteprishuraapopellgjeve me ujetendenjur.
11. 1,6 % Kalcium.
Kalciumieshteelementiqe i ben tefortaguaskat e detit, shkumesindhemermerin. Ai ben tenjejtengje me
dhembetdhekockattuajadhe, gjithashtu, mban ne punezemrendhemuskujttuaj.
12. 0,008 % Hekur.
Ne gjakuntuajkahekurtemjaftueshemsa per njegozhde. Hekuri, kurlidhet me oksigjeninbehet i gjakut,
dhekjoeshtearsyejapsegjakudhendryshkujanetekuq.
13. 0,00004 % Jod.
Ne trupintuajka me pak se njemaje luge jod, megjithate, pa te do tevdisnit. Jepinijodlarvavedheatokthehen ne
bretkosa.
Per njetrupteperkryerjunevojitetgjithashtunjesasi e vogelbakri, zinku, mangani, kobalti, litiumi, stronciumi, alumini,
silici, plumbidhearseniku. Njetrupmesatarpermbanedherreth 90 miligramuran.
Trupin e njeriutnuk do temund ta ndertonikurrevetem duke perzierelementetkimike. Kjo do
teishtenjesojsiteprisjenjestuhinenjefushembeturinashtendertontenjeavionreaktiv. Per ta berekete,
duhettefillonitepunoni me blloqendertimitepershtatshme. Blloqet me
tevoglatendertimitjanenjesimikroskopiketequajturaqeliza, por do t'juduhettegrumbullonirreth 100
triliontetilladhet'irregulloniatosipasnjeskemepamundesishttenderlikuar.
5-Kimia ne kompjutera
Sic e dime cdokompjuterkamikrocipe .Mikrocipetbehenprejsilikoni e cilakerkonshumenjohje per ta krijuar ate
.Gaticdoqarkeshte I berengaplastika
6-Kimia ne gjygj

Kimia luangjithashtunjerolterendesishem ne ligj. Njerastshume I mire eshteverifikim I njerastinqsdikushgenjen .Me
aneteaparaturavetendryshmebehetdalliminqstrupigenjen duke leshuarenzimatendryshme
Referenca
http://www.meemira.com/kimia-ne-jeten-e-perditshme-/news24/15/5204.html
http://harifromtheworldday.wordpress.com/2012/04/18/the-role-of-chemistry-in-various-fields/
http://www.raci.org.au/education/university-and-beyond/major-fields-in-chemistry
https://en.wikipedia.org/wiki/Computational_chemistry
Dhefototendryshmengamotorri I kerkimit GOOGLE