บรรยายโดย ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช ในการอบรมสัมมนา การจัดการศึกษาไทยในศตวรรษที่ ๒๑ จัดโดยสมาคมโรงเรียนอนุบาลประจำจังหวัด (ประเทศไทย) File part Two

1. การศึกษาไทยในศตวรรษที่ ๒๑
วิจารณ์ พานิช
ประธานมูลนิธิสดศรี-สฤษดิ์วงศ์
บรรยายในงานอบรมสัมมนาวิชาการและจัดงานมุทิตาจิตแก่ผู้บริหารและครูประจาโรงเรียนอนุบาลประจาจังหวัด (ประเทศไทย) ณ โรงแรมเชียงใหม่ภูคา จังหวัดเชียงใหม่ ๒๔ สิงหาคม ๒๕๖๑
Part Two

2. เป้าหมายการศึกษาในศตวรรษที่ ๒๑
•เรียนให้ได้(ความรู้และ) ทักษะ และ อุปนิสัย เพื่อชีวิตที่
เปลี่ยนแปลง เรียนให้รู้จริง (mastery learning) เป็นฐานที่มั่นคงใน
การต่อยอด เรียนเพื่ออนาคตของตนเอง ไม่ใช่เรียนเพื่อสอบ
•เรียนโดยลงมือทา และคิด ทั้งในห้องเรียน และในสภาพจริง
•ครูไม่สอนความรู้สาเร็จรูป ทาหน้าที่ออกแบบโจทย์(ปฏิบัติ) ตั้ง
คาถาม เอื้ออานวย (facilitate) หรือโค้ช ประเมิน (formative
assessment) และให้คาแนะนาป้อนกลับ (feedback)
•สอนน้อย เรียนรู้มาก (Teach less, Learn more)
•นักเรียนทุกคนบรรลุเป้าหมายการเรียนรู้

3. เป้าหมาย (๒)
ไม่ใช่แค่รู้วิชา แต่เพื่อพัฒนาการหลายด้านไปพร้อมๆ
กัน
• สมรรถนะ (competence)
• จัดการอารมณ์ (emotion management)
• เป็นตัวของตัวเอง และร่วมกับผู้อื่น (autonomy & interdependence)
• ปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น (interpersonal relationship)
• อัตลักษณ์ (identity)
• พัฒนาเป้าหมายในชีวิต (purpose)
• มั่นคงในคุณธรรม (integity) Chickering’s Seven Vectors of
Identity Development

4. เป้าหมาย (๓)
• ศิษย์ทั้งชั้นบรรลุสภาพ “รู้จริง” (Mastery Learning) ไม่ใช่เพพาะเด็กเรียนเก่ง
• เรียนวิธีเรียน (Metacognition) เพื่อเรียนรู้ตลอดชีวิต
• เรียนให้บรรลุ Transformative Learning เรียนรู้สู่การ
เปลี่ยนแปลง งอกงามความเป็น “ผู้นาการเปลี่ยนแปลง”
(Change Agent)

5. เป้าหมายการเรียนรู้ในศตวรรษที่ ๒๑
• ไม่เน้นความรู้
• เน้นการประยุกต์ใช้ความรู้ ในหลากหลายบริบท
• และการเตรียมตัวไปเผชิญการเปลี่ยนแปลง
• และความไม่แน่นอน
• Higher-order learning / thinking เน้นความคิด > เทคนิค

6. เป้าหมายผลลัพธ์การเรียนรู้
•คิดตามแบบแผน
•มีความรู้ตามที่รับถ่ายทอด
•รู้วิชา สอบได้คะแนนดี
ตามหลักสูตร
•Informative learning
• มีความคิดของตนเอง
• มีความรู้ตามที่ตนปฏิบัติ
และสะท้อนคิด
• มีทักษะแห่งศตวรรษที่
๒๑
• Transformative learning
20 21ศตวรรษที่

7. การเรียนรู้ที่แท้ จึง
• เรียนจากชีวิตจริง การทางานจริง ดีที่สุด
• เป็นการเรียนจากการปฏิบัติ ไม่มีขอบเขตวิชา
• ตามด้วย reflection / AAR เพื่อนาข้อมูลจากการปฏิบัติ มา
ตรวจสอบกับทฤษฎี / สาขาวิชา มองหลายมุม จากต่างทฤษฎี ต่างสาขาวิชา
• เพื่อให้การเรียนรู้ลึกและเชื่อมโยง
• เตรียมพร้อม transfer ไปใช้ในบริบทอื่น

8. ประเด็นนาเสนอ
• ก่อนอนุบาลและอนุบาล
กับ ประถม
• การประเมินผล
• การพัฒนาครู (CPD)
• สรุป
• ศตวรรษที่ ๒๑
• ผลลัพธ์การเรียนรู้
• กลไกการเรียนรู้
• การสอน กับการเรียนรู้

9. การเรียนรู้
•การเรียนรู้เป็นผลของการกระทาและการคิดของ
นักเรียน
•เกิดจากการกระทาและการคิดของนักเรียนเอง
เท่านั้น
•ครูช่วยทาให้เกิดการเรียนรู้ได้โดยเข้าไปจัดการ
สิ่งที่นักเรียนทา (ปฏิบัติ และคิด) เพื่อการเรียนรู้
Herbert A. Simon
https://www.scbfoundation.com/publishing.php?project_id=292#publishing/292/5462

10. การเรียนรู้ไม่ได้เกิดจากการถ่ายทอดความรู้สาเร็จรูป
ค. สาเร็จรูป
ถ่ายทอดแบบกลไก
งอกงามขึ้นเอง
ภายในตน
จากการทาและคิด
ของตน
หลัก Cognitive Science
ถามคือสอน สะท้อนคิด (reflect) คือเรียนรู้

11. เหตุการณ์ ความจาใช้งาน
ความจาระยะยาว
ตระหนักรู้ และคิด
รู้ข้อเท็จจริงและกระบวนการ
เรียนรู้ จา
สังเกต เก็บข้อมูล
ลืม
Ref.: Daniel T. Willingham. Why Don’t Students Like School?, 2009
Working
Memory
Longterm
Memory

12. Adult Learning
Observation &
Reflection
Forming Abstract
Concepts
Testing in New
Situations
Concrete
Experience
1
2
3
4
Student Learning = AL + Scaffolding

13. Constructionism นิรนัย
อุปนัย

14. การเรียนรู้
• เป็น journey (การเดินทาง) มากกว่าเป็น destination (เป้าหมาย)
• เป็นวงจร ไม่ใช่เส้นตรง
• เป็นพลวัต ไม่ใช่หยุดนิ่ง มี 3 phase (learn, unlearn, relearn)
• เป็นทั้งกิจกรรมทางสังคม (socialization) และ กิจกรรมส่วนตัว (personal)
• เป็นกิจกรรมตลอดชีวิต ไม่ใช่เฉพาะตอนเข้าเรียน
• เป็นกระบวนการเชื่อมโยงใยประสาท ในสมอง

15. ๓ ระดับของการเรียนรู้
• Informative
• Formative
• Transformative
- เปลี่ยนแปลงระดับรากฐาน (transform)
- บ่มเพาะภาวะผู้นา สู่ change agent
- เชื่อมโยงความรู้ใหม่ เข้ากับความรู้เดิม ขยายความรู้
หรือ ได้ความรู้/competency ที่ต่างจากเดิม (transform)
- เปลี่ยน neuronal network ในสมอง

16. ไม่สามารถบรรลุได้
โดยการถ่ายทอด
ความรู้สาเร็จรูป
การพัฒนาคนทั้งคน
เพื่อสร้างพลเมืองแห่งศตวรรษที่ ๒๑

17. ประเด็นนาเสนอ
• ก่อนอนุบาลและอนุบาล
กับ ประถม
• การประเมินผล
• การพัฒนาครู (CPD)
• สรุป
• ศตวรรษที่ ๒๑
• ผลลัพธ์การเรียนรู้
• กลไกการเรียนรู้
• การสอน กับการเรียนรู้

18. การสอน กับ การเรียน เป็นคนละสิ่ง
• การสอน ทาโดยครู/อาจารย์
• การเรียน ทาโดยศิษย์(และครู/อาจารย์)
• การสอนในศตวรรษที่ ๑๘ - ๒๐ กับการสอนในศตวรรษที่ ๒๑ เป็น
คนละสิ่ง ... สอนแบบไม่สอน

19. วิถีการเรียนรู้ใหม่
•เรียนโดยลงมือทา เพื่อให้เกิดทักษะ (Learning by Doing)
•สุดยอดทักษะ ๔ ประการ (๓ร ๑ว) : แรงบันดาลใจ/ไฟ
(Inspiration Skills) เรียนรู้ (Learning Skills) ร่วมมือ
(Collaboration Skills) วินัย (ในตน) (Self-Discipline Skills)
•เรียนโดยการลงมือทาเป็นทีม แล้วร่วมกันไตร่ตรองสะท้อนคิด
(Reflection) ว่าได้เรียนรู้อะไร ต้องการเรียนอะไรต่อ/เพิ่ม

20. ไม่เน้นสอนให้ครบตามหลักสูตร
• หลักสูตรมาตรฐานมักเน้นความ
ครอบคลุมระบุเนื้อหามากเกินไป
• ครูต้องร่วมกันกาหนดสาระส่วนที่
จาเป็นต้องสอน(สาหรับนักเรียนกลุ่มนั้น)
เพื่อให้นร. เรียนรู้พัฒนา ๔ ด้าน
• แล้วกาหนด สเกลความเข้าใจ สาหรับ
ใช้สื่อสารเป้าหมายการเรียนรู้แก่ นร.
https://www.gotoknow.org/posts/tags/ศาสตร์และศิลป์ของการสอน
สอนแบบโฟกัสเป้าหมาย

21. ทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑ ของครู
• ทักษะ facilitator / coach ไม่ใช่สอนเน้นบรรยาย
• ทักษะการออกแบบ
• ทักษะการสร้างแรงบันดาลใจ
• ทักษะ OELE
• ทักษะ student engagement
• ทักษะการตั้งคาถาม เพื่อหนุนการเรียนรู้ของ นศ.
เป็น scaffolding, คาถามใน reflection
• ทักษะการประเมิน และให้ constructive feedback
https://www.scbfoundation.com/publishing.php?project_id=292#publishing/292/16032

22. ต่อ Part Three