Powojenne osiedla Pragi-Mapa.pdf

Powojenne osiedla Pragi-Mapa.pdf
POWOJENNE OSIEDLA PRAGI – WYBRANE OBIEKTY Autorzy tekstów Krzysztof Michalski Ewa Kalnoj-Ziajkowska Zdjęcia Piotr Stryczyński Rysunek Dr inż. arch. Piotr Kilanowski Redakcja i korekta Anna Zielińska-Hoşaf Opracowanie graficzne Piotr Berezowski Wydawca Stowarzyszenie „Porozumienie dla Pragi” Druk Multiprint ISBN 978-83-956407-4-2 AL. SOLIDARNOŚCI 1 1 L I S T O P A D A S. STARZYŃSKIEGO J A G I E L L O Ń S K A S Z W E D Z K A N I E P O R Ę C K A T A R C H O M I Ń S K A STALOWA W ILEŃSKA I N Ż Y N I E R S K A K O N O P A C K A D Ą B R O W S Z C Z A K Ó W H A R N A S I E B U R D Z I Ń S K I E G O N A M Y S Ł O W S K A Ś R O D K O W A MAŁA BRECHTA SZANAJCY DARWINA LINNEUSZA BRÓDNOW SKA KAMIENNA LETNIA T A R G O W A PLAC HALLERA RATUSZOWA WI AT RA CZ NA KOBIELSKA SIENN ICKA PODS KARBI ŃSKA GROCHOWSKA Ostatnie dziesięciolecie to okres stopniowo rosną- cego zainteresowania powojennym dziedzictwem architektonicznym warszawskiej Pragi. Zainteresowa- nia ze strony instytucji badawczych, m.in. Muzeum Warszawskiej Pragi, które jedną ze swoich pierwszych wystaw czasowych dedykowało osiedlu Praga II, war- szawskiego samorządu, który doprowadził do objęcia większości obszaru, na którym znajdują się powojenne osiedla mieszkaniowe, wytycznymi planistycznymi dzięki przyjęciu miejscowego planu zagospodarowa- nia przestrzennego, a także organów konserwatorskich. Skutkiem zabiegów tych ostatnich było wpisanie do rejestru zabytków cennego układu urbanistyczne- go osiedla Praga II (Praga I została tą formą ochrony objęta jeszcze w latach 90. ubiegłego stulecia). Trwają też prace nad praskim parkiem kulturowym, w któ- rego granicach znajdą się prawdopodobnie przynaj- mniej dwa osiedla. Po uruchomieniu w Warszawie w 2015 r. kolejnego programu rewitalizacji, który nie uwzględnił terenów Pragi I, II i III jako obszarów skoncentrowanych działań rewitalizacyjnych, zaczęły odzywać się głosy, że rów- nież te części Pragi wymagają zmian. W efekcie rejon placu Hallera wybrano na jedną z dziesięciu pilota- żowych lokalizacji, w których zaplanowano realizację projektu warszawskich centrów lokalnych. Samorząd, przy udziale mieszkańców, przedsiębiorców i innych interesariuszy, uświadomił sobie, jak duży potencjał tkwi w tym miejscu. W proces zmian włączyli się mieszkańcy i mieszkanki, wykorzystując mechanizm budżetu obywatelskiego i doprowadzając do metamorfozy wielu zaniedba- nych od lat przestrzeni wspólnych na wszystkich trzech osiedlach – w szczególności terenów zielonych. Wresz- cie coraz śmielej w działania polegające na odkrywa- niu nieco ukrytego potencjału osiedli zaczęli włączać się właściciele nieruchomości. W decyzji o rozpoczęciu remontów (często kosztownych) budynków objętych różną formą ochrony konserwatorskiej utwierdziły ich też działania miasta, polegające na finansowym i merytorycznym wsparciu dla wspólnot planujących remonty. Ponadto aktywne działania inwestorskie na tym obszarze zaczął kilka lat temu prowadzić Skarb Państwa, decydując się przeznaczyć pod zabudowę mieszkaniowo-usługową teren po dawnej bazie pocz- towej przy ulicy Ratuszowej. Niniejsza publikacja stanowi miniprzewodnik po powojennych praskich osiedlach – Praga I, II i III – oraz ich najbliższemu otoczeniu. Warto się z nią zapoznać i na własne oczy przekonać się, co kryje ta zdawać by się mogło niemal jednolita przestrzeń przeznaczona głównie na funkcje mieszkaniowe. Wśród miejsc god- nych uwagi znajdują się najcenniejsze obiekty archi- tektonicznie, również te, które stanowią pozostałość po wcześniejszym, przedwojennym zagospodarowa- niu tej części Pragi. Część punktów to warte zobacze- nia przykłady efektów remontów konserwatorskich z ostatnich lat. Wreszcie zaznaczone zostały tu również miejsca, które przeszły metamorfozę dzięki determi- nacji mieszkańców i mieszkanek oraz mechanizmowi budżetu obywatelskiego. 10 17 18 33 5 6 2 12 29 4 32 8 25 1 38 3 13 22 9 21 37 11 20 27 28 31 24 34 30 19 14 36 23 35 39 7 15 16 26
Pragi II, ze względu na uciążliwe sąsiedztwo planowanej trasy i torów kolejowych, plano- wał w tym miejscu tereny sportowe i zielone. Po otwarciu trasy nie zgodził się na zmiany, przez co ostatecznie projekt i realizację osiedla Praga III powierzono innemu uznanemu zespołowi w składzie: Jerzy Czyż, Jan Furman, Lech Robaczyński, Andrzej Skopiński (ich realizacje to np. osiedla „Długa – Bielańska”, „Za Żelazną Bramą”). Dzięki krajobrazowej roli wieżowców prasa opisywała osiedle jako „praski Manhattan”. Osiedle Praga III wzniesio- ne zostało z powszechnie już stosowanych w latach 60. prefabrykatów wielkopłytowych. Zarówno 12-piętrowe, jak i 4-piętrowe bloki o schodkowych rzutach zostały zbudowane z materiału powszechnie nazywanego „cegłą żerańską”. 34 Burdzińskiego 5 Wybudowany w okresie międzywo- jennym budynek Okręgowej Składnicy Intendentury. To ostatnia pamiątka po olbrzymim kompleksie magazy- nów wojskowych, które znajdowały się na tym terenie przed wojną. Obecnie obiekt wynajmowany jest pod różne funkcje usługowe. Warto zwrócić uwa- gę na zachowane ślady postrzelin na ceglanej elewacji. 35 Skoczylasa 10 Trzypiętrowy budynek został wzniesiony ok. 1953 r. jako jeden z budynków osiedla Praga II. Posia- da kilkadziesiąt lokali mieszkalnych oraz lokale użytkowe. Na uwagę zasługuje prześwit z zachowaną oryginalną, dwubarwną posadzką, a także układ lokali usługowych usytuowanych w parterze na całej długości budynku. Dawniej w tym miejscu funkcjonowały dwa kina – „Albatros” i „Mewa”. 36 Plac Hallera – założenie urbanistyczne Został wytyczony jako główna oś osiedla Praga II w latach 1950–1956. Od 1957 r. nosił imię działacza komunistycznego, Juliana Leńskiego (Leszczyńskiego). W 1991 r. nadano mu imię obecnego patrona, gen. Józefa Hallera, żołnierza i polityka, jednego z „ojców niepodległości”. Zabudowę placu zamkniętą między ulicami Dąbrowszczaków i Jagielloń- ską stanowią socrealistyczne budynki mieszkalne („sockamienice”) z lokalami usługowymi w wysokich parterach. Wewnątrz placu wytyczono dwuhektarowy skwer pełniący funkcje rekreacyjno-sportowe. Dla osiedla mieszkaniowego Praga II plac miał pełnić rolę „wielkiej świetlicy pod gołym niebem”, koncentrować życie społeczne całego osiedla, na którym zamieszkać miało 20 tys. osób. Tu zaplanowano kino, teatr, restauracje, okazałe sklepy i park z fontanną. Dlatego też sam plac, jako najważniejsza przestrzeń i jednocześnie głów- na oś kompozycji, miał zyskać najbardziej reprezentacyjną oprawę – klasyczne proporcje, klasyczny detal, bogate szlachetne okładziny. Wizualizacje, które publikowała prasa w czasie budowy pokazują, że nie wszystkie założenia zostały zrealizowane. Zapewne stało się to częściowo z braku środków, a częściowo dlatego, że „socrealizm” skończył się jeszcze w czasie budowy osiedla. Od kilku lat prowadzone są prace na rzecz rewitalizacji przestrzeni placu w ramach miejskiego projektu centrów lokalnych – CL Plac Hallera. 37 „Toledo” Więzienie karno-śledcze nr III w Warszawie tzw. „Toledo” lub „11 Listopada” powstało w 1944 r. na terenie koszar 36. Pułku Pie- choty Legii Akademickiej. Przetrzymywano w nim członków podziemia niepodległoś- ciowego. Na terenie więzienia przepro- wadzane były egzekucje oraz urządzano pochówki. W 1957 r. więzienie przezna- czono dla kobiet (z tego okresu pochodzi nazwa „Toledo”). W latach 70. XX w. kobiece więzienie przeniesiono na Grochów, zabudowania rozebrano, a w ich miejsce na początku lat 80. zaczęto wznosić budynki mieszkalne. W 2001 r. na fundamentach dawnego więzienia stanął Pomnik ku Czci Pomordowanych w Praskich Więzieniach. 38 Instytut Tele- i Radiotechniczny Państwowy instytut badawczy prowadzący badania nad wysoko rozwiniętymi techno- logiami i innowacjami, głównie w zakresie systemów teleinformatycznych, elektroniki, montażu elektronicznego oraz rozwiązań dla Przemysłu 4.0. Początki ITR sięgają 1929 r., kiedy to powołano do życia Instytut Radio- techniczny, który skupiał się na pracach z zakresu radioelektroniki. W latach 50. z ITR nadano pierwszy polski powojenny sygnał telewizyjny. Zabudowania ITR chronione są wpisem do rejestru zabytków. 39 Ratuszowa 12 Siedmiopiętrowy budynek osiedla Praga I powstał w latach 1948–50 wg projektu Heleny i Szymona Syrkusów. Pierwotnie przeznaczony na funkcje biurowe, z cza- sem przekształcony w budynek mieszkalny. W latach 1952–54 na dachu umieszczone były anteny nadawcze nadajnika telewizyjne- go Instytutu Tele- i Radiotechnicz- nego, skąd nadawano pierwszy powojenny sygnał telewizyjny. 1 Cyryla i Metodego 1 Trzypiętrowy budynek wzniesiony ok. 1950 r. jako jeden z bloków osiedla Praga I wg projektu Heleny i Szymona Syrkusów. Posiada łącznie 48 lokali mieszkalnych podzielonych pomiędzy 6 klatek schodowych. Od 1993 r. budynek wraz z całym zespołem osiedla znajduje się pod ochroną konserwatorską. W 2015 r. odsłonięto umieszczoną na nim tablicę poświęconą Żołnierzom Wyklętym. 2 Jagiellońska 44 Długi blok od strony parku Praskiego i ulicy Jagiellońskiej ustawiony jest nieco pod kątem do linii ulicy. W momencie, kiedy był budowany, w jego sąsiedztwie planowana była duża inwestycja drogowa – ulica Nowo-Jagiellońska – która jednak nie powstała do dziś. To galeriowiec, czyli blok z najmniejszymi mieszkaniami, do których wchodzi się z otwar- tej galerii komunikacyjnej. Od strony podwórka elewacja z galeriami przypomina dziś patchwork, gdyż mieszkańcy malują drzwi i ściany w sąsiedztwie swoich mieszkań na różne kolory. W budynku zachowała się częściowo ory- ginalna stolarka drzwiowa, wąskie jednoskrzydłowe drzwi do mieszkań z nadświetlami oraz dwuskrzydłowe niesymetryczne drzwi na klatki scho- dowe o ciekawym rysunku. Orygi- nalnie dwa prześwity w parterze bloku łączyły podwórko wewnętrz- ne osiedla z parkiem Praskim. Dziś punkty, w których znajdowały się prześwity, trudno już rozpoznać. W ich miejsce w latach 80. XX w. powstały mieszkania o numerach 7A i 13A. Zabudowywanie przejść było powo- dem wszczęcia postępowania w sprawie wpisu osiedla Praga I do rejestru zabytków. 3 Targowa 83 Najbardziej charakterystyczny spośród bloków wielorodzinnych osiedla Praga I, które uda- ło się jeszcze zbudować, zanim weszła w życie doktryna socrealizmu (1949 r.). Chwilę póź- niej przerwano prace i zaprojektowano inwestycję od nowa, ale już w nowym kostiumie, jako osiedle Praga II. Trzypiętrowy blok usytuowany jest w samym sercu Pragi, sto metrów od cerkwi, dwieście od parku Praskiego. Stoi przy ulicy Targo- wej dokładnie w miejscu, gdzie tramwaje na Bródno skręcają w ulicę 11 Listopada. Długą, ponad stumetrową elewację wyróżnia rozfalowany kształt. Od ul. Targowej jej rytm przery- wają ryzalitowane klatki scho- dowe o pełnej ekspresji formie. Prześwity w parterach prowadzą do wnętrza kwartału, wyjątkowo zielonego. Elewację od strony podwórka zdobią charakterystyczne wąskie i długie balkony. Wejścia do klatek schodowych, przekształcone w latach 80. XX w., były pierwotnie przeszklone. Zaprojekto- wano też większe przedsionki, które w zamyśle projektantów miały być miejscem życia społecznego mieszkańców. 4 Kościół Matki Bożej Loretańskiej Najstarszy zachowany budynek na Pradze, powstał jako adaptacja kaplicy loretańskiej z 1642 r. Kaplica wraz z otaczającymi ją krużgankami z narożnymi wieżami przylegała od południa do okazałego kościoła i klasztoru bernardynów. Klasztor rozebrano w 1807 r. z rozkazu Napoleona. Jedyną pozostałością po tych zabudowaniach jest właśnie kaplica. W okolicy klasztoru znajdowały się też rynek i praski ratusz (pamiątką po nim jest nazwa ulicy – Ratuszowa). We wnętrzu kościoła znajduje się „święty domek Marii”, nawiązujący do legendy o cudownym przeniesieniu domu Marii z Nazaretu do Loreto we Włoszech. 5 Park Praski Najstarszy publiczny teren rekreacyjny w Warszawie, powstał w miejsce zabudowy zniszczonej w czasach napoleońskich. Pierwotnie nosił nazwę parku Alek- sandrowskiego. Został zaprojektowany w latach 60. XIX w. przez Jana Dobrowol- skiego, kierownika ogrodów Krasińskich i Saskiego. Miał ludowy charakter; łączył różne formy wypoczynku z lunaparkową rozrywką. Dziś pozostaje jedną z nie- licznych na Pradze oaz dzikiej przyrody, stanowiąc łącznik między powojennymi osiedlami wybudowanymi po drugiej stronie ulicy Jagiellońskiej, a naturalnym brzegiem Wisły. 6 Ogród Zoologiczny Praski ogród zoologiczny został utworzony w 1927 r. z inicjatywy Wenantego Burdzińskie- go (pierwszy dyrektor) oraz Jana Żabińskiego (kolejny dyrektor ZOO) na 12-hektarowej działce, która wcześniej stanowiła część parku Praskiego. W dwudziestoleciu międzywo- jennym był jednym z najnowo- cześniejszych tego typu miejsc w Europie, m.in. dzięki rezygnacji z klatek dla zwierząt i wprowa- dzeniu w ich miejsce wybiegów. W czasie okupacji na terenie ZOO Żabiński wraz z żoną, Anto- niną, ukrywali żydowskich ucie- kinierów z getta. Po II wojnie światowej obszar ZOO powięk- szono do 39 ha. 7 Ratuszowa 10 Trzypiętrowy budynek w narożniku ulic Ratuszowej i Kameralnej, wzniesiony ok. 1950 r. jako jeden z bloków osiedla Praga I, zaprojektowany przez zespół kierowany przez Hele- nę i Szymona Syrkusów. Od 1993 r. budynek wraz z całym zespołem osiedla jest objęty ochroną konser- watorską. 8 Rosyjskie napisy – ul. T. Borowskiego 2 Napisy wyryte cyrylicą na elewacji parterowego budynku magazynowe- go, który obecnie wchodzi w skład Instytutu Tele- i Radiotechnicznego, to pozostałość po obecności na Pradze wojsk rosyjskich. Wspomniany budynek magazynowy powstał w latach 70. XIX w. na potrzeby 2. Orenburskiego Pułku Kozaków. Przy części napisów można dostrzec daty. Najstarsze pochodzą z 1899 r. 9 Ratuszowa 17/19 Czteropiętrowa kamienica mieszkalna na Nowej Pradze. Budynek został wzniesiony w 1929 r. przez Fundusz Kwaterunku Wojskowego wg projektu Aleksandra Sygie- tyńskiego. Posiada 49 lokali mieszkalnych, które rozmiesz- czono w 4 klatkach schodowych. 10 Kameralna 3 Trzypiętrowy budynek wzniesiony ok. 1935 r. wg projektu Czesława Przybylskiego jako budynek podoficerski Funduszu Kwaterunku Wojskowego. Posiada 96 lokali mieszkalnych. To najstarszy budynek na osiedlu Praga I. 11 Brechta 7 – dawny hotel Nowa Praga Powstał jako część zabudowy osiedla Praga II, zapro- jektowanego przez Jerzego Gieysztora. Budowę rozpoczę- to w 1956 r. Początkowo przeznaczony na hotel robotniczy. W 1961 r. został przekształco- ny w hotel miejski. W 1994 r. w obiekcie mieściły się 143 pokoje (1-, 2- i 3-osobowe), znajdowała się też restauracja i bar. Posiada 8 kondygnacji nadziemnych i 1 podziem- ną. Pierwotnie nosił nazwę „Nowa Praga”, w 2002 r. zmo- dyfikowaną (z użyciem litery „v”). Obecnie przeznaczony na funkcje biurowe. 12 Ratuszowa 7/9 Trzypiętrowy budynek w narożniku ulic Ratuszowej i Jagiellońskiej, wzniesiony w latach 1937–1938 dla pracowni- ków państwowego przedsiębiorstwa „Polska Poczta, Telegraf i Telefon” wg projektu Juliana Putermana-Sadłow- skiego. Posiada kilkadziesiąt lokali mieszkalnych oraz lokale użytkowe w przyziemiu. Budynek został wypo- sażony w schron, wzmocnione stropy i system wentylacji. We wrześniu 1939 r. częściowo uszkodzony w wyniku ataku bombowego. 13 Brechta 17 Czteropiętrowy budynek wzniesiony ok. 1954 r. jako jeden blo- ków osiedla Praga II. Posiada kilkadziesiąt lokali mieszkalnych rozmieszczonych w kilku klatkach schodowych. W ostatnich latach wspólnota mieszkaniowa dokona- ła udanego remontu elewacji. 14 Brechta 12 Czteropiętrowy budynek wzniesiony wzdłuż w narożniku ulic Bertolta Brechta i Dąbrowszcza- ków ok. 1954 r. jako jeden z blo- ków Osiedle Praga II. Posiada kilkadziesiąt lokali mieszkalnych rozmieszczonych w kilku klatkach schodowych. W ostatnich latach wspólnota mieszkaniowa dokonała udanego remontu elewacji i elementów metalo- plastyki (balustrady balkonowe). 15 Plac Hallera 6 i 8 – lokale usługowe Trzy najciekawsze lokale usługowe przy placu Hallera, które warto zobaczyć „od środka”, znajdują się w budynkach o numerach 6 i 8. Obecnie działają w nich kawiarnia, sklep z odzieżą oraz pracownia stolarska. Na uwagę zasługuje wystrój wnętrz – różnokolorowa terakota oraz lastryko na podłodze, kolumny, zachowane elementy dawnego wyposażenia w postaci krat okiennych oraz maskownic, a także mozaika ścienna w lokalu pracowni sto- larskiej, przypisywana Bronisławie Arciszewskiej-Kucharskiej, datowana na 1968 r. Wnętrza lokali, jak i witryny w ostatnich latach poddane zostały remontom konserwatorskim. 16 Plac Hallera 8 Nieruchomość o adresie plac Hallera 8 realnie jest fragmentem monumentalnej pierzei placu – zespołu o wysokości 7 kondygnacji, o podziałach architektonicznych w stosunku 2:6:1, o nieco zróżnicowanym, ale spójnym wystroju elewacji. Fasada budynku została wykończona przy uży- ciu okładziny ze szlachetnych materiałów – piaskowca i wapienia pińczowskiego – i po latach użytkowania, w 2019 r. odre- staurowana dzięki wsparciu ze środków m.st. Warszawy. Elewacja odzyskała daw- ną świetność. Czytelna jest teraz zabawa kolorem, artykulacja różnokolorowych pasów okładziny. Należy mieć nadzieję, że cały plac odzyska blask już wkrótce. 17 Plac Hallera – fontanna Jedyna fontanna na terenie praskich powojennych osiedli, znajduje się w centralnej części placu Hallera. Składa się z betonowej niecki obło- żonej kamienną okładziną oraz dyszy w kształcie kwia- tonu, którą woda wyrzucana jest pionowo w górę. Wokół fontanny ustawiono ławki, czyniące to miejsce jednym z najbardziej uczęszczanych w obrębie całego placu. 18 Plac Hallera – tężnia solankowa Tężnia zbudowana z drewna i gałęzi tarniny, na które spływa solanka, rozbijając się o poszcze- gólne gałązki, powstała w 2018 r. jako zwycię- ski projekt w ramach budżetu obywatelskiego. W 2019 r. tężnia otrzymała Nagrodę Architek- toniczną Prezydenta m.st. Warszawy w kate- goriach „najlepsza przestrzeń publiczna” oraz „najlepsze rozwiązanie proekologiczne”. 19 Dąbrowszczaków 10 – prześwit Jeden z ciekawszych prześwitów bramowych osiedla Praga II. Arkadowy prześwit znajduje się w centralnej części budynku. Na uwagę zasługują kolumny obłożone płytami z piaskowca oraz granitem w obrębie cokołu, a także posadzka z lastryko. 20 Parklet Parklet przy ul. Dąbrowszczaków to miejsce chwilowego odpoczynku wzboga- cone zielenią i przyjazne mieszkańcom. Zrealizowany został w ramach projektu z budżetu obywatelskiego pod nazwą „Rabata dla Warszawy przy Dąbrow- szczaków”. Parklet to niewielka przestrzeń służąca do chwilowego odpoczynku, z sie- dziskami i zielenią, powstała z przekształ- cenia miejsc parkingowych. Może mieć charakter stały lub sezonowy. W przypadku ul. Dąbrowszczaków mamy do czynie- nia z nietypową lokalizacją parkletu, który utworzony został poprzez adaptację czę- ści szerokiego w tym miejscu chodnika. 21 Skwer Szymanowskiego Teren zielony przy ul. K. Szymanowskiego o po- wierzchni ok. 7200 m kw, z obu stron ograniczony pasami jezdni. Powstał w latach 50. XX w. podczas budowy okolicznych bloków. W ostatnich latach zmodernizowany dzięki zgłoszonym przez miesz- kańców projektom do budżetu obywatelskiego. W ramach przeprowadzonych prac wymieniono część szaty roślinnej, pojawiły się też estetyczne elementy małej architektury oraz nowe chodniki. 22 Szymanowskiego 7 „Styropian atakuje: ciekawy budynek zmieniają w bułę” – taki nagłówek miał artykuł, który ukazał się w „Gazecie Stołecznej” w 2012 r. i poświęcony był konfliktowi związanemu z pozwole- niem na termomodernizację budynku przy ul. Szymanowskiego 7 piętna- stocentymetrową warstwą styropia- nu. Budynek ten wzniesiono później niż resztę socrealistycznej zabudowy placu Hallera. To przykład późnego modernizmu, gdzie jednak zadbano o wystrój. Ściany szczytowe i znajdują- ce się w ich sąsiedztwie ściany boczne zostały obłożone szlifowanymi płytami jasnego piaskowca. Z tego samego materiału opracowano także gzymsy między piętrami. Parter dekorowała okładzina kamienna o surowej fakturze, też z piaskowca, ale łupanego. W 2009 r. rozpoczął się kontrowersyjny remont polegający na dociepleniu całej elewacji styropianem. Prace i toczący się wokół nich spór trwały do 2012 r. Finalnie dom został w całości docieplony, ale powstały konflikt wywołał temat zakresu ochrony zabudowy osiedla przez konserwatora zabytków. Jeszcze w 2010 r. cały układ urbanistyczny Pragi II został wpisany do rejestru zabytków. 23 Namysłowska 9 Pierwszy warszawski budynek mieszkalny wykonany z prefabrykatów wielkopłytowych. Dom składa się z 36 lokali jedno- i dwupokojowych. Powstał z 2500 gotowych elementów w 60 typach. Żużlobetonowe płyty zostały opracowane w rozpoczynającej wtedy działal- ność fabryce prefabrykatów na Żeraniu. Na miejscu montaż 1 kondygnacji trwał 4 i pół dnia. W kolejnych miesiącach w sąsiedztwie budynku wzniesiono w tej samej technologii bliź- niacze domy, między innymi przy ul. Namysłowskiej 11A i 13 oraz w rejonie ulic Szanajcy i Linneusza. Można je poznać po charakterystycznych gzymsach międzypiętrowych w miejscu łączeń elementów. Autor projektu, Zygmunt Kleyff, jeszcze ok. 1948 r. w czasie budowy Muranowa opracował tak zwany „pustak muranowski”. W 1952 r. na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem Bohdana Lacherta obronił on dysertację doktor- ską pt. „Moduł budowlany i moduł osiowy”. Jego praca miałaby wymiar czysto teoretyczny, gdyby nie to, że w 1953 i 1954 r. władze podjęły decyzję o wdrożeniu intensywnych przy- gotowań do uprzemysłowienia budownictwa, które miało być narzędziem odnowy architektury polskiej po socrealizmie. 24 Baseny przy ul. Namysłowskiej Kompleks basenów „Namysłowska” powstał w latach 1972–76 między ulicami Namysłowską a Stefana Sta- rzyńskiego. Oprócz pływalni można tu było korzystać z boisk do siatkówki i koszykówki oraz kawiarni. W 2002 r. basen odkryty został zamknięty, a na terenie kompleksu w weekendy zaczęto urządzać giełdę. Od kilku lat cały kompleks czeka na rewitalizację w ramach planowanej przez warszawski samorząd inwestycji. 25 Szanajcy 11 Budynek choć nie znajduje się przy reprezentacyjnym placu Hallera, a raczej „na zapleczu” osiedla i jest znacznie niższy niż sockamienice przy placu, został zaprojektowany i opraco- wany z niezwykłą dbałością. Na zdjęciach publikowanych w magazynie „Stolica” w 1954 r. jest on jeszcze w budowie. To najdłuższy budynek mieszkalny przy ulicy Szanajcy – ma około 200 metrów długości. Znajduje się dokładnie u zbiegu z ulicą Dąbrowszczaków, która w tym miejscu kończy się ślepo. Dlatego w parterze bloku, dokładnie na przedłu- żeniu ulicy zaprojektowano ozdobny trójarkadowy prześwit o funkcji pieszego przejścia, a dalej szeroki chodnik do ulicy Linneusza. Partery w sąsiedztwie arkad mieszczą lokale usługowe. Elewację budynku pokrywa jasno- żółty piaskowiec, a glify okien i arkad opracowane zostały w piaskowcu czer- wonym, dla ciekawszego efektu plastycznego. Wnę- trze prześwitu również zostało potraktowane jak przestrzeń reprezenta- cyjna. Bardzo ciekawie dobrano tu piaskowcową okładzinę (w ostatnich latach po części odczysz- czoną z przemalowań); sklepienie opracowano w kasetonach, a posadzkę – z szarego lastryko. Warta uwagi jest też przestronna klatka schodowa, doświetlona z góry świetlikiem. 26 Plac Hallera 5B Trzypiętrowy budynek wzniesiony około 1954 r. jako jeden z budynków osiedla Praga II. Posiada kilkanaście lokali mieszkalnych. To tzw. punkto- wiec, z jedną centralnie poło- żoną klatką schodową, która jest doświetlana świetlikiem w dachu. 27 Plac Hallera 5 – prześwit Jeden z najciekawszych pod wzglę- dem wystroju prześwitów bramowych osiedla Praga II. Na uwagę zasługu- ją kolumny z kamienną okładziną, a także wykonana z wielobarwnego lastryko posadzka, z motywem róży wiatrów. 28 Skoczylasa 10B Budynek bliźniaczy do znajdującego się przy placu Hallera 5B punktowca. 29 Jagiellońska 56 Sześciopiętrowy budynek mieszkalny w narożniku ulicy Jagiellońskiej i placu Hallera, został wzniesiony ok. 1956 r. jako jeden z bloków osiedla Praga II. Posiada kilkadzie- siąt lokali mieszkalnych oraz lokale użytkowe w przyziemiu. W 2021 r. wspólnota mieszkaniowa dzięki wsparciu m.st. Warszawy przeprowadziła konserwatorski remont części elewacji frontowej. 30 Jagiellońska 56 – dawna pracownia prof. Chmielewskiego Jedna z warszawskich historycznych pracowni artystycznych, znajduje się w budynku przy ul. Jagiellońskiej 56 (wejście od ul. Skoczylasa). W latach 1962–2014 mieszkał i tworzył w niej artysta-rzeźbiarz, prof. Jan Bohdan Chmielewski. W 2019 r. lokal prze- szedł gruntowny remont konserwatorski. Dziś działa w nim pracownia artystyczna, której jednym z zadań jest kultywowanie pamięci prof. Chmielewskiego. 31 Pomnik Szanajcy Pomnik wybitnego architekta znajduje się przy ul. Szanajcy (róg ul. Jagiel- lońskiej). Jego autorem jest przyjaciel, wspólnik i współpracownik Szanajcy, Bohdan Lachert. Odlew z brązu wyko- nała firma Bracia Łopieńscy. Popiersie odsłonięto 24 września 1979 r. Po latach odlew został skradziony. Obecne popiersie to kopia wykonana z żelaza. 32 Jagiellońska 62 To pod względem architektonicznym najciekawszy budynek osiedla Praga III. W jego przypadku największe wrażenie robi elewacja frontowa. Cała składa się z przestronnych przeszklonych balkonów, ustawionych uskokowo w stosunku do siebie, przed niedawnym remontem pomalowanych na kolor niebieski, co wzmacniało efekt lekkości i szklistości. Linia elewacji ogląda- na z góry na projektach tworzy wielki zygzak. Ten zabieg to charakte- rystyczna dla tego okresu próba poszukiwania optymalnych warunków nasłonecznienia miesz- kań. Bardzo podobne rozwiązanie zastosowa- no w tym samym czasie niecałe półtora kilometra stąd, w plombie usytuo- wanej między kamienicami przy ul. Targowej 42 (Jan Bogusławski, Bohdan Gniewiewski, 1963), gdzie dawniej był bar „Oaza”, a dziś znajduje się oddział jednego z banków. Ośmio- kondygnacyjny budynek przy ul. Jagiellońskiej 62, tak jak całe osiedle Praga III, powstał w technologii tzw. wielkiej płyty. W sąsiedztwie, prostopadle do ul. Jagiellońskiej, przebie- ga ul. Józefa Szanajcy, a przed blokiem, od strony ulicy, stoi skromny pomnik z popiersiem tego uznanego architekta. Miejsce upamiętnienia wybrano zapewne nieprzypadkowo. Uskokowa i mocno przeszklona elewacja bloku przy ul. Jagiellońskiej bardzo przypomina inną, znaną z rysunków z projektu studenckiego Józefa Szanajcy z 1926 r. 33 Osiedle Praga III – praski Manhattan Osiedle powstało w latach 1960–63, a jego realizacja była ściśle związana z inną inwe- stycją – budową mostu Gdańskiego (oddanego do użytku 22 lipca 1959 r.), jednocześ- nie fragmentu śródmiejskiej obwodnicy Warszawy, zwanej też małą obwodnicą, do dziś nieskończonej. Po uruchomieniu przeprawy mostu Gdańskiego ulica Starzyńskiego stała się główną drogą do budowanej w tym samym czasie, pokazowej inwestycji czasów PRL – dzielnicy Bródno. Z uwagi na tę nową rolę zdecydowano się zadbać o nadanie wciąż nie- uporządkowanej okolicy reprezentacyjnego charakteru. Jerzy Gieysztor, główny projektant Fot. wikipedia.org Fot. Z. Siemaszko/NAC Fot. Z. Siemaszko/NAC Fot. A. Grycuk/wikipedia.org Fot. A. Grycuk/wikipedia.org

Check these out next

Powojenne osiedla Pragi-Mapa.pdf

Recomendados

Más contenido relacionado

Similar a Powojenne osiedla Pragi-Mapa.pdf(20)

Último(20)

Powojenne osiedla Pragi-Mapa.pdf