1. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΡΩΝΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ
ΠΑΙΔΙΩΝ

2.  Οι σταθμοί του Βύρωνα ασχοληθηκαν με την ιστορία του
δήμου Βύρωνα “μέσα από τα μάτια των μικρών παιδιών”.
 Ο Βύρωνας είναι συνδεδεμένος με την Προσφυγιά, (Έλληνες
διωγμένοι από τη Μικρασία) και τη Γερμανική Κατοχή.
Θέματα τα οποία δουλεύτηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να
συνεργαστούν αρμονικά τρεις γενιές (παππούδες, γονείς,
παιδιά) περνώντας ταυτόχρονα ένα ελπιδοφόρο μήνυμα της
“αναγέννησης μέσα από τις στάχτες”.
 Ασχοληθήκαμε, λοιπόν, περισσότερο με τον τότε τρόπο
ζωής (τόπος, κατοικίες, συνήθειες, διατροφή, παιχνίδια,
παράδοση, κλπ) και ακολούθησε σύγκριση με τα σημερινά
δεδομένα.

3.  Αυτό που θέλαμε να μείνει στα παιδιά, ήταν το μήνυμα
της ελπίδας. Οι πρόσφυγες, οι Βυρωνιώτες της
κατοχής, δεν έχασαν την ελπίδα τους. Δε σταμάτησαν
να παίζουν, να φροντίζουν τα παιδιά...και έφτιαξαν την
πόλη από την αρχή.
 Όλα αυτά έγιναν με τρόπο βιωματικό, με χρήση
εποπτικών μέσων και ανάλογα με τη “δυναμική” της
κάθε ομάδας παιδιών που συμμετείχε διαμορφωνόταν
τελικά η κάθε δράση.

4. “ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΤΟΠΟΣ
ο Βύρωνας μας”
Project στον 3ο παιδικό σταθμό Βύρωνα
 Ο γενικός τίτλος του
project στο δήμο ήταν “η
ιστορία του Βύρωνα μέσα
από τα μάτια των
παιδιών”.
 Το project στο σταθμό μας
το ονομάσαμε “Εν αρχή ην
ο τόπος, ο Βύρωνάς μας”.
 Η επιλογή της
φωτογραφίας έγινε μαζί
με τα παιδιά μέσα από το
υλικό που μας έφεραν οι
γονείς.

5. ΑΡΑΧΝΟΓΡΑΦΗΜΑ

6. Βήμα 1ο: ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΓΟΝΕΩΝ
 Βασικός στόχος, πέρα από
τη συγκέντρωση υλικού
(το οποίο εύκολα
μπορούσαμε να βρούμε
από το διαδίκτυο) ήταν
να μπουν οι παππούδες-
γιαγιάδες στο σχολείο
μας, με τις ιστορίες, τις
εμπειρίες, τις
φωτογραφίες τους, κλπ.
Πετυχαίνοντας, έτσι, να
νιώσουν οι ίδιοι
δημιουργικοί και
ταυτόχρονα σπουδαίοι
στα μάτια των παιδιών.

7. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ
 Οι γονείς ενημερώνονται για το project.
 Συζήτηση για το τι μπορεί να συνεισφέρει ο καθένας
μέσα στην τάξη, πχ. Παλιές φωτογραφίες,
παραδοσιακά παιχνίδια, παλιά αντικείμενα, βιβλία,
συνεντεύξεις...
 Πρότασεις για τη γιορτή, όπως ετοιμασία
παραδοσιακών φαγητών, συλλογή παραδοσιακών
αντικειμένων, συμμετοχή γονιών σε παραδοσιακά
παιχνίδια.

8. Βήμα 2ο: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΜΙΑ ΓΙΑΓΙΑ ΒΥΡΩΝΙΩΤΙΣΣΑ
84 ΕΤΩΝ-ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΙΑΤΡΙΔΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
 Στόχος είναι να φέρουμε
κατ' αρχήν την τρίτη ηλικία
(με τη γλυκύτητα της
φωνής, το ρυτιδιασμένο
πρόσωπο, τις προσωπικές
ιστορίες που αφηγούνται
με συγκίνηση) μέσα στην
τάξη, και κατ' επέκταση να
φέρουμε σ' επαφή το
σχολείο με τη “γειτονιά”.

9. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ
 Η γιαγιά Ευαγγελία δυσκολευόταν να έρθει στο χώρο
του παιδικού σταθμού αλλά δέχτηκε με χαρά να τη
βιντεοσκοπήσουμε για 45 λεπτά και να μας μιλήσει για
το Βύρωνα και τη Γερμανική Κατοχή, όπως η ίδια την
είχε ζήσει.
 Έπειτα γίνεται απομαγνητοσκόπηση/ανάλυση
περιεχομένου, για να καταγραφούν τα βασικά σημεία
τα οποία μπορούμε να δουλέψουμε με τα παιδιά και
να βρούμε μικρά αποσπάσματα που μπορούν να δουν
αυτούσια.

10. Ανάλυση: 1) ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
 Για να μπούμε ομαλά
στη συνέντευξη, έχοντας
μια ιδέα για την εποχή,
βλέπουμε με τα παιδιά
παλιές ασπρόμαυρες
φωτογραφίες που μας
προσέφεραν οι γονείς
τους.
 Μαζί με τα παιδιά
δημιουργήσαμε ταμπλό
φωτογραφιών, στα
οποία σημειώναμε τα
βασικά σχόλια των
παιδιών.

11.  Βρίσκουμε διαφορές στο ντύσιμο των ανθρώπων τότε
και τώρα, στα σπίτια (πετρόχτιστα, με κεραμίδια και
κοινές αυλές σε αντίθεση με τις σημερινές
πολυκατοικίες) και τους δρόμους (ρέματα και
χωματόδρομοι σε αντίθεση με τις λεωφόρους).
 Μέσα από αυτές τις συγκρίσεις τα παιδιά, χωρίς
ιδιαίτερη προσπάθεια, κατανοούν τις έννοιες παλιό-
καινούριο, προηγούμενο-επόμενο, παρελθόν-παρόν.

12. ΣΧΟΛΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
 Τα παιδιά κάνουν σχόλια για τους δρόμους, πως “δεν
είναι κανονικοί” γιατί έχουν χώμα και όχι άσφαλτο.
 Κοιτάμε ο ένας τον άλλον και λέμε τι φοράμε. Έπειτα
βλέπουμε τις φωτογραφίες και παρατηρούμε ότι τα
ρούχα τους ήταν αλλιώτικα, πχ. δεν είχαν αθλητικά
παπούτσια.

13. 2) ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ ΤΗΣ ΓΙΑΓΙΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑΣ
ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΟΝΕΑ
 Μετά την παρουσίαση των
φωτογραφιών, μια μητέρα
(κα Λιάγουρη), μαζί με την
παιδαγωγό, παρουσιάζουν
σε ομάδες των
τεσσάρων/πέντε παιδιών,
μικρά αποσπάσματα από
τη συνέντευξη της γιαγιάς
Ευαγγελίας.
 Διαλέξαμε να δείξουμε
αποσπάσματα γιατί η
αφήγηση μιας γιαγιάς, με
τη χαρακτηριστική χροιά
της φωνής και το ύφος
είναι μια ξεχωριστή
εμπειρία!

14.  Ακολουθεί συζήτηση με τα
παιδιά σχετική με τα όσα
άκουσαν κι είδαν στο
βίντεο. Μιλήσαμε για το
πώς ζούσαν τότε (ένδυση,
διατροφή, κατοικία). Με
σχόλια των παιδιών η
συζήτηση πήγε στο θέμα
της Αντίστασης.
 Είναι σημαντικό να
αναφερθεί πως τα παιδιά
συμμετείχαν οικειοθελώς
και για όση ώρα ήθελαν τα
ίδια, με βάση την ηλικία,
τα ενδιαφέροντα τους και
τις εμπειρίες τους.

15.  Τα παιδιά κάνουν σχόλια
όπως:
Στέλιος: Δεν είχαν ρεύμα και
άναβαν κεράκια.
Νικόλας Ζ: Μάζευαν ξύλα
από το βουνό και με αυτά
έβραζαν το φαγητό τους.
Φίλιππος: Λέγανε ο ένας
στον άλλο στο αυτί ότι
πρέπει να πολεμάνε και
τους έπιαναν, και τα
παιδιά τους, και τα έκαναν
κλεφτόπουλα. (Αντίσταση)
ΣΧΟΛΙΑ ΠΑΙΔΙΩΝ

16. Νίκη: μου είπε η γιαγιά
μου ότι ένας καλός
Γερμανός της έδωσε
γάλα να φάνε.
Όταν η παιδαγωγός είπε στα
παιδιά για τον πρώτο
παιδικό σταθμό με την
καλόγρια κερά Ρίτα τα
παιδιά ρωτάνε:
Αντριάνα: Γιατί μάζευε τα
παιδιά;
Παιδαγωγός: Μάζευε άπορα
κι ορφανά παιδιά και
προσπαθούσε με κάθε
τρόπο, ακόμα και
ζητιανεύοντας, να
εξασφαλίσει φαγητό και
έτσι επιβίωσαν.

17. Παιδαγωγός: ακούσατε,
είχαν τότε βρύση στα
σπίτια τους;
Κλαίρη: όχι, κάθε λίγες μέρες
άνοιγαν τις βρύσες στο
δρόμο κι έβαζαν νερό
στους τενεκέδες.
Παιδαγωγός: τι φαγητά
υπήρχαν;
Φίλιππος: έτρωγαν χόρτα
από το βουνό. Και
παντζάρια.
Παιδαγωγός: έτρωγαν και
τρυφτάδες, μπάλες από
αλεύρι μέσα στο γάλα.

18. Bήμα 3ο: ΕΠΙΣΚΕΨΗ Κας ΑΡΩΝΗΣ (ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ-ΜΑΜΑ)
Βασικοί στόχοι:
 Επαφή των παιδιών με την
ιστορία και το παρελθόν
τους.
 Να φέρουμε κοντά τη
μητέρα-επιστήμονα με το
χώρο του σχολείου και να
συνεργαστούμε όλοι μαζί
(γονείς, παιδαγωγοί, παιδιά).
 Να φέρουμε τα παιδιά σ'
επαφή με τα σύγχρονα
τεχνολογικά μέσα (tablet)
δίνοντάς τους τη δυνατότητα
να τα χειριστούν μόνα τους
με το δικό τους ρυθμό.

19. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΡΑΣΗΣ
 Η κυρία Αρώνη εξηγεί
με απλά λόγια σε
ομάδες παιδιών το πώς
ζούσε ο μικρός Βύρωνας
στη Σμύρνη και πώς
ήρθε εδώ,
χρησιμοποιώντας
εποπτικά μέσα και
βιωματική προσέγγιση.

20. ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΒΥΡΩΝΑ
 Στο διπλανό κείμενο
στηρίχτηκε η κυρία Αρώνη
για να ξεκίνησει με κάθε
ομάδα.
 Κάθε ομάδα οδήγησε
αλλού την παρουσίαση και
έκανε άλλες δράσεις. Η
κυρία Αρώνη
επικεντρωνόταν στα
σημεία της ιστορίας που
ήθελαν τα παιδιά.
 Η ομάδες εναλλάσονταν
και τα παιδιά συμμετείχαν
αυτοβούλως και όσο
ήθελαν.
Ο Βύρωνας, τώρα 90 χρονών,
ήρθε εδώ μετά την
καταστροφή της Σμύρνης.
Έφτασε με άλλους πάνω σε
πλοία και στο Βύρωνα ήταν
ερημιά. Έχτισαν με τούβλα
και λάσπη σπίτια με κοινές
αυλές. Με το φίλο του
Παντελή, πήγαιναν στον
Παιδικό Σταθμό
Μοργκεντάου όπου έπαιζαν
τυφλόμυγα και μπιζ.
Πήγαιναν στο συσσίτιο με τα
ποτηράκια τους και
λουστράριζαν παπούτσια
στην Αθήνα. Μαζί μάθαιναν
μαντολινάτα στο Λαϊκό
Κέντρο.

21. Aνάλυση: 1) ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ  H κυρία Αρώνη τοποθετεί
στην τάξη το ταμπλό με
φωτογραφίες από τη ζωή
του μικρου Βύρωνα και
σχετικές με τη ζωή των
προσφύγων. Τα παιδιά
κοιτούν ρωτούν τι
δείχνουν κάποιες
φωτογραφίες. Έτσι
ξεκινάει η συζήτηση.

22.  Την προσοχή τραβάει η
σφυρίχτρα/μύλος που
σφυρίζει. Τα παιδιά
φυσούν στην άκρη της
φωτογραφίας και η
κ.Αρώνη σφυρίζει.
 Μιλάμε για το πώς η
“ξυπόλητη χορεύτρια”
χόρευε σαν τα στοιχεία
της φύσης: ήλιος, άνεμος,
φωτιά.. Μια ομάδα
παιδιών ζητάει να χορέψει
σαν αυτή.

23. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Παιδικός σταθμός Μοργκεντάου
 Εξηγούμε πως εδώ ο
Βύρωνας με άλλα παιδιά
παίζουν στην αυλή του
παιδικού τους σταθμού.
 Τα παιδιά ζωντανεύουν τη
φωτογραφία (βλ.
δραματοποίηση)
 Ρωτάμε αν τα παιδιά θα
ήθελαν να μάθουν κάποιο
από τα παιχνίδια που
έπαιζαν εκεί. Έτσι
παίζουμε τυφλόμυγα και
μπιζ.

24. 2) ΒΙΝΤΕΟ
 Σε tablet υπάρχουν
σύντομα βίντεο από την
παλιά Σμύρνη και
σκηνές των προσφύγων
στο Βύρωνα καθώς και
κάποιες φωτογραφίες.
 Τα παιδιά χειρίζονται το
tablet και βλέπουν. Για
ό,τι ενδιαφέρονται
ρωτούν την κυρία
Αρώνη.
 Kάνουν σχόλια όπως
1) Ωχ, να πάρει! Οι
Τούρκοι ήταν εκεί; Και οι
Έλληνες;;

25.  Διότι, στόχος ήταν η
πρώτη επαφή με την
ιστορία μας, η καλλιέργεια
της επικοινωνίας στην
ομάδα ειδικότερα και
στους λαούς γενικότερα,
και όχι η καλλιέργεια
έχθρας ανάμεσα στους
λαούς.
 Ωστόσο, παρατηρούμε ότι
ακόμα και σε τόσο μικρή
ηλικία έχουν αρχίσει να
δημιουργούνται
προκαταλήψεις.
2) -Τι σημαίνει πρόσφυγες;
Α: Οι άνθρωποι που
φεύγουν από εκεί που
ζούσαν γιατί κάποιος
τους έδιωξε!
- Οι Τούρκοι!
-Οι Τούρκοι είναι κακοί.
Α: Στον πόλεμο όλοι είναι
κακοί. Αλλά δεν είμαστε
πια εχθροί.
Η παραπάνω συζήτηση
αποτελεί παράδειγμα
της αντιμετώπισής μας
στο θέμα πόλεμος.

26. 3) ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ:
 Με αφορμή μια
φωτογραφία του
Παιδικού Σταθμού στην
οδό Μοργεντάου του
1924, τα παιδιά μας
χορεύουν σε κύκλο χέρι-
χέρι, ζωντανεύοντας τη
φωτογραφία,
αναπαριστώντας τα
παιδιά του “τότε”.
 Στόχος να μεταδώσουμε
το μήνυμα της ελπίδας,
ότι σε μια δύσκολη
εποχή, τα παιδιά δεν
ήταν μόνα αλλά ήταν
μια ομάδα που δε
σταματούσε να παίζει.

27. ΣΧΟΛΙΑ ΠΑΠΠΟΥ ΒΥΡΩΝΑ
 Όταν πηγαίναμε τα
Χριστούγεννα στο
σταθμό δυο καλές
γυναίκες μας έφεραν
παιχνίδια, τσουρέκι και
κουραμπιέ.
 Αυτό που μας έλειπε
εκείνα τα χρόνια δεν
ήταν το παιχνίδι.

28. 4) XOΡΟΣ: Ta παιδιά χορεύουν σαν την Ισιδώρα
 Τα παιδιά ζητούν να
χορέψουν σαν την
Ισιδώρα.
 “Μπορώ και εγώ να
χορέψω έτσι”.
 Βάζουμε μουσική,
βγάζουν τα παπούτσια
τους και ξεκινούν.
 Κοιτούν τη φωτογραφία
και αναπαριστούν την
Ισιδώρα.

29.  Στο θέαμα των μικρών
Ισιδώρων όλοι
συγκινούνται!
 Στόχος μας ήταν κυρίως
η επαφή των παιδιών
με την ιστορία του
τόπου τους, σε
συνδυασμό με την
ελεύθερη έκφραση και
την ενισχυση λήψης
πρωτοβουλιών.

30. 5) ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ: Μπιζ
 Τα παιδιά μαθαίνουν να
παίζουν Μπιζ.
Προσπαθούν να
καταλάβουν πώς
παίζεται. Τους αρέσει
και απασχολούνται
πολλή ώρα.
 Στόχοι: καλλιέργεια
ενδιαφέροντος για τις
ρίζες μας, επαφή με μια
άλλη εποχή,
κοινωνικοποίηση.

31. 5) ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ: Τυφλόμυγα
 Τα παιδιά δε θέλουν να
σταματήσουν το παιχνίδι
κι έτσι προτείνεται να
συνεχίσουν με ένα
διαφορετικό παραδοσιακό
παιχνίδι.
 Γνωρίζουν ήδη να παίζουν
Τυφλόμυγα. Διασκεδάζουν
κάνοντας τυφλόμυγα την
κα Αρώνη.

32. Βήμα 4ο: ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΑΛΑΙΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ
 Η Ένωση Μικρασιατών
Βύρωνα μας παρείχε
παραδοσιακά
τραγούδια και
φωτογραφίες
προσφύγων.
 Οι γονείς μας βοηθούν
στη συλλογή
παραδοσιακών στολών,
σκευών και παιχνιδιών.

33.  Τα παιδιά που θέλουν,
ντύνονται με τις
παραδοσιακές στολές
μια μέρα στο σταθμό
και φωτογραφίζονται.
 Στόχος να βιώσουν τη
διαφορά στην ένδυση
την οποία είχαν
σχολιάσει βλέποντας τις
παλιές φωτογραφίες.