26 februari 2019 - The Cube Kortrijk Auteur Luc De Man deelt zijn visie over onderwijshervorming.

1. EEN FRISSE KIJK
OP ONDERWIJSHERVORMING
RTC-netwerkevent 2019

2. PROGRAMMA
17.00 uur Verwelkoming
Luc Beelprez (voorzitter RTC West-Vlaanderen)
17.10 uur Een frisse kijk op onderwijshervorming
Luc De Man
18.00 uur Q&A
18.30 uur Netwerkreceptie

3. VERWELKOMING
Luc Beelprez
voorzitter RTC West-Vlaanderen

4. EEN FRISSE KIJK OP
ONDERWIJSHERVORMING
Luc De Man
co-auteur “Hervormen van binnenuit”

5. HERVORMEN VAN BINNENUIT
Wouter Smets
Luc De Man
RTC West-Vlaanderen
Kortrijk
26 februari 2019

7. ‘Hervormen van binnenuit’
de aanleiding
1. Een negatieve aanleiding
 onvoldaan gevoel: weifelende politieke besluitvorming over het gemoderniseerde SO
onderwijs
 lightversie van de compromishervorming
2. Een (sterke) positieve aanleiding
 schoolteams hebben mogelijkheden om hun onderwijs te kneden tot een aanpak die
aansluit bij maatschappelijke evoluties:
 de toenemende diversiteit,
 de objectivering van de onderwijskwaliteit,
 de enorme groei aan ICT-mogelijkheden;
 de hervormingskansen voor industrieel onderwijs
 …
 schoolleiders met een duidelijke visie over de gewijzigde schoolnoden.

8. geen ‘school bashing’
• Uitgangspunt: doordachte onderwijsinnovaties
• zijn geen verre toekomst
• vinden hier en nu plaats
• structureel belang van lokale of individuele innovaties voor het gehele onderwijsveld
Vaststelling
• hervormingspogingen die vooral vertrekken vanuit een top-downbenadering,
enthousiasmeren in de praktijk weinig / rijden zichzelf vaak vast
Nood
• evenwicht sturing bij noodzakelijke aanpassingen – vrijheid om dit vorm te geven

9. Naar een… samenwerkende overheid
- Actueel perspectief: overheid niet meer
centraal
- Belang van de maatschappelijke energie
- Overheid sluit aan bij een
maatschappelijk initiatief
- Overheid neemt minder een formele
positie in
- ‘Overheid in contact met wat in het veld
beweegt’
- Boek: we gaan na of dit herkenbaar is
- STEM? (http://www.stemopschool.be/).
- Duaal Leren? (Schoolbank op de werkplek)
- Van Lerensbelang
- …

10. Knelpunten in de besluitvorming
en de actuele implementatie
• geen consensus over wat goed onderwijs is
• ideologische verschillen over mens- en maatschappijbeeld
• struikelen over een geschikte implementatiestrategie
• vanuit de wetenschappen dissonante geluiden (wetenschap lijkt niet meteen waardenvrij)
• sommige onderzoekers pleiten voor meer aandacht voor het ontwikkelen en stimuleren van
toppresteerders of toptalenten,
• anderen focussen zich nadrukkelijk op het bestrijden van sociale ongelijkheid in onderwijs.

11. Casus STEM ‘beleid’
• STEM-Actieplan 2012-2020 van de Vlaamse Regering
• STEM-monitor
1. STEM
2. Opleidingen met een STEM-component
a. Zorg-STEM
b. Lichte STEM
3. Niet-STEM

12. Bron:STEM-monitor 2018 – Departement Onderwijs & Vorming

13. STEM huidige situatie en knelpunten
• STEM monitor 2018
- Stijging vooral in ASO en sterkere TSO (EM, IW, Chemie, TW, …)
- Uitvoerende STEM-opleidingen stagneren/dalen (harde BSO/TSO)
• -> problematisch!!
- Vooral in bouw, hout, basismechanica, elektrische installatietechnieken, autotechnieken,
…
- (Instroom STEM CVO daalt spectaculair)

14. Evolutie 2030
Bron: ‘Shaping the future of work’ (Agoria, Roland Berger)

15. Evolutie 2030
Bron ‘shaping the future of work’ (Agoria, Roland Berger)

16. Hervormen en veranderen:
willen, kunnen en mogen?
• Willen mensen de gewenste verandering uitvoeren?
Vinden mensen het belangrijk en zinvol? (overtuigingen en identiteit).
• Kunnen mensen de gewenste verandering uitvoeren?
Is benodigde kennis, vaardigheden, materiële randvoorwaarden aanwezig? (vermogen)
• Mogen mensen de gewenste verandering uitvoeren?
Is het gedrag toegestaan en gewenst, wordt het gestimuleerd? Of ondervindt men tegenwerking en
belemmeringen? (omgeving)

17. actoren in hervorming
1. Niveau overheden
 Europa?
 Politieke meerderheden?
 Onderwijsverstrekkers?
2. Niveau intermediairen
 Academische wereld?
 Bedrijfsleven?
 RTC’s?
 Lerarenopleiding?
 Vakverenigingen?
 Uitgevers?
3. Niveau schoolleiding
 Schoolbesturen?
 Schoolleiders?
4. Niveau professionals
 Leraren
5. Andere?
 Grootse Geschiedenis (‘we zijn toch zo goed, meneer!’)
 Buikgevoel van de Vlaming?

18. Opbouw ‘Hervormen van binnenuit’
1. Hervormen vanuit de klas
a. Video-teaching, goed onderwijs in digitale tijden
b. Co-teaching
c. De evaluatiepraktijk, duiken in de vrijheid
d. Feedback, een weg naar effectiviteit
2. Hervormen vanuit de school
a. flexibele leertrajecten
b. summerschools
3. Hervormen vanuit de samenleving
a. algemene vorming revisited: mag het over inhoud gaan?
b. werkplekleren

19. HERVORMEN
VANUIT DE SAMENLEVING

20. Stelling
De inhoud en de aanpak van onderwijs voldoet
aan de evoluties in de samenleving.
M.a.w.
- we socialiseren wel degelijk voor de huidige samenleving
- we brengen wel de nodige kennis over van de ene naar de andere generatie, zodat we
legitiem kwalificeren.

21. Legitiem kwalificeren?
- 1/3 leerplannen < 5 jaar
oud
- 23 % meer dan 10 jaar oud

22. Ook scholieren trekken aan de bel…
• Vlaamse Scholierenkoepel (2016 – 17 000 lln)
• Bruikbaarheidstoets voor ‘leerstof’
• Onderwijs moet hen versterken in 21ste -eeuwse skills
• in eindtermen:
• creativiteit
• het vermogen om te innoveren
• organisatievermogen
• communicatiekwaliteiten
• realiteit van de werkvloer
• …

23. FAQ: ‘moet dan nu wel?’

24. Hoever gaan we hierin mee?
• Biesta – functies onderwijs in een complexe samenleving
• Kwalificerende
• Socialiserende
• Personaliserende/ individualiserende
https://www.youtube.com/watch?v=qmKOBOvl-5E
Wouter Dyck, DS 18/02/19:
“Ja, het onderwijs van vandaag lijkt nog steeds heel erg op het onderwijs van vroeger. En dat
zal ook morgen zo (moeten) zijn. Dat is geen toeval, maar een gevolg van het feit dat dit
onderwijs wérkt. De wereld is veranderd, maar ons brein niet. De hersenen van kinderen zijn
nog steeds dezelfde als 100 jaar geleden. En ook de manier waarop leren het best gebeurt, is
niet veranderd. Daarom is het geen probleem, maar net een noodzaak dat het onderwijs minder
snel verandert dan de wereld.”

25. De onderwijsgrammatica onder druk
1. een gelijktijdige mix van
• de problematische prestaties van sterk en zwak presterende leerlingen,
• de uitdaging van de superdiversiteit
• de revolutie die ICT met zich meebrengt.
2. het huidig streven naar actualisering/modernisering van het onderwijs stelt
de ‘grammar of schooling’ in vraag.
– Is zittenblijven effectief? Is het efficiënt?
– Zijn bijlessen, bedoeld als remediëring, effectief? Efficiënt?
– Is een jaarklassensysteem effectief? Efficiënt?
– Is een lange zomervakantie effectief? Efficiënt?
– Wat met basisgeletterdheid?
- …

26. HERVORMEN OP KLASNIVEAU

27. Niveau professionals
• Ict-revolutie – in de ban van hervormingen
• Rol van influencers
• Discussie
• Learning by surfing: herijking van de rol van de leerkracht?
• De leerkracht als killer app: uiteindelijke is het de leraar die het verschil maakt!
• Cuban

28. Herkenbaar acceptatieschema (Cuban)
a) verwachtingsvol enthousiasme bij de introductie van de nieuwe technologie,
b) periode van wetenschappelijk onderzoek dat doorgaans de voordelen ervan
bevestigt,
c) de intensiteit van het gebruik van de nieuwe technologie zakt,
d) laatste fase: dit wordt geweten aan een gebrek aan aangepaste
infrastructuur, of een gebrek aan opleiding en inzet van de lesgevers
(teacher bashing).

29. Gluren bij de buren… spiegeltje, spiegeltje…

30. HERVORMEN
SCHOOLNIVEAU - BEDRIJFSLEVEN
Spanningsvelden wegwerken

31. In… en uit… en opnieuw vorming in de praktijk
1. 1983: verlenging leerplicht
2. 2014-15: verplichting stage in het curriculum op te nemen voor
studierichtingen III tso en bso (min 18 1/2 dagen per schooljaar, alternerend of in
blok).
3. 2016: duaal leren

32. Knelpunten en hervormen van binnenuit
Knelpunt/groeikansen :1
- afstemming tussen beroepsopleidingen en het bedrijfsleven
- in heel de Europese Unie aanwezig (in verschillende mate)
Knelpunt/groeikansen 2
- onderwijsaanbod: nog altijd veel arbeidsmarktgerichte opleidingen aangeboden, die nauwelijks of
onvoldoende tot werkgelegenheid leiden;
- slechts een op twee jongeren oefent een beroep uit dat overeenstemt met de gevolgde opleiding
(Thibert, 2015, 16)
- beroepskwalificaties versus onderwijskwalificaties? (VKS-niveaus)
Knelpunt/groeikansen 3
- landen met een zeer sterk uitgewerkt leerlingstelsel (systemen L&W): minder jeugdwerkloosheid in
vergelijking met alle andere landen waar het leerlingwezen minder sterk is uitgebouwd
- Duitsland: 8 % - Oostenrijk: 9 % - Nederland: 10 %
- Europese Unie: 22 % - België: 21 % - Spanje, Griekenland: 55 %
(bron: Eurostat 2013)

33. Knelpunten en hervormen van binnenuit
Knelpunt 4
• striktere eisen van de bedrijven qua werkhouding, arbeidsrijpheid, stiptheid...
• SODA
Knelpunt 5
• Onderwijs heeft een ‘vreemde’ houding tegen andere opleidingsverstekkers
• Enerzijds:
• predikt het een sterke band tussen onderwijs en arbeid,
• strijdt tegen ongekwalificeerde uitstroom,
• bepleit de strijd tegen jeugdwerkloosheid
• Anderzijds:
• wil onderwijs lerende jongeren graag dicht bij zich houden
• gaat met lange tanden op zoek naar mechanismen die jeugdwerkloosheid en vroegtijdige,
ongekwalificeerde schooluitval uitlokken.

34. Knelpunten en hervormen van binnenuit
Knelpunt 6
• Houding van onderwijs tegen de arbeidswereld!
• ‘We moeten ons wapenen tegen de groenpluk door de bedrijven die jongeren
vroegtijdig van de schoolbanken haalt. We moeten de corebusiness van onderwijs
bewaken: onderwijs staat garant voor de noodzakelijke algemene vorming voor alle
jongeren. Onderwijs heeft een eigen finaliteit, een 1/1-relatie tussen een opleiding en
een beroepskwalificatie is niet wenselijk.’
Knelpunt 7
• Wat er zoal leeft in de arbeidswereld tegen het onderwijs!
• ‘onderwijs is levensvreemd!’
• ‘afgestudeerden hebben ervaring nodig’
• ‘in vivo leren’ versus ‘in vitro leren’
• …

35. Knelpunten en hervormen van binnenuit
Knelpunt 8
• Diploma versus verworven competenties?
• Wie levert wat af?
Knelpunt 9
• Proeftuinen leggen knelpunten bloot
• SERV is voor maar weinig kandidaten vanuit de bedrijven
Knelpunt 10
• Early tracking contraproductief voor kiezen voor industriële studierichtingen?
• Professionalisering van leerkrachten in vivo graag!!

36. Het gaat jullie allen goed

37. Q&A

38. INNOVET
Kickoff 1 april 2019 – Hangar K (Kortrijk)

40. BINNENKORT…
1 maart 2019 Trefdag Koeling en Warmte
13 maart 2019 Trefdag Carrosserie
14 maart 2019 Trefdag Schilder-decoratie
21 maart 2019 Trefdag Auto
Meer info en inschrijven: www.rtcwestvlaanderen.be

41. BINNENKORT…
26 maart 2019 Trefdag Hout
26 maart 2019 Trefdag Elektriciteit
13 mei 2019 Trefdag Bouw
25 april 2019 Trefdag Mechanica
Meer info en inschrijven: www.rtcwestvlaanderen.be

42. NETWERKRECEPTIE
Einde: 20.00 uur