Spelenderwijs werken aan cultuurverandering in een organisatie.

1. Spelenderwijs werken aan
veranderingen van organisatiecultuur
De droom -
Zonder verbeelding geen bezieling
De spiegel -
Zonder confrontatie geen beweging
De dood -
Zonder afscheid geen ruimte voor een nieuw begin
Het nieuwe begin -
Zonder afspraken geen actie
Het Cultuurspel
Het cultuurspel is een praktisch en prikkelend hulpmiddel voor adviseurs, coaches,
trainers en managers die een cultuurverandering willen realiseren in hun organisatie,
afdeling of team.
Het spel is op verschillende manieren te gebruiken in bijeenkomsten in het teken van
verandering, kick off meetings, teamdagen en managementdagen. Het spel brengt de
deelnemers op een creatieve, speelse manier in gesprek over de essenties van een
gewenste cultuurverandering.
Het spel gebruikt de Egyptische mythologie als metafoor. De basis voor het
cultuurspel vormt het door o.a. Jacky van de Goor ontwikkelde
cultuurverandermodel. Dit model kent vier fasen voor cultuurverandering. Aan de
hand deze vier stappen worden de spelers door het gehele proces van verandering
geleid:
1. De droom: het verbeelden van de gewenste cultuur.
2. De spiegel: confrontatie, feedback en inzicht - wat houdt de huidige situatie in
stand?
3. De dood: afscheid nemen van het oude en daarmee ruimte maken voor het nieuwe
4. Het nieuwe begin: concrete afspraken en acties om de cultuurverandering tot stand
te brengen
Het spel bestaat per stap uit opdrachtkaarten, die de spelers op actieve wijze
aanzetten tot denken, doen en voelen.

2. Spelenderwijs werken aan veranderingen van
organisatiecultuur
RIJNCONSULT B.V.
STAP 1: De droom
HOFSPOOR 9
Maät is de godin van de orde, regelmaat en harmonie. Zij staat voor rechtvaardigheid
POSTBUS 233
en waarheid. Bovenal regelt zij het ritme van zonsopgang en zonsondergang en zij
3990 GA HOUTEN zorgt voor de harmonie in het universum.
T 030 29 84 250
F 030 29 84 240
RIJNCONSULT@RIJNCONSULT.NL
WWW.RIJNCONSULT.NL
Bij de droomkaarten stelt u zich de essentie voor van de verandering en komt u tot
een inspirerende visie. Wat moeten we absoluut anders doen om naar een nieuwe
balans te komen? U gebruikt uw verbeeldingskracht en stelt uzelf de nieuwe situatie
voor. U kijkt op verschillende manieren naar de gewenste organisatiecultuur én de
kloof die nog overbrugd dient te worden.
Essentieel in de Droom-fase is de bezieling: ‘wie willen we zijn?’. Wat is het wezen
van onze organisatie? Een inspirerende visie, waarin zowel management als
medewerkers zich herkennen, is wat wordt beoogd in deze fase. Een visie op de
organisatie, doorvertaald in een visie op de gewenste cultuur. Deze wordt soms
uitgedrukt in kernwaarden of kerncompetenties. De resultaten van de Droom-fase
vormen de trekkende kracht van de cultuurverandering: het gedroomde
toekomstplaatje. Tevens wordt in deze fase aandacht besteed aan de duwkracht voor
cultuurverandering: een heldere beschrijving van de noodzaak, ofwel urgentie voor
de verandering.
STAP 2: De spiegel
Seth is de God van de chaos en de storm en is niet bepaald
een lieverdje. In veel verhalen is hij de onvoorspelbare
onruststoker, de ‘Prince of darkness’. De rebel uit het
Egyptische godenrijk laat ons in de spiegel laat kijken en
confronteert ons met onze schaduw.
Bij veranderingen in de cultuur van een organisatie is het van
belang ook de schaduwzijde van onze nieuwe voornemens te
erkennen: Welk voordeel levert ons bestaande gedrag
eigenlijk ons op? Welke vooronderstellingen liggen daaraan
ten grondslag?

3. Spelenderwijs werken aan veranderingen van
organisatiecultuur
RIJNCONSULT B.V.
HOFSPOOR 9
Als dit gesprek over de keerzijde niet wordt gevoerd lopen we het gevaar dat we
elkaar voor de gek houden: de verandering wordt slechts met de mond beleden en zit
POSTBUS 233
niet in onze daden. We kijken in de spiegel en zien hoe we ons eigen gedrag in stand
3990 GA HOUTEN houden.
T 030 29 84 250
F 030 29 84 240 Als de droom zo mooi is, waarom wordt deze nog niet geleefd? Blijkbaar is er iets, wat
de huidige cultuur in stand houdt – de ongeschreven regels van de organisatie. In de
RIJNCONSULT@RIJNCONSULT.NL
spiegel-fase staan deze ongeschreven regels centraal. Deze – impliciete – regels
WWW.RIJNCONSULT.NL
worden expliciet gemaakt en beoordeeld. Er wordt bekeken in hoeverre de regels
bijdragen aan De Droom, dan wel De Droom in de weg staan. Belangrijker nog is het
onderzoek naar de voordelen van de ongeschreven regels: welk gedrag vertonen we
als gevolg van deze ongeschreven regels en welk voordeel levert dit gedrag ons op?
Deze voordelen vormen in feite verleidingen: verleidingen om het oude
cultuurgedrag in stand te houden. Het inzicht in deze verleidingen, en de keuze om
deze al dan niet los te laten, vormen de essentie van De Spiegel.
In het kader van cultuurverandering is deze stap misschien wel de meest wezenlijke
om over in gesprek te raken.
STAP 3: De dood
In het oude Egypte werd uitgebreid aandacht gegeven aan
de rituelen rondom de dood: de overgang van het aardse
naar het hemelse rijk. In de Egyptische mythologie maakte
Anubis de jakhalsgod, de eerste mummie. Anubis is de
aankondiger van de dood, bewaker van het dodenrijk, gids
van de doden, maar bovenal: de god die het dodenritueel
leidt.
Ook bij cultuurverandering in een organisatie is het
belangrijk om echt afscheid te nemen van een oude
‘cultuur’. Kiezen is verliezen, en ook daarbij is sprake van
rouw en rouwverwerking. Afscheid maakt ruimte voor het
nieuwe. Afscheidsrituelen ondersteunen in dit proces.
Ook het loslaten van oud cultuurgedrag, voortkomend uit de ongeschreven regels,
vraagt om een proces van afscheid nemen. Pas na een goed afscheid ontstaat ruimte
voor het nieuwe. In de fase van De Dood wordt letterlijk stilgestaan bij het oude
cultuurgedrag dat wordt losgelaten, en de voordelen die dat gedrag heeft gehad. Te
vaak wordt er in cultuurverandering de energie gericht op het nieuwe, en
onvoldoende stilgestaan bij datgene wat wordt losgelaten. De fase van De Dood is

4. Spelenderwijs werken aan veranderingen van
organisatiecultuur
daarom wezenlijk als markeringsmoment. Het is voor allen helder wat wordt
RIJNCONSULT B.V.
achtergelaten. Afscheidsrituelen kunnen ondersteunen in dit proces.
HOFSPOOR 9
POSTBUS 233
3990 GA HOUTEN STAP 4: Het nieuwe begin
T 030 29 84 250
Amon was voor de Egyptenaren een scheppende god. Hij was de
F 030 29 84 240
koning der goden en de heerser op aarde. Amon is een creator die
RIJNCONSULT@RIJNCONSULT.NL verantwoordelijk is voor de voortdurende vernieuwing van de
WWW.RIJNCONSULT.NL wereld.
Nieuw gedrag moet verankerd worden en dat kost tijd, energie en
discipline. Verandering gaat niet vanzelf en er is een risico om
terug te vallen in oude patronen.
In deze stap maakt u concrete spraken met elkaar over de toekomst.
U denkt na en benoemt acties en hulpmiddelen die u helpen om de
nieuwe cultuur tot stand te brengen en vast te houden.
Pas na een goed afscheid is ruimte voor een nieuw begin: de feitelijke implementatie
en borging van de nieuwe cultuur. Deze fase is daarom praktisch van aard. Bekeken
wordt welke aanpassingen nodig zijn in systemen, structuren, taken en
verantwoordelijkheden om daadwerkelijk te gaan leven naar de nieuwe cultuur.
Medewerkers worden eventueel getraind op competenties, huisstijl e.d. wordt
eventueel aangepast. Het management gaat aan de slag met de nieuwe stijl van
leidinggeven, beoordelen en belonen. Een degelijke, planmatige aanpak is in deze fase
wezenlijk: het verankeren van het nieuwe gedrag kost tijd, energie en discipline. De
verandering gaat niet vanzelf en er is een risico om terug te vallen in oude patronen.
Tussentijdse evaluatie en bijsturing zijn daarom essentieel.
Cultuurverandering in praktijk: ‘hoe we de dingen hier nu eenmaal doen’
Organisaties en teams hebben elk hun eigen geschiedenis, hun eigen verhalen.
Verhalen over successen, helden, hoogte- en dieptepunten. Over rituelen, symbolen
en taboes. Centraal in deze verhalen staan de collectieve waarden, veronderstellingen
en de ongeschreven regels van de organisatie. Deze zaken samen vormen de kern van
de organisatie, ofwel de organisatiecultuur.
Organisatiecultuur is diepgeworteld en kan kracht geven, maar ook een gewenste
verandering in de weg staan. De cultuur blokkeert mensen dan in het vrij denken,
doen en voelen over de toekomst. Cultuur is een belangrijke succesfactor voor
organisatieveranderingen, die in de praktijk vaak te weinig aandacht krijgt.

5. Spelenderwijs werken aan veranderingen van
organisatiecultuur
De stappen in het cultuurspel vormen de basis voor een cultuurverandering in de
RIJNCONSULT B.V.
praktijk.
HOFSPOOR 9
POSTBUS 233
3990 GA HOUTEN Over Rijnconsult in samenwerking met auteur van cultuurspel
T 030 29 84 250 Rijnconsult en Jacky van de Goor, auteur van spel, werken al ruim 2 jaar samen in
F 030 29 84 240
diverse opdrachten en trajecten op het gebied van cultuur- en mensontwikkeling.
Zowel in de profit als non profit sector.
RIJNCONSULT@RIJNCONSULT.NL
WWW.RIJNCONSULT.NL Rijnconsult is een zelfstandig bureau, gespecialiseerd in strategierealisatie. Wij hebben
circa 40 professionals in dienst en een ruim netwerk aan geassocieerden, interim
professionals en freelancers. Per jaar zijn ruim 100 professionals actief voor
Rijnconsult. Organisatieadvies, Tijdelijk management en Mensontwikkeling (training,
assessments, MD, etc.) zijn de terreinen waarop wij actief zijn. Actuele thema’s waar
wij ons mee bezig houden zijn onder andere Lean Dienstverlening (efficiënt, zinvol en
effectief klanten bedienen), Netwerkorganiseren (waarom fuseren als het ook anders
kan?) en het Vinden, Boeien en doen Groeien van menselijk talent binnen organisaties
(zingeving in verbinding met zinvolle bedrijfsvoering). Wij werken voor alle grotere
Nederlandse organisaties in het bedrijfsleven en de (semi-) overheid. Onze klanten
kennen ons als pragmatisch, werkend vanuit een doorleefde ervaring, mensgericht en
betrokken op het realiseren van het vraagstuk.
Jacky van de Goor adviseert, traint en coacht bij veranderprocessen in organisaties.
Dit doet zij vanuit haar bedrijf Legende organisatieadvies, training & coaching. Het in
beweging brengen van mensen staat daarbij centraal.
Legende is gespecialiseerd in cultuurverandering, missie- en visieontwikkeling en
samenwerking. Niet alleen in diagnose, maar vooral in implementatie: het creëren van
beweging richting een gedeelde visie - de eigen legende van de organisatie. Dat
betekent: durven dromen, in je kracht gaan staan en verantwoordelijkheid nemen.
Als mens, team en organisatie.
Voor meer informatie
• Jacky van de Goor (jacky.vandegoor@rijnconsult.nl)
• Niels van Dongen (niels.vandongen@rijnconsult.nl)
Telefoon +31 (0)30-29 84 250