1. VILANS PROTOCOLLEN.odt Pag. 1 van 16
Bijlage Vilansprotocollen

2. Medicatie oraal toedienen
Omschrijving handeling
Toedienen medicijn via de mond van de cliënt.
Aandachtspunten
• Deze werkinstructie is niet geschikt voor het toedienen van cytostatica per os.
• Dien de medicijnen toe volgens voorschrift.
• Neem kennis van de informatie op de bijsluiters.
• Niet alle medicijnen kunnen worden opgelost, raadpleeg de bijsluiter.
• Raadpleeg arts/apotheker wanneer een cliënt de medicijnen niet goed kan innemen.
Malen van medicijnen mag alleen in overleg met arts/apotheker. Leg afspraken vast in
het zorgplan.
• Overleg met arts/apotheker als de cliënt op medicijnen kauwt die in zijn geheel
ingenomen moeten worden.
• Zorg dat je niet in direct contact komt met de medicijnen die je toedient. Voorkom
vooral direct contact met antibiotica en hormoonpreparaten. Als het niet mogelijk is
om deze medicijnen zonder aanraken toe te dienen, draag dan handschoenen voor
eigen veiligheid.
Complicaties
Complicaties tijdens de handeling Handelwijze
Het medicijn blijft in de wangzak of op de
tong plakken.
Laat de cliënt extra vocht innemen om het
medicijn alsnog door te slikken.
Benodigdheden
• toedienlijst
• medicijn(en), eventueel uit geneesmiddeldistributiesysteem
• glas met vloeistof volgens bijsluiter, bijvoorbeeld water
• zo nodig lepel of vijzel
• zo nodig kommetje
• eventueel handschoenen om huidcontact met medicijnen te voorkomen
• afvalbak

3. Werkwijze
Zorg voor dubbele controle van de medicijnen.
1. Pas handhygiëne toe.
2. Maak een schoon werkveld en zet daarop de benodigdheden binnen handbereik.
3. Controleer het medicijn en de gegevens van de cliënt.
• naam en geboortedatum cliënt
• vervaldatum/houdbaarheid
• toedieningswijze
4. Vergelijk het medicijn met de toedienlijst.
• soort
• dosering
• toedieningstijdstip
5. Trek zo nodig handschoenen aan om huidcontact met de medicijnen te voorkomen.
6. Maak het medicijn klaar voor gebruik.
Als het medicijn in z'n geheel toegediend moet worden: neem het medicijn uit de verpakking.
Als het medicijn opgelost moet worden: doe het medicijn in het glas met vloeistof.
a. Neem het sachet uit de verpakking.
b. Open het sachet van het medicijn.
c. Doe het medicijn in het glas met vloeistof.
d. Roer zo nodig met de lepel om het medicijn goed opgelost te krijgen.
Als het medicijn fijngemaakt moet worden (alleen volgens afspraken met arts/apotheker):
maak het medicijn fijn door er met de lepel of de vijzel op te drukken met een draaiende
beweging.
e. Neem het medicijn uit de verpakking.
f. Leg het medicijn in een kommetje.
g. Maak het medicijn fijn door er met de lepel of de vijzel op te drukken met een
draaiende beweging.
h. Giet het medicijn uit het kommetje op een lepel.
i. Maak de vijzel heel nauwkeurig schoon.
Als het fijngemaakte medicijn opgelost moet worden: vermeng het medicijn zo nodig met
vloeistof.
7. Vraag de cliënt rechtop te gaan zitten.
8. Geef het medicijn aan de cliënt, eventueel met vloeistof erbij.
9. Laat de cliënt het medicijn doorslikken.
10. Controleer of de cliënt niet kauwt op medicijnen die in zijn geheel ingeslikt moeten
worden.
11. Controleer of het medicijn is ingeslikt.
12. Herhaal, bij inname van meerdere medicijnen, de stappen 3 t/m 11.
13. Ruim de materialen op.
14. Trek, wanneer gebruikt, de handschoenen uit.
15. Pas handhygiëne toe.
16. Teken de toedienlijst af of noteer tijdstip, soort, concentratie, hoeveelheid, wijze van
toediening en noteer bevindingen.

4. Inhaleren met Diskus
Omschrijving handeling
Gebruiksklaar maken Diskus. Ondersteunen bij inhalatie met gelijkmatige ademhaling.
Aandachtspunten
• Gebruik de Diskus cliëntgebonden.
• De Diskus bevat 60 inhalaties, de teller geeft het aantal overgebleven inhalaties aan.
• Bewaar de Diskus op een droge plaats en bij kamertemperatuur. Bewaar de Diskus niet
in de badkamer of de keuken.
• Voorkom uitademen in de Diskus.
Complicaties
Complicaties tijdens de handeling Handelwijze
Benodigdheden
• gebruikersinstructie van de Diskus
• toedienlijst
• voorgeschreven Diskus
• glas water
• disposable kartonnen bekkentje
• tissue

5. Werkwijze
Zorg voor dubbele controle van het medicijn.
1. Pas handhygiëne toe.
2. Maak een schoon werkveld en zet daarop de benodigdheden binnen handbereik.
3. Controleer het medicijn en de gegevens van de cliënt.
• naam en geboortedatum cliënt
• vervaldatum
• temperatuur
• toedieningswijze
4. Vergelijk de Diskus met de toedienlijst.
• soort
• dosering
• tijdstip
5. Instrueer de cliënt over de wijze van inhalatie.
6. Controleer of de mond leeg is en adviseer de cliënt bij een droge mond een slok water
te nemen.
7. Houd de Diskus horizontaal, hierbij wijst de dosisteller naar boven.
8. Controleer hoeveel doses de Diskus nog bevat.
9. Open de Diskus door de duimgreep naar achteren te draaien, je hoort een klik. Duw
het schuifje naar achteren, je hoort weer een klik. Doe dit vlak voordat de Diskus
wordt gebruikt.
10. Vraag de cliënt rechtop te gaan zitten of staan en het hoofd iets achterover te
houden.
11. Vraag de cliënt langzaam en volledig uit te ademen. Let op dat er niet in de Diskus
wordt uitgeademd.
12. Breng de Diskus horizontaal naar de mond, met de dosisteller aan de bovenkant. Plaats
het mondstuk tussen de tanden en vraag de cliënt de lippen om het mondstuk te
sluiten.
13. Vraag de cliënt zo diep mogelijk en met een gelijkmatige ademhaling te inhaleren.
14. Laat de cliënt de adem 10 tellen vasthouden of zolang het comfortabel is. Neem
intussen de Diskus uit de mond.
15. Laat de cliënt rustig door de neus uitademen. Controleer of de dosisteller heeft
afgeteld.
16. Herhaal het protocol vanaf stap 8 als er een tweede inhalatie is voorgeschreven.
17. Laat de cliënt de mond en keel spoelen met water, eerste slokje gorgelen en
uitspugen, tweede slokje doorslikken. Als dit niet mogelijk is, laat de cliënt dan iets
eten of drinken.
18. Maak het mondstuk van de Diskus schoon met een droge tissue. Spoel de Diskus nooit
af.
19. Sluit de Diskus door de duimgreep naar voren te draaien. Je hoort een klik.
20. Ruim de materialen op.
21. Pas handhygiëne toe.
22. Teken de toedienlijst af of noteer tijdstip, soort medicijn en hoeveelheid en noteer de
bevindingen.

6. Medicijnen rectaal toedienen
Omschrijving handeling
Inbrengen van zetpil in de anus tot voorbij de sluitspier.
Aandachtspunten
• Dien de zetpil toe volgens voorschrift.
• Neem kennis van de informatie op de bijsluiter.
• Om de zetpil in te houden, kan de cliënt de bekkenbodemspieren samentrekken.
• Een zetpil tegen obstipatie moet minimaal 20 minuten ingehouden worden om
effectief te zijn.
Complicaties
Complicaties tijdens de handeling Handelwijze
Het medicijn komt terug. Breng opnieuw in tot voorbij de kringspier.
Weerstand tijdens het inbrengen. Vraag de cliënt zich te ontspannen.
Cliënt heeft aambeien. Vraag de cliënt zacht te persen waardoor de
anus zich opent.
Benodigdheden
• toedienlijst
• zetpil
• handschoenen
• afvalbak

7. Werkwijze
Zorg voor dubbele controle van het medicijn.
1. Pas handhygiëne toe.
2. Maak een schoon werkveld en zet daarop de benodigdheden binnen handbereik.
3. Controleer het medicijn en de gegevens van de cliënt.
• naam en geboortedatum cliënt
• vervaldatum/houdbaarheid
• toedieningswijze
4. Vergelijk het medicijn met de toedienlijst.
• soort
• dosering
• toedieningstijdstip
5. Vraag de cliënt het onderlichaam te ontbloten en op de linkerzij te gaan liggen met
opgetrokken knieën. Als dit niet mogelijk is: rugligging.
6. Trek de handschoenen aan.
7. Neem het medicijn uit de verpakking in de hand.
8. Spreid de billen, zodat de anus zichtbaar is.
9. Breng de zetpil met de stompe kant of met de punt naar voren in de anus tot voorbij
de sluitspier (volg de instructie op de bijsluiter).
10. Vraag de cliënt 5-10 minuten zo te blijven liggen.
11. Controleer of de zetpil op zijn plaats blijft.
12. Ruim de materialen op.
13. Trek de handschoenen uit.
14. Pas handhygiëne toe.
15. Teken de toedienlijst af of noteer tijdstip, soort, concentratie, hoeveelheid, wijze van
toediening en noteer bevindingen.

8. Oogdruppels toedienen
Omschrijving handeling
Toedienen oogdruppels uit een oogdruppelflesje in het ‘gootje’ dat ontstaat door het onderste
ooglid met de wijsvinger naar beneden te trekken.
Aandachtspunten
• Dien de oogdruppels volgens voorschrift toe.
• Neem kennis van de informatie op de bijsluiter(s).
• Noteer op het flesje de datum waarop je dit voor het eerst opent.
• De druppelopening mag niet in aanraking komen met huid, slijmvlies of oogharen.
Neem een nieuwe flacon wanneer dit wel gebeurt. Als in de thuissituatie oog,
oogleden of wimpers zijn aangeraakt, kan de opening met een schone tissue afgeveegd
worden en hoeft het flesje niet weggegooid te worden.
• Druppel in liggende houding als de cliënt moeite heeft met het achteroverbuigen van
het hoofd.
• Houd bij het druppelen zoveel afstand dat de druppel geen vochtzuiltje kan vormen
met het oog.
• Hanteer bij toedienen van meerdere soorten oogdruppels de volgorde volgens
voorschrift arts.
Complicaties
Complicaties tijdens de handeling Handelwijze
De oogdruppel komt naast het oog terecht. Veeg de druppel weg en herhaal de
handeling.
Verkeerde oogdruppels of oogdruppels in het
verkeerde oog.
Spoel het betreffende oog met NaCl 0,9% en
waarschuw direct de arts.
Beschadiging van het oog door aanraking met
druppelopening.
Waarschuw direct de arts.
Benodigdheden
• toedienlijst
• handdoek voor cliënt
• oogdruppels in oogdruppelflesje
• zo nodig 2 gaasjes voor reinigen van het ooglid
• 1 gaasje of tissue
• afvalbak

9. Werkwijze
Zorg voor dubbele controle van het medicijn.
1. Pas handhygiëne toe.
2. Vraag de cliënt de handen te wassen en goed te drogen (voor het dichtdrukken van de
traanbuizen).
3. Maak een schoon werkveld en zet daarop de benodigdheden binnen handbereik.
4. Controleer het medicijn in het flesje en de gegevens van de cliënt.
• naam en geboortedatum cliënt
• vervaldatum/houdbaarheid
• toedieningswijze
5. Vergelijk het medicijn met de toedienlijst.
• soort
• dosering/concentratie
• toedieningstijdstip
6. Ga na of beide ogen gedruppeld moeten worden.
7. Vraag de cliënt de contactlenzen, wanneer aanwezig, te verwijderen.
8. Ga na of het ooglid schoon is.
Ooglid is schoon: ga door naar stap 11.
Ooglid is niet schoon
9. Maak het oog schoon met een gaasje en lauw kraanwater van buiten naar binnen.
Gebruik voor elke streek een schoon gaasje. Gooi de gebruikte gazen of tissues in de
afvalbak.
10. Pas handhygiëne toe.
11. Schroef de dop van het flesje oogdruppels. Leg de dop op een gaasje of tissue.
12. Ga achter de cliënt staan.
13. Vraag de cliënt te gaan zitten, het hoofd achterover te buigen en naar boven te kijken
en laat het hoofd van de cliënt tegen je buik rusten.
14. Neem het flesje oogdruppels in een hand, zoals je een pen vasthoudt.
15. Steun met de druppelhand op voorhoofd, neusbrug of slaap van de cliënt en houd het
flesje minstens 3 cm boven het oog. Raak het oog, de oogleden en de wimpers niet
aan.
16. Laat de cliënt een ‘gootje’ maken door met de wijsvinger het onderste ooglid naar
beneden te trekken. Doe dit eventueel zelf met behulp van een gaasje.
17. Knijp in het flesje en laat één druppel in het ‘gootje’ vallen.
18. De cliënt kan het hoofd terugbuigen.
19. Vraag de cliënt het oog te sluiten (niet dichtknijpen).
20. Laat de cliënt ten minste 1 minuut de traanbuis dichtdrukken, door met schone
handen zachtjes net onder het kleine harde bobbeltje in de binnenhoek (aan de
neuskant) te drukken.
21. Verwijder zo nodig met een gaasje of tissue de overtollige vloeistof in één beweging
van buiten naar binnen.
22. Herhaal, wanneer voorgeschreven, de stappen 8 t/m 21 met het andere oog.
23. Herhaal, wanneer voorgeschreven, de stappen 8 t/m 21 met een andere
oogdruppelvloeistof na 5 minuten.
24. Ruim de materialen op.
25. Pas handhygiëne toe.
26. Teken de toedienlijst af of noteer tijdstip, soort, concentratie, hoeveelheid, wijze van

10. toediening en noteer bevindingen.

11. Neusspray toedienen
Omschrijving handeling
Toedienen van neusspray.
Aandachtspunten
• Dien de neusspray toe volgens voorschrift.
• Neem kennis van de informatie op de bijsluiter.
• Noteer op de flacon de datum waarop je deze voor het eerst opent.
• Hanteer bij toedienen van meerdere soorten neussprays / medicijnen via de neus de
volgorde volgens voorschrift.
Complicaties
Complicaties tijdens de handeling Handelwijze
Allergische reactie op de neusspray. Stop met de handeling, waarschuw de arts
Benodigdheden
• toedienlijst
• neusspray of neusspray met doseerpompje
• zakdoek
• tissue voor schoonmaken flacon
• afvalbak

12. Werkwijze
Zorg voor dubbele controle van het medicijn.
1. Pas handhygiëne toe.
2. Maak een schoon werkveld en zet daarop de benodigdheden binnen handbereik.
3. Controleer het medicijn en de gegevens van de cliënt.
• naam en geboortedatum cliënt
• vervaldatum/houdbaarheid
• toedieningswijze
4. Vergelijk het medicijn met de toedienlijst.
• soort
• dosering
• toedieningstijdstip
5. Vraag de cliënt de neusgaten één voor één te snuiten of op te halen.
6. Vraag de cliënt het hoofd iets voorover te buigen.
7. Schud de neusspray goed, iedere keer vóór gebruik.
8. Verwijder de afsluitdop van de neusspray en plaats, wanneer van toepassing, de
doseerpomp op de flacon.
9. Houd de neusspray vast met de duim aan de onderkant en de tuit gericht naar boven.
Houd het bovenstuk tussen wijs- en middelvinger en spray in één neusgat.
j. Spray, als de spray voor het eerst wordt gebruikt, een aantal keer in de lucht tot een
gelijkmatige sproeinevel ontstaat. Houd het flesje rechtop. Ieder volgend gebruik
hoeft de spray niet getest te worden.
k. Vraag de cliënt een neusgat stevig dicht te drukken en breng de tuit van de neusspray
in het andere neusgat.
l. Pomp met de neusspray één of meerdere malen in het neusgat terwijl de cliënt goed
doorademt tijdens het pompen. De medicijnen moeten worden opgesnoven.
10. Herhaal stap 9 zo nodig voor het andere neusgat.
11. Veeg de tuit van de spray af met een schone tissue en plaats de afsluitdop terug op de
spray. Laat, wanneer van toepassing, het doseerpompje op de flacon zitten.
12. Ruim de materialen op.
13. Pas handhygiëne toe.
14. Teken de toedienlijst af of noteer tijdstip, soort, concentratie, hoeveelheid, wijze van
toediening en noteer bevindingen.

13. Microlax toedienen
Omschrijving handeling
Inbrengen canule in anus. Rectaal toedienen Microlax. Helpen bij toiletgang.
Aandachtspunten
• Dien Microlax toe volgens voorschrift.
• Neem kennis van de informatie op de bijsluiter.
• Knijp niet in de Microlax voordat deze in de anus is ingebracht.
• Om de vloeistof in te houden, kan de cliënt de bekkenbodemspieren samentrekken. Bij
niet aanspreekbare cliënten of kleine kinderen kunnen de billen enkele minuten tegen
elkaar gehouden worden.
• De canule moet bij kinderen slechts voor de helft worden ingebracht, om
beschadigingen aan de darm te voorkomen.
• Over het algemeen treedt het effect na 5 tot 20 minuten op.
Complicaties
Complicaties tijdens de handeling Handelwijze
De vloeistof komt terug. Breng opnieuw in tot voorbij de kringspier.
Weerstand tijdens het inbrengen. Vraag de cliënt zich te ontspannen.
De cliënt heeft aambeien. Vraag de cliënt zacht de persen, waardoor
de anus zich opent.
Benodigdheden
• toedienlijst
• Microlax
• onderlegger
• handschoenen
• als er geen toilet in de buurt is: po/ondersteek of postoel/toiletstoel
• toiletpapier
• zo nodig voor reinigen onderlichaam: nat washandje en handdoek
• afvalbak

14. Werkwijze
Zorg voor dubbele controle van het medicijn.
1. Pas handhygiëne toe.
2. Maak een schoon werkveld en zet daarop de benodigdheden binnen handbereik.
3. Controleer het medicijn en de gegevens van de cliënt.
• naam en geboortedatum cliënt
• vervaldatum/houdbaarheid
• toedieningswijze
4. Vergelijk het medicijn met de toedienlijst.
• soort
• dosering
• toedieningstijdstip
5. Vraag de cliënt het onderlichaam te ontbloten en op de linkerzij te gaan liggen met
opgetrokken knieën. Als dit niet mogelijk is: rugligging.
6. Leg de onderlegger onder de stuit.
7. Trek de handschoenen aan.
8. Neem de Microlax in de hand.
9. Verwijder draaiend de dop van de Microlax.
10. Knijp voorzichtig een druppel vloeistof uit het klysma. Hierdoor wordt de canule
vettig, wat het inbrengen in het rectum vergemakkelijkt.
11. Spreid de billen, zodat de anus goed zichtbaar is.
12. Breng de canule in in het rectum. Bij kinderen slechts tot de helft: zie de markering op
de canule.
13. Vraag de cliënt te ontspannen en rustig te ademen.
14. Knijp de Microlax leeg door stevig te knijpen tussen duim en wijsvinger.
15. Houd de Microlax dichtgeknepen en trek deze voorzichtig terug uit de anus.
16. Gooi de lege Microlax in de afvalbak.
17. Laat de cliënt een gemakkelijke houding aannemen en vraag de cliënt 5-10 minuten zo
te blijven liggen.
18. Controleer of het medicijn op zijn plaats blijft. Houd zo nodig de billen een paar
minuten tegen elkaar om wegsijpelen te voorkomen.
19. Laat de cliënt in zittende houding op toilet, po of postoel, de darm legen.
20. Controleer de inhoud van het toilet of de po.
• hoeveelheid
• kleur
• consistentie
• abnormale bestanddelen
21. Was zo nodig het onderlichaam van de cliënt.
22. Ruim de materialen op.
23. Trek de handschoenen uit.
24. Pas handhygiëne toe.
25. Teken de toedienlijst af of noteer tijdstip, soort, concentratie, hoeveelheid, wijze van
toediening en noteer bevindingen.

15. Huidzalf aanbrengen
Omschrijving handeling
Aanbrengen van zalf op de huid.
Aandachtspunten
• Dit protocol is niet van toepassing op het toedienen van huidzalf met cytostatica.
• Breng de huidzalf aan volgens voorschrift.
• Neem kennis van de informatie op de bijsluiter.
• Noteer op de tube of pot de datum waarop je deze voor het eerst opent.
Complicaties
Complicaties tijdens de handeling Handelwijze
Allergische reactie op de huidzalf. Stop met aanbrengen, waarschuw de arts.
Benodigdheden
• toedienlijst
• huidzalf
• spatel (nodig bij huidzalf in een pot) óf gaasjes
• zo nodig middel om oude zalfresten te verwijderen (bijvoorbeeld zoete olie)
• zo nodig gaasjes om oude zalfresten te verwijderen
• zo nodig verbandmateriaal
• handschoenen
• afvalbak

16. Werkwijze
Zorg voor dubbele controle van de huidzalf.
1. Pas handhygiëne toe.
2. Maak een schoon werkveld en zet daarop de benodigdheden binnen handbereik.
3. Controleer de huidzalf en de gegevens van de cliënt.
• naam en geboortedatum cliënt
• vervaldatum/houdbaarheid
• toedieningswijze
4. Vergelijk de huidzalf met de toedienlijst.
• soort
• dosering
• toedieningstijdstip
5. Vraag de cliënt een geschikte houding aan te nemen en de huid te ontbloten of help
hierbij.
6. Trek de handschoenen aan.
7. Verwijder eventueel aangebracht verband en gooi dit in de afvalbak.
8. Maak zo nodig de huid schoon, verwijder oude zalfresten.
9. Breng de huidzalf aan.
a. Draai de dop van de tube en knijp de huidzalf uit de tube/flacon of haal de
huidzalf met een spatel uit de pot.
b. Doe de huidzalf op een gaasje of op de hand.
c. Breng met het gaasje of met de vingers de huidzalf aan op de huid.
10. Breng zo nodig een nieuw verband aan.
11. Vraag de cliënt de kleding weer op orde te brengen of help hierbij.
12. Ruim de materialen op.
13. Trek de handschoenen uit.
14. Pas handhygiëne toe.
15. Teken de toedienlijst af of noteer tijdstip, soort, concentratie, hoeveelheid, wijze van
toediening en noteer bevindingen.