1. 1.0 PENGENALAN
1.1 Pendahuluan
Pada 31 Ogos 1957, Persekutuan Tanah Melayu mencapai kemerdekaan. Selepas
merdeka, Tunku Abdul Rahman telah mengemukakan cadangan kepada Kerajaan
British supaya Brunei, Sabah dan Sarawak digabungkan dengan Persekutuan Tanah
Melayu menjadi Malaysia. Namun, Kerajaan British menolak cadangan itu kerana
Singapura diketepikan. Sementara itu, Lee Kuan Yew, Ketua Menteri Singapura pada
masa itu juga menyarankan percantuman Singapura dengan Persekutuan Tanah
Melayu. Cadangan Lee Kuan Yew ditolak oleh Tunku Abdul Rahman. Namun begitu,
senario politik yang berlaku di Singapura mengubah sikapnya terhadap saranan Lee
Kuan Yew (Noordin Sopiee, 1974). Pada 27 Mei 1961, Tunku Abdul Rahman dalam
ucapannya di Persidangan Wartawan-wartawan Luar Negeri di Asia Tenggara di Hotel
Adelphi, Singapura mencadangkan supaya Brunei, Sabah, Sarawak dan Singapura
digabungkan dengan Tanah Melayu membentuk Persekutuan Malaysia. Cadangan ini
menimbulkan pelbagai reaksi. Pada 23 Julai 1961, Jawatankuasa Perundingan
Perpaduan Malaysia (JPPM) ditubuhkan. JPPM memberi peluang kepada pemimpin di
Sabah dan Sarawak untuk mengemukakan pandangan memandangkan mereka masih
menentang gagasan. Akhirnya Sabah dan Sarawak menerima gagasan ini dan
menyusun satu memorandun untuk dihantar kepada Suruhanjaya Cobbold.
Suruhanjaya ini kemudian menjalankan tugasnya iaitu meninjau pandangan rakyat
Sabah dan Sarawak dan membuat syor perlembagaan baru. Kemudian pada Ogos
1962, Jawatankuasa Antara Kerajaan (JAK) ditubuhkan bagi merangka Perlembagaan
Malaysia. JAK mengeluarkan laporannya pada 27 Februari 1963. Laporan ini diterima
dan diluluskan. Walaubagaimanapun, Brunei telah menarik diri dari menyertai
Malaysia. Oleh yang demikian, tugasan ini akan membincangkan tentang persoalan
mengapa Brunei tidak menyertai Malaysia pada tahun 1963.
1.2 Negara Brunei Sepintas Lalu
Negara Brunei melalui zaman kegemilangannya yang amat penting adalah dari abad
ke-15 hingga abad ke-17 iaitu dapat memperluaskan kekuasaannya ke seluruh pulau
Borneo dan ke Filipina di sebelah utaranya. Hal ini berlaku pada zaman pemerintahan
Sultannya yang ke-5 iaitu Sultan Bolkiah (1485-1524) dan pada zaman pemerintahan
1

2. sultan yang ke-10 Sultan Muhammad Hasan (1582-1598). Golongan pemerintahan
Brunei ini penting kerana telah membangunkan susun atur adat-istiadat kerajaan dan
istana yang masih kekal hingga ke hari ini. Selepas zaman Sultan Hassan, Brunei
memasuki zaman kejatuhan berpunca dari pergolakan dalaman disebabkan perebutan
kuasa antara waris diraja, juga disebabkan timbulnya pengaruh kuasa penjajah
Eropah di rantau sebelah sini, yang menggugat corak perdagangan tradisi, serta
memusnahkan asas ekonomi Brunei dan kesultanan Asia Tenggara yang lain.
Pada tahun 1839, pengembara Inggeris bernama James Brooke tiba di Borneo dan
membantu Sultan menundukkan sebuah pemberontakan. Sebagai balasan, beliau
dilantik menjadi gabenor dan kemudiannya "Rajah" Sarawak di barat laut Borneo
sebelum meluaskan kawasan di bawah pemerintahannya. Pada masa yang sama,
Syarikat Borneo Utara British sedang meluaskan penguasaannya di timur laut Borneo.
Pada tahun 1888, Brunei menjadi sebuah negeri di bawah perlindungan kerajaan
British dengan mengekalkan kedaulatan dalam negerinya, tetapi dengan hal ehwal
luar negara bawah kawalan British. Pada tahun 1906, Brunei menerima suatu lagi
langkah perluasan kuasa British apabila kuasa eksekutif dipindahkan kepada seorang
residen British, yang menasihati baginda Sultan dalam semua perkara, kecuali yang
bersangkut-paut dengan adat istiadat tempatan dan agama.1
Pada tahun 1959, Brunei mengisytiharkan kerajaan baru yang berkuasa
memerintah kecuali dalam isu hubungan luar, keamanan dan pertahanan dimana isu-
isu ini menjadi tanggungjawab British. Percubaan untuk membentuk sebuah badan
perundangan pada tahun 1962 terpaksa dilupakan kerana berlaku pemberontakan
oleh parti pembangkang iaitu Partai Rakyat Brunei dan dengan bantuan British,
pemberontakan ini berjaya dibanteras. Manakala pada akhir 1950 dan awal 1960,
kerajaan Brunei ketika itu menolak cadangan untuk bergabung dengan Singapura,
Sabah, Sarawak, dan Tanah Melayu untuk membentuk Malaysia, walaupun pada
awalnya menunjukkan minat. Akhirnya Sultan Brunei ketika itu bercadang untuk
membentuk sebuah negara yang merdeka. Pada 1967, Omar Ali Saifuddin telah turun
dari takhta dan melantik anakanda sulung baginda, Hassanal Bolkiah, menjadi Sultan
Brunei ke-29. Baginda juga berkenan menjadi Menteri Pertahanan setelah Brunei
mencapai kemerdekaan penuh dengan gelaran Paduka Seri Begawan Sultan. Pada
1
Crisswell, C.N., “The Establishment of a Residency in Brunei 1895-1905”, ASEAN Studies, Vol. X, No.1,
April 1972, Quezon City, UPP.
2

3. tahun 1970, pusat pemerintahan negeri Bandar Brunei atau Brunei Town, telah diubah
namanya menjadi Bandar Seri Begawan untuk mengenang jasa baginda. Baginda
mangkat pada tahun 1986. Pada 4 Januari1979, Brunei dan United Kingdom telah
menandatangani Perjanjian Kerjasama dan Persahabatan. Pada 1 Januari1984, Brunei
Darussalam telah berjaya mencapai kemerdekaan sepenuhnya.
2.0 GAGASAN PEMBENTUKAN MALAYSIA
2.1 Rasional Pembentukan Malaysia
Terlebih dahulu, sebelum membincangkan tentang sebab-sebab mengapa Brunei tidak
menyertai Malaysia, adalah penting untuk kita memahami rasional di sebalik
pembentukan Malaysia.Sebagaimana dengan kes Persekutuan TanahMelayu,
pembentukan Malaysia adalah berdasarkan keanggotaan negeri-negeri dan wilayah-
wilayah di rantau ini.Matlamat utamanya adalah untuk mewujudkan
keselamatan.Sebagaimana kenyataan Stockwell (2003), pembentukan persekutuan
bertujuan untuk mewujudkan keselamatan dan keamanan kepada sekumpulan wilayah
yang sebahagiannya belum lagi wujud sebagai sebuah negeri. Idea untuk menyatukan
Tanah Melayu, Singapura, Brunei Darussalam, Sabah dan Sarawak dalam satu
kesatuan politik yang lebih besar adalah tidak popular bagi rejim pemerintah di Tanah
Melayu. Masalah pertama yang ketara adalah sebuah kesatuan negara seperti ini
adalah berbahaya secara politiknya atau tidak praktikal dalam tempoh perubahan
politik tanah air.Tambahan lagi idea itu ditentang oleh pihak komunis. Kedua,
rancangan awal untuk menyatukan negeri-negeri Melayu di bawah satu entiti telah
diperjuangkan oleh ahli politik Melayu yang pada awalnya merujuk kepada idea
'Keserantauan Melayu yang lebih besar', ditafsirkan sebagai satu empayar Melayu
terdiri daripada semua kaum berketurunan Melayu dan bermodelkan kepada republik
Indonesia, yang akan mungkin menjadi pusat pemerintahannya. Walaubagaimanapun,
gerakan-gerakan awal ini tidak meraih populariti berbanding parti Perikatan dalam
politik tanah air. Sebab ketiga adalah keadaan politik yang tidak stabil di Singapura
dan ketakutan yang penduduk Cina Singapura akan bergabung dengan penduduk Cina
di Tanah Melayu seterusnya mengganggu gugat keseimbangan kaum.
Bagaimanapun, pada bulan Mei 1961, Britain dan Tanah Melayu telah
mencadangkan sebuah persekutuan Malaysia, yang mana dari perspektif keselamatan,
3

4. orang-orang Melayu sebagai kaum yang rapuh akan terus berkuasa dengan cara
mewujudkan keseimbangan antara orang Cina di Singapura dengan kaum-kaum yang
berbeza di Borneo. Walaupun wujud kebimbangan akan kemungkinan Singapura
merdeka dan dikawal oleh komunis, sudah tentu sukar mewujudkan sebuah kesatuan
negara yang terhad lantaran lahirnya ketidakseimbangan kaum dan politik di Tanah
Melayu. Bagaimanapun, dengan membawa negeri-negeri jajahan British di Borneo ke
dalam kesatuan, satu nisbah kaum yang agak menyerupai Tanah Melayu boleh
dikekalkan.Jumlah orang-orang Melayu yang besar di Borneo adalah satu sebab
mengapa negeri-negeri Borneo penting sebagai pengimbang kepada majoriti Cina di
Singapura.Tambahan kepada masalah-masalah berkaitan kaum, pembentukan Tanah
Melayu dan kemudian Malaysia, adalah bertujuan untuk menjamin pertahanan dan
pengurusan keselamatan yang berkesan.Di bawah persetujuan mewujudkan
Persekutuan Tanah Melayu, kerajaan British mempunyai kuasa penuh atas perkara-
perkara berkaitan pertahanan. Skim pertahanan pan-Malaya diubah ke sebuah badan
baru iaitu Majlis Pertahanan Tanah Melayu-Borneo.2
Adalah penting untuk diperhatikan di sini yang pembentukan satu bentuk
persekutuan baru di tempat dimana sistem persekutuan telah wujud iaitu Persekutuan
Tanah Melayu, adalah satu tugas yang perlu disegerakan disebabkan oleh ancaman-
ancaman berterusan daripada pergerakan komunis di rantau ini.Kerajaan British telah
mula memikirkan tentang masalah ini sejak penubuhan Persekutuan Tanah
Melayu.Setelah berakhirnya Darurat, lebih banyak usaha yang serius dibuat untuk
menghadapi ancaman komunis di rantau ini. Ini dapat dilihat daripada peningkatan
dalam hubungan komunikasi antara Britain dan Tanah Melayu, dan kewujudan
jawatankuasa yang bertemakan ‘The Grand Design’ and ‘Greater Malaysia’ atau
'Tujuan mulia' dan ' Malaysia yang Lebih besar '.Oleh kerana perikatan telah
memenangi pilihan raya Tanah Melayu yang pertama pada tahun 1955 dan parti
politik pembangkang telah lemah, kerajaan British lebih terdorong untuk mewujudkan
persekutuan baru untuk menghadapi komunis. Menurut Malcolm MacDonald, Gabenor
Jeneral dan kemudiannya Pesuruhjaya atau Commissioner-General British di Asia
Tenggara menjelaskan bahawa dengan pelan seperti ini, satu bentuk pentadbiran
2
The Federation of Malaya Agreement, Federation of Malaya, 1948, clause 4.
4

5. tersendiri oleh British dapat dilaksanakan di Asia Tengggara atau 'Dominion kerajaan
British di Asia Tenggara' akan terhasil.3
2.2 Reaksi Negeri-Negeri Yang Terlibat Dalam Gagasan Pembentukan
Persekutuan Malaysia
2.2.1 Persekutuan Tanah Melayu
Cadangan gagasan ini mendapat sambutan yang menggalakkan daripada parti-parti
politik di negeri-negeri Melayu. Penduduk Tanah Melayu secara umumnya menerima
prinsip gagasan Persekutuan Malaysia walaupun terdapat perbezaan pendapat
tentang cara pelaksanaannya. Sebagai contoh, parti PAS menyokong idea
pembentukan Persekutuan Malaysia tetapi juga mencadangkan pembentukan Melayu
Rayayang merangkumi Indonesia. Pelajar-pelajar juga turut menyokong pembentukan
Persekutun Malaysia
2.2.2 Singapura
Lee Kuan Yew selaku Ketua Menteri Singapura menyokong gagasan Malaysia ini
kerana Parti Tindakan Rakyat (PETIR) dapat meneruskan kekuasaannya di Singapura,
ancaman komunis dapat dikawal, perkembangan ekonomi Singapura menjadi lebih
pesat dan Singapura boleh mendapatkan kemerdekaan dengan lebih awal.Namun
demikian, Barisan Sosialis dan Parti Buruh menentang gagasan ini. Pada 1 September
1962, Lee Kuan Yew telah mengadakan satu pungutan suara bagi mendapatkan
persetujuan rakyat Singapura mengenai penyertaan Singapura dalam Malaysia.
Mengikut keputusan itu, 71.1% daripada rakyat Singapura menyokong penubuhan
Malaysia. Melalui gagasan Malaysia, taraf pelabuhan bebasnya dikekalkan, Singapura
mempunyai kuasa autonomi dalam bidang kewangan, pendidikan dan perburuhan dan
Singapura akan mendapat 15 kerusi dalam Parlimen Malaysia.
2.2.3 Sabah dan Sarawak
Pemimpin di kedua-dua negeri ini agak terperanjat dengan penubuhan
Malaysia.Pemimpin-pemimpin di kedua-dua negeri ini telah membentuk Barisan
3
UK High Commissioner, Kuala Lumpur, to Commissioner General, telegramll; Stockwell, A.J. British
Documents on The End of Empire, Malaysia.Series B, Volume 8, London: The Stationery Office, 2004,
Introduction, p.xxxvii.
5

6. Bersatu pada 9 Julai 1961 bagi menentang gagasan Malaysia. Pemimpin-pemimpin itu
termasuk Ong Kee Hui (Pengerusi SUPP), Temenggung Jugah Anak Berieng (Yang
Dipertua Parti Negara Sarawak – PANAS), Dato’ Mustapha bin Dato’ Harun dan Donald
Stephen (ahli tak rasmi Majlis Undangan Sabah). Mereka menentang gagasan kerana
takut Sabah dan Sarawak akan dikuasai oleh Tanah Melayu. Mereka takut kedudukan
politik mereka terjejas. Mereka juga bimbang keperibadian negeri masing-masing akan
hilang. Golongan peniaga Cina pula bimbang kuasa ekonomi akan dirampas oleh
Tanah Melayu dan Singapura. Selain itu, mereka juga berpendapat Sabah dan
Sarawak perlu diberi kemerdekaan dahulu sebelum menyertai Malaysia.Kaum
bumiputera bukan Islam turut menentang gagasan Malaysia.Bantahan mereka
disuarakan melalui Parti Kebangsaan Sarawak (SNAP), Pertubuhan Kebangsaan
Kadazan Bersatu (UNKO) dan sebagainya.Pemimpin di kesua-dua negeri menganggap
gagasan Malaysia merupakan satu helah untuk meluaskan kuasa Tanah Melayu dan
menggantikan penjajahan British. Pada bulan Jun 1961, Tunku Abdul Rahman
berangkat ke Sabah dan Sarawak dan mendapati rakyat di sana telah salah faham
mengenai gagasan Malaysia. Oleh itu, sebuah persidangan Persatuan Parlimen
Komanwel diadakan di Singapura pada Julai 1961.Beberapa orang daripada Barisan
Bersatu telah dihantar oleh British ke persidangan ini.Mereka membincangkan tentang
gagasan Malaysia.Akhirnya, Jawatankuasa Perundingan Perpaduan Malaysia (JPPM)
ditubuhkan untuk mengumpulkan pendapat Sabah dan Sarawak mengenai gagasan
ini.Pada bulan Ogos 1961, Abang Haji Mustapha (Pengerusi PANAS) menyokong
gagasan Malaysia.Kemudian, Donald Stephen dan Dato’ Mustapha turut menyokong
gagasan ini selepas melawat ke Tanah Melayu dan berunding dengan Tunku Abdul
Rahman.
2.2.4 Reaksi Brunei
Pada mulanya, gagasan Malaysia ini mendapat sokongan kuat daripada Sultan Omar
Ali Saifuddin. Namun penentangan wujud daripada Parti Rakyat Brunei yang dipimpin
oleh A.M Azahari. Alasan penentangan A.M Azahari ialah beliau menganggap Brunei
akan menjadi tanah jajahan sekiranya menyertai Persekutuan Malaysia. A.M Azahari
mencadangkan penubuhan kerajaan Kalimantan Utara. Parti Rakyat Brunei
melancarkan pemberontakan apabila usul yang dibawa di Majlis Undangan Negeri
Brunei ditolak. Rundingan masih diteruskan hingga ke saat-saat akhir pembentukan
6

7. Malaysia namun tiada kesepakatan dalam rundingan berkaitan terutamanya perkara
yang berkaitan dengan hasil minyak dan kekananan sultan Brunei dalam pelantikan
sebagai Yang di-Pertuan Agong tidak diselesaikan. Pada bulan Julai 1963, Brunei
menarik diri daripada menyertai Persekutuan Malaysia.
3.0 SEBAB MENGAPA BRUNEI TIDAK MENYERTAI MALAYSIA
3.1 Brunei Dan Gagasan Malaysia
Pada 31 ogos 1957,Persekutuan Tanah Melayu telah mencapai kemerdekaan.Tunku
Abdul Rahman telah mencadangkan kepada pihak British agar Sabah,Sarawak dan
Brunei digabungkan dengan Persekutuan Tanah Melayu menjadi Malaysia. Namun
telah dibantah oleh pihak British kerana Singapura tidak terlibat sama.Ini turut
dipersetujui oleh Ketua Menteri Singapura,Lee Kuan Yew agar Singapura turut
bergabung dengan Persekutuan Tanah Melayu.Tunku Abdul Rahman tidak bersetuju
tetapi memandangkan senario politik di Singapura telah mengubah pendirian beliau.
Pada 27 Mei 1961, Persidangan Wartawan-wartawan Luar Negeri di Asia Tenggara di
Hotel Adelphi, Singapura mencadangkan supaya Brunei, Sabah, Sarawak dan
Singapura digabungkan dengan Tanah Melayu membentuk Persekutuan Malaysia.
Cadangan ini menimbulkan pelbagai reaksi. Dalam usaha membentuk Persekutuan
Malaysia,Tunku Abdul Rahman telah melakukan kunjungan ke Brunei pada
pertengahan 1961. Ekoran daripada itu,sebagai persediaan Sultan Brunei telah
menubuhkan satu suruhanjaya tinjauan untuk menentukan pendirian sebenar rakyat
Brunei. Sultan Brunei iaitu Sultan Omar Ali Saifudin pada dasarnya menyokong
gagasan ini tetapi Parti Rakyat Brunei (PRB) yang dipimpin oleh A.M. Azahari
menentangnya. A.M. Azahari menentang gagasan ini kerana menurutnya, Brunei akan
menjadi jajahan Malaysia. Beliau mahukan Brunei merdeka dahulu sebelum menyertai
Malaysia. Beliau juga telah merancang untuk menggabungkan Brunei, Sabah dan
Sarawak menjadi Persekutuan Borneo Utara di bawah pimpinan Sultan Brunei. PRB
menang dalam pilihanraya Majlis Daerah dan Majlis Undangan yang diadakan pada
Ogos dan September 1962. Kemenangan ini menyakinkan Azahari bahawa rakyat
Brunei turut menentang gagasan Malaysia. Selain itu, Azahari juga merasakan dirinya
kuat kerana Filipina dan Indonesia menyokongnya. Dengan keyakinan bahawa
gagasan ini akan gagal, PRB melancarkan pemberontakan bersenjata pada 7 Disember
7

8. 1962. Pemberontakannya ditumpaskan oleh Kerajaan Brunei dengan bantuan tentera
dari British dan Tanah Melayu. Azahari melarikan diri ke Filipina dan mengisytiharkan
dirinya sebagai Perdana Menteri dan Sultan Omar Ali Saifudin sebagai Ketua Kerajaan
Persekutuan Borneo Utara. Walaupun pada mulanya Sultan Brunei menyokong
gagasan ini tetapi baginda telah menarik diri pada Julai 1963. Adalah jelas bahawa
Brunei telah mula menghadapi krisis dalaman akibat munculnya idea Malaysia yang
dicadangkan oleh Tengku Abd Rahman, Perdana Menteri Persekutuan Tanah Melayu
tahun 1961 dan Parti Rakyat Brunei yang ditubuhkan tahun 1956 oleh A.M. Azahari
yang mempunyai agenda tersendiri untuk menuntut kuasa daripada British dengan
objektif yang berbeza4.
3.2 Punca-PuncaMengapa Brunei Tidak Menyertai Malaysia
Brunei Darussalam merupakan sebuah negara yang terletak di Kepulauan Borneo,
sperti juga negeri Sabah dan Sarawak yang telah menyertai Malaysia pada
1963.Seperti yang dinyatakan sebelumnya, Brunei hampir-hampir menyertai Malaysia,
tapi beberapa faktor telah menyebabkan Sultan Omar Ali Saifuddin membatalkan
hasrat untuk menyertai Malaysia. Antaranya, ialah kerana isu-isu dan faktor-faktor
yang berikut:
i. Sultan Brunei iaitu Sultan Omar Ali Saifudin menyokong gagasan ini namun
telah ditolak oleh Parti Rakyat Brunei (PRB) yang dipimpin oleh A.M.Azhari.
Penentangan ini dibuat kerana beliau berpendapat Brunei mestilah mendapat
kemerdekaan terlebih dahulu sebelum bergabung dengan Persekutuan Tanah
Melayu.Ditambah lagi, beliau tidak mahu Brunei menjadi jajahan Malaysia. A.M.
Azahari juga yakin bahawa Indonesia dan Filipina akan menyokong pendirian
beliau. Penentangan ini telah membantutkan usaha Brunei untuk menyertai
Malaysia.
ii. Pada peringkat awal, Sultan Brunei bersetuju menyertai gagasan tersebut,akan
tetapi telah menolak cadangan itu kerana baginda tidak bersetuju untuk
membayar cukai hasil pengeluaran minyak kepada kerajaan pusat dan baginda
4
Haji Hashim Bin Haji Abd. Hamid, Cerocok Budaya Brunei, Gadong: Akedemik Pengajian Brunei
Universiti Brunei Darussalam, 1999.
8

9. juga tidak berpuas hati kerana tidak diberi keistimewaan kedudukan dalam
majlis raja-raja. Ini diperkuatkan lagi dengan alasan keengganan rakyatnya
untuk tidak menyertai Malaysia.
iii. Sulatan Brunei tidak mahu membayar cukai hasil daripada pengeluaran
minyaknya kepada kerajaan pusat Malaysia dalam tempoh 10 tahun. Selain itu,
baginda juga tidak berpuas hati kerana diberi kedudukan yang paling rendah
dalam senarai nama Sultan-sultan. Tambahan pula, rakyat Brunei juga tidak
bersetuju menyertai Malaysia.
iv. Keghairahan awal Sultan Brunei untuk menyertai Malaysia anehnya tidak
berkesudahan apabila Sultan Omar Ali Sarifuddin membatalkan rancangan
untuk menyertai Malaysia. Perubahan itu berlaku kerana Sultan Brunei kecewa
sebab ada di antara tuntutan dan syarat baginda tidak dipenuhi. Antara
tuntutan tersebut ialah:
1. Sekurang-kurangnya Brunei mendapat 10 kerusi di Parlimen.
2. Hasil minyak adalah dibawah penguasaan Brunei.
3. Brunei juga diberi memegang autonomi kewangan.
4. Semua pelaburannya hendaklah dikekalkan.
5. Kadar cukai yang rendah dikekalkan.
6. Program pendidikan dan kebajikannya diteruskan.
7. Jaminan keselamatan keatas Brunei terjamin.
8. Sultan Brunei juga inginkan kedudukan yang lebih tinggi dalam senarai
yang akan menjadi Yang DiPertuan Agong.
Berdasarkan isu-isu dan faktor-faktor yang disebutkan diatas, saya berpendapat
bahawa sebab utama mengapa Brunei tidak menyertai Malaysia pada tahuin 1963,
ialah kerana gagasan Malaysia yang diterajui oleh Tunku Abdul Rahman telah gagal
untuk memenuhi beberapa tuntutan yang dikemukakan oleh Sultan Brunei. Saya
melihat faktor minyak dan juga faktor kedudukan atau kekananan Sultan sebagai
faktor utama yang menyebabkan Brunei tidak menyertai Malaysia. Namun demikian,
pada pendapat saya, Sultan Brunei sebenarnya telah mengambil keputusan yang
terbaik bagi dirinya dan juga rakyat Brunei amnya dengan tidak menyertai gagasan
Malaysia.
9

10. 4.0 KESIMPULAN
Sebagai kesimpulan, dapat dirumuskan bahawa pada mulanya Sultan Brunei, iaitu
Sultan Omar Ali Saifudin menyokong gagasan Malaysia ini tetapi Parti Rakyat Brunei
(PRB) yang dipimpin oleh A.M. Azahari menentangnya. A.M. Azahari telah menentang
gagasan Malaysia dengan alas an bahawa jika Brunei menyertai Malaysia, maka Brunei
akan menjadi jajahan Malaysia. Menurut A.M Azahari, Brunei perlu merdeka dahulu
sebelum menyertai Malaysia. A.M Azahari juga merancang untuk menggabungkan
Brunei, Sabah dan Sarawak menjadi Persekutuan Borneo Utara di bawah pimpinan
Sultan Brunei.Dengan itu PRB telah menang dalam pilihanraya Majlis Daerah dan
Majlis Undangan yang diadakan pada Ogos dan September 1962 sehingga mendorong
PRB melancarkan pemberontakan bersenjata pada 7 Disember 1962.Namun demikian,
pemberontakan itu berjaya ditumpaskan oleh Kerajaan Brunei dengan bantuan tentera
dari British dan Tanah Melayu.Azahari melarikan diri ke Filipina.Selain daripada
penentangan dari pihak yang disebutkan tadi, Sultan Brunei yang pada mulanya
menyokong gagasanmalaysia ini, terdapat juga sebab-sebab lain yang telah
mendorong bagindauntuk menarik diri daripada gagasan Malaysia pada Julai
1963.Antaranya ialah kerana baginda tidak mahu membayar cukai hasil daripada
pengeluaran minyaknya kepada kerajaan pusat Malaysia dalam tempoh 10 tahun.
Selain itu, baginda juga tidak berpuas hati kerana diberi kedudukan yang paling
rendah dalam senarai nama Sultan-sultan. Tambahan pula, rakyat Brunei juga tidak
bersetuju menyertai Malaysia. Sesungguhnya, pengunduran Brunei daripada menyertai
Persekutuan Malaysia telah menunjukkan kebebasan rakyat dalam menentukan masa
depan negara mereka sendiri.
10

11. RUJUKAN
Asnarulkhadi Abu Samah dan Jayuim A. Jawan. 1997. Kenegaraan Malaysia. Serdang:
Penerbit Universiti Putra Malaysia.
Hashim Bin Abd. Hamid. 1999. Cerocok Budaya Brunei. Gadong: Akedemik
Pengajian Brunei Universiti Brunei Darussalam.
Nazaruddin M. Jali, Nazami Kuntum dan Ismail Rashid. 1996. Kenegaraan Malaysia.
Sejarah Awal, Kemerdekaan dan Pembentukan Malaysia (Edisi Baru). Kuala
Lumpur: Kumpulan Budiman Sdn. Bhd.
Noordin Sopiee. 1974. From Malayan Union to Singapore Separation. Kuala Lumpur:
University of Malaya Press.
Sabihah Osman. 1995. Sejarah Brunei Menjelang Kemerdekaan. Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa & Pustaka.
Stockwell, A.J. 2003.Malaysia: The Making of A Grand Design. Asian Affairs,vol.
XXXIV, no.III.
Stockwell, A.J. 2004.British Documents on The End of Empire, Malaysia. Series B,
Volume 8. London: The Stationery Office.
11