Talk of Tamar Lok about her PHD on the migration of Dutch Spoonbills. Sovon Landelijke Dag 2013

1. Lepelaars op trek
een vergelijking tussen Europa- en Afrika-gangers
Tamar Lok
SOVON Landelijke dag – 30 november 2013

2. Groei en verspreiding lepelaarpopulatie

3. Sinds 1982 worden er in Nederland
jonge lepelaars gekleurringd

4. >100,000 aflezingen binnen
en buiten Nederland
Overleving
Leeftijd eerste broedpoging
Verspreiding

5. Levenscyclus van lepelaars

6. Levenscyclus van lepelaars

7. Levenscyclus van lepelaars
Na 3 jaar puberen...

8. Promotie-onderzoeksvragen
Wat zijn de “demografische” kosten en baten van trek?
1. Is trekafstand gerelateerd aan
voortplantingssucces?

Hypothese: Afrika-gangers komen later aan,
of in slechtere conditie, wat kan leiden tot
verlaagd voortplantingssucces
2. Is trekafstand gerelateerd aan overleving,
en in welke seizoenen?

Hypothese: Afrika-gangers hebben hogere
sterfte tijdens de trek, maar lagere sterfte in
de winter

9. Winter waarnemingen
Morbihan
(France)
Huelva
(Spain)
Banc d’Arguin
(Mauritania)
Senegal river estuary
(Senegal)

10. Methode
Winter plaatstrouw

11. Resultaten
Winter plaatstrouw
France
Iberia
Mauritania
& Senegal
Volwassen vogels zijn zeer
plaatstrouw aan hun
overwinteringsgebied en dus
consistent in hun trekafstand
Lok et al. (2011) Animal Behaviour

12. (1) Is trekafstand gerelateerd
aan voortplantingssucces?
•
Verschillen Europa- en Afrika-gangers in:
 timing van broeden
 broedsucces
 conditie van de jongen die ze grootbrengen
•
Is timing van broeden gerelateerd aan broedsucces?

13. Studiepopulatie: Schiermonnikoog

14. Methode
Welke ouders horen bij welke nesten?
Observaties vanuit een
verplaatsbaar hutje
Markeren van nesten
G[GT]/ G[GT],
overwintert in de
Banc d’Arguin

15. Methode
Timing van broeden
Dagelijkse observaties om
uitkomstdatum te bepalen
Meten van de kopsnavellengte om leeftijd te bepalen

16. Methode
Broedsucces en conditie van kuikens
Kuikens krijgen een tijdelijk labeltje als ze
nog in hun eigen nest zitten. Zo weten we
tijdens het kleurringen welk kuiken uit welk
nest kwam.
Tijdens het kleurringen wordt
verschillende lichaamsmaten en
gewicht gemeten om conditie
te bepalen

17. Resultaten
Timing van broeden
Europa-gangers
Afrika-gangers
Afrika-gangers broeden gemiddeld later dan Europa-gangers.
Dit verschil is vooral duidelijk onder oudere vogels.

18. Resultaten
•
•
•
Broedsucces en kuikenconditie
Latere broeders brachten minder jongen groot
Laat-geboren jongen hadden een slechtere conditie.
Geen directe relatie tussen trekafstand en broedsucces.

19. (2) Is trekafstand gerelateerd aan
overleving, en in welke seizoenen?

20. Methode
Bepalen van seizoensoverleving
BROEDGEBIED
Maart - September
NAJAARSMIGRATIE
Oktober
VOORJAARSMIGRATIE
Februari
OVERWINTERINGSGEBIED
November - Januari

21. Methode
Bepalen van seizoensoverleving
Ringen aflezen
begin broedseizoen
BROEDGEBIED
Maart - September
Ringen aflezen
einde broedseizoen
NAJAARSMIGRATIE
Oktober
VOORJAARSMIGRATIE
Februari
OVERWINTERINGSGEBIED
November - Januari

22. Methode
Ringen aflezen
begin broedseizoen
Overleving (Φ) per seizoen
Φ BROEDEN
Maart - September
Ringen aflezen
einde broedseizoen
NAJAARSMIGRATIE
Oktober
VOORJAARSMIGRATIE
Februari
OVERWINTERINGSGEBIED
November - Januari

23. Methode
Ringen aflezen
begin broedseizoen
Overleving (Φ) per seizoen
Φ BROEDEN
Maart - September
Ringen aflezen
einde broedseizoen
NAJAARSMIGRATIE
Oktober
VOORJAARSMIGRATIE
Februari
OVERWINTERINGSGEBIED
November - Januari
Ringen aflezen
begin winter

24. Methode
Ringen aflezen
begin broedseizoen
Overleving (Φ) per seizoen
Φ BROEDEN
Maart - September
VOORJAARSMIGRATIE
Februari
Ringen aflezen
einde broedseizoen
Φ MIGRATIE
Oktober
OVERWINTERINGSGEBIED
November - Januari
Ringen aflezen
begin winter

25. Methode
Ringen aflezen
begin broedseizoen
Overleving (Φ) per seizoen
Φ BROEDEN
Maart - September
VOORJAARSMIGRATIE
Februari
Ringen aflezen
einde winter
Ringen aflezen
einde broedseizoen
Φ MIGRATIE
Oktober
OVERWINTERINGSGEBIED
November - Januari
Ringen aflezen
begin winter

26. Methode
Ringen aflezen
begin broedseizoen
Overleving (Φ) per seizoen
Φ BROEDEN
Maart - September
VOORJAARSMIGRATIE
Februari
Ringen aflezen
einde winter
Ringen aflezen
einde broedseizoen
Φ MIGRATIE
Oktober
Φ WINTER
November - Januari
Ringen aflezen
begin winter

27. Methode
Ringen aflezen
begin broedseizoen
Overleving (Φ) per seizoen
Φ BROEDEN
Maart - September
Ringen aflezen
einde broedseizoen
Φ MIGRATIE
Φ MIGRATIE
Februari
Oktober
Ringen aflezen
einde winter
Φ WINTER
November - Januari
Ringen aflezen
begin winter

28. Resultaten
Trekafstand en (seizoens)overleving
Europa-gangers
Broedseizoen
Najaarstrek
Winter
Voorjaarstrek
Jaarlijkse
overleving:
•
•
Afrika-gangers
0.99
x
0.99
x
1.00
x
0.97
=
0.95
0.99
x
0.99
x
1.00
x
0.79
=
0.77
Sterfte is inderdaad hoger tijdens de langere trek van
Afrika-gangers, maar wel alleen in het voorjaar
Deze hogere sterfte wordt niet gecompenseerd
door lagere sterfte in de winter

29. Conclusies
Afrika-gangers doen het slechter dan Europa-gangers:
ze hebben lager broedsucces, maar vooral lagere overleving
Het verschil in overleving wordt voornamelijk bepaald door de
veel hogere sterfte van Afrika-gangers tijdens de voorjaarstrek
Trek is zeer kostbaar voor lepelaars!

30. Discussie
Waarom hebben de Afrika-gangers alleen verhoogde
sterfte tijdens de voorjaarstrek, en niet in het najaar?
o Passaatwind langs de kust van de Sahara waait van noord
naar zuid: wind mee in het najaar, maar tegen in het
voorjaar
o Condities in de West-Afrikaanse overwinteringsgebieden
zijn mogelijk suboptimaal, waardoor de lepelaars in
slechte conditie aan de voorjaarstrek beginnen

31. Discussie
Waarom gaan er nog steeds lepelaars naar West-Afrika?
Keuze overwinteringsgebied
• Vroeger overwinterden de
meeste lepelaars in West-Afrika
maar steeds meer lepelaars
kiezen nu voor Europa
• Waarschijnlijk was het vroeger
beter toeven in West-Afrika,
of slechter in Europa
Geboortejaar
Lok et al. (2013) American Naturalist

32. Bedankt!
• Mijn begeleiders: Otto Overdijk,
Theunis Piersma en Joost Tinbergen
• Harry Horn voor het opzetten van het
kleurringproject in de jaren ’80
• Alle vrijwilligers voor het ringen en
aflezen
• Jullie voor het luisteren!

33. Vragen?

34. Lok et al. (2013) American Naturalist
Site-specific survival and winter site choice
Higher survival in Europe; decreasing survival in all wintering regions.
Probability to winter in Europe has increased over time.

35. Zenderen van adulte lepelaars
• 28 gram GPS-satellietzender die per 24 uur
4-6 GPS posities opslaat
• 7 adulte lepelaars gezenderd in 2008-2010
Otto Overdijk
Eckard Boot

36. Overwinteraars in West Afrika - Najaarsmigratie
Otto (2008)
7 sep
4891 km in 84 dagen
Sine Saloum (Senegal)
30 nov

37. Overwinteraars in West Afrika - Najaarsmigratie
Otto (2008)
4891 km in 84 dagen
7 sep
Rogier (2008)
4463 km in 56 dagen
5 nov
30 nov
10 sep
Eckard (2009)
4569 km in 73 dagen
7 dec
26 sep

38. Overwinteraars in West Afrika: Otto…
Voorjaar 2010
Zomer 2009
4 apr
21 mrt
†
Senegal
rivier
4 apr
5 apr
10 mrt
Sine Saloum
Na 243 km vliegen gestorven
bij de Senegal rivier

39. Overwinteraars in West Afrika: Rogier…
Zomer 2009
Voorjaar 2010
23 mrt
18 mei
†
28-31
mei
15-28
mei
15 mei
31 mei
17 mrt
Banc d’Arguin
Na 368 km vliegen
gestorven aan de
kust van de
Westelijke Sahara

40. Overwinteraars in West Afrika: Eckard…
Zomer 2010
Winter 2010-2011
?
Eckard’s laatste signaal werd
ontvangen op 26 maart 2011…

41. Lepelaar Theunis – 2 jaar gegevens!
Najaar 2009
2187 km in 27 dagen
29 sep
Ria formosa, Portugal
26 okt

42. Lepelaar Theunis – 2 jaar gegevens!
Najaar 2009
2187 km in 27 dagen
26 okt
29 sep
Voorjaar 2010
2182 km in 27 dagen
23 mrt
20 apr

43. Lepelaar Theunis – 2 jaar gegevens!
Najaar 2010
2175 km in 23 dagen
19 okt
24 sep
Voorjaar 2011
2257 km in 25 dagen
25 mrt
20 apr

44. Lepelaar BB31
Najaar 2010
4 sep
2287 km in 11 dagen
BB31 in Cadiz
15
sep
R. Garcia

45. Lepelaar BB31
Najaar 2010
2287 km in 11 dagen
15 sep
4 sep
Voorjaar 2011
2227 km in 18 dagen
9 mrt
27 mrt

46. Van waarneming naar
verspreiding en plaatstrouw
Lok et al. 2011 (Animal Behaviour)

47. Van waarneming naar
verspreiding en plaatstrouw
Lok et al. 2011 (Animal Behaviour)

48. Is West Afrika de beste plek?
NEE!