ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ - ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Ι.Ε.Π.: "Η εξουσία του λόγου της τηλεόρασης"

1. ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ | τράπεζα θεμάτων
1
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α Β’ ΛΤΚΕΙΟΤ
ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ | ΘΕΜΑΣΑ 18245, 18301, 18348
Κείμενο
Η εξουςία του λόγου τησ τηλεόραςησ
Εικονικό ή εναλλακτικό πραγματικότητα εύναι αυτό που μασ προςφϋρει
η τηλεόραςη; Σε ποια ςυμφϋροντα υπακούει και από ποια φύλτρα περνϊει η καθη-
μερινό, πραγματικό ζωό, πριν μασ παρουςιαςτεύ από την τηλεόραςη; Αλλοιώνεται
και πώσ η πραγματικότητα; Αυτϊ εύναι μερικϊ από τα ερωτόματα που θα ϋπρεπε να
απαντόςουμε, αν θα θϋλαμε να προςδιορύςουμε ϋςτω και ςε ϋναν μικρό βαθμό τισ
ςχϋςεισ εξουςύασ που απορρϋουν από την παρουςύαςη αυτό τησ εναλλακτικόσ
πραγματικότητασ που παρουςιϊζει η τηλεόραςη.
Εύναι γεγονόσ, και πιθανώσ αναπόφευκτο, ότι η τηλεόραςη μασ παρου-
ςιϊζει μια διαφορετικό πραγματικότητα από αυτό που όλοι μασ ζούμε ςτην αληθινό
ζωό. Τα δελτύα ειδόςεων παρουςιϊζουν τα καθημερινϊ γεγονότα με διαφορετικούσ
τρόπουσ, ανϊλογα με το κανϊλι που τα ετοιμϊζει. Οι ειδικϋσ εκπομπϋσ παρουςύαςησ
και ςχολιαςμού τησ πραγματικότητασ, εύτε αυτϋσ λϋγονται ενημερωτικϋσ εύτε ψυχα-
γωγικϋσ, αλλϊ ακόμα και οι «ςαπουνόπερεσ»1
, ωραιοποιούν και εξιδανικεύουν ή κα-
τηγορούν και καταδικϊζουν φυςικϊ πρόςωπα, καταςτϊςεισ και θεςμούσ.
Υπϊρχουν πολλού ϊνθρωποι ςόμερα για τουσ οπούουσ η τηλεόραςη απο-
τελεύ την κεντρικό διϋξοδο προσ την κοινωνύα, αποτελεύ το παρϊθυρο από το οπούο
ϋρχονται ςε επαφό με το ςύςτημα ςχϋςεων εξουςύασ ςτην κοινωνύα ςτην οπούα
ζουν. Όταν, λοιπόν, αυτό το παρϊθυρο εύναι εφοδιαςμϋνο με παραμορφωτικϊ κρύ-
ςταλλα, εύναι φανερό ότι η εικόνα των ανθρώπων αυτών για την κοινωνύα και τισ
ςχϋςεισ εξουςύασ θα εύναι «παραμορφωμϋνεσ».
Ασ δούμε ϋνα πολύ απλό και καθημερινό παρϊδειγμα. Εύναι γνωςτό ότι η
τηλεόραςη χρηςιμοποιεύται κατϊ κόρον ςτο πολιτικό παιχνύδι εξουςύασ, αφού ω-
ραιοποιεύ ό καταδικϊζει γεγονότα και εξελύξεισ με απώτερο ςτόχο το πολιτικό κϋρ-
δοσ. Χρηςιμοποιεύται, δηλαδό, για να παρουςιϊςει μια εικονικό πραγματικότητα
πολιτικόσ κατϊςταςησ ςτην οπούα υποτύθεται ότι ζουν και με την οπούα ϋχουν ςχϋ-
ςεισ οι πολύτεσ. Η διαχεύριςη μιασ εικονικόσ πραγματικότητασ από τουσ πολιτικούσ
εύναι πιο εύκολη. Έτςι, τα τελευταύα χρόνια οι προεκλογικού αγώνεσ ϋχουν μεταφερ-
θεύ από την πραγματικό ζωό ςτον τηλεοπτικό χώρο, από τισ ςυγκεντρώςεισ λαοθα-
λαςςών ςτισ ςκηνοθετημϋνεσ τηλεμαχύεσ. Συνεπώσ, οι πολιτικού ϋρχονται όλο και
πιο ςπϊνια ςε επαφό με τον λαό, αποφεύγουν την κατϊκτηςη των ψηφοφόρων με
ϊμεςο τρόπο, ενώ προτιμούν να παρουςιϊζουν τα επιχειρόματα και τισ απόψεισ
τουσ μϋςα από την τηλεόραςη.
Και βϋβαια, οι λύγεσ εμφανύςεισ τουσ ςτην πραγματικό ζωό εύναι απλϋσ,
θϋλουν να δεύξουν πόςο κοινού ϊνθρωποι εύναι και γι’ αυτό δεν κϊνουν εντυπωςιακϋσ
εμφανύςεισ ςτον πραγματικό κοινωνικό χώρο, όπωσ πριν από μερικϊ χρόνια. Έτςι,
αφόνουν την εικόνα μϋςα από την τηλεόραςη να πεύςει τον κόςμο, με ομιλύεσ και
διαλϋξεισ, ςυζητόςεισ και αντιπαραθϋςεισ, φυςικϊ υπό την καθοδόγηςη κϊποιου
ςκηνοθϋτη, με την παρουςύα βοηθητικού προςωπικού (δημοςιογρϊφου) και πϊντα
1
ςαπουνόπερα: μειωτικόσ χαρακτηριςμόσ που αναφϋρεται ςε αιςθηματικό τηλεοπτικό ςειρϊ με
μεγϊλο αριθμό επειςοδύων και με μελοδραματικό ςυνόθωσ περιεχόμενο

2. ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ | τράπεζα θεμάτων
2
με τουσ πύςω από τισ κϊμερεσ ςυμβούλουσ και καθοδηγητϋσ, αφανεύσ όρωεσ και κα-
ταςκευαςτϋσ τησ εικονικόσ πολιτικόσ πραγματικότητασ που προςφϋρεται ςτουσ πο-
λύτεσ.
Ν.Σ. Σαρτζετϊκησ. (1997). Η εξουςύα του λόγου τησ τηλεόραςησ. Στο: Προβάλλοντασ την θεωρία
του Foucault για την εξουςία του λόγου ςτα μέςα μαζικήσ επικοινωνίασ και ενημέρωςησ - το ςήμερα
και το αύριο (εργαςύα ςτο πλαύςιο του ΠΜΣ του τμόματοσ Επικοινωνύασ & Μϋςων Μαζικόσ Ενη-
μϋρωςησ του Εθνικού και Καποδιςτριακού Πανεπιςτημύου Αθηνών), 15-18. Από το διαδύκτυο (δι-
αςκευό).
ΘΕΜΑ 18245
Α. Να αποδώςετε περιληπτικϊ το κεύμενο (80 - 100 λϋξεισ).
(μονάδεσ 20)
Β1. Γιατύ, ςύμφωνα με το κεύμενο, οι πολιτικού αποφεύγουν την κατϊκτηςη των ψη-
φοφόρων με ϊμεςο τρόπο και προτιμούν να παρουςιϊζουν τα επιχειρόματα και τισ
απόψεισ τουσ μϋςα από την τηλεόραςη; Να απαντόςετε ςε μύα παρϊγραφο 60-80
λϋξεων.
(μονάδεσ 10)
Β2. α. Πώσ αναπτύςςεται η δεύτερη παρϊγραφοσ (Εύναι γεγονόσ... και θεςμούσ) του
κειμϋνου;
(μονάδεσ 2)
Β2. β. Να αιτιολογόςετε την επιλογό ςασ.
(μονάδεσ 3)
Γ1. Να δημιουργόςετε από μύα πρόταςη με καθεμιϊ από τισ ακόλουθεσ λϋ-
ξεισ/φρϊςεισ του κειμϋνου: ςχέςεισ εξουςίασ, δελτία ειδήςεων, εικονική πραγ-
ματικότητα, τηλεμαχίεσ, πολίτεσ. Φροντύςτε, ώςτε μϋςα από την πρόταςη να γύ-
νεται φανερό η ςημαςύα τησ κϊθε λϋξησ/φρϊςησ.
(μονάδεσ 10)
Γ2. α. «Χρηςιμοποιείται, δηλαδή, για να παρουςιάςει μια εικονική πραγματι-
κότητα πολιτικήσ κατάςταςησ ςτην οποία υποτίθεται ότι ζουν και με την ο-
ποία έχουν ςχέςεισ οι πολίτεσ...»:
Στην παραπϊνω περύοδο λόγου να εντοπύςετε τισ αναφορικϋσ προτϊςεισ και να τισ
χαρακτηρύςετε εύτε ωσ προςδιοριςτικϋσ εύτε ωσ παραθετικϋσ με βϊςη τισ πληροφο-
ρύεσ που περιϋχουν ςε ςχϋςη με τον προςδιοριζόμενο όρο.
(μονάδεσ 2)
Γ2. β. Να αιτιολογόςετε την απϊντηςό ςασ.
(μονάδεσ 3)
ΘΕΜΑ 18301
Α. Να αποδώςετε περιληπτικϊ το κεύμενο (80 - 100 λϋξεισ).
(μονάδεσ 20)
Β1. Πώσ αςκεύ η τηλεόραςη, ςύμφωνα με το κεύμενο, εξουςύα ςτο κοινό; Πώσ πα-
ρουςιϊζει την πολιτικό πραγματικότητα και το ςχετικό με αυτόν ςύςτημα εξουςύασ;
Να απαντόςετε ςε μύα παρϊγραφο 60-80 λϋξεων.
(μονάδεσ 9)

3. ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ | τράπεζα θεμάτων
3
Β2. α. Με ποιεσ διαρθρωτικϋσ λϋξεισ επιτυγχϊνεται η ςυνοχό ςτην τϋταρτη παρϊ-
γραφο (Ασ δούμε... από την τηλεόραςη) του κειμϋνου;
(μονάδεσ 3)
Β2. β. Ποια ςχϋςη ςυνοχόσ ςηματοδοτεύ η καθεμιϊ από τισ διαρθρωτικϋσ λϋξεισ;
(μονάδεσ 3)
Γ1. Να δημιουργόςετε από μύα πρόταςη με καθεμιϊ από τισ ακόλουθεσ λϋξεισ του
κειμϋνου: εναλλακτική, αλλοιώνεται, απορρέουν, θεςμούσ, τηλεμαχίεσ. Φρο-
ντύςτε, ώςτε μϋςα από την πρόταςη να γύνεται φανερό η ςημαςύα τησ κϊθε λϋξησ
(μπορεύτε να διαφοροποιόςετε τον γραμματικό τύπο ωσ προσ την πτώςη, το γϋνοσ,
τον αριθμό, το πρόςωπο κ.λπ.).
(μονάδεσ 10)
Γ2. Για ποιουσ λόγουσ ο ςυγγραφϋασ διατυπώνει διαδοχικϊ ερωτόματα ςτην αρχό
τησ πρώτησ παραγρϊφου (Εικονικό... η τηλεόραςη);.
(μονάδεσ 5)
ΘΕΜΑ 18348
Α. Να αποδώςετε περιληπτικϊ το κεύμενο (80 - 100 λϋξεισ).
(μονάδεσ 20)
Β1. Πώσ αποδεικνύεται, ςύμφωνα με το κεύμενο, το γεγονόσ ότι η τηλεόραςη πα-
ρουςιϊζει μια διαφορετικό πραγματικότητα από αυτό που όλοι μασ ζούμε ςτην αλη-
θινό ζωό; Να απαντόςετε ςε μύα παρϊγραφο 60-80 λϋξεων.
(μονάδεσ 10)
Β2. α. Ποια ςυλλογιςτικό πορεύα ακολουθεύται ςτην τϋταρτη παρϊγραφο (Ασ δού-
με... από την τηλεόραςη) του κειμϋνου;
(μονάδεσ 2)
Β2. β. Να αιτιολογόςετε την απϊντηςό ςασ
(μονάδεσ 3)
Γ1. α. Να γρϊψετε μύα αντώνυμη λϋξη για καθεμιϊ από τισ παρακϊτω λϋξεισ του κει-
μϋνου με βϊςη τη ςημαςύα που ϋχουν οι λϋξεισ ςτο κεύμενο: εικονική, καταδικά-
ζουν, διέξοδο, αποφεύγουν, αφανείσ.
(μονάδεσ 5)
Γ1. β. Να δημιουργόςετε μύα πρόταςη για καθεμιϊ από τισ αντώνυμεσ λϋξεισ που
επιλϋξατε, ϋτςι ώςτε να γύνεται φανερό η ςημαςύα τουσ (μπορεύτε να διαφοροποιό-
ςετε τον γραμματικό τύπο ωσ προσ την πτώςη, τον αριθμό, το πρόςωπο κ.λπ.).
(μονάδεσ 5)
Γ2. «Τα δελτία ειδήςεων παρουςιάζουν τα καθημερινά γεγονότα με διαφορε-
τικούσ τρόπουσ...»:
Να αιτιολογόςετε την επιλογό τησ ενεργητικόσ ςύνταξησ από τον ςυγγραφϋα.
(μονάδεσ 5)
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Θάνος ΢τασρόποσλος – φιλόλογος
thanosstavropoulos@yahoo.gr