ХАЛДВАРТ ӨВЧИН

1. Халдварт өвчний үеийн онцлог

2. Халдварт өвчин гэж юу вэ?
Халдварын хэлхээ
Эмгэгтөрөгч
Эх уурхай
Өртөмхий бие мах бод
Нэвтрэх Зам
• Хүний бие махбодид өвчин үүсгэгч нян, вирус, шимэгч,
мөөгөнцөрийн төрлүүд орж үржин амьдралаа явуулсаны үр
дүнд бий болж байгаа эмгэгийг халдварт өвчин гэнэ.

3. Халдварт өвчний ангилал
• Халдварт өвчний дотор нь дараах 5 бүлэгт хуваадаг.
• Гэдэсний халдварууд /өмгөн мөр-амаар дамжих/
• Амьсгалын замын халдварууд /агаар, дуслаар дамжих/
• Цусан халдварууд /цус сорогчоор дамжих/
• Арьс салстын гэмтлийн улмаас үүсэх халдварууд
/хавьтлаар дамжих/
• Бусад халдварууд /янз бүрийн замаар дажмих/

4. Халдварт өвчний эх уурхай гэдэг нь:
• Халдвартай өвчтөн, өвчин үүсгэгч эмгэгтөрөгч нянг өөртөө агуулж байгаа хүн, халдварт
өвчтэй мал, амьтадыг хэлнэ.
Нян, вирус тээгч:
Халдвар авсан боловч өвчний шинж тэмдэг илрээгүй мөртлөө тухайн өвчин үүсгэгч нян,
вирусыг өөртөө агуулж байгаа уг халдварын эх уурхай байж болох хүн, мал, амьтныг
хэлнэ.
Өвчтэй хүн яагаад халдварын эх уурхай болдог вэ?
• Өвчтөн хамт байгаа олон хүнд өвчний эх уурхай болж өвчнөө халдааж тараадаг.
Өвчтөний бие махбодид өвчин үүсгэгч маш олон тоотой байдаг. Жишээ нь: Цусан суулга
өвчний үед өвчтөний 1 грамм өтгөнд олон сая үүсгэгчид байдаг. Өвчний тодорхой шинж
тэмдгүүд өвчин үүсгэгчийг гадаад орчинд маш их хэмжээгээр ялгаран гарч тархах нөхцлийг
бүрдүүлж өгдөг. Жишээ нь: Ханиалгах, найтаах, бөөлжих, суулгах гэх
мэт.

5. Өвчин үүсгэгчийг дамжуулагч
хүчин зүйл
Халдварт өвчний эх уурхайгаас өртөмтгий биед өвчин үүсгэгчийг
аваачин хүргэхэд оролцогч гадаад орчны эд юмс.
Эдгээр хүчин зүйлд:
• Агаар, ус, газрын хөрс, хүнсний зүйл, үе хөлтөн, шавьж
,үйлдвэрлэлийн ба ахуйн эд юмсүүд ордог . Нэг өвчний
үүсгэгчийг тараахад олон янзын хүчин зүйл оролцдог байна.
Жишээ нь: Цусан суулгын үүсгэгчийг дамжуулахад ус, сүү,
хүнсний бүтээгдэхүүн, ялаа, бохир гар гэх мэт.
•

6. Дамжих зам
Халдварт өвчин дараа замаар дамжин хүнийг өвчлүүлдэг. Үүнд:
1. Агаар, дуслаар
2. Өтгөн-мөр, амаар /хоол боловсруулах замаар
3. Парентерал /цусаар
4. Хавьталын замаар
Халдварт өвчний
• Үүсгэгч нь халдварт өвчний эх уурхайгаас гадагш ялгаран гарч
• Гадаад орчинд байж байгаад
• Өвчин үүсгэгч өвчинд өртөмтгий шинэ бие махбодид нэвтрэн орох гэсэн замаар
явагддаг байна.
Жишээ нь: Гэдэсний халдварт өвчний үед өвчин үүсгэгч гадаад орчинд өтгөнөөр гадагш
гарсан бол газрын хөрс, ус, ахуйн ба үйлдвэрлэлийн эд юмсын аль нэгэнд байгаад
бохирлогдсон ус, хүнсний зүйлтэй хамт өртөмтгий бие махбодид амаар орж
халдварлуулна.

7. Өртөмхий бие махбод
• Өвчинд өртөх нь нэг талаас өвчин үүсгэгчийн хоруу чанар, тоо хэмжээ, нөгөө талаас
бие махбодын ерөнхий ба хэсэг газрын эсэргүүцэх чадал, дархлаа тогтоцын
түвшингээс хамаардаг.
• Өвчинд өртөмхий бие махбодын байдалд:
1. Нас хүйс
2. Эрхэлсэн ажил мэргэжил
3. Хүн амын оршин суух газар зүйн онцлог
4. Хүн амын ундны ус, хоол тэжээлийн хүрэлцээ хангамж
5. Орон сууцны төрөл хангамж
6. Хүн амын амьдралын түвшин
7. Хүн амын ариун цэврийн түвшин, зан заншил
8. Хүн амын дархлааны түвшин нөлөөлдөг
• Жишээ нь: гэдэсний халдварт өвчнөөр бага насны болон сургууль, цэцэрлэгийн
хүүхдүүд өвчилж байна.

10. Óñíû áîõèðäîë:
• ÄÝÌÁ-ûí ìýäýýãýýð àçèéí çàðèì îðíóóäàä õ¿í àìûí ºâ÷ëºëèéí 60%, íàñ áàðàëòûí
40%-èéã óñààð äàìæèí õàëäâàðëàõ ºâ÷èí ýçýëæ áàéíà.
• Ìàíàé óëñûí õ¿í àìûí 30.8%-íü óñ õàíãàìæèéí òºâëºðñºí ñèñòåìèéí
ò¿ãýýã¿¿ðèéí ñ¿ëæýýíýýñ, 35.7% -íü óñ ò¿ãýýõ áàéðíû óñàí ñàíãààñ, 24.8%-
íü 纺âðèéí óñíààñ,9.1% íü ãàäàðãûí áîëîí áóëàã, øàíä, öàñ, ìºñíèé óñûã óíä
àõóéäàà õýðýãëýäýã.
• ÓÁ õîòîä õ¿í àìûí 7%-íü ýð¿¿ë àõóéí íààä çàõûí øààðäëàãà õàíãàõã¿é áóëàã
øàíäíû áàòàëãààã¿é óñûã óíäààíäàà õýðýãëýäýã
• ÓÁ õîòûí 6 ä¿¿ðãèéí 283 óñ ò¿ãýýõ áàéðíààñ ñàíàìñàðã¿é ò¿¿âðèéí àðãààð
40 äýýæèíä õèéñýí õèìè, íÿí ñóäëàëûí øèíæèëãýýãýýð 22.5%-ä íü E.Coli,
87.5%-ä íü íèéò íÿíãèéí òîî èõ,16.6%-ä íü ãýäýñíèé á¿ëãèéí íÿí èëýð÷ óñ
ò¿ãýýõ áàéðíû óñ íü íÿíãèéí áîëîí ãýäýñíèé á¿ëãèéí íÿíãèéí áîõèðäîëòîé áàéñàí
áàéíà. ( ÍÝÌÕ 2008 îí ÓÁ ÓÓݯ,ÓÒÁ-íû áîõèðäîëòûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä )

11. Õ¿í àìûí íÿãòðàë èõñýæ, ºðõèéí òîî
íýìýãäñýí.
Õºðñ,óñíû áîõèðäîë èõ, çàäãàé áóëàã,
øàíäíû óñ õýðýãëýäýã.

12. Èðãýäèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîë äóòìàã,
ìýäëýã, õàíäëàãà, äàäàë òºëºâøèæ
õýâøýýã¿é. Îð÷íû áîõèðäîë èõýññýí.
Õ¿íñíèé àþóëã¿é áàéäàë àëäàãäñàí.
• Ãàð óãààõ íºõöºëã¿é,óñ, õ¿íñíèé ñàâ
• ñóóëãàà áîõèð ç¿éëòýé õîëüñîí.

13. Ñóðãóóëü, öýöýðëýã¿¿äèéí õ¿÷èí ÷àäàë, ýð¿¿ë àõóéí
íºõöºë
• Ñóðãóóëèéí õ¿¿õäèéí òîî,
õ¿÷èí ÷àäëààñàà 2-3 äàõèí
èõýññýíýýñ, ñóðãóóëü,
öýöýðëýãèéí ÝÀ-í íºõöºë
õàíãàëòã¿é, äýãëýì àëäàãäñàí.
• Õ¿¿õäèéí ãàð óãààõ íºõöºë
õàíãàãäààã¿é.
• Ǻºâðèéí óñ õýðýãëýäýã, óñíû
õ¿ðýëöýý õàíãàëòã¿é.

14. • Áèå çàñàõ ãàçðûí ñóóëòóóð
õ¿ðýëöýýã¿é.
• Ýíãèéí áèå çàñàõ ãàçðûí îð÷íû
õºðñíèé áîõèðäîë èõýññýí.
• Ñóðãóóëèéí îð÷èí òîéðíû Ò¯Ö,
äýëã¿¿ð õóäàëäàà, öàéíû ãàçàðò
ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà
õàíãààã¿é äàõèí
áîëîâñðóóëäàãã¿é æèìñ, õ¿íñíèé
ç¿éëýýð ¿éë÷èëäýã.

15. Халдвар өвчний үед авах арга хэмжээний
онцлог
• Хамшинжээр оношлоно. /ЭМС-ын 2010 оны 152
дугаар тушаалаар /
• 24 цагийн дотор мэдээлнэ.
• Тусгаарлан, эмчилнэ.
• Эх уурхай, нөлөөлж буй хүчин зүйлийг тандах, судлах
/судалгааны хуудасаар/
• Хавьтагсдыг илрүүлж, үзлэг шинжилгээнд хамруулан
хяналтанд авна.
• Зарим халдварт өвчний үед хорио цээр тогтооно.
• Голомтын халдваргүйтгэл
• Хүн амд ухуулга сургалт сурталчилгаа

16. Эрүүл мэндийн байгууллага бүр
• Гамшгийн төлөвлөгөөндөө халдварт өвчний талаар оруулж, жил
бүр тодотгол хийдэг байх
• Сумдын ЭМТ-д халдвартын тасгийн бэлэн байдлыг хангана. Үүнд
ор, зөөвөн эдлэл, хамгаал хувцас, эм, тариа, халдваргүйтгэлийн
бодис, цэвэрлэгээний материал г.м бэлэн байдал
• Эмч, ажиллагсдад халдварт өвчнийг оношлох эмчлэх, урьдчилан
сэргийлэх сэдвээр сургалт зохион байгуулж, ажлын байранд нь
дадлагажуулах
• Хүн амьд халдварт өвчний ихсэх улирлыг угтуулан урьдчилан
сэргийлэх арга хэмжээг зохион байгуулах

17. Анхаарал хандуулсанд баярлалаа