Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга www.advocate.mn

1. ГЭРИЙН ТЭЖЭЭВЭР АМЬТНЫ
ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН
ТАНИЛЦУУЛГА
Бэлтгэсэн: Э.Ням-Эрдэнэ
Т.Эрхбилгүүн
2023-01-06

2. Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
Агуулга
1. Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төсөл боловсруулах хэрэгцээ,
шаардлага
2. Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга

3. Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн
төсөл боловсруулах хэрэгцээ, шаардлага
Гэрийн тэжээвэр амьтны тоог гаргасан албан ёсны
статистик мэдээлэл байхгүй.
Нийт өрхийн 25 хувь нь гэрийн тэжээвэр амьтантай буюу
гэр хорооллын нийт өрхийн 54 хувь, орон сууцтай өрхийн
12 хувь гэрийн тэжээвэр амьтан тэжээдэг.
Улсын хэмжээнд 2021 онд 320,000 гаруй эзэнгүй нохой, муур байна.

4. Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн
төсөл боловсруулах хэрэгцээ, шаардлага
12,000 ТӨГРӨГ
нэг нохой буудах зардал
100,000
жил бүр устгаж буй эзэнгүй нохой
1.2-1.8 ТЭРБУМ Нийслэлийн
нэг жилд нохой, муур устгах
зардал
Устгагдаагүй үлдсэн 220 гаруй эзэнгүй
нохой, муур үржиж тоо толгой 2-3 дахин
нэмэгдсээр байна.
Эх сурвалж: Spay USA
2020 онд
нохойд
хазуулсан
3,855 хүн
бүртгэгдсэн
Хүн рүү
дайрсан
нохдын
90%
эзэнтэй
Хазуулсан
тохиолдлын
37% нь 0-15
насны
хүүхэд
Хуулийн төсөл батлагдсанаар гэрийн тэжээвэр
амьтантай холбоотой суурь харилцаа зохицуулалттай
болж, төсвөөс нохой, муурын устгалд зарцуулагдаж буй
зардлыг хэмнэх боломжтой болно.

5. Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
Хуулийн төслийн танилцуулга
9 бүлэг
52 зүйл
1. Нийтлэг үндэслэл
2. Асран хамгаалагч, түр харагчийн үүрэг
3. Нохой, муурны нэгдсэн бүртгэл
4. Эзэнгүй амьтантай холбоотой харилцаа
5. Нохой, муур үржүүлэх үйл ажиллагаа
6. Гэрийн тэжээвэр амьтан түр байрлуулан асрамжлах үйл
ажиллагаа
7. Гэрийн тэжээвэр амьтны талаарх төрийн байгууллагын чиг
үүрэг, оролцоо
8. Гэрийн тэжээвэр амьтныг хамгаалах
9. Бусад зүйл

6. 1 ДҮГЭЭР БҮЛЭГ – НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
Энэ хуулийн зорилт нь нийтийн эрүүл
мэндийг хамгаалах, гэрийн тэжээвэр
амьтныг бүртгэх, асран хамгаалах, түр
харах, үржүүлэх, хүчирхийллээс
хамгаалах, эзэнгүй амьтны тоо толгойг
бууруулахтай холбоотой харилцааг
зохицуулахад оршино.
“гэрийн тэжээвэр амьтан” гэж нохой,
муур болон ашиг шимийг нь
ашиглахаас бусад зорилгоор
гэршүүлсэн, хүнтэй хамт амьдрах
боломжтой Мал, амьтны эрүүл мэндийн
тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.1,
4.1.2, 4.1.3-т зааснаас бусад амьтныг; ГТАтХ §1-4

7. 2 ДУГААР БҮЛЭГ - АСРАН ХАМГААЛАГЧ, ТҮР
ХАРАГЧИЙН ҮҮРЭГ
Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
АСРАН
ХАМГААЛАГЧ
Гэрийн тэжээвэр
амьтныг энэ
хуульд заасан
журмын дагуу
өөрийн нэр дээр
бүртгүүлсэн
иргэнийг
ТҮР ХАРАГЧ
Гэрийн
тэжээвэр
амьтныг өөрийн
хараа хяналтад
байлгаж буй
асран
хамгаалагчаас
бусад иргэнийг
ГТАтХ §5-6
Асран хамгаалагчид тавигдах шаардлага:
• 18 насанд хүрсэн, эрх зүйн бүрэн
чадамжтай;
• Гэрийн тэжээвэр амьтныг хоол, орон
байраар хангах, эрүүл мэндийн тусламж,
үйлчилгээнд хамруулах орлогын эх
үүсвэртэй байх;

8. 2 ДУГААР БҮЛЭГ - АСРАН ХАМГААЛАГЧ, ТҮР
ХАРАГЧИЙН ҮҮРЭГ
Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
ГТАтХ §8-9
Нохой, муурын асран хамгаалагчийн
үүрэг:
• Нохой, мууранд бичил чип суулгуулж,
бүртгүүлэх;
• Нохой, муур төрснөөс хойш 6-12 сарын
дотор үржил хязгаарлах мэс ажилбар
хийлгэх;
• Урьдчилан сэргийлэх тарилга, туулгад
хамруулах;
• Ялгадсыг цэвэрлэх гэх мэт.
Ерөнхий үүрэг:
• Олон нийтийн газар зориулалтын
хэрэгсэлтэй авч явах;
• Бусдын эрх, амь нас, эрүүл мэнд, эд
хөрөнгөд хохирол учруулахаас
урьдчилан сэргийлэх;
• Хоол хүнсээр хангах, халдварт өвчин,
бэртэл гэмтэл авахаас урьдчилан
сэргийлэх гэх мэт.

9. 3 ДУГААР БҮЛЭГ - НОХОЙ, МУУРЫН НЭГДСЭН БҮРТГЭЛ
Асран хамгаалагч, нохой,
муур үржүүлэгч дор дурдсан
хугацаанд нохой, муурыг мал
эмнэлгийн үйлчилгээний
нэгжид бичил чип суулгуулж,
харьяа сум, баг, хорооны
Засаг даргад бүртгүүлнэ.
Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
• нохой, муурыг төрснөөс хойш 50 хоногийн дотор;
• бичил чип суулгуулаагүй нохой, муурыг шилжүүлэн
авснаас хойш 30 хоногийн дотор.
• Нохой, муурын бичил чип нь дахин
давтагдашгүй дугаар бүхий, олон
улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн
стандартын шаардлага хангасан
байна.
• Мал, амьтны эрүүл мэндийн асуудал
хариуцсан төрийн захиргааны
байгууллага нь нохой, муурын
бүртгэлийн системийг хөгжүүлж,
хөтөлнө.
ГТАтХ §10-12

10. 4 ДҮГЭЭР БҮЛЭГ - ЭЗЭНГҮЙ АМЬТАНТАЙ
ХОЛБООТОЙ ХАРИЛЦАА
Бүх шатны Засаг дарга харьяа нутаг дэвсгэртээ
эзэнгүй нохой, муурын тоо толгойг бууруулах ажлыг
хэрэгжүүлэхдээ дараах зарчмыг баримтална:
- харгис хэрцгий арга хэрэглэхгүй байх;
- үржил хязгаарлах аргыг нэн тэргүүнд эрхэмлэх;
- олон нийтийн газар устгахгүй байх гэх мэт.
Гэрийн тэжээвэр амьтан алдагдсан
тохиолдолд асран хамгаалагч, түр
харагч 48 цагийн дотор тухайн сум,
дүүргийн цагдаагийн байгууллагад
мэдэгдэж, бүртгүүлнэ.
Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
ГТАтХ §13-14

11. 5 ДУГААР БҮЛЭГ - НОХОЙ, МУУР ҮРЖҮҮЛЭХ
ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА
Нохой, муур үржүүлэх үйл
ажиллагааг хуульд заасан
нөхцөл, журмын дагуу
зөвшөөрөл авсан ашгийн
төлөө хуулийн этгээд эрхэлнэ.
Нохой, муур
үржүүлэх гэдэгт
нохой, муурыг
нэг болон
түүнээс дээш
удаа үржүүлэх
үйл ажиллагааг
ойлгоно.
Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
ГТАтХ §15-26
Нохой, муур
үржүүлэх үйл
ажиллагаа эрхлэх
зөвшөөрөл
түүнийг олгох,
сунгах, хүчингүй
болгох, дуусгавар
болгох, нийтлэг
үндэслэлийг
зохицуулсан.

12. 6 ДУГААР БҮЛЭГ - ЭЗЭНГҮЙ АМЬТАН ТҮР БАЙРЛУУЛАН
АСРАМЖЛАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА
Эзэнгүй амьтан түр байрлуулан
асрамжлах үйл ажиллагааг хуульд
заасан нөхцөл, журмын дагуу
зөвшөөрөл авсан ашгийн төлөө бус
хуулийн этгээд эрхэлнэ.
Эзэнгүй амьтан түр байрлуулан
асрамжлах гэдэгт арваас дээш нохой,
муурыг асран хамгаалагчтай болох
хүртэл байрлуулан асрамжлах үйл
ажиллагааг ойлгоно.
Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
Эзэнгүй амьтан түр
байрлуулан
асрамжлах үйл
ажиллагаа эрхлэх
зөвшөөрөл түүнийг
олгох, сунгах,
хүчингүй болгох,
дуусгавар болгох,
нийтлэг үндэслэлийг
зохицуулсан.
ГТАтХ §27-39

13. 7 ДУГААР БҮЛЭГ - ГЭРИЙН ТЭЖЭЭВЭР АМЬТНЫ ТАЛААРХ
ТӨРИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ЧИГ ҮҮРЭГ, ОРОЛЦОО
Хөдөө аж ахуйн асуудал
эрхэлсэн төрийн
захиргааны төв байгууллага
(Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн
яам)
Мал, амьтны эрүүл
мэндийн асуудал хариуцсан
төрийн захиргааны
байгууллага
(Мал эмнэлгийн ерөнхий газар)
Мэргэжлийн хяналтын
байгууллага
(Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар)
Цагдаагийн
байгууллага
Засаг дарга
Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
ГТАтХ §40-46

14. 8 ДУГААР БҮЛЭГ - ГЭРИЙН ТЭЖЭЭВЭР АМЬТНЫГ
ХАМГААЛАХ
Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн танилцуулга
Иргэн, хуулийн этгээд гэрийн
тэжээвэр амьтны эсрэг
хүчирхийлэл үйлдэхийг хориглоно.
Дараах үйлдэл, эс үйлдэхүйг гэрийн тэжээвэр
амьтны эсрэг хүчирхийлэл гэж үзнэ:
• Харгис хэрцгийгээр алах;
• Санаатайгаар хаях, төөрүүлэх;
• Зодолдуулах, өгөөш, бай болгох,
хүчирхийллийн шинжтэй тэмцээн, уралдаан,
арга хэмжээ зохион байгуулах, оролцуулах
гэх мэт.
Гэрийн тэжээвэр амьтан
бусдын эрүүл мэндэд
хүнд гэмтэл учруулсан
бол цагдаагийн
байгууллагын дүгнэлтийг
үндэслэн мал эмнэлгийн
үйлчилгээний нэгж
тухайн амьтныг албадан
унтуулах арга хэмжээ
авах ба унтуулахад гарсан
зардлыг асран хамгаалагч
хариуцна.
ГТАтХ §47-50

15. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА
Website
www.advocate.mn
Facebook
Mongol-Advocates Law firm
Email
info@advocate.mn
Phone
+976 7011-9206, 7012-9206