УУЛ УУРХАЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ
БИРЖИЙН ТУХАЙ ХУУЛИЙН
ТАНИЛЦУУЛГА
No
Бэлтгэсэн: С.Дэлгэрмаа
Б.Байгаль
2022-03-10

Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн танилцуулга
1. Хуулийг боловсруулах болсон үндэслэл, шаардлага;
2. Хуулийн танилцуулга;
АГУУЛГА

1.1. Хууль зүйн үндэслэл, шаардлага
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Зургадугаар зүйлийн 2 дахь хэсэг, Монгол Улсын Их
Хурлын 2020 оны 24 дүгээр тогтоолоор баталсан “Монгол Улсын Засгийн газрын 2020-2024
оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр, ”Монгол Улсын Их Хурлын 2014 оны 18 дугаар
тогтоолоор баталсан “Tөpөөc эрдэс баялгийн салбарт баримтлах бодлого”-ын 3.7.5, 3.7.10-р
заалтуудыг тус тус үндэслэн баталсан.
1.2. Практик шаардлага
Монгол Улсын уул уурхайн бүтээгдэхүүний арилжааг шударга, нээлттэй ил тод зохион
байгуулж, зах зээлийн бодит үнэ тогтоох боломжийг хангах, экспортыг нэгдсэн бодлогоор
зохицуулах замаар уул уурхайн салбарт хөрөнгө оруулах сонирхлыг нэмэгдүүлэх, улс орны
эдийн засгийн өсөлтөд энэ салбарын оруулах хувь нэмрийг улам өргөжүүлэх шаардлагатай
байна.
Хуулийг боловсруулах болсон үндэслэл, шаардлага
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн танилцуулга

Лицензийн
гэрээг
бүртгүүлэхэдда
раах бичиг
баримтыг хамт
ирүүлнэ.
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний зах зээлийн бодит үнэ,
худалдааны нөхцөл, бүтээгдэхүүний чанарын талаарх
мэдээлэл нээлттэй ил тод бус байдгаас үp ашигтай гэрээ
хэлцэл хийх боломж муу, зардал өндөр байна.
Уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг борлуулах зохион
байгуулалттай зах зээл бий болоогүй улмаас
бүтээгдэхүүний үнэ ханш дэлхийн зах зээлийн үнээс
доогуур байна.
Гэрээний үндсэн дээр арилжаалагдах уул уурхайн
бүтээгдэхүүний борлуулалтын үнэлгээ нь гэрээний үнээр
тогтоогдож, хууль тогтоомжийн дагуу албан татвар, төлбөр,
хураамжийг ногдуулж байна. Гэрээгээр тохирсон үнэ нь зах
зээлийн ханшнаас зөрүүтэй, орлогыг ихээхэн бууруулж
байна.
1
2
3
Практик
шаардлага
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн танилцуулга

Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийг УИХ-аар 2022 оны 12-р сарын 23-ны
өдөр баталсан бөгөөд 2023 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрөөс дагаж мөрдөнө.
Тус хууль нь 7 бүлэг, 26 зүйлтэй бөгөөд дараах бүлгүүдээс бүрдэнэ. Үүнд:
1. Нийтлэг үндэслэл;
2. Биржийн үйл ажиллагаа;
3. Биржийн арилжааг зохион байгуулах;
4. Биржийн үйл ажиллагааг төрөөс зохицуулах;
5. Биржийн арилжаанд оролцогч;
6. Биржийн үйл ажиллагаанд тавих хяналт;
7. Бусад
Хуулийн товч танилцуулга
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн танилцуулга

Энэ хуулийн зорилт нь уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн
удирдлага, зохион байгуулалтын эрх зүйн үндсийг тогтоож,
биржийн арилжааг зохион байгуулах, хяналт тавих, биржийн
арилжаанд оролцогчийн эрх, үүргийг тодорхойлох, эрх ашгийг
хамгаалахтай холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн танилцуулга

1. “биржийн арилжаа" гэж уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг экспортлоход биржээр дамжуулан худалдан
борлуулах, түүнтэй холбоотой гэрээ, хэлцэл байгуулах үйл ажиллагааны цогц арга хэмжээг;
2. "биржийн арилжаанд оролцогч" гэж биржийн арилжааны зуучлагч, биржийн арилжаанд биржээр
дамжуулан уул уурхайн бүтээгдэхүүн худалдах, худалдан авах этгээдийг;
3. "биржийн дэнчин" гэж худалдан авагчаас биржийн арилжааны үүргийн гүйцэтгэлийн баталгаа болгон
арилжааны банк нь дахь дансанд урьдчилан байршуулсан мөнгөн хөрөнгийг
4. "биржийн зах зээлийн оролцогч" гэж биржийн арилжаанд оролцогч, шинжилгээний лаборатори,
тээвэр зуучийн байгууллага зэрэг биржийн арилжаанд шууд болон шууд бусаар оролцох аливаа
этгээдийг;
5. “биржийн арилжааны зуучлагч /брокер/" гэж Санхүүгийн зохицуулах хорооноос тусгай зөвшөөрөл
авсан биржид гишүүнчлэлтэй, биржийн арилжаанд оролцох эрх бүхий хуулийн этгээдийг;
6. "биржийн арилжааны зуучлагч /брокер/-ийн үйл ажиллагаа" гэж биржээр арилжаалах
бүтээгдэхүүнийг бусдын нэрийн өмнөөс худалдах, худалдан авах үйл ажиллагааг;
Хуулийн нэр томьёоны тодорхойлолт
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн танилцуулга

БИРЖИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА
Бирж
Бирж нь төрийн өмчийн
оролцоотой хуулийн
этгээд байна.
Биржээр арилжаалах
бүтээгдэхүүний нэр
төрөл, ангиллыг Засгийн
газар батална.
Биржийн эрх барих дээд байгууллага нь
хувьцаа эзэмшигчдийн хурал, түүний
чөлөөт цагт төлөөлөн удирдах зөвлөл
байна.
Биржийн хувьцаа эзэмшигч нь Засгийн
газар, биржид хувь нийлүүлсэн бусад
этгээд байна.
Бирж нь биржийн арилжааг зохион
байгуулах, биржийн арилжааны
гэрээ, хэлцлийг бүртгэх, биржээр
арилжаалах бүтээгдэхүүний
ангилал, төрөл, тоо хэмжээ, чанарын
хяналтыг зохион байгуулах гэх мэт
чиг үүрэгтэй.
Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь
Санхүүгийн зохицуулах хорооны
зөвшөөрлөөр биржийн үйл
ажиллагаа эрхлэхтэй холбоотой
харилцааг зохицуулсан журмыг
батална.

Биржийн удирдлага
Хувьцаа
эзэмшигчдийн хурал
/Засгийн газар/
Гүйцэтгэх удирдлага
/Гүйцэтгэх захирал/
Төлөөлөн удирдах
зөвлөл
/5 гишүүн, 4 хараат
бус гишүүн/
Нээлттэй сонгон
шалгаруулалтаар
сонгон 3 жилийн
хугацаагаар томилно.
Нээлттэй сонгон
шалгаруулалтаар
томилно.

Биржээр арилжаалах бүтээгдэхүүн
• Биржээр арилжаалах бүтээгдэхүүний нэр төрөл, ангилал код, чанар стандарт,
сорьцын жагсаалтыг уул уурхайн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв
байгууллагаас санал болгосны дагуу Засгийн газар батална.
• Төрийн болон орон нутгийн өмчит, төрийн болон орон нутгийн өмчийн
оролцоотой хуулийн этгээдийн борлуулах уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг биржээр
заавал арилжина.

Биржийн арилжааны үнэ
1. Биржийн арилжааны үнийг хил залгаа улсын хилийн боомтын үнээр зарлана.
2. Биржийн арилжааны үнэ нь олон улсын зах зээлийн үнэд нийцсэн, тэгш, шударга, зах
зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийн зарчимд үндэслэнэ.
3. Биржийн арилжааны явцад талууд биржээс зарласан үнийг зөвшөөрснөөр гэрээний үнэ
тогтоно.
4. Хүчингүй болсон, хүчин төгөлдөр бус гэж тооцсон болон биржээс гадуур хийгдсэн
хэлцлийн үнийг биржийн арилжааны үнэ гэж үзэхгүй.

БУСАД
Бирж, түүний гишүүн биржийн тухай хууль тогтоомж, нөхцөл, шаардлагыг ханган ажиллаж байгаа
эсэхэд Санхүүгийн зохицуулах хорооноос байнгын хяналт тавьж ажиллана.
Маргаан шийдвэрлэх:
Биржийн арилжаанд оролцогч
хооронд үүссэн маргааныг хянан
шийдвэрлэх эрх бүхий уул
уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн
дэргэдэх маргаан таслах зөвлөл
байна
Биржийн арилжаатай холбоотой
гомдлоо арилжаа хийгдсэнээс
хойш хуанлийн 30 хоногийн дотор
гаргана.
Маргаан таслах
зөвлөлийн шийдвэрийг
эс зөвшөөрвөл шүүхэд
гомдол гаргаж болно.

Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хууль батлагдсанаар уул уурхайн
бүтээгдэхүүний нийлүүлэгч, худалдан авагчийг холбох найдвартай тогтолцоо бий болж, зах
зээлийн бодитой ханш тогтох, арилжааны болон гэрээ, хэлцлийн мэдээлэл олон улсын зах
зээлд нээлттэй зарлагдсанаар хөрөнгө оруулагчид найдвартай мэдээллээр хангагдах, улмаар
Монгол Улсын уул уурхайн бүтээгдэхүүний өрсөлдөх чадвар нэмэгдэнэ.
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнэ, борлуулалтын хэмжээ ил тод болсноор арилжаанаас
тооцох татвар хураамжийг үндэслэлтэй тогтоох нөхцөл бүрдэж улсын төсвийн орлого
нэмэгдэнэ. Мөн уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэх гэрээний үүргийн хэрэгжилт
баталгаатай болж арилжаанд оролцогчдын эрсдэл
буурах, хөрөнгө оруулалтын таатай орчин бий болох ач холбогдолтой.
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн
тухай хуулийн ач холбогдол
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн танилцуулга

АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА
Website
www.advocate.mn
Facebook
Mongol-Advocates Law firm
Email
info@advocate.mn
Phone
+976 7011-9206, 7012-9206